SĠNDĠRĠM SĠSTEMLERĠ enzim Kompleks Organik BileĢik + su

SĠNDĠRĠM SĠSTEMLERĠ
enzim
Kompleks Organik BileĢik + su ─────── monomer
(Besin)
(hidroliz)
(yapıtaĢı)
Kimyasal sindirim denir.
Bu olay sırasında ATP harcanmaz.
Kimyasal sindirim sayesinde besinler
1)Hücre zarından geçebilecek büyüklüğe getirilir.
2)Hücresel solunumda kullanılabilecek hale getirilir.
3)Canlının kendine özgü polimerleri oluĢturulur hale
getirilir.
*Canlılarda kimyasal sindirim yapıldığı yere göre ikiye
ayrılır.
1)Hücre içi sindirim
1)Hücre içi sindirim
2)Hücre dıĢı sindirim
*Tüm canlılarda gözlenir.
Özellikle amip, öglena, parameciumun beslenmesi
Sünger sölenterelerin beslenmesi
Akyuvarların bakteriyi yemesi
Karaciğer hücrelerinin alyuvarları parçalaması
2)Hücre dıĢı sindirim
Saprofit canlılarda, omurgasız ve omurgalı hayvanlarda
beslenme
(Bazı bakteri ve mantarlar)
Ayrıca böcekçil bitkilerde
CANLILARDA SĠNDĠRĠM
Tek Hücreli ve Mantarlarda
Hücre içi sindirim→amip, öglena, paramecium
Hücre dıĢı sindirim→bazı bakteriler ve mantarlarda
Bitkilerde
Kendi depoladıkları besinleri hücre içinde sindirirler.
Böcekçil bitki hücre dıĢı sindirim yapar.
Omurgasız Hayvanlarda Sindirim
Süngerlerde
* Vucud boĢluğunda koanasit hücreleri kamçıları besinleri
yakalar ve fagositozla alır.
* Hücre içi sindirim yaparlar.
* Sindirilen besinler difüzyonla diğer hücrelere yayılırlar.
Sölenterlerde
* Hem hücre içi hem hücre dıĢı sindirim görülür.
Yassı Solucanlarda
* Hem hücre içi hem hücre dıĢı sindirim görülür.
(Tenyada sindirim sistemi yoktur.)
* Tek açıklıktan ibaret sindirim sistemine eksik sindirim
sistemi denir.
Yuvarlak Solucanlar
* Ağız ve anüs olmak üzere iki açıklık vardır.(Tam sindirim
sistemi)
* Ġlk kez bu canlılarda gözlenir.
Halkalı Solucanlarda
* Kursak→Besinleri depo eder.
* TaĢlık→Mekanik sindirim(Büyük besin parçalarının daha
küçük parçalara ayrılmasıdır.Enzim etkinliğini arttırır.)
* Bağırsak→Kimyasal sindirim(Hücre dıĢı)
* YapıtaĢları→Kılcal damarlara geçer.
*Anüs→Atıklar atılır.
Eklem Bacaklılarda
* Halkalı solucanların sindirim sistemine benzer.
*Ağızda beslenme Ģekillerine göre(emici,delici) yapılar
bulunur.
*Bunlar besini tutma,parçalama,öğütmeye yarar.
YumuĢakçalarda
* Ağızda besinlerin öğütülmesini sağlayan Radula (diĢli dil )
denilen yapılar bulunur.
* Ayrıca mide de kimyasal sindirim yapılır.
OMURGALILARDA SĠNDĠRĠM SĠSTEMLERĠ
Balıklarda Sindirim Sistemi
Kimyasal sindirim (hücre dıĢı)mide ve ince bağırsak da
gerçekleĢir
KuĢlarda Sindirim Sistemi
Kloak:Memeliler hariç diğer omurgalılarda sindirim
atıkları ,boĢaltım atıkları ve üreme hücrelerinin dıĢarı
atıldığı sindirim kanalına denir.
Memelilerde Sindirim:
* Sindirim sistemi son açıkığı boĢaltım ve üreme sistemi
bağımsızdır.
* Çiğneme memelilere özgüdür.
* Holozoik beslenen memeli hayvanlarda sindirim sistemi
farklılık gösterir.
1)Otçullarda azı diĢleri ,etçillerde kesici diĢler
geliĢmiĢdir.
2)GeviĢ getiren otçullarda mide 4 gözlüdür.
3)Bağırsak uzunluğu
Otçul>Hem otçul hem etçil>Etçil
* Bunlar sindirim sistemi adaptasyonlarıdır.
* Otçullarda geviĢ getiren memeli mide yapısı
1. Az çiğnenmiĢ, salya ile karıĢmıĢ besinler iĢkembe ve
börkeneğe gelir.
2. Burada depolanır.(Bazı bakterilerce selüloz sindirilir.)
3. Dinlenme halinde besinler tekrar ağza getirilir,çiğnenir.
4. Buna geviĢ getirme denir.
5. Tekrar yutulan besinler kırkbayır-Ģirden-ince
bağırsaktan geçer.
6. ġirden ve ince bağırsakta kimyasal sindirme uğrar.
7. Emilim ince bağırsakta olur.
ĠNSANLARDA SĠNDĠRĠM SĠSTEMĠ
AĞIZ:
- DiĢ,dil,tükrük bezleri sindirimde görev yapar.
DiĢler:
- Mekanik sindirim yapılır.
- Süt diĢleri 20 kalıcı diĢler 32 adettir.
DiĢin Yapısı;
Tükrük Bezleri:
- Dilaltı,çene,kulak altı olmak üzere iki çifttir.
Tükrük salgısı:su,amilaz enzimi(pityalin),mukus,iyonlar
bulunur. (pH:6-8 arası)
- Mukus alınan besinlerin ıslatılması ve
kayganlaĢtırılmasını sağlar.
amilaz
Amilaz; piĢmiĢ niĢasta+H20
Dekstrin+maltoz
- karbonhidrat kimyasal sindirimi ağızda baĢlar.
Dil:
- Çizgili kaslardan oluĢmuĢtur.
- Lokmaların çevrilmesi,yutağa itilmesi.
Yutak:
- Önde ağız,yukarıda burun boĢlukları (geniz) aĢağıda
yemek ye soluk borusuna açılan boĢlıktur.
- Dil besini yutağa iter.Yutma istemli baĢlar istemsiz
devam eder.
- Bu sırada soluk borusu ve gırtlak kapağı(epiglottis) ile
geniz kuçük dil ile kapatılır.
Yemek Borusu(Özofogus):
- YaklaĢık 25cm boyunda 2cm çapındadır.
- Ġçten dıĢa doğru; çok katlı epitel(mukoza tabakası)
enine boyuna düz kas
bağ doku
- Salgısı besinlerin kaymasını sağlar.
- Düz kasların peristaltik hareketleri ile lokma mideye
ulaĢır.
(Peristaltik:Üstten aĢağıya yayılan dalga hareketi.)
- Sindirim yok.
Mide:
Ġçten dıĢa;
- Mukoza tabakası.(Mide bezleridir salgı yapar.)
- Alt mukoza tabakası
- Kas tabaka
- Peritiyon:En dıĢata bağ dokudan örtülü zar.
Görevleri:
1-)Besinleri depo eder.
2-)Mekanik sindirim yapar.
3-)Proteinlerin kimyasal sindirimi baĢlar.
4-)Su,alkol gibi maddelerin emilimi oluĢur.
5-)Zararlı mikrooarganizmaların üremesini engeller.
6-)Mide bulamacının (kimüs)ince bağırsağa iletir.
parasempatik sinirler ve besinler mideye gelince
bazı mide hücreleri
gastrin hormonu
mide bezleri
mide öz suyu salgılar
Mide öz suyu: HCl,pepsinojen,mukus,süt çocuklarında lap
enzimi (renin)
HCl:
1-)Pepsinojen pasif bir enzimdir.
aktifleĢtirir
pepsinojen+HCl
H2O+protein
pepsin
pepton
(polipeptid)
2-)HCl ortamı asitleĢtirir.(Pepsinin çalıĢması için.)
3-)Bakteri ve virüs üremesini ve yaĢamasını engeller.
4-)Ġnce bağırsak hormon salgılamasını uyarır.(Bulamacı
asidik yaparak)
Lap Enzimi:
süt proteini+ lap enzimi
kazein+H2O
(protein)
5) Et ve bitkilerde bulunan hücreleri bir arada tutan hücre
dıĢı matriksi parçalar.
6) Besinlerdeki proteinin denatüre olmasını (çözülmesini)
sağlayarak peptit bağları
ile pepsinin etkileĢimini arttırır.
7) Ca ve Feʼin bağırsaktan emilimini kolaylaĢtırır.
Mukus:Midede gerçekleĢen kimyasal sindirim ve asitli
ortamın mideye karıĢmasını engeller.
Midenin kendisini sindirememesinin sebepleri;
1-)Mide iç yüzeyinin mukusla kaplı olması.
2-)gastrin hormonu sayesinde mide öz suyunun besin
gelince salgılanması.
3-)pepsinojenin pasif salgılanması
Ġnce Bağırsak:
Ġçten dıĢa:
- mukoza tabakası(villus denilen girintiler ve çıkıntılar
oluĢturmuĢtur.)
- alt mukoza
- kas tabakası
- periton
Villustaki epitel hücereler mikrovillustur.bu sayede emilim
yüzeyi 550m² olmuĢtur.
Bir villusta epitel hüce,kan damarları ve lenf damarları
bulunur.
Sindirim olayının tamamlandığı ve emilimin gerçekleĢtiği
yerdir.
İnce bağırsak 3 kısımdan oluşur:
1-)Onikiparmak Bağırdağı(duodenum):
Sindirimin en yoğun olduğu yer.
Karaciğerden koledok kanalı
Water kabarcığına
dökülür.
Pankreastan virsung kanalı
2-)BoĢ Bağırsak(jejenum):
Emilimin en yoğun gerçekleĢtiği yer.
3-)Kıvrımlı Bağırsak(ileum):
Kalın bağırsağa bağlanan kısımdır.Kapak bulunur.
Midedeki asidik kimüs ince bağırsağa gelince ;
Enterogastrin
Sekretin
Kolesistokinon
hormonları ince bağırsaktan salgılanır.
enterogastrin
sekretin
ince bağırsaktan
kolesistokinon
Midenin çalıĢmasını
durdurur
Pankreastan HCO3salınmasını uyarır.
Karaciğer safra
üretimini uyarır.
Pankreastan
pancreas
özsuyunun
salgılanmasını
Karaciğerden safra
salgılanmasını
uyarır
-
ince bağırsak hücreleri ayrıca sindirim enzimleri ve
mukus da salgılar.
enterokinaz
erepsin
sükraz
maltaz
laktaz
nükleaz
Kalın Bağırsak:
- Villus yok.
- Sindirim yok.
- sindirilmeyen maddelerin (posa) toplanıp atıldığı
yerdir.
- Suyun en fazla emildiği yerdir.
- Bakterilerle sentezlenen B ve K vitaminleri emilir.
Karaciğer:
- Ġki büyük lob ve bu loblarda lobçuklardan oluĢur.
- Her bir lobçuk fonkyonel birimdir.
- Kan damarları çevreden lobçukta hücereler arasına
girer merkezde toplanır.
- Kan damarları hücreler arasından çevreye doğru
ilerler.
Karaciğer hücereleri safra salgısı üretirler.
kanalcıklar
lobçuk çevresi safra kanalı
safra kesesi
koledok kanalı
water kabarcığı
Safranın içeriği:Su,safra,bilurubin
(safra pigmenti)
Görevi:
- Yağların mekanik sindirimini sağlar(Lipaz enziminin
etkinliğini arttırır)
- Mideden gelen asidik kimusu bazikleĢtirir.(enzimlerin
çalıĢmasını sağlar)
- Yağların ve ADEK vitaminlerinin emeilimini sağlar
- Antiseptiktir
- DıĢkıya rengini verir
 Safra tuzlarının çoğu kalın bağırsakta geri emilir.
 Safra kesesindeki safra su kaybederse kolestrol
çökerek safra taĢlarını oluĢturur.
 Bu taĢlar safra kanalını tukarsa safra kana geçer
pigmentler geride birilir.(Sarılık)
Karaciğerin Görevleri:
1- Safra salgılar
2- Karbonhidrat yağ protein metabolizmasını düzenler
3- Kan Ģekerini ayarlar(glikoz
glikojen)
4- Kan pıhtılaĢmasında görevli fibrinojen ve trombojen
Proteinlerini yapar
5- Damarda pıhtılaĢmayı önleyen heparin sentezler
6- Albumin,globin üretir
7- Kupfer hücreleri alyuvarları parçalar
8- Retikolo-endotel hücreleri alyuvar üretir
9- Ornitin devri ile NH3(amonyak)
üre ürik asite
çevirir.
10 - A vitaminini sentezler.ADEK vitaminlerini,Fe,Cu a.a
,yağ depolar
11- Zehirli maddeleri zehirsiz hale getirir
12-Vücut sıcaklığı,antikor üretiminde etkilidir .
Pankreas:
Ekzokrin kısmı
Asinüs hücreleri
su,mineral,HCO3 amilaz
Pankreas salgısı lipaz
Sekretin hormonu
kolesistokinon
(ince bağırsaktan)
virsung kanalı
nükleaz
tripsinojen
kimotripsinojen
Duedonum water kabarcığı
Tüm besinlere etki eden enzimleri taĢır.
Besinlerin Kimyasal Sindirimi:
Karbonhidratarın Sindirimi:
Ağızda ve ince bağırsakta gerçekleĢir
Ağızda;
amilaz
niĢasta + H2O
maltoz+dekstrin
pityalin
Ġnce bağırsakda;
niĢata + H2O amilaz
maltoz + dekstrin
dekstrin + H2O dekstirinaz
glikoz
maltoz + H2O maltaz
glikoz +glikoz
sükroz + H2O sükraz
glikoz + fruktoz
laktoz + H2O laktaz
glikoz + galaktoz
Proteinlerin sindirimi:
Mide ve ince bağırsakta gerçekleĢir
Mide;
pepsinojen + HCl
pepsin(aktif enzim)
protein + H2O
polipeptit(pepton)
Süt çocuklarında;
lap enzimi
süt proteini
kazein +
H2O
renin
pepsin
kazein +
H2O
polipeptit + a.a
Ġnce bağırsak;
enteroninaz
tripsinojen
tripsin
kimotripsinojen
kimotripsin
kimotripsin
daha küçük polipeptidler
polipeptid + H2O
tripsin
daha küçük polipeptidler
dipeptid + H2O dipeptidaz
Aminopeptidaz
karboksipeptidaz
aminoasit (a.a)
dipeptid+a.a.
Yağların sindirimi;
Yalnızca ince bağırsakta
lipaz
yağ + H2O
yağ asitleri + gliserol
Emilim:
Vitaminler,inorganik maddeler ve besin yapı taĢlarının ka
dolaĢımına katılmasına emilim denir.
- Ağızda
bazı zehirler,ilaçlar,iyonlar
- Midede
alkol,aspirin,bazı iyon ve zehirler B12
vitamini
- Kalın bağırsakta
su,bakterilerle sentezlenen B ve K
vitaminleri
Esas olarak emilim ince bağırsakta (boĢ
bar.=jejenumda)gerçekleĢir.
Besinlerin izlediği yol:
Glikoz
Fruktoz
Glaktoz
a.a
b,c vitaminleri
bar.
epitel
hücre
bar.
kılcal
damarı
kapı
toplar
damarı
karaciğer
karaciğer
üstü
toplar
damarı
altana toplar
damarı
kalp sağ kulakçık
üstana toplar damar
yağ asitleri bar.
gliserol
epitel
A,D,E,K vit. hücre
lenf
damar
ları
peke
sarnıcı
göğüs
kanalı
sol
köprücük
top. damarı