EDEB VE HAYA
advertisement
İLİ : SİVAS AY-YIL : MAYIS-2013 TARİH : 24/05/2013 اف َمقَا َم َربﱢ ِه َونَھَى َ َوأَ ﱠما َم ْن َخ س َع ِن ْالھَ َوى فَإِ ﱠن ْال َجنﱠةَ ِھ َي َ النﱠ ْف 1 وى َ ْْال َمأ EDEB VE HAYA Aziz Müminler! Allahın insanda görmek istediği güzel vasıflardan birisi de haya duygusudur. Haya, utanma, çekinme, ar, edeb, namus ,iffet, Allah korkusuyla günahtan kaçınma anlamına gelir.Haya,müminin ahlakıdır..Hz. peygamber: “Her dinin bir ahlakı vardır .İslam’ın ahlakı da hayadır.”2 buyurmaktadır. Haya duygusunu yitirmeyen insan, iyilik ve güzelliklere yönelir, kötülük ve haramlardan korunur. Edeb ve hayadan mahrum insan ise her türlü kötü işe girişebilir. Haya, bu yönüyle insanlar üzerinde bir süzgeç ve filtre mekanizmasıdır. Hz.Peygamberin “Utanmıyorsan dilediğini yap”3 buyurması, hayânın insanı kötülüklerden alıkoymada ne kadar güçlü bir unsur olduğunu ortaya koymaktadır. Aziz Müminler! İslam ahlâk bilginleri, hayâyı; Allah’a karşı hayâ, insanlara karşı hayâ, kişinin kendisine karşı hayâsı, olmak üzere üç kısma ayırmışlar ve şöyle açıklamışlardır: “Allah’a karşı hayâ, O’nun emir ve yasaklarına uymakla olur. Allah’a karşı hayası ,Hz.Yusuf’u zina ve kötülükten korumuştur. Sürekli Allah’ın gözetiminde ve denetiminde olduğunu bilen bir insanın bilerek günah işlemesi, günahında ısrar etmesi kolay değildir. Bir İslam bilgini şöyle der “İnsanlardan utandığın için perdeni kapatıyor ve kapını kilitliyorsun da, kalbindeki Kurandan ve kendisine hiçbir şeyin gizli olmadığı Allahtan utanmıyorsun.” İnsanlara karşı hayâ, onlara eziyet etmemek ve yanlarında çirkin işler yapmaktan ve çirkin sözler söylemekten kaçınmakla olur. Kişinin kendisine karşı hayâsı ise, edepli olması demektir.” İnsanın yaşaması için kan damarları nasıl kıymetliyse, haya da manevi canlılığı devam ettiren can damarları gibidir. Kan damarı çatladığında hayat biterse,haya damarı çatladığında insanın ,manevi hayatı mahvolur. Haya, günah kirlerinden temiz kalmaktır.Hz. Peygamber yaşadığı çevrenin günah kirlerine rağmen temiz kalmıştır.Ashabtan bir çok kimsenin rivayetine göre Hz.Peygamber ,genç kızlardan daha haya sahibi ve utangaçtı.Arap yarımadası hayasızlıklarla dolu iken O,gençliğini,ömrünü eşine az rastlanır,edep ve haya örnekleriyle süsledi. Güzel bir hayanın başlangıcı, gençlik çağlarında başlar,İyiliklerin ve kötülüklerin bulaşması gençlikte çok olduğuna göre, özellikle gençlerin arkadaş seçimine dikkat etmeleri önemlidir.Çünkü arkadaşının ahlakı, hayası ona sinecektir.Gençlere hayalı insan örnekleri ve Peygamber ahlakını tanıtmak gerekir. Hutbemi bir ayeti kerime mealiyle bitiriyorum: “Rabbinin huzurunda (hesap vermekten) korkan ve nefsini kötü arzulardan uzaklaştırana gelince, onun barınağı da cennetin ta kendisidir.”4 GÖNÜL TAŞCI Uzman Vaiz 1-Naziat:40-41 2-Malik, Hüsnü’l- Huluk, 2, II, 905. 3- Ebu Davud,Edep,6,7 4- Naziat:40-41
