1. giriş - World Bank Group

1. GİRİŞ
1. Türkiye’de yurtiçi tasarruflar 2010 yılında GSYH’nın yüzde 12,7’sine kadar gerilemiştir.
Bu oran 1980’lerden beri en düşük orandır. Ekonominin geçiş döneminde olduğu ve enflasyonun
yüksek olduğu 1990’lardaki geçici yükselişin ardından tasarruf oranında son on yılda önemli bir düşüş
yaşanmıştır. Türkiye’nin sağlam bir GSYH büyümesi sergilemesine rağmen, ki bu geleneksel olarak
tasarrufları artırmayla ilişkilendirilmiştir, tasarruf oranlarında keskin bir düşüş yaşanmıştır. Bunun ana
nedeni hanehalkı tasarrufundaki azalmadır. 2001’den bu yana kredi bulma imkanlarının artması ve
ileri tarihe ertelenen tüketimden dolayı özel tüketimin hızlanması, gelir artışının tasarruflar üzerindeki
pozitif etkisinde belirleyici olmuştur.
2. Düşük yurtiçi tasarruflar en az iki nedenden ötürü önem taşımaktadır. Her şeyden önce
yurtiçi tasarruflar yatırımları, dolayısıyla büyümeyi, finanse ederler. Ülkeler arası karşılaştırmalı veriler
de göstermektedir ki bilhassa gelişmekte olan ülkelerde tasarruflar, yatırım ve büyüme arasında pozitif
bir ilişki mevcuttur. İkinci olarak; yurtiçi tasarrufların düşük seyretmesi Türk yatırımlarının yabancı
kaynaklardan finansmanına olan bağımlılığı artırmış, bu da dış cari işlemler açığını büyüterek büyümenin
sürdürülebilirliğini tehlikeye atmıştır. Yabancı tasarruflara olan bu bağımlılık Türkiye’nin sermaye çıkışı
riskine maruz kalmasına neden olmuştur ve bu ekonomik büyüme üzerinde olumsuz etki yaratabilir.
3. Ancak, yurtiçi tasarrufların artırılması tek başına sürdürülebilir büyüme için yeterli
değildir. Yurtiçi tasarrufların sürdürülebilir yüksek büyümenin teminindeki rolü verimlilik artışından
bağımsız düşünülemez. Toplam faktör verimliliğinin büyümeye katkısında son dönemde yaşanan artışa
rağmen Türkiye’nin bugüne kadar ana büyüme kaynağı sermaye birikimi olagelmiştir. İşgücü becerilerini
geliştirmek, inovasyonu teşvik etmek, yeni teknolojileri benimsemek ve daha verimli yatırımlar yapmak
suretiyle Türkiye verimlilik artışından daha fazla fayda elde edebilir. Yurtiçi tasarrufları geliştirmeye
yönelik politikalar, özellikle verimlilik artırıcı politikalarla desteklenmeleri halinde, sürdürülebilir yüksek
büyümeyi sağlayabilir.
4. Bu raporda Türkiye’deki yurtiçi tasarrufların belirleyici faktörleri analiz edilmekte;
tasarrufları, özellikle de uzun vadeli tasarrufları artırmaya yönelik politika seçenekleri
sunulmaktadır. Raporda hanehalkı, şirket ve kamu sektörü tasarruflarına dair yürütülen çalışma
özetlenmektedir. Haziran 2010 tarihinde Türk makamlarıyla paylaşılan ilk modül Türkiye’deki tasarruf
eğilimlerini uluslararası bağlamda incelemekteydi. Hanelerin tasarruf davranışları ve tasarruf – yatırım
ilişkileri de aynı bağlamda ele alınmıştı. İşbu rapor o günden beri yürütülen çalışmaların ortaya koyduğu
2
GİRİŞ
sonuçları ve bulguları bir araya getirmektedir. Bu çalışmalar arasında hanehalkı odak grubu görüşmeleri,
özel tasarrufların belirleyici faktörlerine ilişkin zaman serisi analizleri, şirket tasarrufu analizleri,
tasarruflara aracılık yapılmasında mali piyasaların rolü ve kamu tasarrufu çalışması yer almaktadır.
5. T.C. Kalkınma Bakanlığı ile ortaklaşa hazırlanan bu raporda Türkiye Cumhuriyeti Merkez
Bankası’nın (TCMB) da değerli katkıları vardır. Sermaye Piyasaları Kurulu, Hazine Müsteşarlığı, Maliye
Bakanlığı ve mali sektör temsilcileri de sürece değerli katkılar sağlamışlardır.
6. Rapor altı bölümden oluşmaktadır. İkinci bölümde kamu, özel, hanehalkı ve şirket tasarruflarına
ilişkin; mümkün olduğu hallerde uluslararası karşılaştırmalar yaparak; eğilimler dikkatinize sunulmaktadır.
3. Bölümde yurtiçi tasarrufların büyümeyi artırıcı ve muhtemelen de dış finansmana artan bağımlılığın
yarattığı kırılganlığı azaltıcı rolü ele alınmaktadır. Yurtiçi tasarrufların artırılmasının önemi açık biçimde
ortaya konduktan sonra 4. Bölümde Türkiye’de tasarrufların belirleyici faktörleri işlenmektedir. 5. Bölüm,
Türkiye’de tasarruflara aracılık yapma noktasında mali piyasaların rolünü incelemektedir. 6. Bölüm ise
yurtiçi tasarrufları artırmak için, bilhassa uzun vadeli, politika seçeneklerini dikkatinize sunmaktadır.