KÜRESEL KRİZ SINAVINI BAŞARIYLA ATLATAN TÜRKİYE`NİN

AR&GE BÜLTEN
2014 OCAK – EKONOMİ
KÜRESEL KRİZ SINAVINI BAŞARIYLA ATLATAN TÜRKİYE’NİN İKİNCİ
BİR SIÇRAMA YAPMASI ŞART
Övgü PINAR
2008 yılında, dünyada önce finans piyasalarında ortaya çıkan daha sonra da reel
ekonomileri etkisi altına alan büyük bir krizle karşı karşıya kalınmıştır. Söz konusu
kriz ile 1929 Dünya Ekonomik Buhranı ile sık sık kıyaslanan ve küresel ekonominin II.
Dünya Savaşı’ndan sonraki en büyük daralmayı yaşadığı görülen bir ortam ortaya
çıkmıştır. Dünya ekonomileri üzerinde yıkıcı etkilere yol açmış, finansman
koşullarındaki bozulma ve toplam talebin gerilemesiyle birlikte küresel ticaret hızla
yavaşlamış ve küresel bir boyut kazanmıştır.
Özellikle gelişmiş ülkelerin resesyona girdiği bir dönem yaşanmış ve söz konusu
ülkelerin yeniden büyümeye başlaması için aradan 5 yıl geçmesi gerekmiştir.
Bununla birlikte 2013 yılında ABD ve AB’den gelen olumlu büyüme sinyallerine
rağmen küresel anlamda ekonomik iyileşmenin tam olarak sağlanamadığı bir süreç
içerisinde bulunuyoruz.
Küresel kriz sonrası dönemde ülkeler sık
sık ekonomideki riskleri azaltmaya yönelik
tedbirler almaktadır. Ancak buna rağmen
uzun vadeli ve güvenli yatırım ortamını
engelleyen faktörler de söz konusudur.
Küreselleşmeye bağlı olarak ekonomilerin
birbirlerine bağımlı olmaları, küresel
risklerden korunmayı da imkansız hale
getirmektedir.
Ülkelerin ekonomik kalkınmasında uluslararası doğrudan yatırımlar büyük önem
taşımaktadır. Uluslararası doğrudan yatırımlar sermaye birikimi, üretim kapasitesi gibi
göstergelere olumlu katkıda bulunurken, ülkeye teknolojik açıdan ve işletmecilik
açısından önemli bilgi ve yenilikleri de beraberinde getirmektedir.
Uluslararası doğrudan yatırımlar, aynı zamanda ödemeler dengesinin düzelmesinde
ve ülke ekonomisinin küresel ekonomi ile entegrasyonunda da önemli role sahiptir.
7
AR&GE BÜLTEN
2014 OCAK – EKONOMİ
Dünyada 2008 yılında yaşanan küresel kriz ile birlikte uluslararası doğrudan
yatırımların durgunluk eğilimine girdiği görülmektedir. 2012 yılına gelindiğinde
özellikle AB’nin borç krizi kaynaklı olarak uluslararası doğrudan yatırımların oldukça
gerilediği dikkat çekmektedir. Bununla birlikte gelişmekte olan ülkelerde bu dönemde
uluslararası doğrudan yatırımların payının arttığı da görülmektedir.
Türkiye, küresel riskler ve bölgede yaşanan jeopolitik gerilimlere rağmen tüm bu
süreçte ekonomi politikalarını başarıyla yönetmiştir.
Tüm dünyada küresel krizin etkilerinin en
derinden hissedildiği dönemde Türkiye, %
8-9
düzeyinde
büyüme
oranlarına
ulaşabilmiştir.
Uluslararası
Kredi
Derecelendirme Kuruluşları’nın Türkiye’nin
kredi notunu yükseltmesi, yine IMF’ye olan
borcun kapatılması gibi gelişmeler küresel
ekonominin sıkıntıda olduğu bir dönemde
Türkiye’nin yükselen ekonomilerden biri
olarak küresel sistemde yerini almasına yol
açmıştır.
Yanısıra işsizlik verilerinin iyiye gitmesi, sanayi üretiminde görülen yükseliş, bütçe
açığındaki düşüş, yine kamu borçlarındaki düşüş, ihracat piyasasına yönelik
çeşitlendirmeler Türkiye ekonomisinin güçlü yanları olarak ortaya çıkmıştır.
Türkiye, gösterdiği bu olumlu ekonomik performans nedeniyle de uluslararası
doğrudan yatırımlar açısından önemli bir aşama kaydettiği görülmektedir. Türkiye,
gerek coğrafi konumu gerek ekonomik yapısı nedeniyle yatırımcılara önemli fırsatlar
sunmaktadır.
Ancak tüm bu olumlu gelişmelere rağmen Türkiye’nin yeni bir sıçrama yapması
gerekmektedir.
Son dönemde krizin bir sonucu olarak küresel talepte görülen düşüşe bağlı olarak
gelişmekte olan ülkelerin yavaş büyüme oranları, yine sermaye hareketlerinde
görülen dalgalanmalar küresel riskleri arttırmaktadır.
Yanısıra cari açık, yüksek enflasyon, dış borçlanmanın yüksek olması gibi önemli
yapısal sorunlar Türkiye’nin son dönemde ekonomik kırılganlığını arttırmaktadır. Öyle
ki Orta Vadeli Program’da 2013 yılı büyüme oranı % 3,6‘ya, 2014 hedefi ise % 4,0’e
düşürülmüştür. Bir önceki yıl 47,8 milyar dolar seviyelerine kadar gerileyen cari açık
2013 yılının Ekim ayı itibarıyla 52 milyar dolara ulaşmıştır.
Ekonomi Bakanlığı tarafından önümüzdeki dönemde Türkiye’nin aşağıdaki konulara
öncelik vermesi önerilmektedir:
 Yüksek katma değerli ve verimlilik artışı sağlayan ekonomik faaliyetlere
dönüşüm,
 Gelişmiş altyapı imkanları aracılığıyla verimlilik artışının sürdürülebilir hale
getirilmesi,
8
AR&GE BÜLTEN
2014 OCAK – EKONOMİ







KOBİ’lerin büyümesi ve uluslararasılaşmasının desteklenmesi,
Sağlık sisteminin etkinliğinin arttırılması,
Yatırım arazisine erişim,
İşgücü piyasasının iyileştirilmesi,
Yargı sisteminin etkinliğinin arttırılması,
Kamu ihale sürecinde teknoloji boyutunun güçlendirilmesi,
İş yapma kolaylığı.
Ayrıca; küresel piyasalarda meydana gelen risklerin de iyi değerlendirilmesi ve
izlenmesi, Türk finans sisteminde risklere karşı gerekli önlemlerin alınması
gerekmektedir.
Küresel rekabetin gün geçtikçe önem kazandığı bir ortamda; Türkiye’nin katma
değeri yüksek olan, ar-ge ve inovasyona dayalı üretime ağırlık vermesi
gerekmektedir. Bu sayede rekabet gücü artacaktır.
Türkiye’nin, yüksek teknolojiye sahip, yüksek gelir seviyesine ulaşmış, nüfusun eğitim
seviyesini yükseltmiş, nitelikli işgücüne sahip, nitelikli sermayesini arttırmış bir ülke
haline gelmesi hedeflenmektedir.
Tüm bu dönüşüm ile Türkiye, uluslararası doğrudan yabancı yatırımcıları da daha
çok çekebilecektir.
Ayrıca; iş ve yatırım ortamının iyileştirilmesi de büyük önem taşımaktadır. Bu
doğrultuda; bürokrasinin azaltılması, kayıtdışı ekonomi ile etkin bir şekilde mücadele
edilmesi, sermaye ve finans mevzuat ve yapısının iyileştirilmesi gibi süreçler önem
taşımaktadır.
Türkiye’nin bu dönemde en büyük önceliklerinden biri de tasarrufların arttırılması
olmalıdır. Günümüzde tasarrufların beklenenin altında olması cari açık açısından da
önemli riskler oluşturmaktadır.
Sonuç olarak; Türkiye, küresel kriz sonrası dönemde önemli bir sıçrama yapmıştır.
Ancak bu sıçrama küresel risklerin arttığı bu dönemde yeterli değildir. Bu nedenle
ikinci bir sıçrama daha yapması gerekmektedir. Bu da makro ekonomik istikrarın
yanısıra mikro ekonomik reformların da devam etmesiyle mümkündür.
9