ürogenital hastalıklarda acil bakım

ÜROGENİTAL
HASTALIKLARDA ACİL
BAKIM
Dr. Tahsin TURUNÇ
Başkent Üniversitesi Adana Uygulama
ve Araştırma Merkezi Üroloji Kliniği
ÜRİNER SİSTEM
ÜRİNER SİSTEM
Erkek iç üreme organları
Kadın iç üreme organları
GENİTAL SİSTEM
ÜROLOJİK ACİLLER










Üriner retansiyon
Hematüri
Renal- üreteral kolik
Akut üriner enfeksiyonlar
Anüri
Fournier gangreni
Testis torsiyonu
Priapizm
Travmalar (Renal, üreteral, mesane, üretra ve testis
travmaları)
Penil fraktür
1. ÜRİNER RETANSİYON
İdrar yapamamanın en sık nedenidir
Nedenleri:
a.Prostatik nedenler
BPH, Prostat ca, Akut prostatit
b.Üretral nedenler
Travma, Striktür, Tümör, Periüretral bezlerin enf.
c.Nörolojik nedenler
Travma, Spinal kord hastalıkları, Periferik nöropati
d.İlaçlar
Klinik:Hasta aniden işeyememe,suprapubik (göbek altında) ağrı ve
hassasiyet şikayetleri ile acil servise başvurur
Tedavi:
- 14 F’den küçük olmamak üzere Foley kateter
takılması
- Kateterin ara ara klemplenerek 50-100 ml yavaş
şekilde boşaltılması(Hematura exvacuola)
- Üretral kateterizasyon olanaklı değilse suprapubik
aspirasyon veya sistostomi konulması
2. HEMATÜRİ





Aksi kanıtlanmadıkça hematüriler tümör belirtisidir
Hematürinin en sık nedenleri enfeksiyon, taş ve
tümördür
Travmalar, glomerulonefritler, BPH, renal enfarkt, renal
ven trombozu, koagulasyon ve trombosit defektleri,
vaskülitler diğer nedenlerdir
Hematüri ileri araştırma gerektirir. Ancak ürolojik acil
olarak hemoglobe gelişimi önemlidir
Üst üriner sistem, mesane veya prostattan oluşan
kanamalar bazen o kadar şiddetli olur ki mesane çıkımı
HEMATÜRİ
Tedavi:
Çok delikli 24-26 F Foley kateter takılır.SF
ile irrigasyon ve aspirasyon yapılır.Çoğu
kanama pıhtı boşaltılmasını takiben
durur.Bu yöntemle başarı sağlanamaz ise
hasta ameliyata alınmalıdır.
Sistoskopi yapılıp kanama odakları koterize
edilir.
3. RENAL-ÜRETERAL KOLİK
RENAL-ÜRETERAL KOLİK
- İdrar akımının taş,kan pıhtısı veya dökülmüş
böbrek epiteli tarafından kısmi veya tam
tıkanması ile oluşan şiddetli dayanılmaz ağrıdır
- Tipik atak gece geç saatler ve sabahın erken
saatlerinde aniden ortaya çıkar
- En sık neden taştır
- Proksimal üreter düzeyinde ağrı yan (flank)
bölgedeyken taş distale ilerledikçe ağrı karın ön
duvarına doğru yayılıp üreter alt ucuna
ulaştığında erkeklerde aynı taraf testise, kadında
ise labium’a vurur. Mesane girişinde ise sistizm
(sık idrara gitme, ani idrara çıkma hissi, idrarında
yanma) semptomları tabloya eklenir
Fizik muayene:
-Kolik tarzında böğür ağrısı
-Abdominal distansiyon ve ileus
-Ateş, HT, taşikardi
-Bulantı ve kusma
İdrar testinde kanama ve iltihap görülmesi,
röntgen filmi yada ultrason ve tomografide taşın
ya da kanalı tıkayan kitlenin görülmesi ile tanı
koyulur
Ayırıcı tanı: Apandisit, kolesistit, ektopik gebelik,
kadınlarda over torsiyonu ile karışabilir
TEDAVİ:
* Taş 4-5 mm.den küçükse genellikle kendiliğinden düşer
* Oral ve/veya i.v.hidrasyon (200ml/saat)
* Analjezi:
1.Morfin sülfat 2-6mg. i.v. veya 8-16 mg.i.m.
2.Petidin HCL(Dolantin,aldolan)75-100 mg i.m
3.Analjezik+antikolinerjik(Dipiron+Hyozin)
Buscopan,Buskas,Spazmol,Baralgin-6-8 saatte bir kez
4.NSAİD’ler-Diklofenak Na(Voltaren,Dicloron,Diclomec)
i.m.2x1 verilebilir
5.Kolik ağrısı dermatomu bölgesine lokal anestezik ajanlar
veya hatta distile su enjeksiyonu
4. AKUT ÜRİNER
ENFEKSİYONLAR

Akut piyelonefrit

Piyonefroz

Akut prostatit

Akut epididimoorşit

Akut sistit
Akut piyelonefrit
Böbreğin pelvis adını verdiğimiz idrarı barındıran iç
kısmının ve böbreğin parankim adını verdiğimiz idrar
üreten kısmının iltihaplanması






Belirti ve bulguları
Ani titreme ve ateş
Kusma
Bitkinlik
Yan ağrısı (kostovertebral açı hassasiyeti)
İdrar yaparken yanma ve sık idrara çıkma
Laboratuvar tetkikleri, ultrason ya da BT taraması ile tanı
konulur
Tedavi: Bol sıvı alımı önerilir. Gerekirse hastanın
durumuna göre yatak istirahatı verilir. Tıbbi tedavi
Piyonefroz
Piyelonefritin
tedavi edilmezse
ilerlemesi ve
hem böbreğin
idrar üreten etli
kısmının, hemde
idrar barındıran
kısmının
tamamen
iltihapla dolması
Tedavi
İltihabın acilen
boşaltılması ve
geniş
spektrumlu
antibiyotik
tedavisi
verilmesi
Akut sistit


Mesanenin iltihaplanmasıdır. Genellikle bakteriyel
enfeksiyonlar sonucu meydana gelir Normalde
mesanenin iç yüzeyinin yapısı enfeksiyonun
gelişmesini engelleyecek özelliktedir
Nedenleri: Cinsel ilişki, idrar yolundan yapılan
müdahaleler, gebelik, nörolojik problemler,
mesanede taş veya herhangi bir yabancı cisim
varlığı, su tüketiminin az olması ve mesanenin
enfeksiyon ajanlarına karşı biyolojik savunma
bariyerlerinin yetersiz olduğu durumlar
Belirti ve bulguları








Sık idrara çıkma
Acil idrara çıkma hissi
İdrar yaparken yanma
Geceleri idrara çıkma
Karnın alt kısmında ağrı
Sıkışma şeklinde idrar kaçırma
Hematüri
Nadiren yüksek ateş görülür
Tanı: Tam idrar muayenesi ile enfeksiyonun varlığı tespit edilir
Tedavi: İdrar kültürü ile enfeksiyona sebep olan mikrobun cinsi saptanarak tanı
konur. Tıbbi tedavi yapılır. Bol bol su içilmesi önerilir
Akut prostatit



Prostat bezinin iltihabıdır
Genellikle yaşlı erkeklerde prostatın
yaptığı tıkanmaya bağlı ya da tedavi
edilmeyen idrar yolları iltihabına bağlı
oluşur
Hastalar sık idrara gitme, ani idrar yapma
hissi, idrar yaparken yanma, perinede ağrı,
idrar yaparken zorlanma ve idrar
yapamama şikayetleri ile başvururlar




Tedavi
Bol su içilmesi
Yatak istirahati
Süratle geniş
spektrumlu antibiyotik
verilmesi
İdrar yapamıyorsa
sistofix takılması
Akut epididimoorşit



Testis ve epididim iltihabı
Genellikle idrar yolları
iltihabına ya da cinsel yolla
bulaşan hastalıklara bağlı
gelişir
Skrotum ödemli ve
kızarıktır.Testis
makroskopik olarak mavi
renge yakındır. İdrar yolları
ile ilgili şikayet
yoktur,testis ağrılıdır ve
ateş 40C’ye kadar
ulaşabilir
Tedavi
*Antibiyotik tedavisi
*Yatak istirahati
*Skrotal elevasyon
*Akut fazda
spermatik korda LA
uygulanması
*Oral analjezik ve
antipiretikler(NSAİD)
*Akut dönemde
soğuk, sonra sıcak
uygulama
5. ANÜRİ
İdrarını normal konsantre edebilen bir kişide 24 saatlik
idrar miktarının 400 ml’nin altında olmasına
oligüri;100ml’nin altında olmasına anüri denir
NEDENLERİ:
1.Pre-renal nedenler
Dehidratasyon, Sepsis, Kalp yetmezliği
Kanama, Renal arter embolisi, RV trombozu
2.Renal nedenler
Glomerüler nedenler
Tübüler nedenler
3.Post renal nedenler
Supravezikal nedenler
İntravezikal nedenler
İnfravezikal nedenler
6.FOURNİER GANGRENİ




Daha çok erkek genital bölgesinde cilt,
ciltaltı, kas tabakalarını tutan ilerleyici bir
hastalıktır
Şeker hastalarında daha fazla görülür
Hijyen kurallarının bozuk olduğu
hastalarda sık görülür
Tedavide acilen cerrahi müdahale ve
nekrotik tüm dokuların çıkarılması altın
kuraldır
7. TESTİS TORSİYONU




Testislere kan taşıyan damarların bulunduğu spermatik kordun kendi
etrafında testis kanlanmasını bozacak şekilde dönmesine
(burkulmasına) testis torsiyonu denir
Torsiyon, en fazla ergenlik döneminde görülür. Ancak yeni doğan
dönemi de risklidir
Testis kan akımının bozulması nedeni ile torsiyonun hemen
düzeltilmesi gerekir. Aksi durumda testisin kaybı söz konusudur
Belirti ve bulgular
Ani başlayan şiddetli testis ağrısı(karına vuran tarzda ağrı)
Skrotal şişme
Lokal duyarlılık
Bulantı, kusma
Ateş
Tanı: FM bulguları, Renkli doppler USG
Tedavi: Analjezik ve elle detorsiyon;başarılı olursa
ileriki günlerde testis fiksasyonu
Detorsiyon başarısız olursa acil cerrahi endikasyonu
vardır
Hastaya cerrahi olarak detorsiyon yapılır
Torsiyonun ilk 6 saat içerisinde tedavisinin yapılması
gerekir
8. PRİAPİZM
*Cinsel istek olmaksızın ortaya çıkan ağrılı ereksiyondur
*Genel olarak 4-6 saatten uzun sürer
*Penisin kanlanmasının bozulmasına bağlı görülür
Nedenleri:
-Orak hücreli anemi
-İlaçlar(Trazadon,klorpromazin,papaverin,antikoagülanlar,antiHT)
-Travma
-Lösemi
-İdiyopatik (nedeni bilinmeyen)
En önemli komplikasyonu empotanstır ve risk iskemi süresi ile orantılıdır
TEDAVİ: -Sedasyon için diazem
-Penis içine (korpus kavernozumlara) girilerek kanın
boşaltılması- korpus kavernozumlardan birine 21-23 G kelebek iğne
yerleştirilerek kan aspire edilir.SF ile irrigasyon yapılır
-Alfa adrenerjik ilaçlar (metaraminol,epinefrin,
fenilefrine,dopamin)
En önemli komplikasyonu empotanstır ve risk
iskemi süresi ile orantılıdır
TEDAVİ: -Sedasyon için diazem
-Penis içine (korpus kavernozumlara)
girilerek kanın boşaltılması- korpus
kavernozumlardan birine 21-23 G kelebek iğne
yerleştirilerek kan aspire edilir.SF ile irrigasyon
yapılır
-Alfa adrenerjik ilaçlar
(metaraminol,epinefrin, fenilefrine,dopamin)
9. TRAVMALAR
TRAVMALAR
Üriner travmalara genel yaklaşım

Tüm vücut muayenesi

Hastanın bilinç durumunun değerlendirilmesi

Ayrıntılı hikaye alınması

Kan basıncının ölçülmesi

Solunum desteğinin sağlanmalı

Sıvı ve gerekli durumlarda kan transfüzyonu
yapılabilmesi için damar yolunun açılması

Hematokrit takibi
BÖBREK TRAVMASI


Renal yaralanmalar
sıklıkla künt travma
sonucu (trafik kazası,
düşmeler, temas
sporları, saldırılar)
daha seyrek olarak
silah yaralanmaları gibi
penetran yaralanmalar
sonucu olur
Sıklıkla diğer organların
yaralanmasıyla beraber
olur




Tedavi
Künt renal travmalı hastaların büyük
çoğunluğuna konservatif yaklaşılır
Yatak istirahati verilir, analjezi sağlanır
Penetran renal travmalı hastalarında bir
kısmına konservatif yaklaşılır
Cerrahinin kesin endikasyonları;
Devam eden bir hipotansiyon,
Hematokrit değerlerinde düşme
Tomografide ciddi böbrek yaralanması
ÜRETER TRAVMASI



Nadiren görülür
Çoğu vaka pelvik ameliyat
sırasında (kolorektal
veya jinekolojik) veya
üreteroskopi sırasında
oluşan penetran üreterik
yaralanmalarıdır
Yaralanmada kapalı yolla
stent takılması ya da açık
cerrahi tamir gerekir
MESANE TRAVMASI



Endoskopik mesane ameliyatında veya pelvik
ameliyatlarda, özellikle sezeryanlar sırasında
mesane yaralanabilir
Travmatik mesane yaralanması ayrıca alt
abdomene darbe sonucu, özellikle mesane
doluysa veya pelvik kırıklarda kırık kemik
parçasının direkt mesaneyi yaralaması sonucu
olabilir
Yaralanmanın ciddiyetine göre takip ve sonda
yerleştirilmesi ya da açık mesane onarımı yapılır
ÜRETRA TRAVMASI






Sistoskopi sırasında, kateterizasyonla (balonun üretrada
şişirilmesi veya balon şişik haldeyken çıkarılması sonucu
) veya bacaklar açık bir halde (ata biner gibi ) düşme
sonrası olabilir
Genellikle penis ucundan kan geldiği görülür
Hasta idrarını yapamayabilir
Üretranın filmi çekilmeden kesinlikle üretral sonda
takılmamalıdır
Aksi takdirde üretradaki yarım yırtık, tam bir yırtık haline
dönüşebilir
Genellikle önce sistofix takılır. Daha sonra gerekirse açık
cerrahi onarım yapılabilir
TESTİS TRAVMASI
En sık spor
yaralanmalarında,
kavga ve motorlu
taşıt kazaları sonrası
görülür
Tedavide skrotal elevasyon,yatak
istirahati,antibiyotik ve
analjezik+buz tatbiki yapılır
Testis laserasyonlarında tedavi cerrahidir
10. PENİL FRAKTÜR





Ereksiyon halinde iken penisin zar tabakasının
yırtılmasıdır
Yaralanma genellikle şiddetli bir cinsel birleşme
sırasında penisin eğilmesi sonucu meydana gelir
Hastalar, aniden yüksek bir çıtırtı sesi
duyduklarını ve ereksiyonun kaybolduğunu
söylerler
Bununla beraber peniste şişme ve morarma olur
Tedavisi; yırtık küçük ise takip, büyük ise
ameliyattır