DiYANET ISLERI BASI<ANLIGI
DERGiSi
1
1
DİNİ, İLMİ, EDEBİ, MESLEKI AYLlK DERGi
Cilt : XIII
TEMMUZ -
Sayı
: 4
AGUSTOS
c
----~.
-
«EY IMAN EDENLER, TOPLU BiR HALDE KAFIRLERLE KARŞILAŞDIGIN!Z ZA·
MAN ONLARA ARKALARlNlZI DÖNMEYiN (KAÇMAYiN). TEKRAR MUHAREBE
iÇiN BİR TARAFA ÇEKiLEN, YAHUD
DiGER BiR FIRKAVA ULAŞlP MEVKi' TUTANIN HALi MÜSTESNA OLMAK ÜZERE KiM ÖYLE BiR GÜNDE ONLARA ARKA
ÇEViRiRSE O, MUHAKKAK Ki ALLAH'IN
GAZABlNA UGRAMIŞDIR. ONUN VURDU
CEHENNEM'DiR. O, NE KÖTÜ BiR SONUCDUR! ONLAR! SiZ ÖLDÜRMEDiNiZ, FAKAT ALLAH ÖLDÜRDÜ ONLARL ATDIGIN
ZAMAN DA (HABIBIM) SEN ATMADIN,
ANCAK ALLAH ATDI. (VE BUNU) 1\!lÜ'MiNLERi KENDiNDEN GÜZEL BiR (Nİ'·
MET) iMTIHf-\N iLE DENEMEK iÇiN (YAPDI). ŞÜPHESiZ Ki, ALLAH HAKKlYLE
iSiDEN,
~ .
.
İmtiyaz Sahibi ve Yazı İşierini
Fiilen İdare Erten Sorumlu Müdür
M. SAİM YBPREM
Diyanet İşleri Başkanlığı
Derleme ve Yayın Müdüril
Emel Matbaacılık Sanayi Ltd. Şti. Ankara
İSLAM HUI{UKUNDli HULLE
Ahmet
Çalışkan
Seben MüftüsÜ>
Müslümanlar İslam'ı yaymaya, müslüman olmayanlardan bazıları da O'nu yıkmaya
çalışmaktadırlar.
İslfuıı'a karşı
olanlar, muhtelif metodlarla çalışmışlar ve çalışmaktadırlar.
Önceleri Peygamber Efendimiz (S.A.S.) lle istibza ettiler. Sonraları Hz. Peygamber'e
için, bazı cazip tekliflerde bulundular.
İslfuıı'ı tebliğden <lönnıesi
ıl
Bunlar netice vermeyince silaiıa sarıldılar. Bu teşebbüsler de akim kalınca, Müseylimet'ül-Kezzab, Tuleyha bin Huveylid ve Esved'ül-Ansi gibi bazı sivri kafalılar, Peyganıber
Efendinı.iz (!';.A.S.)'e rakip olmak maksadıyle peygamberiikierini (!) llfuı ettiler.
'''
'
Halk bunların
bitirdi.
yalancı
olduğunu
~ayınca
harekete geçti,
yalancı
peygamberlerin
işini
Bunu gören İslfun muhalifleri, her devirde geçerli olması için güya llmi kanaldan hareketle bazı miiesseseleri ele alarak, Kur'fuı·ı Kerim ve Hadis-i Şeriflerde isabet olına·
dığını, söz ve yazılarla hatta sinema ve tiyatrolarda sanat ve edebiyyat bahanesiyle ter·
tip ettikleri oyunlarcıa halka yaymak yoluııu tuttular.
İslam düşmanlarının bu hareketleri İslfun'a atılan iftiralardan başka birşey değildi.
Zaten İslfun'a karşı olanlar her zaman iftiradan yardım beklenıişlerdlr. Sadr-ı İslfun'dakl
İfk Hadisesi, Garanl.k olayı, Peygamberimizin bir kesişten ders aldığı iddiası İslfun'a atı•
lan iftiralardan birkaçıdır. İşte bugünkü anlaşıldığı manada Hulle de İslfuıı'a atılmış
en büyük iftiralardan biridir.
Bu mütevazi makalemizde İslfun Dini'nde Hulle'nln olup olınadığını; varsa mana ve
belirtmeye çalışacağız.
ınalıiyetini
Tevfik Hz.
Hakk'dandır.
1 - HULLE KELİMESİNİN ANLAMI
a) Lügat
Anlamı
:
Hulle, Arapça isim olup, çoğulu Hulel'dir. Cennet elbisesi, elbise,
elbise; kurbanlık kuzu; zırh, kalkan, siper gibi silah anlamıanna gellr.
Aynca
240
bazı
kavimler
tarafından
«heW yapmak»
anlamına
da
yemi
Jnı]Jamhr..
İSLAM HUKUKUNDA HULLE
b)
Şer-i Anlamı
:
Üç talak lle boşanan hür zevce (kadın) veya iki talak lle boşanan cariye
zevcenin kendilerini boşayan erkeğe tekrar dönebilmeleri (ııikWılanabillneleri)
için yapmakla mükellef olduklan muameleye Hulle denir. (1)
2 - HDLLENiN YANLIŞ ANLAŞILMASI VE ANLATILMASI
Bugün
bazı
kimseler Hulle deyince
şöyle anlıyorlar
:
Erkek hanımını üç talak ile boşadıktan sonra, o kadını tekrar almak ls.
terse, hemen boşamış olduğu kadını bir akşamlığına ödünç eşya verir gibi
başka bir erkeğe nikahlayacak, sabahleyin o beyarn tekrar geri alıp kendisine
Dikahlayacaktır. Maalesef, Hulle bugün böyle anlaşılıyor.
İslfun'ı hiç bilmeyenler veya O'na düşman olan bazı kimseler ise, biraz
daha ileri giderek: «İkinci erkekle kadın cinsi münasebet yaparken birinci
bay bu durumu gözleri ile görecektir.» diyorlar.
· Yine halk arasmda yaygın olan bir başka, yanlış ve gayr-i İslaıni rivayete
göre :
«Üç talak ile boşanmış olan kadının onu boşayan erkeğe dönebilmesi için
iktidarsız yaşlı
bir erkek ile
nikahlanınası
kifayet eder» fikridir.
izah ettiğimiz şekilde telakl-d olunan böyle bir Hulle'ı:ı.in İslam Dini'nce
mübah sayılamıyacağı her şeyden evvel ınantık ve her akl-ı seliınce müsel-
lemdir.
Hulle hakkındaki anlayışlan belirttikten sonra bu
bepleri üzerinde duracağız.
yanlış anlayışiann
se-
3 - HULLE'NiN YANLIŞ ANLAŞILMASININ SEBEPLERİ
Dini ve dünyevi hikmetleri ihtiva eden İslam'ın nikah müessesesnnn.
Hulle ismi a1tında böyle gülünç hale gelmesinin sebepleri şunlardır.
a) İslam Hukulru'nun ana prensiplerine ve Hulle'nin ilgili
ayet-i keriı.Aleye vukuf peyda etmemiş kişilerin fetvalan.
bulunduğu
b) Hulle'yi kalkaıi yapıp İslfu:n'a hücuın etmek isteyenlerin gayreti. (Nitekim Hulle perdesi altmda İslaın'a büyük darbeler indirilnıektedir.)
c)
Nikah müessesesinin lrndsiyyetini, Hulle ismi altmda yıpratmak, nietmek isteyenlerin çalışmaları.
kahsız yaşamayı teşvik
4-
HULLE'NİN GERÇEK SEBEBi
Burada erkeğe manen şu ihtar vardır: «Ey evli erkek! En yakın arkadaşm·
olan hanımının da senin gibi insan olduğunu unutma. Hakkına tecavüz etme.;
(1) Bu muamele çok aJıır şartları ihtiva etmektedir ki, lüzuıı:ılu bilgi ileride verilei:ektil'.
Atı:MET- Ç/'1-LIŞKAN
------------
Başın lru:dıkça
onu boşamaya I{alkma. Aksi halde kendi
NIN TAHT-I NiKAHINDA görürsün!»
hanımını BAŞI{ASI-.
Şeraitine riayet edilerek yapılan hulle'nin yukanda ~lirttiğimiz sebebinin
dışında daha birçok sebeplerinin
nin hükümlerini saydıktan sonra
Bwılar
(Hulle'nin
ğı sımrlardır.
şartlanm)
olduğu muhakkaktır.
keiammı. şöyle
Zira Hz. Allah Hulle'.
bitiriyor.
bilir, onlar bir kavim için
Allah'ın açıkladı­
(2)
5 - HULLE İLE İLGİLİ AYET-İ KERiMELER
\1
1
A._yel:-i KerL'Tiinin Meal-i Alisi :
Boşanma
salmaktır.
iki defadır. (Ondan sonrası) Ya iyilikle tutmak veya güzellikle
Onlara verdiğiniz bir şeyi (mehri) geri almanız size helal olmaz.
Meğer ki, erkekle kadın Allah'ın sınıdarmı (evlilik haklarını) ayakta tutamayacaklarından korkmuş olsunlar. Eğer bu suretle siz (Hakimler) de onların
(kadın ve erkeğin) Allah'ın sınırlarını hakkıyla mulıafaza ve ifa edemeyeceklerlnden korkarsaıuz, o halde (kadının) serbest boşaımıası için fidye vennesinde f:kisi üzerine de vebal yoktur. Bunlar Allah'ın sımrlandır. Onlan ( çijpıe­
yip) geçıneyin. Klın Allah'ın sımı-larını aşarsa, işte onlar zaliınlerdir.
Yine erkek eşini (üçüncü defa olarak) boşarsa, ondan sonra kadın kendisinden başka bir erkeğe ııikruııamp varıncaya kadar, ona (birinci kocasına)
helal olmaz. Bununla beraber bu (yeni koca da) onu boşar da onlar (birinci
~kekle aynı kadın) Allah'ın. sınırianın ayakta tutacaklarını zam:ıederlerse
(iddet bittikten sonra) tekrar birbirlerine çlönmelerinde (evlenmeleıinde) beJ;
. (2.) Bakara Suresi, Ayet: 430._
\ -
İSLAM HUKUKUNDA HULLE
------------------·
--~----~----------------
ikisi
hakkında
açıkladığı
da vebal yoktl.i.r. Bunlar bilir, anlar bir kavim için
sınırlardır. ( 3)
Allah'ın
AYET-İ KERİMENİN İZAHI
Ayet-i celilenin izah:ma geçmeden önce nuzill sebebini kaydedelirı:n
Açıklamakta olduğumuz bu ayet-i Sübhfuıi gelmeden önce bazı kimseler
cahiliyye devrinin bir alışkanlığı olarak kadınlara, özellikle tafuk müessesesine gerek~'>. ilitimarnı göstenniyorlardı.
Bir erkek zevcesini istediği kadar boşuyor, iddet bitmeden tekrar
du. Erkek talak vasıtasıyla zevcesine zulüm ediyordu. ( 4)
alıyor-
-
İşte böyle bir ortamda Ensar'dan bıir sahabi (R.A) hanımını mükerreren
boşayıp,
iddet bitmeden geri alıyordu. Bu haksızlığı maruz kalan kadın, sahabiye şöyle dedi : «Aile hayatnnız devam etmeyecek~e beni boşa.»
Kadının
ne
alının
bu haklı isteğine sahabinin
ne de boşanm.»
verdiği
cevap
Bu hadi.se üzerine AU'ah (C.C.) incelemekte
buyurdu. ( 5)
şu
oldu: «VaUahi seni
olduğumuz
bu ayet-i inzal
Mezkür ayet-i kerimede denilıiyor ki, «talak (boşanma) oyuncak aleti olgibi alet-i zulüm de değUdir. Heyecan ve tehevvürle hareket edip eş.­
lerirıJ.zi boşamay:ınız. Zira iki talfak kuUru.-ı..'TI.a hakkınız vardır. Yani beşer olmaruz hesabiyle yapıınş olduğunuz bir ikinci talakla sizi tamamen ayırımyo­
rwn, düşüneeye sevkediyorum.» Bu iliahi hltab-ı manevi karşısında her mükeUef birinci ve ikinci talakı verirken uzun boylu düşünüp son ve kat'i kar~
nm verecektir. Eğer erkek birinci ve ikinci talakı verdiğine pişman olup,
hammmı ele geçinneğe karar verirse hanımma rücu eder.
madığı
Hüsnü muamele ile
hayatlarını
Şayet erkek o kadınla beraber
mehrine tenezzül edip de- zulüm,
verip gi~zelillde boşar.
beraber geçirlrier.
yaşayamayacağına
işkence
karar verirse kadına..
ve iftira etmeden üçüncü talakı
Bu ayrılış kan ve kocanın aile hayatııu devam ettiremiyeceklerine iıuu:i~
malan neticesinde dahi olsa erkek, kadına verdiği mehlr vesair mallardan
hiçbir şeyi geri alamaz. Zira erkeğin kadına verdiği malları geri alınasi Jıa.;
rrundır.
bp .ayrılma kadırun isteği lle ol!acak olursa, kadın
dall kurtulmak için mehir vesair ınallardan erkeğe vererek
dır. (Geniş bilgi fıkıh kitaplannın Hul'bahsiude mevcuttur.)
Eğer
'i
l!
1!
ii
tl
i
erkeğin :ıttikahm­
ayrılması liizmı­
Nitekinı : Abdullalı bin Ubey b:iıi Selul'un kızı Cemile (.R.A.) Sabit bb;l,
Kays'tan mehlr olarak aldığı bahçeyi Sabit (R.A.)'e vererek aynlmıştı:r.
alış yüce Peygamberimizin emir ve müsaadesiyle olınuştur.
Buay:
Hz. Allalı ( C.C.) bütün bu bükilimeri bildirdikten sonra diyor ki.
klın çizdiğiııı, hududu tecavüz ederse onlar zalimdirler>> Zikr olunan
(3) el-Bakara, Ayet: 229-230
(4) Çünkü taliik hakkınc!a. }:ıenüt;:Fe~an;~ İlruıi gelı~e~işti.
.
(5) Seyyid Kutup, Fi-Zil:il'ii Ki.ır'iın; ·Fahri Razi, Tefsir-i Kebir.
243
li
l
l
ll
ı
-~------·
---
AHMET
ÇAI,IŞKAN
~ sonra erkek hammını bir kere daha .boşarsa artık o kadın o erkeğe·
kıatiyyetle haramdır.
Ayet-i kerlınede Allah ( C.C.) bunun haram olduğunu açıkça bildirdiğine
göre, buna helaldemek ayet-i l!::erimeyi inkar olur. Bu haramlık, o kadın kendini başka bir erkeğe salıili bir Dikalı ile nikahlayıp, cinsi münasebet yapmcaya ve şayet ayrılırsa eski kocası ile nikahlanmcaya kadar devam eder.
Bazı
kimseler Dikillun kıyafet edip cinsi münasebete lüzum olmadığım
söylüyorlarsa da, bu Peygambeıimb:'in Müslim'de mübarek sözlerine (6). Muhaliftir.
Oradaki hadis-i şerifte açıkça -zikredildiğine göre, ikinci koca ile sadece
nikablanmak yetmiyor. Cinsi münasebet şart koşuluyor. Cinsi münasebetin
şart koşulması çok tabiidir. Çünkü ikinci erkekle Dikahianmak bir formal1te
icabı olmayıp aile yuvası kurmak maksadına matuftur.
Şu bir gerçektir ki, aralannda üç talak vaki
samimi bir aile teşkil edebilmeleri çok zordur.
ı:
"
olmuş
olan erkekte
kadının
Eğer aralarmda cüzi bir sevgi olsa idi birer tecrübe mahiyetinde olan bir
ve ikinci taJakJ:a yetinirlerdi. Bu erkeğin üç talak vererek kadından ayrılma·
sı, sonra kadının başkası ile nikahlanması en ağır şart ve en büyük imtihandır. Bu imtihan birinci erkek ile o kadının birbirine karşı sevgisi olup olmadığını kesin bir şekilde ortaya koyar. Fakat ellerinde hiçbir i'mkan kalınamış­
tır. Bütün inikanlar ikinci kocaya geçmiştir. Eğer ikinci koca ölür veya meş­
ru bir sebepten dolayı o kadını boşarsa, kadın yine iradesinde hürdür. isterse
yalnız yaşar isterse herhangi bir erkekle evlenir. Dilerse birinci
kocas:ınaı
döner. Birinci kocası da olanı biteni düşündükten sonra kabul ederse tekrar
nikahlanmalarmda günalı yoktur. Bu tabire dikkat etınek lazım, Allah bu
ikinci evlenmeyi emretmiyor. Şayet evlenirseniz günaha girmezsiniz diyor.
Allah (C.C.) bu hükümleri bilen anlayanllar için beyan ediyor.
6 -
HULLENİN ŞARTLARI
Bu ayet-i sübhaniyi dikkatle okuduktan sonra isıarn Dini'ndeki haram olmayan Hullenin şartlarını şöyle sıralayabiliriz :
a)
Erkek,
meşru
bir sebepten
dolayı hammını
mesnun
olduğu şeJdlde
boşayacak.
b)
Boşanmış kadın
c)
Boşanmış kadın
caiz olan bir
erkeğe
iddet bekleyecek.
hiçbir tesir altmda kalmayarak
sabih bir nikah ne nilclhlanacak.
şer'an
nikiibianma sı
d) İkinci kocadan ölüm veya başka meşru bir sebeple ayn)an
iddet bekleyecek.
kadm
c) Kadın ikinci kocaya gidip aynlıncaya kadar geçen zaman zarfmda
birinci erkek dört hanım ne evlenmemiş olacak.
f)
şartlar
Birinci erkek ve o kadın •.aile
tahakkuk ettikten sonra firiş-ı
yuvası
(6) Müslim bin Haccac, Müslim, C. 4. sh. 154,
244
'
kuracaldarma Jnanacaklar. Bu
bir kadını, adamın meş-
alıara girmiş
Mısır
1960.
tsLAM HUKUKUNDA HULLE
<rebi kabul ederse, işte o zaman bulle yapmada günah olmamakla beraber
bacfis..i şerifin muhatabı olur:
~u
Peygamber efendimiz (S.A.S.) «dikkat edin, size emaneten
\haber vereyim mi?» dedi.
alınmış
tekeyt
Eshab:
-Buyur, ya Rasula11ah dediler.
- İşte o bullecldir. Allah (C.C.) bulleeiye de kendisi için bulle yapılana
da Ianet etsin buyurdu. (7)
Düşmanlarına dahi hayır dua eden Peygamberimiz (S.A.S.) MuhaUU ve
MuhalUle beddua etmesi İslam Dini'ndeki bullenin yerini gösterrneğe kifayet
-eder.
(7) Ahmet
l?in Hanbel, Mü.sne4 C. 1,
sh. 448.
245
