Ayrımcılık ve İğrenme Duygusu - Bilkent University

Ayrımcılık ve İğrenme Duygusu
Ayrımcılık belirli bir kişi ya da gruba belirli özelliklerinden dolayı önyargılı davranmaya
denir1. Dünyada ve ülkemizde maalesef hala baş etmeye çalıştığımız bir sorun ayrımcılık.
Ayrımcılığın yaş, cinsiyet, statü gözetmeksizin herkes tarafından yapılabileceğine şahit olduk. Bu
durum, beni bu kadar nefret ve ayrımcılık duygusunun nereden geldiğini düşünmeye itti. Bunun
üzerine ayrımcılığın ve iğrenme duygusunun çıkış noktalarını ve neden var olduklarını anlatan bir
makale okudum. Makale merak ettiğim pek çok soruya cevap verdi ve beni ayrımcılık konusunda,
insanların neden ayrımcılık yaptığı konusunda aydınlattı. O makaleden edindiğim izlenimleri ve
yorumlarımı paylaşacağım bu yazımda. Makale2’nin bahsedeceğim bölümü ayrımcılığın insan
doğasındaki yerine ve çıkış noktalarına parmak basıyor.
Hayvanların aksine insanlar öleceklerini bilerek yaşayan tek canlılar. Bu fani yanımızı
değiştiremeyeceğimizi bildiğimiz halde gene de bu özelliğimizin ötesine geçme arzusuna sahibiz.
Ölümsüz olmadığımızı biliyoruz ama bu konuda hiçbir şey yapamıyoruz. Bu durum bizde bir kaygı
ve utanç yaratıyor. Bu karışık duygular da insanlarda bir dengesizlik ve ahlaki çöküntü haline
sebebiyet veriyor Kendimizi bu faniliğimizden uzak tutmanın bir diğer yolu ise bu “fani”,
“hayvani” yani zayıflık göstergesi olan özelliklerimizi başkalarının üzerine atmaktır. Bu sayede
belirli bir grubu bir “alt-sınıf”’ a dönüştürmüş oluruz ve onları zayıf olarak nitelendirirken
kendimizi güçlü hissederek tatmin oluruz.
Ayrımcılığın ve belirli bir kesimi dışlamanın insanın doğasından geldiğini öğrendiğimde
şaşırmadım değil. Ben ayrımcılığın hep çevresel faktörler sayesinde “oluşturulduğunu”
düşünürdüm. Ama burada ifadeleri netleştirmekte fayda var. İnsan doğasında var olan şey ayrımcı
olmak değil, ayrımcı olmaya yatkın olmaktır. Bu yatkınlık büyük ihtimalle evrimsel süreçte
kurtulmayı başaramadığımız özelliklerimizden biri. İnsanları gruplandırma ve dışlama ilkel bir
savunma mekanizması olarak var olmuş da olabilir. Ama insanları hayvanlardan ayıran bir diğer
özellik de kendi özelliklerini değiştirebilmesi ve evrimsel süreçle gelen karakteristik
özelliklerinden kurtulabilmesidir; bu da bana göre yalnızca eğitimle başarılabilir. Günümüzde, bu
“ayrımcılığa yatkın olma” durumunu aşabilecek konumda olmalıyız.
1
2
https://tr.wikipedia.org/wiki/Ayrımcılık
Not For Profit, Martha C. Nussbaaum, Princeton University Press, 2010
Daha geçen hafta Pakistanlı sınıf arkadaşlarımdan bir buluşma daveti aldım. Arkadaşım,
bana toplanıp yöresel yemeklerinden yapacaklarını ve benim de gelmemi istediğini söyledi. Hemen
kabul ettim ama yurtlarına vardığımızda gördüğüm manzaraya şaşırmadım değil. Yaklaşık altıyedi kişilik bir grup yöresel geleneksel kıyafetlerini giymiş konuşuyorlardı. Arkadaşıma sanırım
yanlış yere geldiğimizi söylemeye hazırlanıyordum ki arkadaşım kalabalık grubu selamlayarak
aralarına girdi ve o da kendi geleneksel kıyafetini giydi. Böyle bir durumda bilincim otomatik
olarak bu gruba ait olmadığımı işaret etti ve buraya gelme kararımı sorguladım. Fakat bir dakika
sonra beni de sohbete dâhil ettiler ve ne etnik köken, ne din, ne kültürel farklılıklar gözetmeksizin
koyu bir muhabbet sardı ortalığı. O an gerçekten utandım. O insanları, sırf kılıklarına bakarak
yargıladığım için utandım. İnsanları, basmakalıp bir şekilde algılamanın ne kadar yanlış olduğunu,
bilincimizin bizi ne kadar yanılgıya düşürebileceğini kavradım o an.
Benim ve pek çoğumuzun yaptığı hatalara düşmemeleri için çocuklara erken yaşta farklı
cinsel tercihlerin, etnik grupların, dinlerin ve buna benzer özelliklerin bir önyargı oluşturmaması
gerektiği aşılanırsa, empati kurma ve dünyayı başkalarının gözünden görebilme öğretilirse işte o
zaman ayrımcılık sorunu ortadan kaldırılabilir. Ayrımcılığın olmadığı bir toplum barış ve huzur
yolunda ilerler. İnsanlar, sahip oldukları farklılıkları ve çeşitliliği birbirleriyle savaşmak yerine
insanlığın ortak yararı için kullanırsa işte o zaman gerçek anlamda gelişmişlik sağlanabilir.
Umarım bir gün insanlar “ayrımcılık” duygularını tamamen bir kenara atarak “insan” ırkının
birliğine yoğunlaşabilir.