mali piyasalarda gelişmeler

T.C.
BAŞBAKANLIK
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI
MÜSTEŞARLIĞI
MALİ PİYASALARDA GELİŞMELER
YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
TEMMUZ 2005
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
İÇİNDEKİLER
ÖZET
..............................................................................................................iii
I.
PARA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER.........................................................1
II.
a. Merkez Bankası Analitik Bilançosu Gelişmeleri .....................................1
b. Temel Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler ...........................................4
BORÇLANMA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER.............................................6
III. DÖVİZ KURLARINDA GELİŞMELER ............................................................11
IV.
a. Dolar ve Euro Kurunun Gelişimi...........................................................11
b. Merkez Bankasının Döviz Alımları .......................................................12
SERMAYE PİYASASINDA GELİŞMELER ......................................................14
V.
a. İMKB Hisse Senedi Piyasası.................................................................14
b. Tahvil ve Bono Piyasası .......................................................................18
c. Repo-Ters Repo Piyasası .....................................................................19
d. Altın Borsası .........................................................................................20
e. Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası .....................................................20
BANKACILIK SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER..................................................22
VI.
a. Mevduat Gelişmeleri ............................................................................22
b. Krediler ................................................................................................23
c. Menkul Kıymetler.................................................................................28
ÖZEL FİNANS KURUMLARI (ÖFK) ..............................................................30
VII. PORTFÖY TERCİHLERİ ...............................................................................31
VIII. ULUSLAR ARASI PİYASALARDA GELİŞMELER...........................................34
IX.
HUKUKİ VE KURUMSAL DÜZENLEMELER...................................................36
EKLER
1. Merkez Bankası Analitik Bilançosu
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07/tcmb.xls
2. İç Borçlanma Faiz Oranları
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07/icborc.xls
3. Mali Tasarruf Araçları Faiz Oranları ve Menkul
Kıymetler Borsasında Çeşitli Göstergeler
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07/maliarac.xls
4. Bankacılık Sektörü Mevduat Hacmi
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07/mevduat.xls
5. Bankacılık Sektörü Kredi Hacmi
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07/kredi.xls
6. Bankacılık Sektörü Menkul Kıymetler Portföyü
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07/menkulde.xls
Rapor hakkındaki görüş, önerileri ve değerlendirmelerinizi [email protected], [email protected],
[email protected], [email protected] e-posta adreslerine bildirebilirsiniz.
DPT-YPKDGM
i
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
TABLOLAR
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
1. Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu............................................................................ 2
2. Merkez Bankası Analitik Bilançosu................................................................................ 3
3. Merkez Bankası Faiz Oranlarında Gelişmeler ................................................................. 3
4. Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler .............................................................................. 4
5. Hazine İç Borç İhaleleri .............................................................................................. 6
6. İç Borç Stokunun Vade Yapısı...................................................................................... 8
7. İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı.................................................................................... 8
8. İç Borç Stokunun Alıcılara Göre Dağılımı....................................................................... 9
9. Konsolide Bütçe Dış Borç Stoku ................................................................................. 10
10. Kurlardaki Gelişmeler.............................................................................................. 12
11. TCMB Döviz Alımları ............................................................................................... 13
12. İMKB 100 Endeksinin Getirisi (1).............................................................................. 14
13. İMKB’de Çeşitli Göstergeler ..................................................................................... 15
14. İMKB 100 Endeksine İlişkin Göstergeler.................................................................... 16
15. İMKB’de İşlem Gören Şirketlerin Piyasa Kapitalizasyonu ve Yabancı Portföy Oranı ........ 17
16. Kamu Menkul Kıymetler Pazarı ve Repo-Ters Repo Piyasası........................................ 18
17. Vadeli İşlemler Piyasası........................................................................................... 21
18. Bankacılık Sektöründe Kredi ve Mevduatların Gelişimi ................................................ 22
19. Tüketici Kredisi Faiz Oranları ................................................................................... 25
20. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredilerinin Türlerine Göre Dağılımı .................................... 26
21. Yabancı Para Pozisyonları........................................................................................ 29
22. Özel Finans Kurumları Seçilmiş Bilanço Büyüklükleri................................................... 30
23. Yurtiçi Yerleşiklerin Portföy Tercihlerinin Dağılımı ...................................................... 31
24. Yurtdışı Yerleşiklerin Portföy Yatırım Stoku ............................................................... 33
25. Uluslar Arası Piyasalarda Gelişmeler ......................................................................... 34
GRAFİKLER
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
1. Merkez Bankası Net Rezervler ve Net Döviz Pozisyonu Gelişimi ...................................... 1
2. Merkez Bankası ve İkincil Piyasa Gösterge Tahvil Bileşik Faiz Oranları............................. 4
3. Reel Parasal Büyüklüklerde Gelişmeler (1998=100 ) .................................................... 5
4. Para Çarpanları ......................................................................................................... 5
5. Borçlanma / İtfa Rasyosu ........................................................................................... 7
6. Faiz Oranlarında Gelişmeler ........................................................................................ 7
7. İç Borç Stokunun Yapısı ............................................................................................. 9
8. Mali Baskınlık (İç Borç Stoku/M2Y, Nakit İç Borç Stoku/M2Y) ....................................... 10
9. YTL/Dolar ve YTL/Euro Gelişimi ................................................................................ 11
10. Döviz Alım İhalelerindeki Teklif ve Alım Miktarları ve Ortalama Fiyat ........................... 13
11. İMKB 100 Bileşik Endeksi........................................................................................ 15
12. Aylık Vade-Getiri Yapısı ve Trend Eğrileri.................................................................. 19
13. Vade-Getiri Yapısı ve İşlem Hacmi (Haziran 2005) .................................................... 19
14. YP Mevduat/Toplam Mevduat ................................................................................. 22
15. 3 Ay ve Daha Kısa Vadeli YTL Mevduat/Toplam YTL Mevduat ................................... 23
16. YTL ve YP Mevduatların Ortalama Vadesi ................................................................. 23
17. Mevduat Bankaları YP Kredileri/Toplam Krediler........................................................ 24
18. Tüketici Kredilerinin Türlerine Göre Reel Gelişimi (2002 yılı Fiyatlarıyla) ...................... 25
19. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri/Toplam Mevduatlar ............................................. 26
20. Yurtiçi Kredi Hacmi / GSMH .................................................................................... 27
21. TGA/Krediler ......................................................................................................... 27
22. Banka Grupları Bazında Menkul Kıymetler Portföyü ................................................... 28
23. Mevduat Bank. Menkul Değerleri/Toplam Mevduatlar ................................................ 28
24. Yurtiçi Yerleşiklerin Başlıca YTL Portföy Tercihleri ..................................................... 32
25. Yurtiçi Yerleşiklerin YP Portföy Tercihleri .................................................................. 32
26. Gelişmekte Olan Ülkelerin 2004 Yılı Eurobond Spreadlerinin Gelişimi........................... 35
DPT-YPKDGM
ii
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Mali Piyasalarda Gelişmeler
YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ÖZET
•
Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu Haziran ayında bir önceki aya göre 2.259 milyon
dolar artarak 8.565 milyon dolara yükselmiştir.
•
Net İç Varlıklar hesabı bir önceki aya göre 257 milyon YTL azalarak 18.366 milyon
YTL’ye gerilemiştir.
•
Haziran ayında Merkez Bankası Parası (MBP) 2.616 milyon YTL artarak 29.927 milyon
YTL düzeyinde gerçekleşmiştir.
•
M1, M2 ve M2Y parasal büyüklükleri reel olarak artmıştır.
•
Hazine iç borçlanma ihaleleri aylık ortalama bileşik faiz oranı, Haziran ayında yüzde
17,2 olarak gerçekleşmiştir.
•
Haziran ayında Hazinenin iç borç stoku bir önceki aya göre 265 milyon YTL azalarak
234,8milyar YTL’ye gerilemiştir.
•
İç borç stoku/M2Y oranı, 1,7 puan gerileyerek 119,2 puana düşmüştür.
•
Haziran ayında YTL, dolar ve euro karşısında değer kazanmıştır. 1 dolar ve 1,5 euroluk
ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi ise 173 puandan 178,7 puana
yükselmiştir.
•
Euro/Dolar paritesi Haziran ayı sonunda 1,21 seviyesinde gerçekleşmiştir.
•
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi Haziran ayında bir önceki ay sonuna göre yüzde 6,8
oranında değer kazanmıştır.
•
İMKB günlük işlem hacmi bir önceki ay ortalamasına göre önemli oranda artış
göstermiştir.
•
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksinde, risk göstergeleri olarak kullanılan aylık ve yıllık
standart sapma değerlerinde gerileme görülmüştür.
•
Borsa piyasa değeri Haziran ayında son 1,5 yılın en yüksek seviyesine çıkmıştır.
Borsada işlem gören hisselerde yabancıların payı yüzde 60,8 seviyesine yükselmiştir.
•
Tahvil ve Bono Piyasasında günlük işlem hacmi Haziran ayında gerileme göstermiştir.
Gerçekleşen ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 1,1 puan gerileyerek yüzde
16,4 seviyesine inmiştir.
•
Tahvil ve Bono Piyasasında vade-getiri yapısı ve trend eğrileri incelendiğinde bir önceki
aya göre getiri eğrisinin 1-150 gün vadeli kamu menkul kıymetlerinde daha üst
seviyede 151 gün ve üzeri vadeli kamu menkul kıymetlerinde daha alt seviyede
DPT-YPKDGM
iii
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
gerçekleştiği görülmektedir. İşlem hacmi ise 502-525 ve 572-573 gün vadeli kamu
menkul kıymetlerinde yoğunlaşmıştır.
•
Repo-Ters Repo Piyasasında Haziran ayında 171,9 milyar YTL işlem hacmi
gerçekleşmiştir. Ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 0,3 puan gerileyerek
yüzde 14,6 düzeyine inmiştir.
•
Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası (VOB) işlem seviyesi endeks ve dövize dayalı
sözleşmelerde yoğunlaşarak artış göstermiş ve 215,3 milyon YTL düzeyinde
gerçekleşmiştir.
•
Ay sonu açık pozisyon sözleşme sayısı 22.242’ye ulaşmışken, bu pozisyonun 19.017
adeti dövize dayalı vadeli işlem sözleşmelerinde bulunmaktadır.
•
Haziran ayında toplam mevduatlarda, YP mevduatlardaki azalışın etkisiyle, önceki aya
göre gerileme görülmüştür. YP mevduatların dolar değerindeki gerilemede euro/dolar
paritesinin düşmesi etkili olmuştur.
•
3 ay ve daha kısa vadeli YTL mevduatın toplam YTL mevduat içindeki payı azalırken,
YTL ve YP mevduatın ortalama vadesinde önemli bir değişiklik olmamıştır.
•
Mevduat bankalarının kredi hacminde reel olarak artış gerçekleşmiştir. Ancak, tüketici
kredileri ve kredi kartlarındaki artışa karşın ticari kredilerin gerilemesi sonucunda,
kredilerin artış hızında önceki aylara göre gerileme görülmüştür.Tüketici kredilerindeki
artış devam etmiştir.
•
Kredilerin mevduatlara oranındaki artış trendi Haziran ayında da sürmüştür.
•
Kamu bankalarının ve özel bankaların tahsili gecikmiş alacakların (TGA) kredilere oranı
azalırken, yabancı bankaların söz konusu oranında artış gerçekleşmiştir.
•
Mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü, alım satım amaçlı ve satılmaya hazır
menkul değerler portföyündeki (ticari portföy) azalışın etkisiyle önceki aya göre
gerilemiş, menkul kıymetler portföyünün mevduatlara oranı azalmıştır.
•
Bankacılık sektörünün bilanço içi yabancı para pozisyon açığı artarken, net genel
pozisyon açığında gerileme görülmüştür.
•
ÖFK’lar tarafından toplanan fonların kullandırılan fonlara dönüşüm oranı önceki aya
göre artmıştır.
•
Haziran ayında yurtiçi yerleşiklerin portföy tercihleri içinde en büyük artış hisse senedi
ve YTL mevduatlarda görülmüştür.Ülkemizde bulunan yabancı yatırımcıların portföyleri
içinde ise özellikle hisse senedi ve DİBS stokunda artış görülmüştür.
•
ABD Merkez Bankası FED, faiz oranlarını çeyrek puan daha artırarak 3,25’e
yükseltmiştir.
DPT-YPKDGM
iv
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
I.
PARA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER
a.
Merkez Bankası Analitik Bilançosu Gelişmeleri
Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu Haziran ayında bir önceki aya göre 2.259
milyon dolar artarak 8.565 milyon dolara yükselmiştir.
Grafik 1. Merkez Bankası Net Rezervler ve Net Döviz Pozisyonu Gelişimi
6
5
3
4
2
11
12
10
8
9
7
6
4
5
3
2
2005
-1
-8
12
2004
-1
11
9
10
8
6
0
0
7
8
2
5
15
4
4
23
6
2
30
8
3
10
2002
-12
2003
-1
38
(Milyar Dolar)
-2
-15
-4
Net Rezervler (Sol Eksen)
Net Döviz Pozisyonu (Sağ Eksen)
Merkez Bankası bilançosundaki döviz hesaplarının Haziran ayındaki gelişimi
incelendiğinde, Net Rezervler ve Diğer hesaplarındaki 3.467 ve 367 milyon dolarlık artış ve
Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat Hesabı ve Süper Döviz Mevduat hesabındaki 630 milyon
dolarlık gerilemeyle, Net Dış Varlıklar hesabının 4.464 milyon dolar artarak 24.752 milyon
dolar olarak gerçekleştiği görülmektedir.
Bu dönemde, Döviz Olarak Takip Olunan Mevduat hesabı 2.439 milyon dolar
artarken,
Bankaların Döviz Mevduatının 234 milyon dolar azalması sonucu İç Döviz
Yükümlülükleri
hesabı
2.205
milyon
dolar
artarak
16.187
milyon
dolar
olarak
gerçekleşmiştir.
Bu gelişmeler sonucunda, Haziran ayında Net Döviz Pozisyonu 2.260 milyon dolar
artarak 8.565 milyon dolara yükselmiştir. Net Döviz Pozisyonundaki artışta ay içerisinde
yapılan düzenli döviz alımları ve doğrudan döviz alım müdahalesi etkili olmuştur.
Net İç Varlıklar hesabı bir önceki aya göre 257 milyon YTL azalarak 18.366 milyon
YTL’ye gerilemiştir.
DPT-YPKDGM
1
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Tablo 1. Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu
(Milyon Dolar)
Net Döviz Pozisyonu (NDP)
2003
2004
Aralık
Aralık
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
2.736,4
5.715,3
6.713,1
6.306,2
8.565,2
- Net Dış Varlıklar
12.149,4 17.173,1
21.161,7
20.697,2
20.287,8
24.752,1
Net Rezervler
33.054,9 35.189,7
37.250,8
36.571,6
35.023,2
38.490,6
KMDTH ve SDMH(-)
17.216,3 18.602,5
17.724,5
17.558,9
17.010,6
16.380,4
Diğer
- İç Döv. Yük.
54,3
2005
586,0
1.635,4
1.684,5
2.275,2
2.641,9
12.095,1 14.436,6
-3.781,2
15.446,4
13.984,1
13.981,6
16.186,9
Döv. Olarak T.Mev.
5.035,2
4.544,7
6.836,2
5.164,2
5.243,3
7.683,0
Hazine Mevduatı
3.612,1
3.837,5
6.038,7
4.877,5
4.129,3
6.462,2
7.059,9
9.891,9
8.610,3
8.819,9
8.738,3
8.503,9
Bankaların Döviz Mev.
Kaynak: Merkez Bankası
Haziran ayında, Merkez Bankası portföyündeki TL cinsi ve dövize endeksli DİBS
kalemlerinde gerçekleşen sırasıyla 157 ve 506 milyon YTL’lik azalışla, Hazinenin Borçları
hesabı 658 milyon YTL gerilemiştir. Bu dönemde, Değerleme Hesabındaki
189 milyon
YTL’lik artışla Toplam İç Krediler hesabı 476 milyon YTL azalarak 22.326 milyon YTL’ye
gerilemiştir. Bu gelişmeyle birlikte, Diğer İç Varlıklar hesabının 219 milyon YTL artmasıyla,
Net İç Varlıklar hesabı 257 milyon YTL azalarak, 18.366 milyon YTL’ye gerilemiştir.
Haziran ayında Merkez Bankası Parası (MBP) 2.616 milyon YTL artarak 29.927
milyon YTL düzeyinde gerçekleşmiştir.
Bilançonun pasif kalemlerinin Haziran ayındaki gelişimi incelendiğinde ise; Bankalar
Serbest Mevduatındaki 1.154 YTL gerilemeye karşın, Emisyonun 701 milyon YTL
artmasıyla Rezerv Paranın 450 milyon YTL gerileyerek 22.682 milyon YTL seviyesinde
gerçekleştiği görülmektedir. Bu gelişmeyle birlikte, APİ’den Borçlar hesabındaki 4.380
milyon YTL tutarındaki artışın etkisiyle Parasal Taban 3.931 milyon YTL artarak 29.509
milyon YTL düzeyinde gerçekleşmiştir. Parasal Tabana Kamu Mevduatının eklenmesiyle
bulunan Merkez Bankası Parası ise söz konusu dönemde Kamu Mevduatında görülen
1.315 milyon YTL düşüşle, 29.927 milyon YTL düzeyinde gerçekleşmiştir.
DPT-YPKDGM
2
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Tablo 2. Merkez Bankası Analitik Bilançosu
(Milyon YTL)
Net Döviz Pozisyonu+Net İç Varlıklar
= MBP
Net Döviz Pozisyonu(NDP)
- Net Dış Varlıklar
- İç Döviz Yükümlülükleri
2003
2004
2005
Aralık
Aralık
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
24.067,0
24.743,1
28.104,7
29.490,2
27.311,7
29.927,4
3.672,6
23.048,0
19.375,4
21.070,6
7.706,0
28.532,4
20.826,4
20.398,7
9.217,1
28.417,2
19.200,2
20.273,1
8.688,7
27.952,5
19.263,8
18.622,9
11.561,3
33.410,4
21.849,1
Net İç Varlıklar (I+II)
76,7
17.161,5
17.084,7
23.990,2
I- Top. İç Kred. (1+2+3+4+5)
29.059,6
25.581,9
24.274,2
24.010,5
22.801,6
22.325,9
1- Hazinenin Borçları
28.049,3
23.239,4
21.989,0
21.893,8
20.816,7
20.158,3
19.511,7
19.577,2
19.578,7
19.593,4
19.118,8
8.580,9
-43,3
1.003,6
3.715,3
-53,0
2.032,4
2.445,6
-35,3
1.981,2
2.343,7
-43,3
1.810,9
1.727,2
-29,3
1.971,1
18.962,2
1.221,2
-25,1
4 - Bankalara Açılan Krd.
0,0
6,8
0,0
7,7
0,0
10,7
0,0
12,7
0,0
13,7
2.159,7
0,0
7,9
5- TMSF'na Kullan. Krd.
0,0
302,3
293,2
293,2
0,0
0,0
II- Diğer
-5.069,4
-4.511,3
-3.875,5
-3.737,4
-4.178,6
-3.959,7
REZERV PARA
15.442,7
20.327,7
22.150,6
23.145,6
23.132,2
22.682,4
10.844,5
13.465,2
15.141,9
15.919,9
15.948,7
16.649,5
Bankalar Zor. Karş.
2.288,6
3.115,3
3.363,1
3.459,7
3.574,3
3.670,4
Bankalar Serbest Mevduat
2.196,7
3.608,0
3.572,4
3.621,2
3.430,1
2.276,0
112,8
139,2
73,2
144,9
179,1
86,5
23.345,1
23.949,7
27.642,1
26.376,5
25.578,9
29.509,3
7.902,5
24.067,0
721,8
3.622,1
24.743,1
793,4
5.491,5
28.104,7
462,6
3.230,8
29.491,2
3.114,7
2.446,7
27.311,7
1.732,8
6.826,9
29.927,4
418,1
a. DİBS
b. Dövize Endeksli DİBS
c. Diğer
2- Değerleme Hesabı
3- IMF Acil Yardımı
Emisyon
Diğer
PARASAL TABAN
APİ’den Borçlar
MERKEZ BANKASI PARASI (MBP)
Kamu Mevduatı
18.366,2
Kaynak: TCMB günlük vaziyet
(1) Rakamlar ayın son cuma günü itibarıyladır. Toplamlar yuvarlama sonucu tutmayabilir.
9 Haziran 2005 tarihinde Merkez Bankası kısa vadeli faiz oranlarında 0,25 puan
indirime gitmiştir. Merkez Bankası, gecelik ve
haftalık borçlanma faiz oranlarını yüzde
14,5’ten yüzde 14,25’e, gecelik borç verme faiz oranını yüzde 18,5’den yüzde 18,25’e, geç
likidite borç verme faiz oranını yüzde 22,5’ten yüzde 22,25’e, açık piyasa işlemleri
çerçevesinde piyasa yapıcısı bankalara repo işlemleri yoluyla gecelik ve bir haftalık
vadelerde tanınan borçlanma imkanının faiz oranlarını ise yüzde 16,5’ten yüzde 16,25’e
düşürmüştür.
Tablo 3. Merkez Bankası Faiz Oranlarında Gelişmeler
(Yüzde)
2004
Basit Faiz
05.Şub 16.Mar
2005
08.Eyl
20.Ara 11.Oca 09.Şub 09.Mar 11.Nis 10.May
09.Haz
Gecelik Borç Alma
24
22
20
18
17
16,5
15,5
15
14,5
14,25
Gecelik Borç Verme
29
27
24
22
21
20,5
19,5
19
18,5
18,25
Haftalık Borç Alma
24
22
20
18
17
16,5
15,5
15
14,5
14,25
Geç Lik. Pen. Borç Verme
34
32
28
26
25
24,5
23,5
23
22,5
22,25
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
Geç Lik. Pen. Borç Alma
Kaynak: TCMB
DPT-YPKDGM
3
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Grafik 2. Merkez Bankası ve İkincil Piyasa Gösterge Tahvil Bileşik Faiz Oranları
34,0
31,0
28,0
25,0
22,0
19,0
16,0
b.
6
5
4
3
2
12
20
05
-1
2. El Bileşik
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
13,0
MB Gecelik Bileşik
Temel Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler
Haziran ayında M1, M2 ve M2Y parasal büyüklükleri reel olarak artmıştır.
Haziran ayında dolaşımdaki para miktarının 625 milyon YTL, vadesiz mevduatın 1.425
milyon YTL artması sonucu, M1 para arzı 2.050 milyon YTL artarak, 33.025 milyon YTL’ye
yükselmiştir. Bu gelişmeyle birlikte, vadeli YTL mevduatlardaki 2.437 milyon YTL artışın
etkisiyle M2 para arzı 24.488 milyon YTL artarak, 125.400 milyon YTL’ye yükselmiştir. Söz
konusu dönemde yurtiçi yerleşiklerin DTH’larında 1.921 milyon YTL gerilemeyle, M2Y para
arzı 2.567 milyon YTL artarak 197.000 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Haziran ayında
ÜFE’nin yüzde 0,48 oranında gerilediği göz önüne alındığında, M1, M2 ve M2Y parasal
büyüklüklerinin reel olarak arttığı görülmektedir.
Tablo 4. Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler
(Milyon YTL)
2004
Aralık
Dolaşımdaki Para
2005
Mart
Nisan
12.446
14.442
14.822
TL Vadesiz Mevd.
17.023
15.514
M1
29.469
29.956
TL Vadeli Mevd.
79.875
Yüzde Değişme
Mayıs
Haziran
2005 Haz./May.
15.047
15.672
4,16
17.258
15.928
17.353
8,94
32.080
30.975
33.026
6,62
85.894
86.767
89.937
92.375
2,71
109.344
115.850
118.847
120.913
125.401
3,71
76.074
71.572
73.943
73.520
71.599
-2,61
M2Y
185.419
187.422
192.790
194.433
197.000
1,32
ÜFE
119,1
120,3
121,7
122,0
121,4
-0,48
M2
Yurtiçi Yer. DTH
Kaynak: Merkez Bankası, DPT, DİE
DPT-YPKDGM
4
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Grafik 3. Reel Parasal Büyüklüklerde Gelişmeler (1998=100 )
190
170
150
130
110
90
Emisyon
Rezerv Para
M2
6
5
4
3
2
20 12
05
-1
9
10
11
8
7
6
5
4
3
20
0
2
320 12
04
-1
9
10
11
8
7
6
5
4
3
2
20
0
220 12
03
-1
70
M2Y
Haziran ayında para çarpanlarının seyri incelendiğinde, M2 ve M2Y bir önceki aya
göre sırasıyla yüzde 13,7 ve 1,3 oranlarında artarken, Rezerv Paranın yüzde 1,9 oranında
gerilemesiyle, M2/RP çarpanı 5,2 puandan 5,5 puana , M2Y/RP çarpanı ise 8,4 puandan
8,7 puana yükselmiştir.
Grafik 4. Para Çarpanları
15,0
12,0
9,0
6,0
M2/RP
DPT-YPKDGM
5
6
4
3
2
12
2005
-1
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
12
2004
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
2003
2002
-12
3,0
M2Y/RP
5
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
II.
Temmuz 2005
BORÇLANMA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER
Hazine iç borçlanma ihaleleri aylık ortalama bileşik faiz oranı, Haziran ayında yüzde
17,2 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 5. Hazine İç Borç İhaleleri
Net
Bileşik
12 Aylık
Vade
Borç.(1)
İtfa(2)
Borç/İtfa
Faiz
TÜFE
Reel Faiz
(Gün)
(Mil. YTL)
(Mil. YTL)
Oranı
(Yüzde)
Beklentisi(3)
(Yüzde)
2004 Ocak
438
11.941
11.612
102,8
27,1
12,4
13,1
Şubat
393
8.708
8.968
97,1
26,1
11,7
12,9
Mart
433
10.403
11.234
92,6
25,6
11,0
13,2
Nisan
375
11.136
13.538
82,3
24,0
10,5
12,2
Mayıs
319
8.997
10.820
83,2
29,5
11,1
16,6
Haziran
316
5.919
5.607
105,6
28,6
10,4
16,5
Temmuz
378
10.050
12.292
81,8
28,1
10,1
16,3
Ağustos
292
9.992
14.320
69,8
24,8
9,7
13,8
Eylül
419
8.716
9.705
89,8
26,1
9,5
15,2
Ekim
354
10.352
11.678
88,6
22,3
8,8
12,4
Kasım
358
11.751
13.636
86,2
22,7
9,0
12,6
Aralık
375
6.876
8.077
85,1
22,9
8,7
13,1
Ocak-Aralık
372
114.941
131.487
87,4
25,7
2005 Ocak
428
13.119
13.131
99,9
20,9
8,1
11,8
Şubat
654
10.954
9.283
118,0
17,8
7,7
9,4
Mart
720
5.353
7.773
68,9
18,0
7,2
10,1
Nisan
560
14.085
13.970
100,8
17,6
7,1
9,8
Mayıs
625
9.092
11.622
78,2
17,8
7,1
10,0
Haziran
663
7.354
5.966
123,3
17,2
6,9
9,6
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, DPT
(1) Net borçlanma piyasadan yapılan YTL cinsi borçlanmayı göstermekte olup, rakamlarına dövize endeksli ve
döviz cinsinden ihale tutarları dahil edilmemiştir.
(2) İtfa rakamları piyasaya yapılan YTL cinsi ödemeleri göstermektedir. Piyasaya yapılan itfa, Hazinenin aylık
olarak yayınlanan İç Borçlanma Stratejisinden ihale + halka arz + doğrudan satışın YTL rakamlarından
türetilmektedir.
(3) Merkez Bankası tarafından ayda iki defa yayınlanan ve ekonomik birimlerin ekonomik değişkenlere yönelik
tahminlerini içeren geniş katılımlı “Beklenti Anketi”nden alınmıştır. 12 aylık TÜFE beklentisi, söz konusu ayın
üçüncü haftası itibariyle piyasa katılımcıları tarafından tahmin edilen değerlerin uygun ortalamasıdır.
Haziran ayında Hazine ihalelerinde oluşan ortalama bileşik faiz oranı, bir önceki aya
göre 0,6 puan gerilerek yüzde 17,2 düzeyinde gerçekleşmiştir. Aynı dönemde ihalelerde
oluşan ortalama vade ise 38 gün uzayarak, 663 güne yükselmiştir.
Bu dönemde piyasaya YTL bazında 6 milyar YTL itfası bulunan Hazine, piyasadan
net olarak 7,4 milyar YTL borçlanma gerçekleştirmiştir. Böylece Haziran ayında
borçlanma/itfa rasyosu, 123,3 puan olarak gerçekleşmiştir.
DPT-YPKDGM
6
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Grafik 5. Borçlanma / İtfa Rasyosu
14.500
120,0
10.500
100,0
8.500
80,0
6.500
Yüzde
Milyon YTL
12.500
60,0
4.500
İTFA
BORÇLANMA
6
5
4
3
2
12
20
05
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
40,0
20
04
-1
2.500
BORÇLANMA/İTFA
Merkez Bankası Mayıs ayı ikinci dönem beklenti anketi sonuçlarına göre, Mayıs
ayında yüzde 7,1 olan enflasyon beklentisi Haziran ayında yüzde 6,9’a gerilemiştir. Diğer
yandan, Hazine ihalelerinde oluşan aylık bileşik faiz oranının önceki aya göre 0,6 puan
artarak yüzde 17,2 oranında gerçekleşmesiyle, Hazine ihalelerinde oluşan reel faiz oranı
aynı dönemde yüzde 10’dan yüzde 9,6’ya gerilemiştir.
Grafik 6. Faiz Oranlarında Gelişmeler
(Bileşik, Yüzde)
40
30
20
10
06
05
04
03
01
1
05
-
20
12
11
10
09
08
07
06
05
04
03
02
1
04
-
20
20
03
-
12
0
ihale DIBS
interbank
TÜFE Beklentisi
Haziran ayında Hazinenin iç borç stoku bir önceki aya göre 265 milyon YTL azalarak
234,8milyar YTL’ye gerilemiştir.
Haziran ayında iç borç stoku, Mayıs ayı sonuna göre 265 milyon YTL azalarak 234,8
milyar YTL’ye gerilemiştir. Söz konusu dönemde,
nakit ve nakit dışı borç stokunun
vadesindeki artıştan dolayı, stokun ortalama vadesi 20 aydan 21,4 aya yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
7
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Tablo 6. İç Borç Stokunun Vade Yapısı
Miktar
(Milyon YTL)
Yüzde
Dağılım
Ort. Vadeye
Kalan Süre (Ay)
224.483
165.579
135.307
30.272
58.903
100,0
73,8
60,3
13,5
26,2
20,6
11,8
13,4
4,5
45,5
236.185
179.154
146.865
32.289
57.031
100,0
75,9
62,2
13,7
24,1
20,9
14,1
16,3
3,7
42,6
235.064
178.726
147.468
31.258
56.338
100,0
76,0
62,7
13,3
24,0
20,0
13,1
15,2
3,5
41,8
2004 Aralık
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
2005 Nisan
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
2005 Mayıs
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Haziran ayında , iç borç stokunun içinde sabit getirili menkul kıymetlerin payı bir
yüzde 42,5’den yüzde 42’ye gerilerken, değişken faizli menkul kıymetlerin payı yüzde
41,4’ten yüzde 41,8’e yükselmiş, döviz cinsi ve dövize endeksli menkul kıymetlerin payı ise
16,2’lik seviyesini korumuştur.
Tablo 7. İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı
(Milyon YTL)
Aralık 2004
Nakit
Yüzde
Mayıs 2005
Yüzde
Haziran 2005
Yüzde
165.579
73,8
178.726
76,0
179.095
76,3
Sabit getirili
94.930
42,3
99.883
42,5
98.714
42,0
Değişken faizli
36.309
16,2
45.893
19,5
47.240
20,1
Döviz cinsinden
26.608
11,9
27.199
11,6
27.898
11,9
Dövize endeksli
7.732
3,4
5.750
2,4
5.244
2,2
-IMF kredisi
3.692
1,6
1.710
0,7
1.203
0,5
-Takas
4.041
1,8
4.040
1,7
4.040
1,7
-Diğer
-
0,0
-
0,0
-
0,0
Nakit Dışı
58.904
26,2
56.338
24,0
55.704
23,7
-
0,0
-
0,0
-
0,0
Değişken faizli
Sabit getirili
53.781
24,0
51.319
21,8
50.851
21,7
Döviz cinsinden
3.413
1,5
3.393
1,4
3.301
1,4
Dövize endeksli
1.709
0,8
1.626
0,7
1.551
0,7
224.483
100,0
235.064
100,0
234.799
100,0
Toplam Stok
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
DPT-YPKDGM
8
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Grafik 7. İç Borç Stokunun Yapısı
Döviz
Aralık 2004
Cinsi Dövize
Endeksli
%17,6
Döviz Mayıs 2005
Cinsi Dövize
Endeksli
%16,2
Sabit
Faizli
%42,3
Sabit
Faizli
%42,0
Değişken
Faizli
%40,1
Değişken
Faizli
%41,8
İç borç stokunun ilk satıştaki alıcılara göre dağılımına bakıldığında; Mayıs ayı
itibariyle yüzde 65,7 olan piyasa payının, Haziran ayında yüzde 66,3’e yükseldiği;
kamunun payının ise yüzde 34,3’den, yüzde 33,7’ye gerilediği görülmektedir.
Tablo 8. İç Borç Stokunun Alıcılara Göre Dağılımı
YTL Miktarı
(Milyon YTL)
2004 Aralık
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
2005 Mayıs
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
2005 Haziran
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
USD Miktarı
(Milyon Dolar)
224.483
83.335
22.119
27.451
8.317
25.449
141.148
167,3
62,1
16,5
20,5
6,2
19,0
105,2
Yüzde Pay
(Yüzde)
100,0
37,1
9,9
12,2
3,7
11,3
62,9
235.064
80.614
20.137
27.249
6.964
26.265
154.450
172,1
59,0
14,7
20,0
5,1
19,2
113,1
100,0
34,3
8,6
11,6
3,0
11,2
65,7
234.799
79.026
19.630
27.198
6.673
25.525
155.773
175,1
58,9
14,6
20,3
5,0
19,0
116,1
100,0
33,7
8,4
11,6
2,8
10,9
66,3
İç borç stoku/M2Y oranı, Haziran ayında 1,7 puan gerileyerek, 119,2 puana
düşmüştür.
DPT-YPKDGM
9
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Grafik 8. Mali Baskınlık (İç Borç Stoku/M2Y, Nakit İç Borç Stoku/M2Y)
(Yüzde)
140
130
120
110
100
90
80
70
1
2
3-1
02 200
20
2
3
4
5
6
7
9
8
11
10
12 4- 1
0
20
2
3
İç Borç/M2Y
4
5
7
6
9
8
10
12 5-1
0
20
11
2
3
6
5
4
Nakit İç Borç/M2Y
Haziran ayında, M2Y para arzı yüzde 1,3 oranında artarken, iç borç stokunun yüzde
0,1 oranında azalmasıyla mali baskınlık oranı gerilemiştir. Nitekim; kamunun mali
piyasalardaki ağırlığının bir göstergesi olan iç borç stokunun M2Y’ye oranı Haziran ayında
1,7 puan gerileyerek 119,2
puana düşmüştür. 2001 Şubat krizinden sonra kamu
bankaları, Merkez Bankası ve TMSF’ye uzun vadeli olarak verilen ve piyasanın işleyişinden
etkilenmeyen nakit dışı borç stokunun hesaplamaya katılmadığı, Nakit İç Borç Stokunun
M2Y’ye oranı ise, 1 puan gerileyerek 90,9 puan düzeyinde gerçekleşmiştir.
Tablo 9. Konsolide Bütçe Dış Borç Stoku
(Milyon Dolar)
2003
Aralık
Toplam
2004
Aralık
63.408
2005
Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran
68.473
69.213 68.494
67.361
67.366
66.140
Vade Yapısı
Kısa Vade
0
0
0
0
0
0
0
Orta Vade
6.687
6.123
4.917
4.879
4.860
4.860
4.784
Uzun Vade
56.721
62.350
64.295 63.615
62.501
62.506
61.356
Kredi
36.565
38.781
38.194 37.687
37.581
37.586
35.942
Uluslararası Kuruluşlar
23.525
26.211
25.983 25.794
25.763
25.762
24.506
(IMF Sağlanan Krediler)
16.732
18.445
18.180 17.984
18.073
18.073
16.857
Hükümet Kuruluşları
6.924
6.534
6.308
6.096
6.101
6.103
5.727
Ticari Bankalar
6.116
6.036
5.903
5.796
5.717
5.721
5.709
26.843
29.692
31.018 30.807
29.780
29.780
30.198
Alacaklıya Göre
Tahvil
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Mayıs ayı sonunda 67,4 milyar dolar düzeyinde bulunan konsolide bütçe dış borç
stoku, Haziran ayında 66,1 milyar dolara gerilemiştir. Söz konusu dönemde, konsolide
bütçe dış borç stokunun vade kompozisyonunda, uzun vadeli borçların oranı yüzde 93’lük,
orta vadeli borçların oranı ise yüzde 7’lik seviyesini korumuştur.
DPT-YPKDGM
10
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
III. DÖVİZ KURLARINDA GELİŞMELER
a.
Dolar ve Euro Kurunun Gelişimi
Haziran ayında YTL, dolar ve euro karşısında değer kazanmıştır. 1 dolar ve 1,5
euroluk ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi ise 173 puandan 178,7 puana
yükselmiştir.
Mayıs
ayı sonunda Merkez Bankası gösterge dolar kuru alış fiyatı 1,3550 YTL
olurken, Haziran ayında bu rakam yüzde 1,6 oranında azalarak 1,3337 YTL düzeyine
gerilemiştir. Haziran ayı ortalama dolar kuru bir önceki aya göre yüzde 0,7 oranında
gerileyerek 1,3537 YTL seviyesinde gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, Merkez Bankası
gösterge euro kuru alış fiyatı 1,6742 YTL iken, 1,6100 YTL’ye gerileyerek yüzde 3,8
oranında değer kaybetmiştir. Euro aylık ortalama kuru 1,6472 YTL olarak gerçekleşerek,
1,7318 YTL düzeyinde gerçekleşen Mayıs ayı rakamına göre yüzde 4,9 oranında
gerilemiştir. 1 dolar ve 1,5 euroluk ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi ise,
Haziran ayında 173 puandan 178,7 puana yükselmiştir.
Grafik 9. YTL/Dolar ve YTL/Euro Gelişimi
1,85
1,65
1,45
YTL/Dolar
6
5
4
3
2
-1
2005
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
2004
2003
-12
1,25
YTL/Euro
Euro/Dolar paritesi Haziran ayı sonunda 1,21 seviyesinde gerçekleşmiştir.
Mayıs ayı sonunda 1,24 puan düzeyinde gerçekleşen euro/dolar paritesi, Haziran
ayında dolar lehine bir seyir izleyerek 1,21’e gerilemiştir. Aylık ortalama parite ise,
1,27’den 1,22’ye gerilemiştir.
DPT-YPKDGM
11
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Tablo 10. Kurlardaki Gelişmeler
Dolar
Euro
Aylık Ort.
1,7529
1,7451
1,227
1,250
158,8
Ocak-2004
1,3434
1,3332
1,6898
Şubat
1,3388
1,3239
1,6794
Mart
1,3213
1,3113
1,6397
Nisan
1,3514
1,4401
1,6235
Mayıs
1,5013
1,4853
1,8015
Haziran
1,4872
1,4809
1,8078
Temmuz
1,4474
1,4627
1,7759
Ağustos
1,4674
1,4972
1,7880
Eylül
1,4983
1,4977
1,8286
Ekim
1,4834
1,4702
1,8516
Kasım
1,4421
1,4260
1,8745
Aralık
1,3897
1,3363
1,8633
Ocak-2005
1,3504
1,3295
1,7755
Şubat
1,3072
1,2785
1,7022
Mart
1,3079
1,3462
1,7240
Nisan
1,3555
1,3844
1,7544
Mayıs
1,3636
1,3550
1,7318
Haziran
1,3537
1,3337
1,6472
Kaynak:TCMB
(1) TCMB gösterge döviz alış kurları kullanılmıştır.
1,6654
1,6477
1,5998
1,7038
1,8212
1,7969
1,7628
1,8113
1,8452
1,8778
1,8929
1,8233
1,7297
1,6949
1,7439
1,7942
1,6742
1,6100
1,250
1,277
1,241
1,202
1,200
1,216
1,227
1,219
1,220
1,248
1,301
1,341
1,315
1,302
1,318
1,294
1,270
1,217
1,249
1,245
1,220
1,183
1,226
1,213
1,205
1,210
1,232
1,277
1,327
1,364
1,301
1,326
1,295
1,296
1,236
1,207
176,3
169,9
174,9
172,7
154,8
155,0
158,5
157,4
155,4
156,6
159,7
163,5
170,7
176,4
174,9
170,8
173,0
178,7
b.
Ay Sonu
1,4291
1,3958
Aylık Ort.
Reel Kur Endeksi
Ay Sonu
Aralık-2003
Aylık Ort.
Euro/Dolar Paritesi
Ay Sonu (1 Dolar+1,5 Euro)
Merkez Bankasının Döviz Alımları
Uygulanmakta olan dalgalı kur rejiminde dövizin fiyatı, piyasanın kendi arz-talep
dinamikleri ile oluşmakta ve Merkez Bankası piyasalara her hangi bir kur fiyatı
taahhüdünde bulunmamaktadır. Ancak, döviz piyasasında oluşan dalgalanmalar Merkez
Bankası tarafından fiyat istikrarı hedefi doğrultusunda izlenmekte ve aşırı oynaklık
durumlarında döviz piyasalarına müdahale edilmektedir. Merkez Bankası, 2003 yılı
başından Eylül ayı sonuna kadar döviz piyasalarında yaşanan düşüşe yönelik olarak, 12 ve
21 Mayıs, 9 Haziran, 18 Temmuz, 10 ve 25 Eylül tarihlerinde olmak üzere 6 defa, alım
yönünde doğrudan müdahalede bulunmuş ve 2003 yılında toplam 4,2 milyar dolar
tutarında döviz alımı gerçekleşmiştir. 2004 yılı içerisinde bir kez doğrudan alım müdahalesi
gerçekleştirilmiş ve 16 Şubat tarihinde 1.283 milyon dolar tutarında alım yapılmıştır.
Merkez Bankası 2005 yılının ilk 6 ayında, 27 Ocak, 9 Mart ve 3 Haziran
tarihlerinde
piyasadaki döviz arz fazlasını sterilize etmek ve döviz fiyatındaki oynaklığı önlemek
amacıyla, döviz piyasasına doğrudan alım yönünde müdahale etmiş ve toplamda 5 milyar
dolarlık döviz alımı gerçekleştirmiştir.
DPT-YPKDGM
12
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Tablo 11. TCMB Döviz Alımları
(Milyon Dolar)
Döviz Alım İhaleleri
Günlük
Ortalama Teklif
Teklifin Karşılanma
Oranı (%)
Döviz Alım
Miktarı
Doğrudan
Döviz Alımları
TOPLAM
2003
Mayıs
58,3
34,3
319
579
898
Haziran
87,2
41,3
630
566
1.196
Temmuz
137,6
33,8
990
938
1.928
Ağustos
129,3
38,7
1.071
579
1.650
Eylül
149,5
43,3
1.317
2.146
3.463
Ekim
184,0
46,0
1.326
0
1.326
TOPLAM
5.653
4.808
10.461
2004
Ocak
101,7
46,9
286
0
286
Şubat
97,6
51,7
805
1.283
2.088
Mart
117,2
52,6
1.418
0
1.418
Nisan
128,9
61,8
1.354
0
1.354
Aralık
108,3
27,9
242
0
242
TOPLAM
4.104
1.283
5.387
2005
Ocak*
88,4
35,1
559
1350
1909
Şubat
68,2
43,9
569
0
569
Mart*
64,9
45,4
706
2230
2936
Nisan
59,0
48,8
605
0
605
Mayıs
48,8
47,9
468
0
468
Haziran
57,8
60,1
764
1400
2064
Kaynak: TCMB
* Doğrudan döviz alım miktarları Merkez Bankası günlük vaziyetlerinden türetilen net döviz pozisyonu verileri
kullanılarak, bu büyüklüğü etkileyebilecek diğer döviz işlemleri de göz önüne alınarak hesaplanmıştır.
Merkez Bankası, döviz piyasasında oluşan arz fazlasını sterilize etmek amacıyla
2004 yılı Nisan ayında ara verdiği günlük döviz alım ihalelerine, Avrupa Birliği müzakere
sürecinin olumlu gelişmesinin, ülkeye yabancı sermaye girişini artıracağı ve ters para
ikamesi sürecini daha da belirginleştireceği göz önünde tutularak 22 Aralık 2004 yeniden
başlanmış ve Haziran ayına kadar toplam 2.907 milyon dolarlık alım yapılmıştır. Haziran
ayında ise düzenlenen 22 adet ihaleye, 1.272 milyon dolarlık teklif gelmiş ve 330 milyon
doları ihale, 434 milyon doları ise opsiyon tutarı olmak üzere toplam 764 milyon dolarlık
alım yapılmıştır.
Grafik 10. Döviz Alım İhalelerindeki Teklif ve Alım Miktarları ve Ortalama Fiyat
100
1,4000
80
1,3750
60
1,3500
40
Teklif
DPT-YPKDGM
13
az
29H
az
22H
az
z
8-H
a
Döviz Alım Miktarı
15H
z
1-H
a
ay
24M
ay
16M
y
1,3000
9-M
a
0
y
1,3250
2-M
a
20
Ortalama Fiyat
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
IV.
a.
Temmuz 2005
SERMAYE PİYASASINDA GELİŞMELER
İMKB Hisse Senedi Piyasası
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi Haziran ayında bir önceki ay sonuna göre yüzde 6,8
oranında değer kazanmıştır.
Haziran ayında İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi bir önceki aya göre yüzde 6,8
oranında değer kazanmıştır. Endeksin yıllık getirisi ise yüzde 50 oranında gerçekleşmiştir.
Endeksin reel getirisi yüksek nominal getirinin düşük enflasyon oranıyla birleşmesi sonucu
bir önceki ay sonu değerine göre artış kaydetmiştir. Böylece, endeks yıllık bazda ÜFE’ye
göre yüzde 43,9, TÜFE’ye göre yüzde 37,7 oranında değer kazanmıştır.
Tablo 12. İMKB 100 Endeksinin Getirisi (1)
(Yüzde)
Aylık Bazda
2003-Aralık
2004- Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
2005-Ocak
Şubat
Nominal
Getiri
26,8
-6,9
9,4
6,9
-10,7
-5,2
5,2
7,9
4,3
8,6
4,3
-1,8
11,1
9,4
3,9
Mart
-10,0
Nisan
-7,7
Mayıs
7,0
Haziran
6,8
Kaynak: DİE, İMKB
(1) Getiri, dönem sonu itibarıyla bir
Yıllık Bazda
Reel Getiri
ÜFE
TÜFE
26,2
26,2
-10,3
-7,5
9,2
8,9
6,3
5,9
-12,7
-11,2
-9,3
-5,6
4,4
5,3
8,7
7,4
3,3
3,5
7,8
7,6
1,8
2,0
-1,8
-3,1
12,3
10,7
9,9
8,8
3,8
3,9
-11,1
-8,8
6,8
7,3
Nominal
Getiri
78,7
56,4
63,2
113,1
56,6
50,1
65,1
83,3
74,1
68,1
45,4
53,8
34,7
58,4
50,3
-10,2
-8,3
6,0
6,7
26,6
30,9
47,7
50,0
Reel Getiri
ÜFE
TÜFE
41,6
41,5
50,6
49,1
98,9
96,6
41,7
45,2
28,7
39,9
40,1
54,2
57,3
70,1
48,8
60,6
42,5
55,7
21,5
32,8
31,3
40,5
16,8
23,2
43,0
45,0
35,9
38,3
13,7
18,8
39,9
43,9
17,3
21,0
35,9
37,7
önceki dönem sonuna göre hesaplanmaktadır.
İMKB günlük işlem hacmi Haziran ayında bir önceki ay ortalamasına göre önemli
oranda artış göstermiştir.
Haziran ayında İMKB ortalama günlük işlem hacmi bir önceki ay ortalamasına göre
yüzde 10,3 artış göstererek 791,1 milyon YTL seviyesinde gerçekleşmiştir. Böylece,
Haziran ayı aylık işlem hacmi 17,4 milyar YTL düzeyinde olmuştur.
DPT-YPKDGM
14
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Grafik 11. İMKB 100 Bileşik Endeksi
30.000
1.400
25.000
1.200
YTL
800
15.000
600
10.000
400
5.000
200
İMKB-100 Endeks (YTL)
6
5
4
3
2
1
20 2
05
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
0
2
20
04
-1
0
30 Günlük Har. Ort. (YTL)
İMKB-100 Endeks (Dolar)
Tablo 13. İMKB’de Çeşitli Göstergeler
İş günü
Günlük Ort.
İMKB 100
İMKB 100
İMKB
sayısı
İşlem Hacmi
Dönemler
Dönem Sonu 30 Günlük HO. İşlem Hacmi (1)
2003 Aralık
18.533
16.915
24.411.936
23
1.061.389
2004 Ocak
17.259
18.509
19.837.396
20
991.870
Şubat
18.889
18.380
15.037.596
17
884.564
Mart
20.191
19.476
24.998.286
23
1.086.882
Nisan
18.023
19.583
17.308.238
21
824.202
Mayıs
17.081
17.635
13.187.201
20
659.360
Haziran
17.968
17.203
10.467.211
22
475.782
Temmuz
19.381
18.297
12.978.447
22
589.929
Ağustos
20.218
19.208
12.426.798
21
591.752
Eylül
21.954
20.916
23.682.169
22
1.076.462
Ekim
22.900
22.120
18.274.056
20
913.703
Kasım
22.486
22.740
17.754.815
20
887.741
Aralık
24.972
23.546
20.706.001
21
986.000
2005 Ocak
27.330
25.542
23.499.205
19
1.236.800
Şubat
28.396
27.387
24.995.845
20
1.249.792
Mart
25.558
26.435
23.957.636
23
1.041.636
Nisan
23.592
24.808
15.485.854
21
737.422
Mayıs
25.236
24.573
15.062.779
21
717.275
Haziran
26.957
25.817
17.403.868
22
791.085
3 Haziran
26.052
24.717
4.299.565
5
859.913
10 Haziran
25.725
24.931
3.681.923
5
736.385
17 Haziran
26.529
25.238
3.945.969
5
789.194
24 Haziran
27.033
25.577
3.892.318
5
778.464
Kaynak: İMKB Aylık Bülten
(1) Borsaya kote olan şirketlere ait hisselerde tüm piyasalarda gerçekleştirilen işlem hacmidir. Böylece bu
değer; Ulusal, İkinci Ulusal, Yeni Ekonomi ve Gözaltı Pazarlarına ait işlemleri kapsamaktadır.
(*) İMKB 100 Endeks Değerleri, 30 günlük Hareketli Ortalama; İşlem Hacimleri, Bin YTL
(**) HO: Hareketli Ortalama
DPT-YPKDGM
15
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Dolar
1.000
20.000
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksinde, risk göstergeleri olarak kullanılan aylık ve yıllık
standart sapma değerlerinde gerileme görülmüştür.
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi aylık (20 günlük) getirisi Haziran ayında yüzde 4,5
oranında gerçekleşirken, yıllık (250 günlük) getirisi yüzde 46,4 oranında gerçekleşmiştir.
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi aylık ve yıllık standart sapma değerlerinde Mart ayından
itibaren bir gerileme eğilimi görülmektedir. Bunun da ötesinde, 2003 Aralık ayından
itibaren ay sonları itibarıyla, İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi aylık standart sapması Mart
ayında en yüksek değerine ulaşmışken Haziran ayında aynı dönem içerisindeki en düşük
değere gerilemiştir. Ancak İMKB’de artış yada azalış gibi belli bir eğilimin görüldüğü
dönemlerde aylık standart sapma önemli oranda düşüş kaydederek yanıltıcı olmakla
beraber bu yanılsamayı ortadan kaldıracak bir gösterge olan yıllık standart sapma da aynı
dönem içinde en düşük seviyesine inmiştir. Bu gelişmeler sonucunda, Haziran ayı sonu
itibarıyla aylık ve yıllık bazda standart sapma değerleri sırasıyla 4,44 ve 24,67 olmuştur.
Uluslararası piyasalarda portföyü bulunan yatırımcılar açısından bakıldığında İMKB 100Bileşik endeksi ile diğer belli başlı endeksler arasındaki korelasyon katsayıları önem arz
etmektedir. Buna göre, Haziran ayında endeks korelasyon katsayıları incelendiğinde,
FTSE-100 endeksiyle 0,86, Nikkei-225 endeksiyle 0,93 ve Dow Jones Industrial endeksiyle
–0,35 olarak gerçekleştiği görülmektedir.
Tablo 14. İMKB 100 Endeksine İlişkin Göstergeler
Nominal Getiri
Standart Sapma (2)
Korelasyon Katsayıları
Aylık (1) Yıllık (1)
Aylık
Yıllık
FTSE 100 Nikkei 225 Dow Jones Ind.
2003-Aralık
14,54
70,28
8,11
40,54
2004- Ocak
-6,87
58,61
11,81
40,51
0,44
-0,05
-0,25
Şubat
5,53
65,80
10,42
40,76
0,48
0,42
0,63
Mart
5,31
110,94
6,56
34,06
-0,74
0,58
-0,56
Nisan
-11,32
59,34
8,82
33,82
-0,45
-0,23
0,60
Mayıs
-5,22
54,04
10,09
34,64
0,79
0,87
0,88
Haziran
6,52
64,42
7,45
34,68
0,29
0,24
0,19
Temmuz
5,24
82,87
4,77
34,45
-0,16
-0,48
-0,51
Ağustos
2,64
72,29
6,21
34,13
0,79
0,53
0,70
Eylül
6,96
57,53
8,75
34,46
0,28
-0,53
-0,59
Ekim
4,31
54,42
6,72
32,01
0,13
0,08
-0,10
Kasım
-1,81
40,47
6,69
28,63
-0,23
-0,12
-0,20
Aralık
10,69
36,51
6,16
28,10
0,79
0,88
0,88
2005- Ocak
9,60
52,67
6,13
26,49
0,12
-0,59
-0,65
Şubat
3,90
51,15
6,76
25,31
-0,30
-0,03
0,26
Mart
-7,26
25,76
10,67
26,72
0,90
0,68
0,92
Nisan
-8,35
33,45
7,58
26,21
0,82
0,87
0,90
Mayıs
4,06
49,62
7,07
25,33
-0,08
-0,04
-0,30
Haziran
4,49
46,38
4,44
24,67
0,86
0,93
-0,35
Kaynak: İMKB Aylık Bülten
(1) Aylık ve yıllık getiri, sırasıyla dönem sonu itibarıyla 20 ve 250 işgünü öncesine göre nominal getiridir.
(2) Aylık standart sapma, dönem sonu itibarıyla son 20 işgününe ait günlük getirinin 20 işgünü üzerinden
aylıklandırılmasıyla hesaplanmıştır. Yıllık hesaplamalar 250 işgünü üzerinden yapılmıştır.
DPT-YPKDGM
16
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Borsa piyasa değeri Haziran ayında son 1,5 yılın en yüksek seviyesine çıkmıştır.
Borsada işlem gören hisselerde yabancıların payı yüzde 60,8 seviyesine yükselmiştir.
Raks Elektronik ve Raks Ev Aletleri hisselerinin 2 Haziran tarihi itibarıyla borsa dışına
çıkarılmasıyla İMKB nezdinde işlem gören şirket sayısı 298’e gerilemiştir. Borsa piyasa
değeri, Haziran ayında bir önceki ay sonuna göre 3,8 milyar YTL artarak 43 milyar YTL
seviyesine çıkarak son 1,5 yılın en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Buna paralel olarak
Borsada işlem gören şirketlerin toplam piyasa kapitalizasyonu da 8,2 milyar YTL
yükselerek 141,3 milyar YTL seviyesine çıkmıştır. Borsada işlem görmekte olan hisselerden
Takasbank nezdinde saklaması yapılan hisselerin yabancı sahiplik oranı Haziran ayında,
son 1,5 yılın en yüksek değeri olan yüzde 60,8’e yükselmiştir.
2005
yılının
birinci
çeyrek
GSMH
cari
değerlerine
göre
Toplam
Piyasa
Kapitalizasyonu/GSMH oranına bakıldığında bir önceki yıl sonu değerine göre yüzde
30,9’dan yüzde 30,4’e gerilediği görülmektedir. Ekonomi içinde sermaye piyasalarının
büyüklüğünü gösteren bu oranda görülen gerileme, büyük oranda toplam piyasa
kapitalizasyonunda Mart ayında bir önceki ay sonu değerine göre yüzde 9,6 oranında
yaşanan gerilemeden kaynaklanmıştır.
Tablo 15. İMKB’de İşlem Gören Şirketlerin Piyasa Kapitalizasyonu ve Yabancı
Portföy Oranı
Takasbankta Saklı
İşlem Gören Şirketlerin Toplam Piyasa
Hisseler (1)
Kapitalizasyonu
Şirket
Piyasa
Yabancı
Toplam/GSMH
Sayısı
değeri
Payı
Oranı
Tarih
(Milyon YTL) (Yüzde) (Milyon YTL) (Milyon Dolar)
(Yüzde)
2003 Aralık
285
23.563
51,5
96.073
68.828
26,9
2004 Ocak
285
22.901
50,8
89.264
66.955
Şubat
286
24.306
51,4
98.049
74.060
Mart
287
26.717
51,8
104.719
79.860
28,3
Nisan
287
24.010
50,0
94.332
65.503
Mayıs
289
23.648
49,6
89.463
60.003
Haziran
292
24.351
50,6
95.225
64.347
24,6
Temmuz
293
26.673
50,9
101.953
69.753
Ağustos
294
28.175
50,2
105.285
70.140
Eylül
294
31.894
50,9
115.964
77.500
28,5
Ekim
297
33.060
50,6
124.787
84.940
Kasım
297
33.955
51,6
120.668
84.679
Aralık
297
37.641
54,9
132.556
98.073
30,9
2005 Ocak
297
40.970
56,9
144.116
108.472
Şubat
297
42.275
58,0
148.600
116.312
Mart
297
38.239
57,8
134.350
99.866
30,4
Nisan
299
36.980
59,6
123.820
89.504
Mayıs
300
39.178
59,1
133.120
98.309
Haziran
298
43.000
60,8
141.328
106.038
Kaynak: İMKB Aylık Bülteni, Takasbank, DPT
(1) Takasbank saklama bakiyelerine ait verileri göstermektedir.
DPT-YPKDGM
17
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
b.
Temmuz 2005
Tahvil ve Bono Piyasası
Tahvil ve Bono Piyasasında günlük işlem hacmi Haziran ayında gerileme göstermiştir.
Gerçekleşen ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 1,1 puan gerileyerek yüzde 16,4
seviyesine inmiştir.
Tahvil ve Bono Piyasasında günlük işlem hacmi 2.145 milyon YTL’den 1.846 milyon
YTL’ye inerken, buna paralel olarak aylık işlem hacmi de bir önceki aya göre 4,5 milyar
YTL gerileyerek 40,6 milyar YTL’ye inmiştir. Piyasada gerçekleşen ortalama basit faiz
oranları bir önceki aya göre 1,1 puan gerileyerek yüzde 16,4 seviyesinde gerçekleşmiştir.
Tablo 16. Kamu Menkul Kıymetler Pazarı ve Repo-Ters Repo Piyasası
Kamu Menkul Kıymetleri
Repo-Ters Repo Piyasası
İşlem Hacmi
Günlük Ort.
İşl. Hacmi
Faiz Oranı
Dönemler
(Milyon YTL)
2003-Aralık
24.972
2004-Ocak
26.572
Şubat
23.509
Mart
30.057
Nisan
35.024
Mayıs
33.184
Haziran
26.029
Temmuz
31.082
Ağustos
29.141
Eylül
33.268
Ekim
31.715
Kasım
31.635
Aralık
41.453
2005-Ocak
39.953
Şubat
46.155
Mart
56.204
Nisan
40.380
Mayıs
45.054
Haziran
40.608
Kaynak: İMKB Aylık Bülteni
(Milyon YTL)
1.086
1.329
1.383
1.307
1.668
1.659
1.183
1.413
1.388
1.512
1.586
1.582
1.974
2.103
2.308
2.444
1.923
2.145
1.846
(Yüzde)
26,3
24,3
23,9
23,6
22,9
27,7
26,8
26,0
25,2
24,7
23,3
22,9
22,5
20,1
18,1
17,2
17,6
17,5
16,4
İşlem Hacmi
Günlük Ort.
İşl. Hacmi
(Milyon YTL) (Milyon YTL)
121.301
5.274
98.925
4.946
95.058
5.592
129.283
5.621
121.592
5.790
136.555
6.828
133.675
6.076
128.180
5.826
137.557
6.550
147.376
6.699
121.082
6.054
147.644
7.382
154.463
7.355
110.894
5.837
128.323
6.416
155.026
6.740
149.411
7.115
176.546
8.407
171.866
7.812
Faiz Oranı
(Yüzde)
26,1
26,3
24,1
23,1
22,0
22,0
22,1
22,1
22,1
20,5
20,1
20,1
19,7
17,8
17,1
16,0
15,2
14,9
14,6
Tahvil ve Bono Piyasasında vade-getiri yapısı ve trend eğrileri incelendiğinde bir
önceki aya göre getiri eğrisinin 1-150 gün vadeli kamu menkul kıymetlerinde daha üst
seviyede 151 gün ve üzeri vadeli kamu menkul kıymetlerinde daha alt seviyede
gerçekleştiği görülmektedir. İşlem hacmi ise 502-525 ve 572-573 gün vadeli kamu menkul
kıymetlerinde yoğunlaşmıştır.
Tahvil ve Bono Piyasasında vade-getiri yapısı ve trend eğrileri incelendiğinde,
Haziran ayında bir önceki aya göre genel olarak daha alt seviyede bir eğrinin oluştuğu
görülmektedir. Ancak, 1-150 gün vadeli kamu menkul kıymetlerinde oluşan eğri Haziran
ayında bir önceki aya göre bir miktar üst seviyede gerçekleşmişken 151 ve üzeri gün
DPT-YPKDGM
18
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
vadeli kamu menkul kıymetlerinde aynı dönemde önemli oranda aşağı seviyede
gerçekleşmiştir. Gerçekleşen faiz oranlarının elde edildiği işlem hacmi düzeylerine
bakıldığında, 502-525 ve 572-573 gün vadeli kamu menkul kıymetlerinde yoğunlaşmanın
olduğu görülmektedir.
Grafik 12. Aylık Vade-Getiri Yapısı ve Trend Eğrileri
Bileşik Faiz (Yüzde)
19,00
18,00
17,00
16,00
15,00
14,00
13,00
1
51
101
151
201
251
301
351
401
451
501
551
Vadeye Kalan Gün
MAYIS 2005
HAZİRAN 2005
MAYIS 2005 (TREND)
HAZİRAN 2005 (TREND)
1.400
19,00
1.200
18,00
1.000
17,00
800
16,00
600
15,00
400
200
14,00
0
13,00
1
41
Bileşik Faiz (Yüzde)
İşlem Hacmi (Milyon YTL)
Grafik 13. Vade-Getiri Yapısı ve İşlem Hacmi (Haziran 2005)
81 121 161 201 241 281 321 361 401 441 481 521 561
Vadeye Kalan Gün
İŞLEM HACMİ
BİLEŞİK FAİZ
c.
Repo-Ters Repo Piyasası
Repo-Ters Repo Piyasasında Haziran ayında 171,9 milyar YTL işlem hacmi
gerçekleşmiştir. Ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 0,3 puan gerileyerek yüzde
14,6 düzeyine inmiştir.
DPT-YPKDGM
19
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Haziran ayında Repo – Ters repo piyasası işlem hacmi, bir önceki ay sonuna göre 4,6
milyar YTL azalarak 171,9 milyar YTL seviyesinde gerçekleşmiştir. Buna paralel olarak,
günlük ortalama işlem hacmi bir önceki ay değerine göre 0,6 milyar YTL azalarak 7,8
milyar YTL’ye gerilemiştir. Söz konusu dönemde ortalama basit faiz oranı bir önceki aya
göre 0,3 puan gerileyerek yüzde 14,6 seviyesinde gerçekleşmiştir.
d.
Altın Borsası
Londra borsasında oluşan altının ons fiyatı, Haziran ayında bir önceki ay ağırlıklı
ortalama değerine göre 10,6 dolar artarak 420,4 dolar seviyesinden 431 dolar seviyesine
yükselmiştir. Londra borsası ay sonu kapanış değeri ise 437,6 dolar/ons olmuştur. İstanbul
Altın Borsasındaki Haziran ayı altın işlem hacmine bakıldığında hem YTL hem de dolar ile
yapılan işlemlerde gerileme gözlenmiştir. Bu dönemde YTL işlem hacmi 52,5 milyon
YTL’den 22,7 milyon YTL’ye; dolar işlem hacmi ise 348,7 milyon dolardan 328,1 milyon
dolara inmiştir. Buna paralel olarak, Haziran ayında, miktar bazında işlem hacmi 28,4
tondan 24,9 tona gerilemiştir.
e.
Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası
Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası (VOB) işlem seviyesi endeks ve dövize dayalı
sözleşmelerde
yoğunlaşarak
artış
göstermiş
ve
215,3
milyon
YTL
düzeyinde
gerçekleşmiştir.
Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası (VOB) işlem seviyesi endeks ve dövize dayalı
sözleşmelerde yoğunlaşarak artış göstermiştir. En yüksek işlem hacmi 188,7 milyon YTL ile
dövize dayalı vadeli işlem sözleşmelerinde gerçekleşmişken, emtiaya dayalı vadeli işlemler
en az talep gören sözleşmeler olmuştur. Dövize dayalı vadeli işlem sözleşmelerinden dolar
bazlı sözleşmelerin işlem hacmi 172,5 milyon YTL olurken, bu işlem hacminin 126,1 milyon
YTL tutarındaki kısmı Haziran 2005 vadeli dolar sözleşmesinde gerçekleşmiştir.
Ay sonu açık pozisyon sözleşme sayısı 22.242’ye ulaşmışken, bu pozisyonun 19.017
adeti dövize dayalı vadeli işlem sözleşmelerinde bulunmaktadır.
Haziran
ayı
sonu
itibarıyla
açık
pozisyon
değerlerine
bakıldığında
piyasa
katılımcılarının açık pozisyon sözleşme sayılarını endeks ve dövize dayalı sözleşmelerde
yoğunluklu olmak üzere artırmakta olduğu görülmektedir. En yoğun olarak kullanılan
Haziran 2005 vadeli dolar sözleşmesinde sözleşme vadesi gelmesinden dolayı ciddi bir açık
pozisyon azalmasına karşın döviz vadeli sözleşmelerde yine de ciddi oranda artış
görülmüştür. Böylece, Haziran ayı sonu itibarıyla 22.242 mevcut açık pozisyonun 19.017
DPT-YPKDGM
20
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
adeti dövize dayalı vadeli işlem sözleşmelerinde bulunmaktadır. Öte yandan, mevcut açık
pozisyonun 8.912 adeti Ağustos 2005 vadeli dolar sözleşmelerinde bulunmaktadır.
Tablo 17. Vadeli İşlemler Piyasası
Hacim-Miktar
(Adet)
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Endeks
Faiz
Döviz
Emtia
TOPLAM
Haziran
Endeks
Faiz
Döviz
Emtia
TOPLAM
Kaynak: VOB
DPT-YPKDGM
7.088
21.774
32.991
Hacim (YTL)
16.038.406
40.901.166
58.813.365
İş Günü
(Gün)
Günlük Hacim
(YTL)
17
23
21
943.436
1.778.312
2.800.636
Dönem Sonu
Mevcut Açık
Pozisyon (Adet)
2.438
6.468
12.106
21
5.043
544
51.361
15.704.639
4.748.600
73.781.805
5
56.953
10.875
94.245.919
7.929
22
135.098
39
143.088
26.255.432
201.710
188.717.546
82.570
215.257.257
1.786
747.840
226.124
3.513.419
518
4.487.901
22
16.268
1.193.429
9.169
8.578.070
3.753
9.784.421
2.517
674
19.017
34
22.242
809
13.651
22
21
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
V.
Temmuz 2005
BANKACILIK SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER
a.
Mevduat Gelişmeleri
Haziran ayında toplam mevduatlarda, YP mevduatlardaki azalışın etkisiyle, önceki
aya göre gerileme görülmüştür. YP mevduatların dolar değerindeki gerilemede euro/dolar
paritesinin düşmesi etkili olmuştur.
TCMB verilerine göre; 2005 yılı Haziran ayında bankacılık sektörünün toplam
mevduatı, YP mevduat rakamındaki gerilemenin etkisiyle, bir önceki aya göre yüzde 0,4
oranında azalarak 192,7 milyar YTL’den 191,9 milyar YTL’ye düşmüştür. Bu ay içinde
yurtiçi yerleşik YP mevduatların dolar değeri yüzde 0,7 oranında azalarak 53,4 milyar
dolaradan 53 milyar dolara, TL değeri ise yüzde 2,5 oranında azalarak 76,3 milyar YTL’den
74,4 milyar YTL’ye gerilemiştir. YP mevduatların dolar değerindeki azalmada euro/dolar
paritesinin gerilemesi, TL değerindeki düşüşte ise TL’nin ay içinde dolar ve euroya göre
değer kazanması etkili olmuştur. Haziran ayında, yurtiçi yerleşik YTL mevduatı ise yüzde 1
oranında artarak 115,6 milyar YTL’den 116,8 milyar YTL’ye yükselmiştir. Bu gelişmeler
sonucunda, YP mevduatların toplam mevduat içindeki payı yüzde 40’tan yüzde 38,8’e
düşmüştür.
Tablo 18. Bankacılık Sektöründe Kredi ve Mevduatların Gelişimi
Toplam Mevduat (Bankalar arası Hariç)
Yurtiçi Yerleşikler Toplam YTL Mevduat
Yurtiçi Yerleşikler Toplam YP Mevduat ($)
Haziran 05/
Mayıs 05
-04
1,0
-0,7
Haziran 05/
Aralık 04
5,0
13,1
-6,4
1,3
1,4
6,3
-1,2
0,1
18,6
20,2
21,3
8,1
7,0
Toplam Krediler
Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri
Mevduat Bankaları Yurtiçi YTL Kredileri
Mevduat Bankaları Yurtiçi YP Kredileri
Kalkınma Yatırım Bankaları Kredileri
Kaynak: TCMB Haftalık Bültenleri
(Yüzde Değişim)
Haziran 05/
Haziran 04
18,9
29,9
14,8
41,7
46,4
66,0
4,9
5,9
Grafik 14. YP Mevduat/Toplam Mevduat
6 0
1 8 0 .0 0 0
5 0
1 5 0 .0 0 0
3 0
9 0 .0 0 0
2 0
6 0 .0 0 0
1 0
3 0 .0 0 0
Y P
T o p la m
M e v d u a t
22
Y P
6
5
4
3
2
-1
12
200
5
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
-1
12
200
4
11
9
8
7
6
5
4
3
2
M e v d u a t
10
2-1
200
200
3
2
0
-1
0
DPT-YPKDGM
Yüzde
Milyon YTL
4 0
1 2 0 .0 0 0
M e v d u a t / T o p la m
M e v d u a t
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Haziran ayında 3 ay ve daha kısa vadeli YTL mevduatın toplam YTL mevduat içindeki
payı azalırken, YTL ve YP mevduatın ortalama vadesinde önemli bir değişiklik olmamıştır.
Haziran ayında 3 ay ve daha kısa vadeli YTL mevduatın toplam YTL mevduat içindeki
payı önceki aya göre azalarak yüzde 83,3’ten yüzde 82,6’ya gerilemiştir.
Grafik 15. 3 Ay ve Daha Kısa Vadeli YTL Mevduat/Toplam YTL Mevduat
88
Yüzde
86
84
82
80
6
5
4
3
2
05
-1
12
20
20
11
10
9
8
7
6
5
4
3
04
-1
2
78
YTL ve YP mevduatların ortalama vadeleri ise önceki aya göre değişmeyerek
sırasıyla artarak 3,1 ay ve 2,7 ay olarak gerçekleşmiştir.
Grafik 16. YTL ve YP Mevduatların Ortalama Vadesi
3,4
Ay
3,2
3,0
2,8
2,6
YTL Mevduatın Ortalama Vadesi
6
5
4
3
2
20
05
-1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
2,4
YP Mevduatın Ortalama Vadesi
* 1 yıldan uzun vadeli olan mevduatların vadesi 1 yıl kabul edilmiştir.
b.
Krediler
Haziran
ayında
mevduat
bankalarının
kredi
hacminde
reel
olarak
artış
gerçekleşmiştir. Ancak, tüketici kredileri ve kredi kartlarındaki artışa karşın ticari kredilerin
gerilemesi sonucunda, kredilerin artış hızında önceki aylara göre gerileme görülmüştür.
DPT-YPKDGM
23
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
TCMB verilerine göre; Haziran ayında bankacılık sektörü yurtiçi şubelerinin toplam
kredi hacmi, önceki aya göre yüzde 1,3 oranında artarak 99,9 milyar YTL’den 101,3 milyar
YTL’ye yükselmiştir. Bu ay içinde YTL kredilerde artış gerçekleşirken, YP kredilerde azalış
gözlenmiştir. Nitekim; Haziran ayında mevduat bankalarının yurtiçi YTL kredileri önceki
aya göre yüzde 2,1 oranında artarak 73,4 milyar YTL’den 75 milyar YTL’ye yükselirken, YP
krediler yüzde 1,2 oranında azalarak 19,3 milyar YTL’den 19,1 milyar YTL’ye gerilemiştir.
Mevduat bankalarının yurtiçi kredileri içinde YP kredilerin payı ise, Haziran ayında yüzde
20,8’den yüzde 20,3’e gerilemiştir.
40
100.000
90.000
80.000
70.000
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
35
25
20
15
Yüzde
30
10
5
YP Krediler
Toplam Krediler
6
5
4
3
2
12
2005
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
2004
-1
0
2003
-12
Milyon YTL
Grafik 17. Mevduat Bankaları YP Kredileri/Toplam Krediler
YP Krediler/Toplam Krediler
Bankaların yurtdışı şubeleri tarafından yurtiçi yerleşiklere kullandırılan krediler de
hesaba dahil edildiğinde, Mayıs ayında YP kredilerin toplam kredilere oranı yüzde 31,5,
Haziran ayında ise yüzde 30,9 olmaktadır. Yurtdışı şubeler tarafından yurtiçi yerleşiklere
kullandırılan YP krediler Haziran sonu itibarıyla 14,8 milyar YTL seviyesindedir.
Tüketici kredilerindeki artış trendi Haziran ayında da devam etmiştir.
Mevduat bankaları kredilerinin türlerine göre dağılımına bakıldığında; Haziran
ayında ticari kredilerin azaldığı, tüketici kredileri ve kredi kartlarındaki artış eğiliminin ise
devam ettiği görülmektedir. Nitekim; Haziran ayında ticari krediler önceki aya göre yüzde
1 oranında azalarak 51,8 milyar YTL’den 51,3 milyar YTL’ye gerilerken, tüketici kredileri
yüzde 7,4 oranında artarak 17,9 milyar YTL’den 19,2 milyar YTL’ye, kredi kartları yüzde
3,2 oranında artarak 14,4 milyar YTL’den 14,9 milyar YTL’ye yükselmiştir. Tüketici kredileri
içinde konut kredilerindeki yüksek artış hızı bu ay da devam etmiş, söz konusu kredi türü
DPT-YPKDGM
24
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
ay içinde yüzde 15,2 oranında artarak 5,1 milyar YTL’den 5,9 milyar YTL’ye yükselmiştir.
Böylece, 2004 yılı sonuna göre konut kredilerindeki artış oranı yüzde 92,7’ye ulaşmıştır.
Grafik 18. Tüketici Kredilerinin Türlerine Göre Reel Gelişimi (2002 yılı Fiyatlarıyla)
16.000
14.000
Milyon YTL
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
Konut Kredileri
Taşıt Kredileri
6
5
4
3
2
12
200
5-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-12
200
4-1
200
3
200
2
-12
0
Diğer Tüketici Kredileri
Tablo 19. Tüketici Kredisi Faiz Oranları
(Yüzde)
İhtiyaç
Min.
Max.
Taşıt
Ort.
Min.
Max.
Konut
Ort.
Min.
2004 Haziran
2,35
3,00
2,72
2,10
3,00
2,63
Temmuz
2,35
2,75
2,57
2,10
2,65
2,38
Ağustos
2,35
2,80
2,62
2,10
2,65
2,40
Eylül
2,35
2,75
2,56
2,10
2,65
2,38
Ekim
2,35
2,50
2,43
2,10
2,25
2,16
Kasım
2,35
2,50
2,43
2,10
2,25
2,17
Aralık
2,35
2,40
2,35
1,95
2,15
2,04
2005 Ocak
2,20
2,40
2,26
1,85
1,90
1,87
Şubat
2,20
2,30
2,22
1,75
1,90
1,80
Mart
2,00
2,30
2,10
1,65
1,85
1,69
Nisan
2,00
2,30
2,06
1,55
1,75
1,66
Mayıs
1,90
2,30
2,02
1,50
1,65
1,58
Haziran
1,85
2,10
1,91
1,39
1,60
1,50
Kaynak: Reuters, bankaların web siteleri
(*) Faiz oranlarının minimum, maksimum ve ortalama değerleri bulunurken,
büyük beş bankanın oranları esas alınmıştır.
DPT-YPKDGM
25
2,10
2,10
2,10
2,10
2,05
2,05
1,80
1,70
1,60
1,49
1,49
1,45
1,30
Max.
3,00
2,55
2,50
2,50
2,20
2,20
2,10
1,90
1,70
1,75
1,60
1,50
1,49
Ort.
2,57
2,35
2,36
2,36
2,13
2,11
1,93
1,74
1,67
1,56
1,51
1,48
1,37
aktif büyüklüğü itibariyle en
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Tablo 20. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredilerinin Türlerine Göre Dağılımı
Aralık 2004
Mayıs 2005
Haziran 2005
Önceki
Önceki
Önceki
Milyon yıla
Yüzde Milyon aya
Yüzde Milyon aya
Yüzde
YTL
göre
Pay
YTL
göre
Pay
YTL
göre
Pay
değ.
değ.
değ.
MEVD. BANK. YURTİÇİ KR.
78.248
63,0
100,0 92.724
4,8
100,0 94.059
1,4
100,0
Ticari krediler
44.133
47,0
56,4 51.837
5,3
55,9 51.344
-1,0
54,6
Tüketici kredileri ve kredi k.
26.678
111,3
34,1 32.365
4,3
34,9 34.150
5,5
36,3
12.925
113,7
16,5 17.915
6,8
19,3 19.232
7,4
20,4
-Tüketici kredileri
-Konut Kredileri
2.641
203,0
3,4
5.090
15,7
5,5
5.865
15,2
6,2
-Taşıt Kredileri
4.322
100,7
5,5
4.725
4,2
5,1
4.914
4,0
5,2
7,6
8.101
3,3
8,7
8.454
4,4
9,0
17,6 14.449
1,5
15,6 14.918
3,2
15,9
0,5
9,1
-Diğer Tüketici Kredileri
-Kredi Kartları
İhtisas Kredileri
5.962
97,2
13.753
109,1
7.437
38,6
9,5
8.522
3,4
9,2
8.565
-Tarımsal Kredi
3.739
23,4
4,8
4.360
2,5
4,7
4.377
0,4
4,7
-Küçük Esn. Sanat. Kredisi
2.777
69,6
3,5
3.017
3,4
3,3
3.013
-0,1
3,2
922
18,2
1,2
1.146
6,7
1,2
1.174
2,5
1,2
-Diğer
Kaynak: TCMB
Kredilerin mevduatlara oranındaki artış trendi Haziran ayında da sürmüştür.
Mevduat bankalarının yurtiçi şubeleri tarafından verilen kredilerin mevduatlara oranı
2005 yılı Mayıs ayında yüzde 48 iken, Mayıs ayında yüzde 49’a yükselmiştir. Yurtdışı
şubelerin kredileri de toplama dahil edildiğinde; bu oranın aynı dönemde yüzde 56,3’ten
yüzde 57,3’e yükseldiği görülmektedir.
Grafik 19. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri/Toplam Mevduatlar
60
2 5 0 .0 0 0
50
40
1 5 0 .0 0 0
30
1 0 0 .0 0 0
Yüzde
Milyon YTL
2 0 0 .0 0 0
20
5 0 .0 0 0
10
6
4
5
3
2
5- 1
20
0
11
12
9
10
7
8
6
5
3
4
2
4- 1
11
12
9
10
7
8
6
4
3
2
5
20
0
02
20
0
20
3- 1
0
-12
0
Yurtiçi Şubelerin Kredileri
M e v d u a tla r
K r e d ile r /M e v d u a tla r
2004 yılında yüzde 19,3 olan yurtiçi kredi hacminin GSMH’ya oranı; 2005 yılının ilk
çeyreğinde yüzde 19,8’e yükselmiştir. 2005 yılı ikinci çeyrek GSMH tahminlerine göre ise
yurtiçi kredi hacminin GSMH’ya oranının yüzde 22’ye yükselmesi beklenmektedir.
DPT-YPKDGM
26
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Grafik 20. Yurtiçi Kredi Hacmi / GSMH
30,0
Yüzde
25,0
20,0
15,0
19
19 97/
I
19 97/
97 II
19 /I
97 I I
19 /IV
19 98/
I
19 98/
98 II
19 /I
98 I I
19 /IV
19 99/
I
19 99/
99 II
19 /I
99 I I
20 /IV
20 00/
I
20 00/
00 II
20 /I
00 I I
20 /IV
20 01/
I
20 01/
01 II
20 /I
01 I I
20 /IV
20 02/
I
20 02/
02 II
20 /I
02 I I
20 /IV
20 03/
I
20 03/
03 II
20 /I
03 I I
20 /IV
20 04/
I
20 04/
04 II
20 /I
04 I I
20 /IV
20 05
05 /I
/II
*
10,0
Kaynak: TCMB haftalık bülten, DPT
* Tahmin
Haziran ayında kamu bankalarının ve özel bankaların tahsili gecikmiş alacakların
(TGA) kredilere oranı azalırken, yabancı bankaların söz konusu oranında artış
gerçekleşmiştir.
Haziran ayında mevduat bankalarının TGA’larının kredilere oranı önceki aya göre
azalarak yüzde 7,1’den yüzde 7’ye gerilemiştir. TGA’ların kredilere oranı önceki aya göre
kamu bankalarında yüzde 10,1’den yüzde 10’a, özel bankalarda (TMSF dahil) yüzde
6,2’den yüzde 6,1’e gerilerken, özel bankalarda yüzde 3,2’den 3,4’e yükselmiştir.
Grafik 21. TGA/Krediler
Yüzde
40
20
M e v d u a t b a n k .T G A /k re d i
K a m u m e v d u a t b a n k .T G A /k re d i
Ö z e l m e v d u a t b a n k . T G A / k r e d i ( T M S F d a h il)
Yabancı bank.TGA/kredi
6
5
4
3
2
1
12
20
05
-
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
20
04
-
20
03
-
12
0
Aynı dönemde tasfiye olunacak tüketici kredilerinin toplam tüketici kredilerine oranı
değişmeyerek yüzde 0,7 seviyesini korumuş, tasfiye olunacak kredi kartlarının toplam
kredi kartlarına oranı ise yüzde 6,4’ten yüzde 6,3’e gerilemiştir.
DPT-YPKDGM
27
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
c.
Temmuz 2005
Menkul Kıymetler
Haziran ayında mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü, alım satım amaçlı
ve satılmaya hazır menkul değerler portföyündeki (ticari portföy) azalışın etkisiyle önceki
aya göre gerilemiş, menkul kıymetler portföyünün mevduatlara oranı azalmıştır.
Haziran ayında mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü önceki aya göre
yüzde 2 oranında azalarak 122,8 milyar YTL’den 120,3 milyar YTL’ye düşmüştür. Aynı
dönemde mevduat bankalarının alım satım amaçlı ve satılmaya hazır menkul değerleri TL
cinsi DİBS’lerdeki gerileme sonucunda yüzde 2,8 oranında azalarak 75 milyar YTL’den 72,9
milyar YTL’ye, vadeye kadar elde tutulacak menkul kıymetler ise yüzde 0,6 oranında
azalarak 49,1 milyar YTL’den 48,8 milyar YTL’ye gerilemiştir. Mevduat bankalarının daha
uzun vadeli olan vadeye kadar elde tutulacak menkul kıymetlerinin toplam menkul
değerleri içinde payı yüzde 40,2’den yüzde 40,8’e yüzde yükselmiştir.
Grafik 22. Banka Grupları Bazında Menkul Kıymetler Portföyü
7 0
6 0
Milyar YTL
5 0
4 0
3 0
2 0
1 0
6
5
4
3
2
-1
12
20
05
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
04
20
20
20
03
-
02
-
12
12
0
Kamu Mevduat Bankaları
Özel Mevduat Bankaları
Yabancı Mevduat Bankaları
Mevduat bankalarının menkul değerlerinin mevduatlara oranı önceki aya göre
azalarak yüzde 63,7’den yüzde 62,7 seviyesine düşmüştür.
Grafik 23. Mevduat Bank. Menkul Değerleri/Toplam Mevduatlar
73
250000
71
200000
69
65
63
100000
Yüzde
Milyon YTL
67
150000
61
59
50000
57
Menkul Değerler
DPT-YPKDGM
6
5
4
3
2
-1
05
12
20
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
04
20
3-1
2
2-1
20
0
20
0
-1
55
2
0
M e v d u a t la r
28
Menkul Değerler/Mevduatlar
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Haziran ayında bankacılık sektörünün bilanço içi yabancı para pozisyon açığı
artarken, net genel pozisyon açığında gerileme görülmüştür.
Bankacılık sektörünün bilanço içi pozisyon açığı Haziran ayında önceki aya göre
artarak 1.056 milyon dolardan 1.182 milyon dolara yükselmiştir. Sektörün yabancı para
pozisyon açığının en önemli bölümünü özel bankalar oluşturmaktadır. Nitekim; Haziran ayı
itibarıyla özel bankaların 1.477 milyon dolar yabancı para pozisyon açığı varken, kamu
bankaları ve yabancı bankalar pozisyon fazlası taşımaktadır.
Bilanço dışı işlemlerin de dahil edildiği net genel pozisyon açığı ise Haziran ayında
ufak miktarda azalarak 496 milyon dolardan 427 milyon dolara gerilemiştir. Haziran ayı
itibarıyla özel bankalar 527 milyon dolar seviyesinde net genel pozisyon açığına sahiptir.
Tablo 21. Yabancı Para Pozisyonları
2002-12
(Milyon Dolar)
5
6
2003-12
2004-12
2005-3
4
Bilanço İçi Yabancı Para Pozisyonu
Kamu Ban. (1)
194
227
382
139
458
172
124
Özel Bank.
-454
-367
-1.758
-1.979
-1.661
-1.381
-1.477
Yabancı B.
42
82
-98
-3
119
53
186
-367
1
-
-
-
-
-
34
37
88
53
79
100
-15
-551
-20
-1.386
-1.790
-1.005
-1.056
-1.182
252
227
382
89
61
94
141
Özel Bank.
-288
-135
-515
-1.002
-706
-654
-572
Yabancı B.
58
39
20
110
65
51
6
TMSF Ban. (1)
34
1
-
-
-
-
-
KYB
177
137
75
44
58
13
-1
Toplam
173
269
-38
-759
-523
-496
-427
TMSF Ban. (1)
KYB
Toplam
Net Genel Pozisyon
Kamu Ban. (1)
Kaynak: BDDK
(1) 12.11.2004 tarihinden itibaren TMSF bünyesindeki Pamukbank'ın Halkbank ile birleşmesi sonucu TMSF
bünyesinde bir banka kaldığından, TMSF grubundaki bankanın açık pozisyon verileri Kamu Bankaları grubuna
dahil edilmiştir.
DPT-YPKDGM
29
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
VI.
Temmuz 2005
ÖZEL FİNANS KURUMLARI (ÖFK)
Haziran ayında ÖFK’lar tarafından toplanan fonların kullandırılan fonlara dönüşüm
oranı önceki aya göre artmıştır.
Haziran ayında ÖFK’ların topladıkları fonlar yüzde 1,9 oranında artarak 6,9 milyar
YTL’den 7 milyar YTL’ye yükselmiştir. ÖFK’ların kullandırdıkları fonlar ise aynı dönemde
yüzde 4 oranında artarak 5 milyar YTL’den 5,2 milyar YTL’ye çıkmıştır. Bunun sonucunda,
ÖFK’lar tarafından toplanan fonların kullandırılan fonlara dönüşüm oranı Haziran ayında
artarak yüzde 73,2’den yüzde 74,7’ye yükselmiştir.
Haziran ayında ÖFK’ların topladıkları fonlardaki artışa rağmen, tahsili gecikmiş
alacakları azalmıştır. Böylece, TGA’ların kullandırılan fonlar içindeki payı önceki aya göre
azalarak yüzde 2,4’ten yüzde 2,2’ye gerilemiştir.
Tablo 22. Özel Finans Kurumları Seçilmiş Bilanço Büyüklükleri
2002-12
2003-12
2004-12
2005-3
4
5
(Milyon YTL)
6
799
956
1.547
1.364
1.469
1.564
1.481
1.735
2.542
4.255
4.663
4.894
5.019
5.222
374
511
744
790
780
805
724
Sabit Kıymetler (Net)
495
719
568
436
301
283
239
Tahsili Gecikmiş
259
232
91
107
133
118
114
575
872
1.327
1.190
1.386
1.461
1.447
Katılma Hesapları
2.532
3.164
4.707
5.044
5.299
5.398
5.540
Toplanan Fonlar
3.107
4.036
6.034
6.234
6.685
6.859
6.987
Açık Pozisyon
(Milyon $)
Bilanço İçi Pozisyon
-20
-65
21
70
29
55
48
Net Genel Pozisyon
-20
-65
1
16
13
14
3
Kullanımlar
Likit Değerler
Kullandırılan Fonlar
Finansal Kiralama
Alacakları
Alacaklar (Net)
Kaynaklar
Cari Hesaplar
Kaynak: BDDK
DPT-YPKDGM
30
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
VII. PORTFÖY TERCİHLERİ
Haziran ayında yurtiçi yerleşiklerin portföy tercihleri içinde en büyük artış hisse
senedi ve YTL mevduatlarda görülmüştür.
Haziran ayında, yurtiçi yerleşiklerin portföy tercihleri içinde hisse senetleri önceki aya
göre yüzde 10,6 oranında artarak 15,3 milyar YTL’den 16,9 milyar YTL’ye yükselmiştir. Bu
yükselişte, Haziran ayında borsa endeksinde yaşanan yükseliş de etkili olmuştur. Haziran
ayında yurtiçi yerleşiklerin portföy tercihleri arasında diğer bir önemli artış YTL
mevduatlarda gerçekleşmiştir. YTL mevduatlar bu ay içinde yüzde 1 oranında artarak
115,6 milyar YTL’den 116,8 milyar YTL’ye çıkmıştır. Aynı dönemde YTL portföy tercihleri
arasında YTL DİBS’lerde ve ÖFK katılma hesaplarında artış yaşanırken, repo ve yatırım
fonunda azalma olmuştur.
Tablo 23. Yurtiçi Yerleşiklerin Portföy Tercihlerinin Dağılımı
Tarih
2003
2004 Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Yurtiçi
Yer.
DTH
(Mln.
Dolar)
48.800
47.959
47.542
47.432
45.904
46.004
46.200
47.297
48.285
49.855
Yurtiçi
Yer.
YTL
Mevd.
(Mln.
YTL)
75.677
82.054
85.665
86.405
88.962
88.206
89.873
90.823
94.132
94.613
Ekim
Kasım
Aralık
2005 Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
51.646
53.393
56.683
55.117
55.171
53.637
53.855
53.360
53.044
98.158
101.872
103.240
100.407
102.890
106.943
111.426
115.641
116.782
Repo
(Mln.
YTL)
3.079
2.806
2.910
3.139
3.233
3.076
2.072
1.929
1.959
2.072
YTL
DİBS
(1)
(Mln.
YTL)
44.841
46.961
48.573
49.315
49.730
52.179
55.489
56.951
56.212
55.970
YP
DİBS
(1)
(Mln.
YTL)
2.285
2.012
1.819
1.872
2.048
2.343
2.438
2.511
2.623
2.388
Eurobn.
(1)
(Mln.
YTL)
4.347
4.774
5.264
5.095
5.310
5.215
5.384
5.561
5.793
5.806
2.136
2.115
1.651
1.774
1.627
1.702
1.561
1.728
1.688
56.381
55.053
56.624
58.107
59.153
59.137
58.359
57.198
57.671
2.482
2.473
2.578
2.589
2.689
2.825
2.910
2.825
2.462
6.160
5.930
5.503
5.802
5.481
5.718
5.924
5.964
5.840
Yat.
Fonu
(Mln.
YTL)
17.299
20.965
21.626
23.296
24.639
22.758
22.379
22.837
23.943
24.783
ÖFK
Katılma
ve Cari
Hesabı
(Mln.
YTL)
4.036
3.982
4.053
4.203
4.610
4.911
5.078
5.206
5.450
5.628
Hisse
senedi
(Mln.
YTL)
(2)
11.433
11.256
11.822
12.868
12.003
11.912
12.034
13.107
14.045
15.657
24.352
25.141
24.573
26.048
26.214
26.587
27.751
28.246
28.028
5.801
5.869
6.034
5.981
5.985
6.234
6.685
6.859
6.981
16.336
16.425
16.962
17.640
17.761
16.120
14.946
15.275
16.900
Kaynak: TCMB, BDDK, Takasbank
(1) Bankaların emanetinde yurtiçi yerleşikler adına tutulan kamu menkul kıymetlerinin piyasa değerleri.
(2) Hisse senedi değeri alt kalemler bazında ayrıştırılamadığından, tablodaki değer bankalar ve mali
kuruluşların portföyünde bulunan hisse senetlerinin piyasa değerini de içermektedir.
DPT-YPKDGM
31
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Grafik 24. Yurtiçi Yerleşiklerin Başlıca YTL Portföy Tercihleri
140000
120000
Milyon YTL
100000
80000
60000
40000
20000
6
5
4
3
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
2
Hisse Senedi
Yatırım Fonu
Banka Dışı Kesim YTL DİBS
YTL Mevduat
12
20
05
-1
20
03
-12
20
04
-1
0
Haziran ayında yurtiçi yerleşiklerin YP portföylerinde azalma olmuştur. Bu dönemde,
YP mevduatlar 53,4 milyar dolardan 53 milyar dolara, YP DİBS’ler 2,8 milyar YTL’den 2,5
milyar YTL’ye, eurobondlar ise 6 milyar YTL’den 5,8 milyar YTL’ye gerilemiştir. YP
mevduatların dolar değerinde görülen azalmada euro/dolar paritesindeki gerileme sonucu,
euro mevduatların dolar değerinin azalması etkili olmuştur.
6
5
4
3
2
5-1
12
200
11
9
10
8
7
6
5
4
3
200
2
Milyon Dolar
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
7.000
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
3-1
2
200
4-1
Milyon YTL
Grafik 25. Yurtiçi Yerleşiklerin YP Portföy Tercihleri
Banka Dışı Kesimin YP DİBS Portföyü (Milyon YTL)
Banka Dışı Kesimin Eurobond Portföyü (Milyon YTL)
Yurtiçi Yerleşiklerin DTH Hesapları (Milyon Dolar)
Haziran ayında ülkemizde bulunan yabancı yatırımcıların portföyleri içinde özellikle
hisse senedi ve DİBS stokunda artış görülmüştür.
Ülkemizde bulunan yabancı yatırımcıların portföyüne bakıldığında, Haziran ayında
yabancı yatırımcıların portföy yatırım stokunun bir önceki aya göre 3 milyar dolar artarak
36,5 milyar dolardan 40,8 milyar dolara yükseldiği görülmektedir. Bu yükselişte, yabancı
yatırımcıların hisse senedi ve DİBS stokunun önemli oranda artması etkili olmuştur.
DPT-YPKDGM
32
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Nitekim; Haziran ayında yurtdışı yerleşiklerin hisse senedi portföyü 16,4 milyar dolardan
19,4 milyar dolara, DİBS stoku ise 15,7 milyar dolardan 16,9 milyar dolara yükselmiştir.
Tablo 24. Yurtdışı Yerleşiklerin Portföy Yatırım Stoku
(Milyon Dolar)
Tarih
Hisse Senedi
DİBS
Eurobond
Mevduat
TOPLAM
2003
8.691
3.895
1.293
3.024
15.872
2004 Ocak
8.851
3.975
1.269
2.900
15.559
Şubat
9.502
4.574
1.295
2.909
17.129
Mart
10.552
7.622
1.154
2.823
21.258
Nisan
8.466
6.829
1.116
2.970
18.635
Mayıs
7.901
6.752
981
3.054
17.998
Haziran
8.289
5.680
997
2.882
17.635
Temmuz
9.239
8.203
1.095
3.106
20.498
Ağustos
9.406
8.808
986
2.942
21.693
Eylül
10.844
9.173
1.235
3.054
23.732
Ekim
11.375
9.744
1.279
3.796
25.805
Kasım
12.350
10.455
1.348
3.307
26.711
Aralık
15.408
12.570
1.135
3.696
32.407
2005 Ocak
17.559
13.937
1.122
3.347
36.171
Şubat
19.025
16.095
1.074
3.556
39.841
Mart
16.138
14.918
1.122
3.249
35.427
Nisan
14.957
1.006
3.387
35.266
Mayıs
15.916
16.404
15.676
984
3.418
36.498
Haziran
19.402
16.923
821
3.628
40.774
Kaynak: Reuters, Takasbank, TCMB Basın Bülteni, BDDK Haftalık Bülteni verileri
DPT-YPKDGM
33
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
VIII. ULUSLAR ARASI PİYASALARDA GELİŞMELER
Tablo 25. Uluslar Arası Piyasalarda Gelişmeler
2003
2004
Aralık
Aralık
2005
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Faiz
Oranları
3 Ay Vadeli
Dolar Libor
Faiz Oranı
3 Ay Vadeli
Euro Libor
Faiz Oranı
Eurobond
Spread (1)
(bps)
1,15
2,56
2,65
2,92
3,12
3,21
3,34
3,52
2,12
2,17
2,14
2,14
2,14
2,13
2,13
2,11
Türkiye
306
217
223
185
254
290
232
203
Arjantin
6.978
4.873
5.324
5.406
6.216
6.304
6.398
6.489
Brezilya
371
270
297
239
359
321
280
270
Rusya
140
110
105
69
122
106
108
93
Kaynak: BDDK, Reuters
(1) Ülkelerin 2009 veya 2009’a en yakın vadeli tahvillerinin ABD’nin 2009 vadeli Hazine kağıtlarına göre
spreadleri
Mayıs ayı sonunda 1,24 olan euro/dolar paritesi, Haziran ayında gerilerek ay
sonunda 1,21 olarak gerçekleşmiştir.
Mayıs ayında AB’de yaşanan anayasa referandum kriziyle birlikte Birlik içinde
başlayan tartışmanın euroyu olumsuz etkilemesi sonucu gerileyen euro/dolar paritesi,
Haziran ayında da AB’de siyasi belirsizliğin devam etmesi ve ABD ekonomisine ilişkin
olumlu verilerin etkisiyle gerilemiştir. Nitekim; Mayıs sonunda 1,24 olan euro/dolar
paritesi, Haziran sonunda 1,21’e düşmüştür.
ABD Merkez Bankası FED, faiz oranlarını çeyrek puan daha artırarak 3,25’e
yükseltmiştir.
ABD Merkez Bankası FED, 30 Haziran’daki toplantısında para politikası temel aracı
olarak uyguladığı kısa vadeli faiz oranlarını çeyrek puan daha yükselterek yüzde 3,25
seviyesine çıkarmıştır. FED, açıklamasında “ölçülü faiz artırımı” ifadesini korumuş ve faiz
artırımlarının ileriki dönmede de devam edeceği sinyalini vermiştir. Bu durum, euro/dolar
paritesinin dolar lehine gelişmesinde etkili olmuştur.
Haziran ayında 3 ay vadeli dolar libor faiz oranları yüzde 3,34’ten yüzde 3,52’ye
yükselirken, 3 ay vadeli euro libor faiz oranları yüzde 2,13’ten yüzde 2,11’e gerilemiştir.
DPT-YPKDGM
34
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Temmuz 2005
Grafik 26. Gelişmekte Olan Ülkelerin 2004 Yılı Eurobond Spreadlerinin Gelişimi
Brezilya
Türkiye
Rusya
6
5
3
2
1
20 2
05
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
1000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0
G. Kore
Kaynak: Reuters
DPT-YPKDGM
35
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
IX.
•
Temmuz 2005
HUKUKİ VE KURUMSAL DÜZENLEMELER
27 Haziran 2005 tarihli Resmi Gazetede, özel finans kurumlarınca kamuya
açıklanacak mali tablolar ve bunlara ilişkin açıklama ve dipnotların standardını
belirleyen
Muhasebe
Uygulama
Yönetmeliğine
İlişkin
17
sayılı
Tebliğ
yayımlanmıştır. Aynı tarihte, Muhasebe Uygulama Yönetmeliğine İlişkin 15 ve 17
sayılı Tebliğlerde değişiklik yapılmasına dair tebliğler yayımlanmıştır.
•
30 Haziran 2005 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Muhasebe Uygulama
Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelikle, bankalar tarafından
hazırlanacak olan finansal raporların yetkili kişilerce imzalanması, sunumu ve
yayımlanmasına ilişkin esaslar getirilmektedir.
DPT-YPKDGM
36
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/07.pdf