Kemoterapi Ajanlarını Güvenli Uygulama

 Kemoterapi, İlaç ile kanserli hücre yıkımını
sağlayan ve kanser tedavisinde kullanılan tedavi
yöntemidir.
 Kemoterapi ilacı vücuda girdiğinde kanserli
hücreleri hedef alarak onları yıkmaya ve yok
etmeye yönelik çalışır.
 Cerrahi ve radyo terapi ile birlikte tümör
tedavisinin çok önemli bir parçasıdır.
 Bazen tek, bazen birkaç ilaç verilerek tedavi
planlanır.
 İntra-arteriyel Yol
 İntratekal
yol
 İntraventiküler Yol
 İntraperitonial Yol
 İntraplevral Yol
 İntravesiküler Yol
 Oral yol
 Subkutan/Intramuskuler Yol
 İntravenöz (IV) Yol

Kanserin uzun dönem kontrolünün sağlanması ile birlikte
kronik bir hastalık olarak kabul edilmekte ve oral formdaki
yeni ilaçların geliştirilmesi sonucunda oral kemoterapi
ajanlarının kullanımı yaygınlaşarak karşımıza çıkmaktadır.
 Avantajları; taşınabilir ve uygulaması kolaydır. Hastaya
bağımsızlık hissini artırır.
 Dezavantajları; emilim tam değildir ,kusma ile doz kaybı
olur. İlacı zamanında ve içme süresinde sorun yaşanır.
Oral kemoterapi alan hastalara taburcu olurken
hemşire;
 İlacın adı,
 İlacın dozu,
 Nasıl alacağı,
 Nasıl saklanması gerektiği,
 Kapsülü açmaması,
 Tabletleri kırmaması yönünde eğitim vermelidir.
 Uygulama
yapılmadan önce ;
Trombosit sayısı değerlendirilmeli,
o Mümkün olan en küçük iğnenin kullanılmalı,
o Enjeksiyon
bölgesi
antiseptik
solüsyonla
temizlenmeli,
o Enjeksiyon bölgesinde infeksiyon ya da kanamanın
belirti ve bulguları değerlendirilmeli,
o Yapılan işlemler kaydedilmelidir.
 Avantajları; uygulaması kolay ve yan etkileri daha
az.
 Dezavantajları;
yeterli
kas
ve
dokunun
bulunmaması nedeni ile emilim yeterli değildir.
o
Kemoterapi Ajanlarının İnfüzyon Tipleri

•
•
IV puşe, bolus ve sürekli infüzyon.
Avantajları; emilim tamdır, vezikant ajanların
(doku hasarına neden olan ajan) uygulanması için
gerekir.
Dezavantajları; Uzun süre kullanıldığında venler
sertleşir. Damar yolu açma problemleri yaşanır.
Hasta hazırlığı
 Premedikasyonlar
 Hidrasyonlar
 Aldığı ve çıkardığı izlemi
 Laboratuvar izlemleri
 Kemoterapi süresince diyet
 ilaçların olası yan etkileri
 Bulguların kontrolleri
istemi incelenir ve ilaçlar hazırlanmak
üzere kemoterapi ilaç hazırlama ünitesine
gönderilir.
 Acil ilaç ve malzemeler hazır bulundurulur.
 Gerekli infüzyon pompası ve
malzemeler
hazırlanır.
 Doktor
Hazırlanan ilaç;
 Hazırlanan

ilacın;
Hasta ismi,
 Barkot numarası,
 Uygulama yolu,
 Kemoterapi ajanı,
 Dozu
 İnfüzyon süresi
 isteme uygunluğu kontrol edilir.
 İlaç
uygulaması periferal yoldan yapılacaksa;
•
Açılmış damar yolu yoksa hastanın el ve kolları
aşağıdan yukarıya doğru değerlendirilerek en
uygun bölge seçilir.
•
Hematom, bozuk lenfatik drenaj, flebit,
enflamasyon, gözle görülebilen enfeksiyon
bulgusu olan bölgeler yada 24 saat öncesinde
anjioketle giriş uygulanmış bölgelere yakın alanlar
kullanılmamalıdır.
•
•
•
Önceden radyoterapi uygulanan bölgeler, bileğin iç kısmı,
ince venler ve antekübital fossa kullanılmaması gereken
diğer bölgeler arasındadır.
Damar dolgunluğu yoksa yada görülemiyorsa sıcak
uygulama yapılıp, böylece vazodilatasyon sonucu damarlar
belirginleşerek daha kolay intraket girişi sağlanmalıdır.
Eğer hiçbir şekilde damar girişi sağlanamıyorsa; implante
port takılması için hasta cesaretlendirilmeli ve doktorla iş
birliğine gidilmelidir.
 Bölge
eritem, ağrı ve hassasiyet yönünden
değerlendirilmelidir.
yolu etkinliğinden emin olunduktan sonra
uygulama yapılır, eğer etkinliği tam değilse
uygulama yeri değiştirilmelidir.
 Damar
ilacını uygulamadan önce setler,
kemoterapi ajanı içermeyen serum fizyolajik veya
%5 dextroz gibi ilaçla uyumlu olan sıvılarla
yıkanmalıdır.
 Kemoterapi
 Sıvının
akış hızı doktor istemine göre ayarlanır.
Genellikle
1
saatten
fazla
olan
ilaç
uygulamalarında ve çocuklarda milimetrik
infüzyon pompa kullanılması önerilir.
başladıktan sonra ilk 15 dakika hasta
hipersensitivite ve alerjik reaksiyon bulguları
yönünden izlenir.
 Uygulama
bölgesinde; infiltrasyon bulguları,
duyusal değişiklikler, ağrı, yanma, şişlik oluştu
ise yada kontrolde kan geri gelmiyorsa infüzyon
durdurulur ve ekstravazasyon kontrolu sağlanır.
 Uygulama
sırasında akımın hızı ,şişlik, ağrı,
yanmanın varlığı ve kanın geriye dönüşü
değerlendirilerek damar yolu açıklığının 2-3cc de
bir kontrol edilmesi önerilmektedir.
 Aksi
durum belirtilmedikçe veriliş hızının
dakikada 1-2 ml olması önerilir.
 Uygulama
Santral venöz kateter ile uygulama yapılacaksa;
kan geri dönüşü kontrol edilerek damar yolu
açıklığından emin olunduktan sonra uygulama yapılır.
 ilaç uygulaması tamamlandıktan sonra intraket
çekilmeden önce bir sızıntı olmasını önlemek için
100cc SF ile yıkanır.
 Kullanılan tüm malzemeler kurum prosodürüne göre
elimine edilir.

Ekstravazasyon: Damar yolunun açıldığı alanda vezikant
veya irritant ilaçların sızması sonucunda ağrı yada nekroz
olmasına denir.
Vezikant İlaç: Doku hasarına neden olan ajan.
İrritant ilaç: Tahriş eden tahrişe neden olan enjeksiyon
odağında veya ven boyunca flebit, gerginlik hissi ve ağrı
oluşturabilen ajan.
Kızarıklık reaksiyonu: Lokal alerjik bir reaksiyondur. Ven
boyunca kaşıntı ve kırmızı lekeler ile ortaya çıkar ve 30-60
dk arasında kaybolur.
Kanülden geriye kan gelmemesi
 İfüzyonun yavaşlaması
 Kanül yerinde şişme olması
 Kanül etrafında yanma veya ağrı
 İnfüzyon yerinde eritem veya inflamasyon.
ekstravazasyonu akla getiren bulgulardır.

yapan hemşire vezikant özelliği olan
ilaçları tanıması,
 Ekstravazasyona neden olabilecek risk etmenlerini
tanımlaması,
 Ekstravazasyon oluşmaması için ve oluştuğunda
alınacak önlemleri bilmesi gerekmektedir.
 Uygulama

Antineoplastik ilaç uygulamalarında %1-6 oranında
ekstravazasyon
görülmekte
ve
bu
ilaçların
çoğunluğunun vezikant yada irritan ilaç olması nedeni
ile ekstravazasyon sonucu doku hasarına neden
olmaktadır

Hemşire hastasına taburcu olurken ektravazasyona
yönelik eğitim vermelidir.
girişi yapılırken ekstravazasyonun belirti
ve bulguları (yanma, ağrı, kızarıklık ve şişlik)
konusunda eğitim verilir.
 Kateter
ekstravazasyon belirti ve bulgularını
hissettiği anda
hemşireyi ilaç uygulamasını
durdurması için uyarması konusunda bilgilendirilir.
 Hastaya



Ekstravazasyon sonrası tedaviye yönelik bir çok araştırma yapılmış
olmasına karşın
etkili bir tedavi şekli yoktur. Bu nedenle
ekstravazasyon oluşmaması için alınacak önlemler çok daha önemli
olmaktadır.
Hemşire uygulayacak ilacın özelliklerini bilinmelidir.
Uygulama yerini; gözlemleme, damar büyüklüğüne ve ekstravazasyon
ortaya çıktığında olası hasarı değerlendirecek biçimde seçilmelidir.
Eklem, yaşamsal sinir ve tandomların yakınına kanül yerleştirmekten
olabildiğince kaçınılmalıdır.




El üstü yada bilek uygulama odağı olarak kullanılacaksa
deri altı yağ dokusu az olduğu için risk fazla olacağından
sık izlemi gerekir.
Vezikant ilaçlar alt ekstremitelere uygulanmamalıdır.(ağır
ekstravazasyon hasarı yada filebit hastanın hareketliliğini
etkileyebilir.)
İğneyi hareket etmeyecek biçimde tesbit etmek ve infüzyon
odağını sürekli gözlemlemek.
Her uygulama öncesi ve sonrası serum fizyolojik
uygulamak.






İnfüzyon kesinlikle durdurulmalıdır.
Doktora iletilmelidir.
İlaç mümkün olduğu kadar aspire edildikten sonra
kateter çıkarılmalıdır.
Eğer antidotu varsa uygulanmalıdır.
Bası uygulamaktan kaçınılmalıdır.
Ekstremiteyi
48 saat süresince olabildiğince kalp
hizasından yukarıda tutulmalıdır.
Sıcak yada soğuk uygulama yapılmalıdır.

Soğuk uygulama; Vazokonstrüksiyon etkisiyle ilacın
subkutan dokulara emilimini azaltır. İlk 30 - 60
dakika soğuk uygulamadan sonra 48 - 72 saat
boyunca 2 saatte bir 15 dakika uygulanır. Soğuk
uygulama yapılması deride ülserasyona neden
olabilir.

Sıcak uygulama; Vazodilatasyon etkisiyle lokal kan
akımını arttırır. İlacın emilimini ve dolaşıma
katılımını
sağlar.
Uygulama
sıklığı
soğuk
uygulamadaki gibidir. Sadece Vinca Alkaloidleri ve
Etoposid gibi ilaçlarda uygulanır
bölgede, doku arasına kaçan ilacın
miktarı ve cinsine göre 48-96 saat ya da günler
sonra yara meydana gelebilir böyle bir durumla
karşılaştığınızda , bilgi almak için hemşirenizi veya
doktorunuzu arayınız.
 Ekstravaze
bölgeye, ilacın cinsine uygun
sıcak/soğuk kompres uygulaması yapılacaktır.
 Uygulamayı, size anlatıldığı, sıklık ve sürelerle,
doğru teknikle devam ettiriniz.
 Ekstravaze bölgeye basınç uygulamayınız.
 Ekstravaze
Kemoterapi Hastasında Ekstravazasyon Oluştuğu
Durumda Verilecek Eğitimi
 Ekstravaze olan kolunuzu, 48 saat süreyle kalp
seviyesinin üzerinde, yüksekte tutunuz.
 Bu bölgede ağrı olabileceğinden, size önerilen
sıklıkta, ağrı kesicinizi alabilirsiniz.
 Ancak, ağrınız şiddetlenir ve ağrı kesici ile
geçmezse; hemşirenize veya doktorunuza haber
veriniz.
 Eğer ekstravaze bölgede yara oluşumu varsa
doktorunuza veya bulunduğunuz yerde bir
dermotoloğa muayene olunuz.
Dökülmeler miktarına göre 2 ye ayrılır.
 Az miktardaki dökülmeler: 5ml/gr’ dan az ilacın
dökülmesini içerir.
 Bu
dökülmelerde
gömlek
ve
eldiven
kullanılmalıdır.
 Fazla miktardaki dökülmeler: 5ml/gr’ dan fazla
olan ilaçların dökülmesini içerir.
 Bu dökülmelerde dökülme seti kullanılmalıdır.
Dökülme Acil Seti
İki çift
eldiven
Dökülme
işareti
Koruyucu
atılabilir
önlükler
Emici 2 örtü
Ayakkabı kılıfı
(galoş)
Cam kırıklarını toplamak
için küçük bir kürek ve
küçük bir fırça ya da süpürge



Koruyucu
gözlük
İki büyük zararlı
ilaç atık torbası
250 ml-1 litre
kadar dökülmeler
için geniş örtüler
Dökülme seti, ilgili personelin kolay ulaşabileceği uygun yerlerde bulundurulmalıdır.
Hazırlama ve uygulama alanlarının yakınında, ulaşılabilecek bir yerde sıvı deterjan
bulundurulmalıdır.
Tekrar kullanılabilen malzemeler deterjanlı suyla iyice yıkanıp durulandıktan sonra
kullanılmalıdır.





Kontamine alan (hasta, yatak, yerler, aletler ) izole edilir.
Hastaların ve çalışanların mutlak güvenliği sağlanır.
Eğer varsa cam kırıkları ve diğer meteryaller fırça ve
faraşla toplanır
Emici pet kullanılarak sıvıların çevreye yayılması
engellenir.
Üç kez duru suyla dıştan içe doğru(temiz alandan kirli
alana doğru) temizlenmeli, devamında üç kezde deterjanlı
su ile temizliği yapılmalıdır.

Deriye maruziyette etkilenen deri su ve
derhal yıkanır.
sabunla

Göze maruziyette; göz izotonik, serum fizyolojik yada
çeşme suyla 15 dakika sürekli yıkanır, göz muayenesi
sağlanır.

Maruziyet sonrası tıbbi muayene yapılmalıdır.
Size söylenen her şeyi gerçeğin
süzgecinden geçirin, başkalarının
sizi yanıltmasına izin vermeyin.