Özel Gereksinimi Olan Öğrencilerin Eğitiminde Kanıt Temelli Uygulamalar Atilla Cavkaytar Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Bölümü [email protected] Milli Eğitim Bakanlığı 573 nolu Kanun Hükmünde Kararnamede Özel eğitim gerektiren birey, “çeşitli nedenlerle, bireysel özellikleri ve eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından beklenilen düzeyden anlamlı farklılık gösteren birey” olarak tanımlanmaktadır. Özel eğitim gerektiren öğrenciler olarak birlikte ve ayrı eğitim ortamlarında eğitim almaktadırlar. Çeşitli değerlendirmeler sonucunda durumları ayrı eğitim gerektiren bireyler ayrı özel eğitim kurumlarına yerleştirilmektedir. Birlikte eğitim kararı olan öğrenciler için ise kaynaştırma eğitimi önerilmekte ve bu öğrenciler bütünleşme uygulamaları kapsamında öğrenim gördükleri sınıflarda alınacak ek önlemlerle eğitimlerine devam etmektedirler. Sınıfında kaynaştırma öğrencisi bulunan öğretmenlerin yaşadıkları sorunlar iki alanda yoğunlaşmaktadır. Bunlar öğrenci davranışlarının yönetimi ve ikincisi öğretim uyarlamalarıdır. Kaynaştırma öğrencisi olan sınıf ve branş öğretmenlerinin sınıflarındaki öğrencilerin davranış sorunlarına yönelik önlemler alması ve çeşitli öğretim uyarlamaları yapmalarına gereksinim bulunmaktadır. Öğretim uyarlamalarını gerçekleştirebilmek için öncelikle her bir öğrencinin bireyselleştirilmiş eğitim programlarının hazırlanması gerekmektedir. Daha sonra uygun ve etkili öğretim yöntemlerinin seçilerek öğretimde kullanılması önemlidir. Öğretmenlerin bu önlem ve uyarlamaları için ise özel eğitimde etkililiği bilimsel çalışmalarla ortaya konmuş uygulamalar konusunda desteklenmesi gereklidir. Bu uygulamalar bilimsel dayanaklı uygulamalar ya da kanıt temelli uygulamalar olarak adlandırılmaktadır. Kanıt temelli uygulamalar davranışsal yaklaşıma dayalı uygulamalı davranış analizi ilkeleri doğrultusunda geliştirilmiş uygulamalardır. Bu uygulamalardan pek çoğu bilimsel dayanakları oluşmuş uygulamalar olmakla birlikte, kendine özgü uygulamalar ve deneysel olarak desteklenen uygulamalar olarak sınıflanabilmektedir. Bilimsel dayanakları oluşmuş uygulamalardan bazıları beceri öğretimi, pekiştirme, akran aracılı öğretim, sosyal beceri öğretimi, sosyal öyküler, teknoloji destekli öğretim, video modelle öğretim, bilişsel davranışsal vb. uygulamalardır. Bu sunumda öncelikle bilimsel dayanaklı uygulamaların kullanıldığı araştırma sonuçları tartışılacak, Daha sonra sınıflarında kaynaştırma öğrencisi bulunan öğretmenlerin sınıflarındaki özel gereksinimli öğrencilerinin eğitim ortamlarından en üst düzeyde yararlanabilmeleri için kullanabilecekleri bilimsel dayanaklı uygulamalar örneklerle sunulacaktır. Anahtar sözcükler: Özel eğitim, kaynaştırma eğitimi, kanıt temelli uygulamalar