TÜRKİYE TÜRKİYE CUMHURİYET CUMHURİYET MERKEZ MERKEZ BANKASI BANKASI ARAŞTIRMA ARAŞTIRMA VE VE PARA PARA POLİTİKASI POLİTİKASI GENEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE İMALAT SANAYİİN İTHALAT YAPISI Şeref Şeref SAYGILI SAYGILI Cengiz Cengiz CİHAN CİHAN Cihan Cihan YALÇIN YALÇIN Türknur Türknur HAMSİCİ HAMSİCİ 17 Kasım 2009, İstanbul 1 İthalat Yapısı Çalışmanın Amacı ve Önemi Çalışmanın Çalışmanın Amacı: Amacı: Üretim Üretim içerisindeki içerisindeki ithalat ithalat payını payını ve ve bu bu payın payın gelişimini gelişimini incelemek incelemek İthalat İthalat payının payının düzeyine düzeyine ve ve gelişimine gelişimine etki etki eden eden dinamikleri dinamikleri ortaya ortaya koymak koymak Çalışmanın Çalışmanın Önemi: Önemi: Cari Cari açık açık (dış (dış ticaret ticaret açığı) açığı) istikrarlı istikrarlı büyüme büyüme önünde önünde temel temel engel engel Gelişmekte Gelişmekte olan olan ülkeler ülkeler arasında, arasında, imalat imalat sanayii sanayii genelinde genelinde ihracat ihracat miktarı miktarı başına başına ithal ithal ara ara malı malı oranında oranında Türkiye Türkiye en en yüksek yüksek (Çin (Çin en en düşük) düşük) orana orana sahip sahip ülke ülke Birim İhracat Başına Ara Malı İthalatı 3,0 (2000) (Aydın ve diğ.2009) 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Çin Çek Cum. Macaristan Polonya Slovenya İmalat Sanayi Tekstil Makina Teçhizat Ulaştırma Araçları Meksika Ana Metal Türkiye 2 FİYAT İthalatGELİŞMELERİ Yapısı Çalışmanın Amacı ve Önemi Bazı Ülkelerde İhraç Ürünlerindeki İthal Girdi Payı (%) 1995 2000 1995 2000 İmalat Sanayi 27,5 30,6 23,9 31,0 Toplam Ekonomi 24,4 27,2 21,5 27,9 1995 42,6 33,8 2000 1995 48,1 49,9 37,3 41,5 Belçika 2000 1995 54,3 23,7 46,6 20,5 Fransa 2000 24,5 20,5 1995 28,4 23,0 2000 - - 1995 33,5 27,5 2000 42,9 34,9 İtalya Almanya Hollanda İngiltere İspanya Almanya’nın İhracatında İthal Girdi Payı (%) Kimya Yerli Katma Değer İthal Girdiler Makine-Teçhizat Yerli Katma Değer İthal Girdiler Motorlu Araçlar Yerli Katma Değer İthal Girdiler Diğer Sektörler Yerli Katma Değer İthal Girdiler 1995 2006 70,8 19,6 46,4 22,4 75,0 16,5 66,6 19,6 67,3 23,2 57,3 32,0 60,8 17,6 50,5 23,4 Kaynak: Loschky ve Ritter (2006) Kaynak: Breda, Capariello ve Zizza (2008) 3 FİYAT İthalatGELİŞMELERİ Yapısı Çalışmanın Amacı ve Önemi Ara Malı İthalatı Endeksinin Sanayi Üretimi Endeksine Oranı (1994=100) 45 İhracat/Toplam Arz (%) 40 İthalat/Toplam Arz (%) 35 31,7 29,5 30 27,3 25,4 24,8 25 19,9 20 15 35,6 39,5 38,0 37,3 20,7 21,7 21,5 22,1 23,1 24,0 14,0 11,6 10 5 0 1997 2000 2001 Kaynak: Yükseler ve Türkan (2008) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 4 İthalat Yapısı Sunuş Planı Mevcut Mevcut İktisat İktisat Yazını Yazını Anket Anket Çalışması Çalışması İmalat İmalat Sanayiin Sanayiin Maliyet Maliyet Yapısı Yapısı ve ve Üretimde Üretimde İthal İthal Girdi Girdi Kullanımı Kullanımı Üretimin Üretimin İthalata İthalata Bağımlılığının Bağımlılığının Temel Temel Dinamikleri Dinamikleri Sektörel Sektörel üretim üretim ve ve dış dış ticaret ticaret (uzmanlaşma) (uzmanlaşma) yapısında yapısında değişim değişim Firmaların Firmaların ithalata ithalata yönelimi yönelimi Genel Genel Değerlendirme Değerlendirme 5 İthalat Yapısı İktisat Yazını- Teorik Modeller Klasik Klasik Teoriler Teoriler Adam Adam Smith Smith David David Ricardo Ricardo Neo-Klasik Neo-Klasik Teori Teori Heckscher-Ohlin Heckscher-Ohlin teoremi teoremi İçsel İçsel Büyüme Büyüme (Krugman (Krugman (1979, (1979, 1980, 1980, 1990,2000), 1990,2000), Helpman Helpman ve ve Krugman Krugman (1986), (1986), Grossman Grossman ve ve Helpman Helpman (1993) (1993) )) Yeni Yeni Ticaret Ticaret Teorileri Teorileri Ürün Ürün Devreleri Devreleri (Vernon (Vernon (1966) (1966) )) Teknoloji Teknoloji Açığı Açığı (Postner (Postner (1961) (1961) )) 6 İthalat Yapısı İktisat Yazını-Uygulamalı Çalışmalar-Dünya Ara Ara Malı Malı ve ve Yatırım Yatırım Malı Malı İthalatının İthalatının (Dış (Dış Ticaretin Ticaretin Serbestleştirilmesinin) Serbestleştirilmesinin) Büyümeye/Verimliliğe/Teknoloji Büyümeye/Verimliliğe/Teknoloji Transferine Transferine Etkisi Etkisi Almeida Almeida ve ve Fernandes Fernandes (2008), (2008), Kasahara Kasahara ve ve Rodrigue Rodrigue (2005, (2005, 2008), 2008), Amiti Amiti ve ve Konings Konings (2005, (2005, 2007), 2007), Campa Campa ve ve Goldberg Goldberg (1997), (1997), Goldberg Goldberg ve ve diğ. diğ. (2008), (2008), Hanson Hanson (1996), (1996), Biesebroeck Biesebroeck (2003), (2003), Muendler Muendler (2004), (2004), Halpern Halpern ve ve diğ. diğ. (2006) (2006) Bölgesel Bölgesel Bütünleşme Bütünleşme ve ve İthalat İthalat Yapısında Yapısında Değişim Değişim Koukouritakis Koukouritakis (2004), (2004), Campa Campa ve ve Goldberg Goldberg (1997), (1997), Hanson Hanson (1996) (1996) Küreselleşme Küreselleşme (ihracat (ihracat değerindeki değerindeki ithalat ithalat payında payında artış) artış) Emek-yoğun Emek-yoğun ülkelerden ülkelerden ucuza ucuza temin temin Kleinert Kleinert (2003) (2003) Çok Çok uluslu uluslu şirketler, şirketler, dikey dikey uzmanlaşma, uzmanlaşma, endüstri endüstri içi içi ticaret ticaret Hanson Hanson ve ve diğ. diğ. (2005), (2005), Feenstra Feenstra (1998), (1998), Hummels Hummels ve ve diğ. diğ. (1998), (1998), McDonald McDonald ve ve Miller Miller (1997), (1997), Loschky Loschky ve ve Ritter Ritter (2006), (2006), Breda Breda ve ve diğ. diğ. (2008) (2008) Yabancı Yabancı sermaye sermaye yatırımları yatırımları Kleinert Kleinert (2003) (2003) 7 İthalat Yapısı İktisat Yazını-Türkiye Temel, Temel, Tanrıkulu, Tanrıkulu, Yener Yener ve ve Yalçın Yalçın (1995): (1995): I-O I-O Tabloları Tabloları kullanılarak kullanılarak ithalat ithalat gereği gereği katsayılarının katsayılarının hesaplanması hesaplanması Şenesen Şenesen (2005): (2005): I-O I-O Tabloları Tabloları kullanılarak kullanılarak ithalat ithalat gereği gereği katsayılarının katsayılarının hesaplanması hesaplanması Sönmez Sönmez (2005): (2005): Döviz Döviz kuru kuru gelişimi gelişimi ve ve Dahilde Dahilde İşleme İşleme Rejimi Rejimi Eşiyok Eşiyok (2008): (2008): I-O I-O Tabloları Tabloları kullanılarak kullanılarak ithalat ithalat gereği gereği katsayılarının katsayılarının hesaplanması hesaplanması // Döviz Döviz kuru kuru gelişimi gelişimi ve ve Gümrük Gümrük Birliği Birliği Türkan Türkan (2006): (2006): İMKB İMKB Şirket Şirket Yıllıkları Yıllıkları kullanılarak kullanılarak ithalatın ithalatın üretim üretim ve ve maliyetler maliyetler içerisindeki içerisindeki payının payının hesaplanması hesaplanması // Döviz Döviz kurunun kurunun gelişimi gelişimi Yükseler Yükseler ve ve Türkan Türkan (2008): (2008): I-O, I-O, sektörel sektörel üretim üretim ve ve ithalat ithalat endeksleri endeksleri kullanılarak kullanılarak ithalatın ithalatın üretim üretim ve ve toplam toplam arz arz içerisindeki içerisindeki payının payının hesaplanması hesaplanması // sektörel sektörel değişim, değişim, endüstri endüstri içi içi ticaret, ticaret, emek emek yoğun yoğun ülkelerden ülkelerden ucuza ucuza temin, temin, konjonktürel konjonktürel gelişmeler gelişmeler ve ve döviz döviz kuru kuru gelişimi gelişimi Aydın, Aydın, Saygılı, Saygılı, Saygılı Saygılı (2007): (2007): I-O I-O Tablosu Tablosu kullanılarak kullanılarak üretimdeki üretimdeki ithalat ithalat payının payının hesaplanması hesaplanması // sektörel sektörel değişim değişim Aydın, Aydın, Saygılı, Saygılı, Saygılı, Saygılı, Yılmaz Yılmaz (2009): (2009): Endüstri Endüstri içi içi ticaret ticaret // yabancı yabancı sermaye sermaye yatırımları yatırımları 8 İthalat Yapısı Anket Çalışması Amaç: Amaç: İthal İthal ara ara malı malı kullanım kullanım oranının oranının düzeyi düzeyi ve ve gelişiminin gelişiminin hesaplanması, hesaplanması, Firmaların Firmaların ara ara ve ve yatırım yatırım malı malı kullanımında kullanımında ithalata ithalata yönelmesinin yönelmesinin nedenleri, nedenleri, Sanayinin Sanayinin yatırım, yatırım, istihdam istihdam ve ve ihracat ihracat yapısı, yapısı, Firmaların Firmaların büyüme büyüme ve ve rekabet rekabet gücü gücü stratejileri, stratejileri, Verimlilik Verimlilik artışının artışının kaynakları, kaynakları, Küresel Küresel krizin krizin etkileri, etkileri, Firmaların Firmaların kamu kamu politikalarından politikalarından etkilenme etkilenme biçimleri, biçimleri, vb. vb. Yöntem: Yöntem: Ölçekleri, Ölçekleri, büyüme büyüme potansiyelleri, potansiyelleri, ihracat ihracat oranları oranları ve ve ithal ithal girdi girdi kullanım kullanım oranı oranı yüksek yüksek 145 145 sanayi sanayi firması firması ile ile ortalama ortalama 22 saatlik saatlik yüz-yüze yüz-yüze görüşme, görüşme, 22 adet adet anket anket formu formu (Form-1: (Form-1: Temel Temel Sayısal Sayısal Bilgiler, Bilgiler, Form-2: Form-2: Genel Genel Değerlendirme) Değerlendirme) 77 77 adet adet soru soru Ocak Ocak 2008: 2008: Projenin Projenin başlangıcı başlangıcı Haziran Haziran 2008: 2008: Anket Anket formlarının formlarının hazırlanması hazırlanması Temmuz Temmuz -- Ağustos Ağustos 2008: 2008: 11 11 adet adet firmayla firmayla pilot pilot alan alan çalışması çalışması Aralık Aralık 20082008- Temmuz Temmuz 2009: 2009: 16 16 ilden ilden 134 134 firmayla firmayla alan alan çalışması çalışması 9 İthalat Yapısı Anket Kapsamı Anket Kapsamındaki Firmaların İl Bazında Dağılımı 60 50 50 40 30 25 20 15 13 10 10 5 1 3 6 2 5 1 1 3 2 3 K oc ae li M an is a M er sin Sa ka ry a K ay se ri Z on gu ld ak nt ep G az ia B ur sa D en iz li A da na A nk ar a 0 10 İthalat Yapısı Anket Kapsamı Anket Kapsamındaki Firmaların Sektörel Dağılımı Tekstil-Giyim-Deri Kağıt Ürünleri, Basım-Yayın Petrol-Kimya Plastik-Kauçuk Metal Dışı Mineraller Ana Metal Metal Ürünleri İmalatı (İşlenmiş Metal) Makine Teçhizat-Bilgisayar-Elektronik-Optik Motorlu Kara Taşıtları Diğer Ulaşım Araçları Mobilya TOPLAM Firma Sayısı 24 6 20 10 9 10 6 37 13 6 4 145 (Yüzde) 16,4 4,1 13,7 6,8 6,2 7,5 4,1 25,3 8,9 4,1 2,7 100 11 İthalat Yapısı Anket Kapsamı Anket Kapsamındaki Firmaların Türkiye Genelini Temsil Oranları (%) Katma Değer İmalat Sanayii Geneli 100 Hedeflenen İmalat Sanayii Sektörleri / İmalat Sanayii Geneli 71,7 Kapsanan Firmalar/İmalat Sanayii Geneli 35,9 Kapsanan Firmalar/Hedeflenen İmalat Sanayii Sektörleri 50,1 İstihdam 100 77 7,2 9,4 İhracat 100 88,2 24,8 34,4 12 İthalat Yapısı Anket Kapsamı Anket Kapsamındaki Firmaların İlk 1000 Sanayi Kuruluşu İçindeki Yeri 13 (% 9) 17 (%12) 116 (%79) ISO İlk 500 ISO İkinci 500 Diğer 13 İthalat Yapısı Anket Kapsamı Anket Kapsamındaki Firmaların İstihdam, Üretim ve İhracat Miktarı Açısından Türkiye İmalat Sanayii Genelindeki Payı (%) Üretim Miktarı İstihdam Hedeflenen Sektörler Geneli Tekstil-Giyim-Deri Kağıt Ürünleri, Basım-Yayın Petrol-Kimya Plastik-Kauçuk Metal Dışı Mineraller Ana Metal Metal Ürünleri İmalatı (İşlenmiş Metal) Makine Teçhizat-Bilgisayar-Elektronik-Optik Motorlu Kara Taşıtları Diğer Ulaşım Araçları Mobilya 31,3 4,0 19,1 69,9 14,8 55,6 22,9 6,0 42,4 64,6 14 7,1 9,4 2,4 4,4 26,7 6 25 23,7 4,8 14,1 33,1 10,5 1,1 İhracat 34,4 6,6 72,9 56,1 25,6 21,6 22,3 5,7 83,4 68,6 18,2 0,9 14 13 Mobilya 73 Diğer Ulaşım Araçları Motorlu Kara Taşıtları 57,9 Makine Teçhizat-BilgisayarElektronik-Optik 22,7 Metal Ürünleri İmalatı (İşlenmiş Metal) 47,2 Ana Metal 58,6 Metal Dışı Mineraller Plastik-Kauçuk Petrol-Kimya Basım-Yayın Tekstil-Giyim-Deri 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Hedeflenen Sektörler Geneli İthalat Yapısı Anket Kapsamı Anket Kapsamındaki Firmaların İhracat Oranları (2007) İhracat/Üretim 87,3 69,5 54 45,2 27,2 12,4 15 İthalat Yapısı Anket Kapsamı Çalışan Sayısı Gruplarına Göre Anket Kapsamındaki Firmaların İstihdam ve Üretim Değerleri Açısından Türkiye İmalat Sanayiindeki Payı (%) Çalışan Sayısı Grupları 50-99 100-249 250-499 500-999 >=1000 İstihdam 0,3 0,6 4,7 11,2 56,4 Üretim Miktarı 0,3 0,8 8,8 19,8 88,9 16 İthalat Yapısı Üretimde İthal Ara Malı Payı/ I-O 2002 Sonuçları 2002 2002 Yılı Yılı İmalat İmalat Sanayii Sanayii Sektörlerinde Sektörlerinde İthalat İthalat Gereği Gereği Katsayıları Katsayıları (%) (%) Gıda Metalik olmayan mineraller Diğer ulaşım araçları Tütün Basım ve yayım Giyim Toplam İmalat Tekstil Bilgi işlem makineleri Makine ve teçhizat Ağaç ve mantar Kimyasal madde ve ürünler Kağıt ve kağıt ürünleri Makine ve teçhizatı hariç Elektrikli makine ve cihazlar Plastik ve kauçuk Motorlu kara taşıtları Tıbbi ve optik aletler Ana metal Deri ürünleri ve ayakkabı Mobilya Haberleşme cihazları Kok kömürü ve petrol ürünleri 0,12 0,18 0,22 0,23 0,23 0,24 0,27 0,27 0,27 0,28 0,28 0,28 0,30 0,30 0,31 0,33 0,34 0,36 0,37 0,37 0,41 0,47 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,57 0,6 Kaynak: Kaynak: Kendi Kendi hesaplamalarımız hesaplamalarımız 17 İthalat Yapısı Üretimde İthal Ara Malı Payı/ I-O 2002 Sonuçları 1998-2002 1998-2002 Döneminde Döneminde İmalat İmalat Sanayiinde Sanayiinde Üretimin Üretimin İthalat İthalat Gereği Gereği Katsayılarında Katsayılarında Değişim Değişim (Puan) (Puan) Kimya Gıda Ana metal Elektrikli mak. ve c. Giyim Plastik ve kauçuk Basım ve yayım Metal eşya Diğer ulaşım araçları Makine ve teçhizat Toplam İmalat Bilgi işlem makineleri Metalik olmayan mineraller Tekstil Tütün Tıbbi ve optik aletler Kağıt Motorlu kara taşıtları Mobilya ve diğer imalat Deri ürünleri ve ayakkabı Ağaç ve mantar Haberleşme cihazları Kok kömürü ve petrol -0,05 0,00 0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30 0,35 Kaynak: Kaynak: Kendi Kendi hesaplamalarımız hesaplamalarımız 18 İthalat Yapısı Anket Sonuçları/Üretimin Maliyet Yapısı-1 Maliyet Maliyet Yapısının Yapısının Gelişimi, Gelişimi, 2002-2007 2002-2007 (%)(%)Ağırlıklı Ortalama Ağırlıklı Ortalama Hammadde-Malzeme/Toplam Hammadde-Malzeme/Toplam Maliyet, Maliyet, 2007 2007 (%) (%) 93,6 Petrol-Kimya Motorlu Kara Taşıtları 91,1 Mobilya 90,9 100 88,5 İMALAT SAN. Elektrikli Makine 90 87,4 85,2 70 Elektronik 84,7 60 Makine İmalat 82,7 50 Plastik-Kauçuk 82,4 40 Ana Metal ve İşlenmiş Metal 81,7 30 Kağıt-Basım 81,3 20 Hammadde ve Malzeme 54,1 30 40 50 13,7 6,2 4,0 11,8 10,9 3,9 0 62,0 Metalik Olmayan Mineraller 85,2 10 75,3 Diğer Ulaşım Araçları 84,2 80 İMALAT SAN.-Petrol Hariç Tekstil-Giyim-Deri 80,1 60 70 80 90 2002 100 Enerji ve Su 2005 İşgücü Maliyeti 2007 95 Hammadde-Malzeme/Toplam Hammadde-Malzeme/Toplam Maliyet, Maliyet, 2002-2007, 2002-2007, (%)(%)- 90 (Basit) (Basit) Birikimli Birikimli Ortalama Ortalama 85 80 2002 2005 2007 Firma Sayısı 127 121 115 109 103 97 91 85 79 73 67 61 55 49 43 37 31 25 19 13 7 75 1 Hammadde-Malzeme/Top. Maliyet (%) 100 19 İthalat Yapısı Anket Sonuçları/ Maliyet Yapısı-2 Sektörel Sektörel Üretim Üretim Yapısı Yapısı ve ve Büyüme Büyüme Oranı-Türkiye Oranı-Türkiye İmalat İmalat Sanayii Sanayii Geneli Geneli (Yüzde) (Yüzde) Sektörel Pay Sektörler Tekstil-Giyim-Deri Kağıt Ürünleri ve Basım Petrol-Kömür-Kimya - Petrol-Kömür - Kimya Kauçuk-Plastik Metal Dışı Mineraller Ana Metal ve İşl. Metal Makine İmalat Elektrikli Makine Elektronik Motorlu Kara Taşıtları Diğer Ulaşım Araçları Mobilya TOPLAM 2002 34,2 2,2 16,9 8,9 8,0 5,1 1,5 17,8 6,0 4,1 3,1 5,8 1,2 2,1 100,0 2005 25,0 2,5 15,4 6,2 9,2 5,7 1,9 17,9 8,1 3,5 3,6 12,2 1,2 2,8 100,0 2007 22,2 2,1 15,4 6,3 9,0 6,3 1,6 20,8 8,3 4,4 2,6 12,0 2,0 2,4 100,0 2002-2007 Döneminde Ort. Büyüme Oranı -1,4 6,3 5,4 0,3 10,0 12,2 8,3 10,9 14,4 8,7 3,6 24,2 20,1 9,9 8,0 2002-2007 Dönemindeki Pay Değişimi -12,0 -0,1 -1,5 -2,5 1,0 1,2 0,1 3,0 2,2 0,3 -0,5 6,2 0,9 0,3 - Kaynak: Kaynak: TÜİK TÜİK 20 FİYAT İthalatGELİŞMELERİ Yapısı Anket Sonuçları/ Maliyet Yapısı-3 Sektörlerin Sektörlerin Maliyet Maliyet Yapısı Yapısı ve ve Üretim Üretim Paylarının Paylarının Gelişimi Gelişimi (2002-2007) (2002-2007) 90 Hammadde ve Malzeme/Top. Maliyet (%) Elektrikli Makine Kimya Elektronik 80 Motorlu Kara Taşıtları Makine İmalat Kauçuk-Plastik Ana Metal ve İşl.Metal Tekstil-Giyim-Deri 70 Metalik Olmayan Mineraller 60 -14 -12 -10 -8 -6 -4 -2 0 2 4 6 8 Sektörel Üretim Payında Değişim (Puan) 21 İthalat Yapısı Anket Yöntemi/ İthalatın Nedenleri İthal Girdi Payında Değişim Uzmanlaşma Yapısında Değişim Diğer İthalata Yönelimin Değişmesi (Artması) ‐Sektörel Üretim Yapısında Değişim (Farklı Büyüme Oranları) ‐Sektörel İhracat Performansları Ucuza Temin Döviz Kurunun Ucuzlaması Döviz Kurunun İstikrar Kazanması Kaliteli ve Kesintisiz Temin Daha Kaliteli Temin Yurt İçi Üretimin Olmaması Kesintisiz Temin Çapraz Kur Gelişmeleri Çin, Hindistan gibi Ülkelerden Ucuza Temin (Kur Etkisi Hariç) Yurt İçi Üretimin Olmaması/Yetersizliği Alıcı Firmaların Standart ve Politikaları Yurt İçi Üretim Mik. Yetersizliği -Teknolojik Değişim -Talep Kayması Başka Şirket. İlişkiler Yab. Ortağın/ Stratej. Ortağın Yurt Dışında Kurulu Şirk. Olması Yurt Dışında Kurulu Başka Şirketin Olması Yurt Dışı Kredi Satıcı Firma Kredisi/ Vadeli Satış Yab. Finans Kuruş. (Eximbank, Banka, vb). Kredileri Gümrük Birliği’nin Avantajları Dahilde İşl. Rejim. Avantajları 22 FİYAT İthalatGELİŞMELERİ Yapısı Anket Sonuçları/ Ara Malının İthal-Yerli Bileşenleri-1 Hammadde Hammadde ve ve Malzemede Malzemede İthal İthal Payının Payının Gelişimi Gelişimi (2002-2007) (2002-2007) ,, % % (Anket (Anket Kapsamı) Kapsamı) Hammadde Hammadde ve ve Malzemede Malzemede İthal İthal Payı, Payı, 2007 2007 (%) (%) 87,0 Petrol-Kimya Elektronik 83,4 Diğer Ulaşım Araçları 83,0 60 76,9 Kağıt-Basım 68,0 Kimya Plastik-Kauçuk 67,3 İM ALAT SAN.-Petrol Hariç 67,1 30 20 10 58,6 M otorlu Kara Taşıtları 0 50,5 Tekstil-Giyim-Deri Basit Ortalama 36,4 M akine İmalat 52,6 51,5 40 65,2 Elektrikli Makine 48,8 50 72,6 İM ALAT SAN. Ağırlıklı OrtalamaGenel 32,2 M etalik Olmayan Min. 2002 25,2 Mobilya 0 10 20 30 40 50 67,9 67,2 67,1 70 80,8 Ana Metal ve İşl. Metal 74,0 71,9 72,6 80 60 70 80 90 2005 Ağırlıklı OrtalamaPetrol sektörü Hariç 2007 100 23 FİYAT İthalatGELİŞMELERİ Yapısı Anket Sonuçları/ Ara Malının İthal-Yerli Bileşenleri-2 Hammadde Hammadde ve ve Malzemede Malzemede İthal İthal Payının Payının Değişimi Değişimi (2002-2007), (2002-2007), (Puan) (Puan) 9,3 Metalik Olmayan Mineraller 9,3 Plastik-Kauçuk (İmalat (İmalat Sanayi Sanayi Geneline Geneline Yönelik Yönelik Sektörel Sektörel Paylar Paylar Alınmıştır) Alınmıştır) Kağıt-Basım 7,9 Diğer Ulaşım Araçları 6,2 70 Mobilya 60 Tekstil-Giyim-Deri 50 4,5 Kimya 40 4,4 Elektrikli Makine 6,2 5,0 Ana Metal ve İşlemiş Metal 3,9 1,3 Petrol-Kimya 1,2 İMALAT SAN.-Petrol Hariç 1,1 Elektronik İMALAT SAN. -1,4 Makine İmalat -2,2 61,8 59,5 56,4 43,6 40,5 38,2 2005 2007 30 20 10 0 2002 Yerli ithal Motorlu Kara Taşıtları -3,3 -4,0 Hammadde Hammadde ve ve Malzemede Malzemede İthal İthal Payının Payının Gelişimi Gelişimi (2002-2007), (2002-2007), % % (Sanayi (Sanayi Geneli) Geneli) -2,0 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 24 FİYAT İthalatGELİŞMELERİ Yapısı Anket Sonuçları/ Ara Malının İthal-Yerli Bileşenleri-3 Sektörler Sektörler İtibarıyla İtibarıyla Yerli Yerli Hammadde Hammadde ve ve Malzeme Malzeme Payı Payı ve ve Sektörel Sektörel Üretim Üretim Payında Payında Değişim, Değişim, 2002-2007 2002-2007 Yerli Hammadde ve Malzeme/Top. Ham. ve Malz. (%) Mobilya Metalik Olmayan Min. 70 Makine İmalat Tekstil-Giyim-Deri 50 Kauçuk-Plastik Motorlu Kara Taşıtları Elektrikli Makine Kimya Kağıt-Basım 30 Diğ. Ulaşım. Araç. Elektronik -15 -13 -11 -9 -7 -5 -3 Ana Metal ve İşl. Metal 10 -1 1 3 5 7 9 Sektörel Üretim Payında Değişim (Puan) 25 FİYAT İthalatGELİŞMELERİ Yapısı Anket Sonuçları/ Ara Malının İthal-Yerli Bileşenleri-4 Uzmanlaşma Uzmanlaşma Yapısında Yapısında Değişim: Değişim: Sektörel Sektörel Üretim Üretim ve ve İhracat İhracat Payında Payında Değişim Değişim (2002-2007), (2002-2007), Puan Puan 9 Motorlu Kara T aşıtları Üretim Payında Değişim Ana Metal ve İşl. Metal 4 Petrol-Kömür Diğ. Ulaş. Araç. Makine İmalat Kauçuk-Plastik -13 -11 -9 -7 -5 -3 Elektronik-1 -1 1 Kimya 3 5 7 -6 -11 T ekstil-Giyim-Deri -16 İhracat Payında Değişim 26 FİYAT İthalatGELİŞMELERİ Yapısı Anket Sonuçları/ Ara Malının İthal-Yerli Bileşenleri-6 Hammadde Hammadde ve ve Malzeme Malzeme Kullanımında Kullanımında Yerli Yerli Payının Payının 2002-2007 2002-2007 Dönemindeki Dönemindeki Gelişimine Gelişimine Yönelik Yönelik Firmaların Değerlendirmesi Firmaların Değerlendirmesi Yüzde 46,9 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 47,2 42,8 38,6 10,3 Azaldı Arttı Firma Değerlendirmesi 14,2 Değişmedi Finansal Tablolar 27 FİYAT İthalatGELİŞMELERİ Yapısı İthalata Yönlendiren Faktörler / Firma Değerlendirmeleri-1 140 140 (% 96,6) Hammadde ve Malzeme 120 Hammadde Hammadde ve ve Malzeme Malzeme İthalatının Kaynakları İthalatının Kaynakları (2007), (2007), (Yüzde) (Yüzde) 100 80 109 (% 75,2) 109 (% 75,2) Ucuza Alım Kaliteli ve Kesint.Temin 60 40 31 (% 21,4) 36 (% 24,8) 20 0 Başka Şirketlerle İlişk. Kredi İmkanı Yurt İçi Ür.Bulunmaması/Yeters. 140 140 (%96,6) 120 Makine-Teçhizat 105 (%72,4) 100 80 66 (%45,5) 60 40 32 (%22,1) 23 (%15,9) 20 0 Başka Şirket.İlişki. Kredi İmkanı Ucuza Alım Kalite ve Kesintisiz Temin 28 Y.İçi Ür.Bulunmaması/Yetersiz. FİYAT İthalatGELİŞMELERİ Yapısı İthalata Yönlendiren Faktörler / Firma Değerlendirmeleri-2 Firmaları İthalata Yönlendiren Faktörler (Yüzde) Daha Ucuza Temin Daha Kaliteli ve Kesintisiz Temin Yurt İçi Üretimin Yetersizliği Başka Şirketlerle İlişkiler Yurt Dış. Sağlanan Kredi Toplam Basit Ortalama 20,1 18,8 53,8 4,2 3,1 100,0 Firma Büyüklüğü Ağırlık.Ort. 12,6 15,1 61,4 9,6 1,3 100,0 Firma Büyüklüğü Ağırlıklı Ortalama-Petrol Hariç 15,9 19,1 51,2 12,2 1,6 100,0 Sektör Ağırlıklı Ort. (*) 21,1 20,2 51,8 3,9 3,1 100,0 Sektör Ağırlıklı OrtalamaPetrol Hariç (*) 21,4 21,0 50,8 3,9 3,0 100,0 Basit Ortalama 8,0 19,1 65,3 3,9 3,7 100,0 Firma Büyüklüğü Ağırlık.Ort. 8,4 14,5 64,9 7,1 3,9 100,0 Firma Büyüklüğü Ağırlıklı Ortalama-Petrol Hariç 9,5 18,6 57,8 9,1 5,0 100,0 Sektör Ağırlıklı Ort.(*) 8,1 18,6 65,0 4,0 4,2 100,0 Sektör Ağırlıklı OrtalamaPetrol Hariç (*) 8,1 19,0 64,5 4,3 4,2 100,0 Sektörler Hammadde- Malzeme Makine-Teçhizat 29 FİYAT İthalatGELİŞMELERİ Yapısı İthalata Yönlendiren Faktörler / Firma Değerlendirmeleri-3 Yurt Dışından Ucuza Temin Edilebilmesi Nedeniyle Yapılan Hammadde ve Malzemenin Oranı (Yüzde) 60 55,9 50 42,3 38,8 40 33,9 35,7 31,7 30 20,1 20 14,2 12 10 8,3 8,9 8,9 10,0 11,2 8,6 13,5 13,0 16,0 16,4 20,4 22,0 18,9 18 18 8,2 5,3 5,0 4,3 Basit Ortalama Tekstil-Giyim-Deri Mobilya Metal Dışı Min. Kauçuk-Plastik Makine İmalat İMALAT SAN. Elektrikli Makine Petrol-Kimya Ana Metal Motorlu Kara Taş. İşlenmiş Metal Elektronik Kağıt Ür. ve Basım Diğer Ulaşım Araç. 0 Ağırlıklı Ortalama 30 FİYAT İthalatGELİŞMELERİ Yapısı İthalata Yönlendiren Faktörler / Firma Değerlendirmeleri-4 Yurt İçi Üretimin Kalitesinin Yetersizliği veya Kesintisiz Temin Edememe Nedeniyle Yapılan Hammadde ve Malzeme İthalatının Oranı (%) 34,8 35 32,7 29,5 30 27,5 25 22,5 18,9 18,8 18,3 20 15,7 15 15,5 16,3 13,9 19,0 20,4 19,2 22,7 23,3 20,3 18,8 17,0 15,8 16,0 12,2 10,0 10,6 10 8,5 6,4 5 2,1 Basit Ortalama Makine İmalat Ana Metal İşlenmiş Metal Motorlu Kara Taş. Kauçuk-Plastik Kağıt Ür. ve Basım Elektrikli Makine Tekstil-Giyim-Deri İMALAT SAN. Mobilya Elektronik Metal Dışı Min. Diğer Ulaşım Araç. Petrol-Kimya 0 Ağırlıklı Ortalama 31 FİYAT İthalatGELİŞMELERİ Yapısı İthalata Yönlendiren Faktörler / Firma Değerlendirmeleri-5 Yurt İçi Üretimin Olmaması/Yetersizliği Nedeniyle Yapılan Hammadde ve Malzeme İthalatının Oranı (%) 90,0 90 83,3 80 71,9 70 60 50 40 87,9 43,0 40,0 42,3 46,1 44,6 63,3 58,2 56,6 58,5 56,3 52,7 53,5 53,8 50,9 50,0 47,9 37,3 33,4 30 70,0 69,7 68,3 68,3 68,3 24,1 20 Basit Ortalama Diğer Ulaşım Araç. Petrol-Kimya Elektronik Kağıt Ür. ve Basım İşlenmiş Metal Ana Metal İMALAT SAN. Kauçuk-Plastik Elektrikli Makine Metal Dışı Min. Motorlu Kara Taş. Makine İmalat Mobilya 0 Tekstil-Giyim-Deri 10 Ağırlıklı Ortalama 32 FİYAT İthalatGELİŞMELERİ Yapısı İthalata Yönlendiren Faktörler / Firma Değerlendirmeleri-6 Başka Şirketlerle İlişkiler (Firmanın Organizasyon/Mülkiyet Yapısı) Nedeniyle Yapılan Hammadde ve Malzeme İthalatının Oranı (%) 27,3 25 19,2 20 15 10,1 10 7,8 Basit Ortalama 3,3 3,5 3,5 3,5 Motorlu Kara Taş. Elektronik Elektrikli Makine 1,7 Metal Dışı Min. 2,5 İMALAT SAN. 3,9 6,0 4,9 4,4 4,2 4,1 Petrol-Kimya 2,0 Kauçuk-Plastik Makine İmalat Tekstil-Giyim-Deri Diğer Ulaşım Araç. İşlenmiş Metal 1,5 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,5 0,1 Ana Metal 0 3,4 Mobilya 5 Kağıt Ür. ve Basım 5,0 Ağırlıklı Ortalama 33 FİYAT İthalatGELİŞMELERİ Yapısı İthalata Yönlendiren Faktörler / Firma Değerlendirmeleri-7 Yurt Dışı Kredi İmkanı Nedeniyle Yapılan Hammadde ve Malzeme İthalatı Oranları (%) 7 6,3 6 5,5 5,0 5 4,5 3,9 4 3,1 3 1,7 2 0,8 0,8 1 1,0 2,2 2,2 2,1 1,0 0,9 0,7 0,6 3,5 1,5 1,1 1,1 0,7 3,1 2,5 2,3 3,3 Basit Ortalama Elektrikli Makine Tekstil-Giyim-Deri Petrol-Kimya İşlenmiş Metal İMALAT SAN. Makine İmalat Mobilya Motorlu Kara Taş. Diğer Ulaşım Araç. Elektronik Metal Dışı Min. Ana Metal Kauçuk-Plastik 0 Kağıt Ür. ve Basım 0,0 0,0 Ağırlıklı Ortalama 34 FİYAT İthalatGELİŞMELERİ Yapısı İthalata Yönlendiren Faktörler / Firma Önceliklendirmeleri Hammadde-Malzeme İthalat Kararına Etki Eden Faktörler Anket Kapsamındaki Firma Sayısı: 145 1) Yurt Dışından Ucuza Temin -Döviz Kurunun Ucuzlaması -Çapraz Kur Gelişmeleri -Döviz Kurunun İstikrar Kazanması -Çin ve Hindistan Gibi Ülk.Ucuza Temin İmkanı (Döviz kurunun etkisi hariç) -Gümrük Birliğinin Avantajları -Dahilde İşleme Rejiminin Avantajları 2) Yurt Dışından Kaliteli ve Kesintisiz Temin -Diğer Ülk. Daha Kaliteli Nitelikte Temin -Yurt Dış. Sürekli (kesintisiz) Temin -Alıcı Firm. Standart ve Politikaları 3) Yurt İçi Üretim Mik. Yetersizliği -Yurt İçi Üretimin Olmaması -Yurt İçi Üretimin Yetersizliği 4) Başka Şirketlerle İlişkiler -Yabancı Ortağın ve/veya Stratejik Ort. Yurt Dış.Kurulu Şirketinin Olması -Firmayla Mülkiyet Bağı Bulunan Yurt Dışında Faaliyet Gös. Başka Şirketin/Birimin Olması 5) Yurt Dışından Sağlanan Kredi -Satıcı Firmaların Sunduğu İthalat Kredisi ve/veya Vadeli Satış İmkanı -Yabancı Eximbank, Banka veya Diğer Finan. Şirketlerinin Sunduğu Kredi Makine-Teçhizat 1. Sıra 2. Sıra 3. Sıra 1-2-3 Sıra 1. Sıra 2. Sıra 3. sıra 1-2-3 Sıra 109 39 2 4 85 21 3 8 61 13 11 7 255 73 16 19 66 30 0 2 45 17 9 8 27 4 2 9 138 51 11 19 39 7 18 17 23 13 7 12 11 63 42 42 22 12 - 8 3 - 4 8 - 34 23 - 109 61 19 29 140 83 57 31 90 24 44 22 74 30 44 9 51 16 15 20 - 250 101 78 71 214 113 101 40 105 84 10 11 140 125 15 23 63 9 34 20 56 12 44 5 33 8 10 15 - 201 101 54 46 196 137 59 28 24 4 - 28 18 3 - 21 7 36 5 16 - 12 52 5 32 2 16 - 7 48 27 4 - 31 18 6 - 24 9 12 - 21 14 10 - 24 35 FİYAT İthalatGELİŞMELERİ Yapısı İthalatın Temel Dinamikleri Hammadde Hammadde ve ve Malzeme Malzeme İthalatının İthalatının Kaynakları Kaynakları (2007), (2007), (Yüzde) (Yüzde) 100 90 9,5 (%46,7) 10,8 (%53,3) 80 Sektörel Değişim 70 İthalata Artan Yönelim 60 50 79,7 Büyümeden Kaynaklanan 40 30 20 10 0 36 İthalat Yapısı Anket Sonuçları/ Hammadde-Malzeme İthalatına Yönlendiren Faktörler-1 İthal Girdi Payında Değişim (%56,5 Uzmanlaşma Yapısında Değişim %61,8 - %9,7 ) İthalata Yönelimin Değişmesi (Artması) (%53,3) (%46,7) ‐Sektörel Üretim Yapısında Değişim (Farklı Büyüme Oranları) ‐Sektörel İhracat Performansları Ucuza Temin -Teknolojik Değişim -Talep Kayması Kaliteli ve Kesintisiz Temin (%18,8) (%20,1) Yurt İçi Üretimin Olmaması/Yetersizliği (%53,3) Döviz Kurunun Ucuzlaması (%32,6) Döviz Kurunun İstikrar Kazanması (%5,4) Çapraz Kur Gelişmeleri Daha Kaliteli Temin (%47,4) Yurt İçi Üretimin Olmaması (%60,1) Kesintisiz Temin Başka Şirketlerle İlişkiler (%4,1) Yabancı Ortağın/ Stratejik Ortağın Yurt Dışında Kurulu Şirk. Olması (%75,6) (%26,3) (%4,1) Çin, Hindistan gibi Ülkelerden Ucuza Temin (Kur Etkisi Hariç) (%36,3) Diğer Alıcı Firmaların Standart ve Politikaları (%26,3) Yurt İçi Üretim Miktarının Yetersizliği (%39,9) Yurt Dışında Kurulu Başka Şirketin Olması (%24,4) Yurt Dışı Kredi (%3,1) Satıcı Firma Kredisi/ Vadeli Satış (%65,2) Yab. Finans Kuruş. (Eximbank, Banka, vb). Kredileri (%34,8) Gümrük Birliği’nin Avantajları (%9,5) Dahilde İşleme Rejiminin Avantajları (%12,2) 37 İthalat Yapısı Anket Sonuçları/ Makine-Teçhizat İthalatına Yönlendiren Faktörler-2 İthal Payında Değişim Uzmanlaşma Yapısında Değişim İthalata Yönelimin Değişmesi (Artması) ‐Sektörel Üretim Yapısında Değişim (Farklı Büyüme Oranları) ‐Sektörel İhracat Performansları Ucuza Temin -Teknolojik Değişim -Talep Kayması Kaliteli ve Kesintisiz Temin (%19,1) (%8,0) Yurt İçi Üretimin Olmaması/Yetersizliği (%65,3) Döviz Kurunun Ucuzlaması (%47,3) Döviz Kurunun İstikrar Kazanması (%8,8 Çapraz Kur Gelişmeler i(%3,8) Çin, Hindistan gibi Ülkelerden Ucuza Temin (Kur Etkisi Hariç) (%28,4) Diğer Daha Kaliteli Temin (%63,0) Yurt İçi Üretimin Olmaması (%85,3) Kesintisiz Temin Başka Şirketlerle İlişkiler (%3,9) Yabancı Ortağın/ Stratejik Ortağın Yurt Dışında Kurulu Şirk. Olması (%,76,7) (%21,1) Alıcı Firmaların Standart ve Politikaları (%15,9) Yurt İçi Üretim Miktarının Yetersizliği (%14,7) Yurt Dışında Kurulu Başka Şirketin Olması (%23,3) Yurt Dışı Kredi (%3,7) Satıcı Firma Kredisi/ Vadeli Satış (%50,1) Yab. Finans Kuruş. (Eximbank, Banka, vb). Kredileri (%49,9) Gümrük Birliği’nin Avantajları (%11,7) 38 FİYAT İthalatGELİŞMELERİ Yapısı Anket Sonuçları/ Ara Malının İthal-Yerli Bileşenleri-3 95 85 75 65 55 2002 2005 127 121 115 109 Firma Sayısı 103 97 91 85 79 73 67 61 55 49 43 37 31 25 19 13 7 45 1 İthal Ham.ve Malz./Top.Ham.ve Malz.(%) Hammadde Hammadde ve ve Malzeme Malzeme Maliyetinde Maliyetinde İthal İthal Payının Payının Gelişimi Gelişimi (2002-2007)-Firmaların (2002-2007)-Firmaların Birikimli Birikimli Basit Basit Ortalaması Ortalaması (Yüzde) (Yüzde) 2007 39 FİYAT İthalatGELİŞMELERİ Yapısı Anket Sonuçları/ Ara Malının İthal-Yerli Bileşenleri-5 Faaliyetin Faaliyetin Bir Bir Bölümünün Bölümünün Devredildiği Devredildiği Yan Yan Sanayi Sanayi (Yüzde) (Yüzde) 60 50,8 50 40 27,9 21,3 30 20 10 0 Sadece Yerli Sadece Yabancı Yerli ve Yabancı 40 İthalat Yapısı Genel Değerlendirme-1 Üretim Üretim maliyetindeki maliyetindeki ithalat ithalat payı payı yüksek yüksek Temel Temel ara ara girdilerin girdilerin yurt yurt içi içi üretimi üretimi ve/veya ve/veya kalitesi kalitesi yetersiz yetersiz (doğal (doğal kaynak kaynak yapısı, yapısı, yatırım, yatırım, teknolojik teknolojik kapasite kapasite ve ve kamu kamu politikaları) politikaları) Bazı Bazı alanlarda alanlarda yan yan sanayi sanayi güçlü güçlü değil değil (geçmişte (geçmişte yaşanan yaşanan krizler, krizler, kayıt kayıt dışılık, dışılık, finansman finansman koşulları, koşulları, vb). vb). Üretim Üretim maliyetindeki maliyetindeki ithalat ithalat payı payı artış artış eğiliminde eğiliminde Sektörel Sektörel üretim üretim (uzmanlaşma) (uzmanlaşma) yapısındaki yapısındaki değişim değişim Firmaların Firmaların ithalata ithalata artan artan yönelimi yönelimi •• İthalata İthalata yönelimin yönelimin nedenleri nedenleri Fiyat Fiyat dışı dışı faktörlerin faktörlerin etkisi etkisi daha daha baskın baskın (yurt (yurt içi içi üretimin üretimin miktarının miktarının ve ve kalitesinin kalitesinin yetersizliği, yetersizliği, küresel küresel üretim üretim zincirleri zincirleri ve ve küresel küresel alıcılar, alıcılar, uluslar uluslar arası arası standartlar) standartlar) Fiyata Fiyata bağlı bağlı (ucuza (ucuza temin) temin) ithalata ithalata yönelmede yönelmede küreselleşme küreselleşme süreci süreci daha daha baskın baskın Gelişmiş Gelişmiş ve ve gelişmekte gelişmekte olan olan ekonomilerde ekonomilerde benzer benzer eğilim eğilim var var 41 İthalat Yapısı Genel Değerlendirme-2 Bazı Bazı sektörlerdeki sektörlerdeki olumlu olumlu gelişmelere gelişmelere rağmen, rağmen, orta orta vadede vadede üretimin üretimin ithal ithal ara ara ve ve yatırım yatırım malı malı gereksinimi gereksinimi (dış (dış ticaret ticaret açığı) açığı) yüksek yüksek seyrine seyrine devam devam edebilir. edebilir. Kamu Kamu politikaları politikaları (yapısal (yapısal reformalar) reformalar) sorunun sorunun giderilmesinde giderilmesinde önem önem taşımaktadır. taşımaktadır. Temel Temel hammadde hammadde ve ve malzeme malzeme alanlarında alanlarında yurt yurt içi içi üretimin üretimin teşviki teşviki (madencilik, (madencilik, tarım, tarım, hayvancılık, hayvancılık, gıda, gıda, kimya, kimya, ilaç, ilaç, selüloz, selüloz, vb.) vb.) Üretimin Üretimin daha daha yüksek yüksek katma katma değer değer yaratan yaratan bir bir yapıya yapıya dönüşmesi dönüşmesi Yan Yan sanayilerin sanayilerin güçlendirilmesi güçlendirilmesi Teknoloji Teknoloji politikaları politikaları 42 İthalat Yapısı Teşekkürler Teşekkürler … … 43