1. DIŞ TİCARET TEORİSİ 1.1Ülkeler Birbirleriyle Neden Ticaret Yaparlar Dünyada hiçbir ülkenin ihtiyaçlarını karşılayacak miktarda kaynağa sahip olduğu söylenemez. Ülkelerin ihtiyaç duyduklarından fazlasını israf etmesi ise söz konusu olamaz. Bu sebeple ülkelerin kendilerinde fazla olan malları satıp, az olanları satın almaları uluslararası ticarette bulunmaktadır. Ülkeleri birbiriyle ticaret yapmaya iten nedenler şunlardır: a) Üretim Farklılıkları a.1. Coğrafi Farklılıklar a.2. İklim a.3. Teknoloji a.4. Yetişmiş işgücü ve gelişmiş girişimcilik ruhu b) Malların kalite ve kullanışlılık açısından farklı oluşu c) Fiyat Farklılıkları d) Tüketici Zevkleri 1.2. Klasik Dış Ticaret Teorileri Klasik dış ticaret teorilerinin, analizleri basite indirmek için bir takım varsayımları vardır; İki ülke ve iki çeşit mal vardır Uluslararası ticarette para kullanılmaz Tüm piyasalarda tam rekabet şartları geçerlidir. Ekonomiye devlet müdahalesi yoktur. Üretimde kullanılan tek üretim faktörü emektir. Emek ülke içinde hareketli, ülkeler arasında hareketsizdir. Ekonomi tam istihdam durumundadır. Uluslararası ticarette taşıma giderleri sıfırdır. 1.2.1. Mutlak Üstünlükler Teorisi Adam Smith tarafından 1776 yılında ortaya atılmıştır. Teoriye göre ülkeler kapalı ekonomi durumuna göre daha karlı olduğu için dış ticaret yaparlar. Bir ülke bir malı diğerine göre mutlak olarak daha ucuza üretiyorsa, o malın üretiminde uzmanlaşmalı ve üretim fazlasını ihraç etmelidir. Buna karşılık, nispeten pahalıya ürettiği malın üretiminden vazgeçerek, diğer ülkeden bu malı ithal etmelidirler. Bir İş Gününde Bir İşçinin Ürettiği Kumaş Miktarı (Metre) Türkiye 10 Mısır 30 1.2.2. Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi Bir İş Gününde Bir İşçinin Ürettiği Buğday Miktarı (Kg) 20 10 1817 yılında David Ricardo tarafından ortaya atılmıştır. Uluslararası ticarette bir ülkenin her iki malın üretiminde de mutlak olarak üstün olduğu durumlarda da dış ticaretin iki ülke için de karlı olacağını ileri sürmüştür. Türkiye Mısır Bir İş Gününde Bir İşçinin Ürettiği Kumaş Miktarı (Metre) 60 30 Bir İş Gününde Bir İşçinin Ürettiği Buğday Miktarı (Kg) 100 20 1.2.3. Heckscher-Ohlin Faktör Donatımı Teorisi Bir ülke hangi üretim faktörüne zengin olarak sahipse, üretimi o faktörü yoğun biçimde gerektiren mallarda karşılaştırmalı üstünlük elde eder, onları daha ucuza üretir ve o alanlarda uzmanlaşır. 1.3. Dış Ticareti Açıklayan Alternatif Teoriler 1.3.1. Varlık Teorisi IrvingKravis tarafından 1956 yılında ortaya atılmıştır. Dış ticaretin nedeni bir malın veya hizmetin bir ülkede bulunmamasıdır. Ülkeler kendileri üretmedikleri veya pahalıya ürettikleri malları veya hizmetleri diğer ülkelerden ithal ederler. 1.3.2. Teknolojik Açık Teorisi Bir malın üretiminde gelişmiş teknolojik bir yenilik bulan ülkeler, o malın üretimini kendi tekelinde tutarlar. O malın ihracatçısı durumundadırlar. Bazı durumlarda başta ihracatçı olan ülkeler, ürünlerinin taklit edilmesi sebebiyle ithalatçı durumunda kalabilirler. Bunun sebebi taklitçi ülkelerin ürünleri gerek işçilik maliyetlerinin az olması gerek araştırma geliştirme ar-ge harcamaları yapmamaları sebebiyle daha ucuza imal etmeleridir. Bu noktada uluslararası patent ve diğer fikri mülkiyet hakları kanunlar ile korunmaya çalışılmaktadır. 1.3.3. Yeni Mal Geliştirme Teorisi Yeni malın icadı aşamasında, üretim teknolojisinin yalnız icat eden firmanın elinde bulunduğu bu dönemde söz konusu mal tek başına icatçı durumundaki ülke tarafından üretilir ve ihraç edilir. Daha sonra standartlaşan üretim teknikleri ile bu ürünlerin diğer ülkeler tarafından üretilmesi ve diğer ülkelere ihraç edilmesi mümkün olur. 1.3.4. Yetişkin İşgücü Teorisi Bu teoriye göre dış ticaretin bir kısmı nitelikli işgücü farklılıklarıyla açıklanmıştır. Emeğe yapılan yatırımlar emeğin niteliğini ve verimini arttırır. 1.3.5. Tercihlerde Benzerlik Teorisi Bu teoriye göre dış ticaret zevk ve tercihleri birbirine benzeyen ülkeler arasında gerçekleşmektedir. Gelir düzeyleri birbirine benzeyen ülkelerde tüketici tercihleri de birbirine benzemektedir. Kişi başı gelir yüksek ise yüksek kaliteli ürünler, düşük ise düşük kaliteli ürünler tercih edilecektir.