Sert Çekirdekli Meyve Türlerinde İsmine Doğru ve Sağlıklı Üretim

Proje Adı
: Sert Çekirdekli Meyve Türlerinde İsmine Doğru ve Sağlıklı Üretim
Materyalinin Elde Edilmesi ve Sertifikalı Fidan Üretimine Yönelik
Temel Çalışmalar (DPT)
Başlama Tarihi
: 2006-2012
Destekleyen Kuruluş
: DPT
Proje Yürütücüsü
: Mustafa GÜMÜŞ
Proje Yardımcıları
: Serra HEPAKSOY, Ali ÜNAL, Adalet MISIRLI, Murat SİPAHİOĞLU,
Deniz EROĞUL, Ertuğrul ARDA, Selçuk BİLGİ, Aydan KAYA, Erol
KÜÇÜK, Semih ERKAN, Hüseyin TÜRKÜSAY, Galip KAŞKAVALCI
Proje Özeti
: Türkiye bir çok meyve türü için uygun ekolojik koşullara sahip
olduğu gibi, çoğu meyve türünün de anavatanıdır. Prunus türleri
Anadolu’da yaygın olarak yetiştirilmektedir. Kaliteli ve verimli
meyve yetiştiriciliğini kısıtlayan faktörlerin başında kimyasal bir
önlem yolu mevcut olmayan virüs ve virüs benzeri hastalıklar yer
almaktadır. Bu durum sert çekirdekli meyve türlerinin
yetiştiriciliği için de geçerlidir. Ülkemizin hemen hemen tüm
bölgelerinde yetiştiriciliği yapılan sert çekirdekli meyve
plantasyonlarındaki virüs ve virüs benzeri hastalıklarının yaygın
olmasının en önemli nedenlerinden birisi yeni tesis edilen
bahçelerin viral etmenlerle enfekteli olan üretim materyalleri ile
kurulmuş olmasıdır. Ülkemizde fidancılık sektöründe anaç ve
kalem kaynağı olarak sağlık testleri yapılmamış damızlıklardan
yararlanılarak üretim yapılması nedeniyle viral hastalıklar
kontrolsüzce yayılmakta ve meyve üretiminde ekonomik
boyutlarda kayıplara neden olmaktadır. Bu çalışmada sert
çekirdekli meyve türlerinde, virüsden ari ve adına doğru gerçek
anlamda sertifikalı fidan üretimi için gerekli olan baz materyalin
elde edilmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın bitkisel materyali
Türkiye’nin farklı bölgelerinde bulunan ve sert çekirdekli meyve
türlerine ait çeşit koleksiyonlarına sahip araştırma
enstitülerinden sağlanmıştır. Çalışmada başlangıç materyalinin
virüs hastalıkları açısından testlenmesi serolojik ve moleküler
yöntemlerle yapılmıştır. Testlenen 393 örnekten 43 tanesinin en
az bir virüsle infekteli olduğu saptanırken, hiçbir örnekte viroid
enfeksiyonu belirlenmemiştir. En yüksek virüs enfeksiyon oranı
şeftali çeşit ve anaçlarına ait örneklerde belirlenirken, kiraz ve
kayısı bunu takip etmiştir. Meyvecilikte son yıllarda özellikle anaç
çoğaltılmasında invitro yöntemler kullanılmaktadır. Bu amaçla
Myrobolan B ve Myrobolan 29C anaçlarının invitro çoğaltılma
olanakları araştırılmıştır. Ayrıca, Prune Dwarf Ilarvirus (PDV) ile
bulaşık olan bir idris tipnin invitro termoterapi ve kemoterapi
uygulamaları ile virüsden arındırılma çalışmaları yapılmıştır.