www.biyolojidefteri.com 1 Hayatın Dilini Öğrenmek İçin… www.biyolojidefteri.com KALITIM DOĞRU – YANLIŞ SORULARI ( 2. BÖLÜM ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) ( ….. ) Kontrol çaprazlama, baskın fenotipli bireyin genotipini belirlemek amacıyla yapılır. Eksik baskınlıkta bir alel tek başına baskın fenotipin oluşmasını sağlayamaz. Eksik ve eşbaskınlık durumlarında heterozigot bireyler homozigot atalardan farklı fenotiptedir. Eksik baskınlıkta her iki alelin fenotipte belirme yetenekleri aynıdır. Eş ve eksik baskınlık durumlarında aleller aynı harfin büyük ve küçüğüyle sembolize edilir. İnsanda IA ve IB alelleri arasında eş baskınlık mevcuttur. Çok alellik durumunda genotip çeşidi sayısı n ( n+1 ) / 2 formülü ile hesaplanır. Rh faktörü ilk kez Rhesus cinsi maymunlarda tespit edildiği için bu şekilde adlandırılmıştır. İnsanda Rh antijenine karşı antikor oluşturulmaz. AB kan gruplu bireylerin kan plazmasında hiç bir antikor çeşidi bulunmaz. Rh ( + ) dişiler ile Rh ( - ) erkek bireyler kan uyuşmazlığı riski taşımazlar. Kan uyuşmazlığı ikinci ve sonraki gebeliklerde daha ciddi sorunlar doğurur. Kan uyuşmazlığı durumunda doğumdan sonra anneye Anti – Rh antikorları verilir. Kan uyuşmazlığının sebebi Rh ( + ) fetusun alyuvarlarının plasente ile anneye taşınmasıdır. Aynı kromozom üzerinde bulunan genler bağlı gen olarak tanımlanır. Bağlı genler ancak crossing over olayı ile birbirlerinden ayrılabilirler. Bağlı genlerde genler arası mesafe arttıkça ilgili genlerin beraber hareket etme olasılığı artar. Canlıdaki bağlantı gruplarının sayısı canlının haploid kromozom sayısına eşittir. Bağlı genlerin gametlere dağılım oranları bağımsız genlerden farklılık arz eder. Canlıların tümünde eşey, kromozomlarla belirlenir. Çevresel koşullar bazı canlı türlerinde eşeyin belirlenmesini sağlayabilir. Bazı canlılarda belirli bir birey yaşamının farklı dönemlerinde farklı cinsiyette olabilir. Çekirgelerde cinsiyet gonozom sayısı ile belirlenmektedir. Tavuklarda yumurtadan çıkan bireyin cinsiyeti anneden gelen gonozom çeşidine bağlıdır. İnsanda X ve Y gonozomlarının bazı kısımları birbiriyle homolog değildir. X ve Y kromozomlarının homolog bölgesindeki özelliklerin kalıtımı otozomal kalıtımın aynıdır. Eşeye bağlı kalıtım kavramından anlaşılması gereken homolog olmayan kısımların kalıtımıdır. İnsanda tam renk körlüğü alelleri sadece X kromozomunda bulunur. İnsanda X kromozomu taşımayan bireyler yaşayamaz. Hemofili ve kırmızı yeşil renk körlüğü erkeklerde daha sık görülen rahatsızlıklardır. Hücre ya da virüsün genetik materyalindeki değişimler mutasyon olarak tanımlanır. Mutasyonlar, nötral, zararlı ya da öldürücü olabilirler. Orak hücreli anemi hastaları nokta mutasyon sonucu oluşmuş olup akyuvarları etkiler. DNA üzerinde bir ya da birkaç nükleotidin silinmesi olayına delesyon denir. Homolog olmayan kromozomlar arasında parça değişimi kesinlikle gözlenmez. İnsanda Down sendromu otozomlarda ayrılmamanın sonucudur. Dişi bireylerde yaşla birlikte kromozomlarda ayrılmama riski de artmaktadır. Ayrılmama sadece mayoz bölünme esnasında gözlenebilen bir anormalliktir. Down sendromlu bireyler 21. kromozom bakımından trisomiktir. Down sendromlu bireyler eşeysel gelişimlerini tamamlayamayıp daima kısırdırlar. Fetuste Down sendromu olup olmadığı ultrason yöntemiyle anlaşılabilir. Süper dişi bireylerin oluşumundaki anormallik anne ya da babadan kaynaklanabilir. Süper dişi bireyler karyotip analizi haricinde normal bireyden ayırt edilemezler. Süper dişilerin bazıları doğurgan iken bazıları kısırdır. Turner sendromlu bireyler yaşamının sürdüren tek monosomik bireylerdir. Turner sendromlu bireyler normalden kısa boylu ve daima kısırdırlar.