DO⁄UMSAL H‹POT‹RO‹D‹

Prof. Dr Rüveyde Bundak
DO⁄UMSAL H‹POT‹RO‹D‹
Yenido¤an›n geçici hipotiroidisi özellikle iyot eksikli¤i olan bölgelerde görülmektedir.
Bugün Avrupa’da bir çok ülkede bile iyot al›m› önerilen 100 µg/gün alt›ndad›r.
Yenido¤an tiroidi s›n›rda iyot eksikli¤ine bile afl›r› duyarl› oldu¤undan riskli
bölgelerde annenin iyot al›m› önemle ele al›nmal›d›r.
Do¤umsal primer hipotiroidi önlenebilir
zeka gerili¤inin en s›k nedenlerinden
biridir. Yenido¤an taramalar›na göre
dünyada s›kl›¤› 1/4000 dir. Ülkemizde
ise 1/3344 dir. Görüldü¤ü gibi
ülkemizde hipotiroidi s›kl›¤› dünya
ortalamas›na göre oldukça s›kt›r.
Do¤umsal primer hipotiroidi
etyolojisine göre kal›c› ve geçici olmak
üzere 2 gruba ayr›l›r.
KALICI H‹POT‹RO‹D‹
Primer Hipotiroidi % 95
Tiroid disgenezisi % 75-85 (aplazi,
hipoplazi, ektopi)
Tiroid hormonu sentez kusuru %10-15
Sekonder Hipotiroidi % 4-5
GEÇ‹C‹ H‹POT‹RO‹D‹
‹yot eksikli¤i / ‹yot fazlal›¤›
Antitiroid ilaç kullan›m›
Annede hipertiroidi
Prematürelik
Tiroid disgenezileri hipotiroidi
vakalar›n›n %80-85’inin nedenidir.
Ektopi genellikle sublingual
yerleflimlidir. Tiroid disgenezisi sporadik
veya ailevi vakalar fleklinde seyreder.
Tiroid disgenezilerinde genetik ve
çevresel faktörler üzerinde durulmakla
beraber birço¤unda neden
bilinmemektedir. Disgenezi vakalar›n›n
daha çok iyot eksikli¤i bölgelerinde
görülmesi iyot eksikli¤inin disgenezisi
art›rd›¤›n› düflündürmektedir.
Tiroid sentez kusurlar› ise hipotiroid
vakalar›n›n % 10-15’inin nedenidir.
Otozomal resesif geçifllidir. Tiroid
hormon sentezinin de¤iflik
aflamalar›nda kusur vard›r.
3
7
İSTANBUL’DA SAĞLIK
Yenido¤an›n geçici hipotiroidisi özellikle
iyot eksikli¤i olan bölgelerde
görülmektedir. Bugün Avrupa’da bir
çok ülkede bile iyot al›m› önerilen 100
µg/gün alt›ndad›r. Yenido¤an tiroidi
s›n›rda iyot eksikli¤ine bile afl›r› duyarl›
oldu¤undan riskli bölgelerde annenin
iyot al›m› önemle ele al›nmal›d›r. Geçici
hipotiroidinin di¤er bir nedeni prenatal
ve postnatal dönemde afl›r› iyot
uygulanmas›d›r. Povidon iyot (betadin)
solusyonunu cerrahi giriflin öncesi
haz›rl›kta, aç›k yaralarda, yenido¤anda
göbek temizli¤i için kullan›lmas› geçici
hipotiroidiye neden olur. Afl›r› iyot
tiroid hormonunun sentez ve
salg›lanmas›n› engeller. Bu nedenle
herhangi bir nedenle iyot uygulanan
bebeklerde periodik olarak tiroid
hormonlar›n›n bak›lmas›
önerilmektedir. Hipertiroidili annelerde
kullan›lan propilthiourasil ve metimazol
da plasentadan geçer yenido¤anda
hipotiroidiye neden olur. Do¤umu
izleyen 4-6 hafta içinde tiroid ifllevi
normalleflir. Bu durum doza ba¤›ml›d›r.
Deri ve saç kurulu¤u,
Hipotoni,
Büyüme – geliflme gerili¤i,
Bu nedenle anneye en optimal doz
verilmelidir. Anneden antitiroid immun
globulinlerin geçifline ba¤l› geçici
hipotiroidiler de bildirilmifltir. Ancak
postnatal dönemde antikorlar h›zla
kaybolur ve 2 ay kadar bir sürede
hipotiroidi düzelir. Sekonder hipotirodi
görülme s›kl›¤› ise oldukça düflüktür.
Klinik bulgular:
Do¤umsal hipotiroidide yenido¤an
döneminde klinik bulgular nadir
oldu¤undan tan› zordur ve ço¤u vakada
gecikilmektedir. Vakalar›n sadece %
10’una ilk ayda, % 35’ine 3 ayda %
70’ine 1. y›l içinde ve % 100’üne ancak 3
y›l içinde tan› konmaktad›r. Bafll›ca klinik
bulgular;
Do¤umda Görülebilenler:
Postmatürite,
‹ri do¤um a¤›rl›¤›,
Arka fontanelin 1 cm’den büyük olmas›,
Göbek f›t›¤›,
Guatr,
Erken Belirtiler (ilk 4 hafta):
Beslenme güçlü¤ü,
Fazla uyuma,
Kab›zl›k,
Kar›n fliflli¤i,
Hipotermi,
Fizyolojik sar›l›¤›n uzamas›,
Geç Belirtiler:
Kaba yüz,
‹ri dil,
Kal›n sesle a¤lama,
Tan›:
Klinik flüpheye dayanarak laboratuvar
testleri ile tan›ya gidilir. TSH, T4 ve
serbest T4 tayini ile tan› konur. Primer
Hipotiroidide TSH yüksek, tiroid
hormonlar› ise düflüktür. Serum
tiroglobulinin düflük olmas› disgenezise
iflaret eder. Sekonder Hipotiroidide ise
sorun hipofiz veya hipotalamusta
oldu¤undan hem tiroid hormonlar›
hem de TSH düflüktür. Do¤umsal
hipotiroidide vakalar›n % 60’›nda
yenido¤an dönemde kemik
olgunlaflmas›nda gecikme vard›r. Üç
ayl›ktan önce henüz el bile¤i
kemikleflme nüveleri ortaya ç›kmad›¤›
için diz grafisi çekilir. 3 ayl›kta sonra sol
el bile¤i grafisi çekilir. Tiroid sintigrafisi
tiroid bezinin varl›¤›n› veya
lokalizasyonunu gösterir. Tiroid
ultrasonu deneyimli kifliler taraf›ndan
yap›l›rsa yararl›d›r.
noktalara dikkat edilmelidir. E¤er kan
do¤umdan sonraki 1-2 günde al›nm›fl
ise bebek 2 haftal›k iken tekrarlan›r.
Bebe¤e kan transfüzyonu yap›lm›flsa
transfüzyondan 3 gün sonra kan
al›nmal›d›r. Prematürelerde, dopamin ve
steroid alan hastalarda test 7-14 gün
sonra tekrarlanmal›d›r. Filtre ka¤›d›na
yeterli kan al›nmal› ve oda ›s›s›nda
kurutulmal›d›r. Filtre ka¤›d›n›n elle
tutulmamas› ve kirletilmemesine dikkat
edilmelidir. Filtre ka¤›tlar› ›s›, nem ve
›fl›ktan korunmal›d›r.
Tarama testinde TSH yüksek saptananlar
geri ça¤›r›l›p T4 ve TSH bak›lmal›,
hipotiroidi saptanmas› durumunda kal›c›
veya geçici olufluna bakmadan tiroid
hormon tedavisi bafllanmal› ve daha
sonraki izlem bulgular›na göre tedavinin
devam› de¤erlendirilmelidir.
Tedavi:
Sodyum L-tiroksin oral yoldan aç
karn›na replasman tedavisi olarak
verilir. Yenido¤an da 10-15 µg/kg/gün
gibi yüksek dozlarda verilir. Çünkü
yap›lan çal›flmalarda daha düflük
dozlarda tedavi alanlarda, ilerde zeka
düzeyinde kay›p bildirilmifltir. Süt
çocu¤una 8-10 µg/kg/gün, daha büyük
çocuklarda ise 100 µg/m2/gün
verilmelidir. ‹zlemde çocu¤un fizikmental geliflimi, kemik yafl› ve serum
sT4, TSH düzeylerine bak›lmal›d›r. Erken
tedavi ile zeka gerili¤i
önlenebilmektedir. Geç tedavi
bafllananlarda büyümede yakalama
oldu¤u halde zeka geri kalmaktad›r.
Do¤umsal hipotiroidinin erken tan› ve
tedavisi zeka gerili¤ini önledi¤inden
temel yaklafl›m›n toplumsal tarama testi
programlar› ile hastal›¤›n yenido¤an
döneminde ortaya ç›kar›lmas› olmal›d›r.
Tarama için do¤umu izleyen 3-5.
günlerde topuktan filtre ka¤›d›na al›nan
tam kan örne¤inde TSH ve/veya T4
bak›lmaktad›r. Kuzey Amerika’da T4
düzeyi bak›l›p düflük ise TSH
bak›lmaktad›r. Avrupa’da ve ülkemizde
yap›lan taramalarda TSH bak›lmaktad›r.
Tarama için kan örne¤i al›n›rken baz›
‹STANBUL’DA SA⁄LIK
3
8