M. Meclisi B : 50

M. Meclisi
B : 50
5 . 2 . 1973
O : İ
kel kurmak ihtiyacında iseniz başka mevzuat
vardır, ondan istifade ediniz. Bu mülâhaza bir
ağırlık taşımaktadır; fakat hükümet, bu mülâ­
hazanın umulan neticeyi vermeyeceği düşünce­
sindedir. Çünkü, ihracat safhasında .tekel kur­
mak güç bir iştir. Öte yandan ihracat safhasın­
da tekel kurmak, Devlete içeride istihsal yapan
özel sektörü bunalımdan kurtarmak için birta­
kım özel tedbirler almaya götürecektir. Bu, za­
ten ihracatta yapılacak dış mücadelenin getire­
ceği külfete, bir de içeride özejl sektörü koru­
mak ve kurtarmak için katlanılması gereken
külfetler dolayısıyle lüzumundan fazla bir ma­
lî yük getirecektir. Buna katlanmak gerekme­
diği düşüncesindeyiz.
let tekelindedir? Fransa'da kömür, uranyum,
çelik niçin devlet elindedir?
Hiç. şüphesiz bütün bu tekellerin devlet elin­
de olması, bu memleketlerin ekonomik bünye­
lerine göre birtakım iç zaruretlerden doğmuştur
denebilir. Ama, bunun dış ticarette özellikle
İtalya'nın mermer tekdlinde - devlet tekelinde
olduğu gibi - dış ticaret politikasında bir kolay­
lık ve bir mücadele imkânı getirdiğine şüphe
yoktur.
Hükümet, bor tuzlarında bir Devlet tekeli
^getirilirse dünya piyasalarına gitmeden, karşı
tekelle daha etkili bir mücadele yapabileceği
anlayışındadır. Ölçülü ollımak için şunu da ifa­
de etmeyi zaruri görüyorum :
Eğer böyle yapılmazsa, gerçekten içeride is­
tihsale devam edecek olan müteşebbisler ezile­
ceklerdir. Hattâ şunu dahi 'bellli ölçüde iddia et­
mek mümkündür ki, bugün Türkiye'nin krom
ihracatında düştüğü sıkıntılı durum ve özellik
krom müstahsili özel setkörün içinde bulunduğu
zor şartlar, gerek dünya gerekleri karşısında,
bir tekel kuramayışımızdandır, denebilir.
Bu tekel kurulduğunda akşama sabaha ba­
şarı sağlan'bilir mıi? Bunun çok güç 'bir mücade­
le olacağı şimdiden bilinmelidir; fakat bu güç
mücadeleyi küçük sermayelerle işletmeler ya­
pan özel teşebbüsümüzü muhafaza ederek ve
burada çalışan yabancı sermayenin birtakım
müdahalle ve mücadelelerine imkân vererek
yapmamız mümkün değildir. Bugüne kadar ya­
pamamışız. Bugüne kadar bor tuzlarından, bu
avantaj larımııza rağmen, küspeden daha az, ku­
ru üzümden daha az gelir sağlama muzdan bel­
lidir ki, bugünkü düzen bu yönde başarılı ol­
mamıza yetmemiştir. Yabancı sermayenin ve,
yeriü özel sektörün bu sahaya yatırdığı nedir?
20 milyonu aşmıyor, en iyimser rakamla. Bu ka­
dar küçük sermaye ile bu sahada özel 'sektör
faaliyette bulunmaktadır.
Başka ülkelerde maden ihracatında yarışı­
lırken, o ekonomilerin imkânları karşısında
Türk ihracat politikasını da bellli bir güce ka­
vuşturmak icabeder. Bunu kromda yapamayışıimiızdan, kanaatimce ciddî sıkıntılar gelmiştir.
Bor tuzlarında ise durum, biraz evvel arz etti­
ğim gibidir.
Şimdi istihsalde tekel kurmanın ihraçta mü­
cadele yönünden bir kolaylık getirdiğine şüphe
edilemez. Bâzı örnekler vermeliyiz, meselâ Fran­
sa'da potas devlet eliyle işletilmektedir, ital­
ya'da, cıva ve çelik yanında mıermer, devlet eliy­
le işletilip ihracedillme'ktedİT. Niçin italya mer­
merde tekel koymuştur? italya'nın özel sektör
kabiliyeti mermer yataklarını gereği gibi eko­
nomik olarak işletmieye müsait değil midir? ElIbette müsaJitltir. İtalya'nın dış ticaret tecrübesi,
mermer yataklarını dışarıya ihraç ederken ge­
rektiği gibi kullanmaya müsait değil midir?
Bize bakılırsa daha müsaittir.
Buna rağmen, meselâ fiyat firması gibi, bü­
yük teşebbüsleri özel sektör (eliyle kurup, işletebilen bir italya mermere niçin tekel getirmiş­
tir? Bunun bir sebebi olmak lâzımdır.
ispanya'da, civa, prilt, taşkömürü niçin te­
kelidedir? Avusturya'da kömür, çelik niçin dev-
Peki, şu anda yabancı sermaye çalışıyor
mu? Evet. Türk özel teşebbüsü çalışıyor mu?
Evet. Devlet bir ucudan çalışıyor ımıu? Evet.
Üçlü mesaiye rağmen ortaya konan sermaye
meydanda, sağlanan başarı meydanda.
Öyle ise, bugünkü başarısızlığı yenmenin bir
tedbiri olarak devlet tekeli kurmak önerilmiş­
tir, önerilebilir ve burada ciddî bir çalışma ya­
pılır ise, bir başarı sağlamak ümidi vardır. Bu­
nun başka ülkelerde de emsali vardır. Arz et­
tim, İtallya'da mermer niçin devlet tekelinde­
dir?
Değerli arkadaşlarım, mıeseleyi mübalâğa
etmeksizin, ifrat ve tefrite düşmeksizin kendi
ölçüleri içerisinde biz böyle görüyoruz. Böyle
gördüğümüz içindir ki, programımıza koyduk
ve Plâna da önerdik.
90 —