Meme Kanseri El Kitapçığı - Selçuk Üniversitesi Tıp Öğrencileri Birliği

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
TIP ÖĞRENCİLERİ
BİRLİĞİ
MEME KANSERİ İLE İLGİLİ MERAK EDİLEN
HER ŞEY
Meme kanseri,
kadınlarda en sık
görülen kanser türüdür.
Her 8 kadından 1'i
meme kanseri tehdidi
MEME KANSERİ EĞİTİM
KİTAPÇIĞI
altındadır. Günümüzde
erken tanı ile memeyi
almadan bu kanser
türünden korunmanın
mümkün olduğunu
belirten uzmanlar, 20
yaşından itibaren her
kadının ayda bir kez
kendi kendini muayene etmesi gerektiğinin altını çiziyor. 20 yaşından 40
yaşına kadar üç yılda bir kez, 40 yaşından itibaren ise yılda bir kez
cerrahi uzmanına meme muayenesi olunması ve 40 yaşından itibaren
yılda bir kez mamografi çektirilmesi uzmanların diğer önerileri arasında
yer alıyor.
Ülkemiz istatistiklerine göre meme kanseri, kadınlarda en sık görülen
kanserler arasında ilk sırada yer almaktadır. Yılda yaklaşık 25.000
üzerinde meme kanseri vakası görülmektedir. Bu rakam her yıl %2
oranında artış göstermekle birlikte ülkemizde görülen meme kanseri
Doymuş yağ oranı yüksek beslenme:Yağların cinsleri önemlidir.
vakalarının sayısı batı ülkelerine göre daha az sayıdadır. Ülke nüfusumuz
Kanola yağı ve zeytin yağı gibi tek bağlı doymamış yağlar meme kanseri
yaşlandıkça, bu rakamların artacağı tahmin edilmektedir. Ülkemiz ile
riskini artırmazken mısırözü yağı ve et gibi besinler riski artırır.
ilgili çarpıcı bir diğer bulgu da, batıda 40 yaş altı, menopoz öncesi meme
Meme kanserinde aile hikayesi:Aile hikayesinde meme kanseri olanlar
kanseri vakalarında %6-7 gibi bir oran varken, bu rakam bizim ülkemizde
hastalığın oluşması bakımından yüksek risk altındalar. Fakat meme
%17 gibi çarpıcı bir rakama ulaşmaktadır. Bunun nedeninin ülkemizdeki
kanseri olan kadınların % 85′inin ailesinde meme kanseri hikayesi yoktur.
genç nüfusun yüzdesi olduğu düşünülse de, tarama ve erken tanı
Aile hikayesi sadece anne, kız ve kız kardeşten oluşan yakın akrabaları
konusunda, 40 yaş altı kadınlarımızın da risklerine göre özel takip
kapsar. Eğer aile bireylerinden menopoza girmiş, 50 ve daha üstü yaşta
programlarına alınması gerektiği ortadadır.
meme kanseri teşhisi konmuş olan biri varsa hayat boyu risk sadece %5
Daha çok 40 yaşın üzerindeki kadınlarda görülen meme kanserine
artar. Aile bireylerinden menopoz olmamış olanın riski %18,6′ dır. Eğer
günümüzde daha genç yaştaki kadınlarda da rastlanıyor. Bunun nedenleri,
yakın aile bireylerinden menopoz öncesi ve iki taraflı meme kanseri olan
kadınlarda stresin artması, çalışma zorunluluğu, çocuk doğurmama veya
varsa, hayat boyu risk %50′ dir.
geç doğurma, erken adet görmeye başlama, beslenme ve çevreye bağlı
Belirgin bir şekilde pozitif aile geçmişi olan ve menopoz öncesi meme
diğer faktörler olabilir.
kanseri olan kadınlar mamografi çektirmeye aile bireylerinin teşhis
yaşından 10 yıl önce başlamalılar. BRCA-1 ve BRCA-2 gen testleri
MEME KANSERİ
RİSK FAKTÖRLERİ
yüksek riskteki hastaları belirleyebilir. Bu sadece meme kanseri için değil
epitelyal tümörler ile yumurtalık ve kolon kanserleri için de geçerlidir.
Erken adet ve geç
Geç yada hiç doğum yapmamış olmak:35 yaşına kadar hamilelik bir
menopoz:12 yaşından
şekilde koruyucudur. Rahibelerin yüksek meme kanseri riski vardır.
önce adet başlangıcı ve
Orta derecede alkol alımı:Günde 2 kadehten fazla alkol kullanımı.
50 yaşından sonra
Östrojen tedavisi:Çoğu çalışma 10 yıldan fazla östrojen alımının meme
menopoz meme kanseri
kanseri gelişiminde ufak bir risk artışına sebep olduğunu göstermektedir.
riskini arttırır.
Fakat bu çalışmalar östrojen alımının aynı zamanda osteoporoz , kalp
hastalığı, Alzheimer ve kolon kanseri riskinin azalmasına sebep olduğunu
vurgulamaktadır.
BELİRTİLER
Geçmiş meme kanseri hikayesi:Önceden meme kanseri olmuş
Meme kanserinde, memede bazı değişiklikler oluşabilir. Kadınlar, kendi
hastaların diğer memelerinde kanser gelişme riski yüksektir. Bu risk yılda
kendini muayene sırasında buna dikkat etmelidir.
%1 ya da yaşam boyu % 10 oranındadır. Meme kanseri teşhisinden sonra
Meme ve memebaşında farklılık , Memenin yanında ve/ya da
klinik izlemenin sebebi, sadece hastalığın yeniden oluşmasını değil aynı
zamanda diğer memede ortaya çıkabilecek kanseri erkenden teşhis
etmektir.
Kadın:Kadın olmak meme kanseri oluşum riskini artırır. Fakat meme
kanseri olan her 100 kadına karşılık 1 erkekte aynı hastalık görülecektir.
Hodgkin hastalığı için ışın tedavisi:Göğsüne ışın tedavisi uygulanan
•
•
•
•
•
koltukaltında bir kitle veya kalınlık
Memebaşının hassaslığı
Meme ve memebaşının görünümünde değişiklik
Memenin boyutunda ve şeklinde bir değişiklik
Memebaşının içe dönmesi
Meme derisinin ya da ucunun pullu, kırmızı ya da şiş olması (portakal
kabuğu görüntüsü)
hastalar yaklaşık 10 yıl sonra yüksek meme kanseri riskine sahip olur, bu
gruptaki hastalar erken teşhise önem verilmelidirler.
Orta derecede obezite:Obezite ve meme kanseri ilişkisi karışık olmakla
birlikte yüksek riskle ilişkilidir.
Özellikle kimler meme kanserine daha sık
yakalanabilir?
Ailesinde ve yakın akrabalarında (anne, kardeş, çocuk, anneanne,
babaanne, teyze, hala vs.) meme kanseri olanlar, ilk adetini 12 yaşından
önce görenler, menopoza 55 yaşından sonra girenler, hiç doğurmayanlar,
kendisinde daha önce meme veya yumurtalık teşhisi konulanlar,
Memebaşı akıntısı: Memebaşından kendiliğinden olan, tek taraflı, kanlı
menapozda aşırı kilo alanlar, alkol ve sigara kullananların meme
veya beyaz renkte bir akıntı önemlidir. Bu durumda hemen doktora
kanserine yakalanma riski daha fazladır.
müracaat edilmelidir. Bazı kadınlar, meme başını sıkarak akıntı geldiğini
söylemektedirler. Bunu tavsiye etmiyoruz. Fibrokistik meme
hücreleri, yakındaki dokulara ve organlara sıçrayıp onlara zarar verebilir.
değişikliğinde memebaşından gri-yeşil renkte bir akıntı olabilir. Bu
Kanser hücreleri aynı zamanda tümörden ayrılıp kana ya da lenf sistemine
önemli bir belirti değildir.
karışabilir. Böylece uzak organlara da yayılıp orada yeni tümörler
Her ne kadar erken meme kanserinde kitleden dolayı ağrı/acıma olmasa
oluşturabilirler.
da, memedeki ağrı, veya başka bir belirtinin sürmesi durumunda doktora
Kanserin yayılmasına metastaz denir.
başvurulmalıdır. Çoğunlukla kitle ile birlikte ağrı olması memede ani
Meme kanseri hücreleri, lenf kanallarına girdiğinde memenin yakınındaki
oluşan kistlerle ilgilidir.
lenf bezlerine yayılabilirler. Uzak organlara yayılım kan yoluyla da olabilir.
Mikrokalsifikasyon (kireçlenme): Mamografide küçük birbirine
Kanser yayıldığında ortaya çıkan yeni tümör (metastaz), ilk tümör gibi aynı
benzemeyen ve kümelenmiş kireçlenmelerin (mikrokalsifikasyon)
anormal hücrelere ve aynı özelliklere sahip olur. Örneğin, eğer meme
görülmesi önemli bir bulgu olabilir. Bunu daha ileri değerlendirme
kanseri kemiğe sıçrarsa kemikteki kanser hücreleri meme kanserinin
gerektirip gerektirmediğne doktorunuz ve radyoloji uzmanı karar
hücreleridir. Bu hastalık kemik kanseri değil, metastatik meme kanseri
verecektir.
olarak isimlendirilir ve tedavi edilir. Doktorlar yeni tümöre "sistemik" ya
da "metastatik hastalık" derler.
Kanser Nedir?
Kanser, dokuları oluşturan hücrelerdeki değişim ile başlar. Dokular, vücutta
organları oluşturur. Organizma ihtiyaç duydukça normal hücreler yeni
hücreleri oluşturmak için çoğalır. Hücreler yaşlandığında ölür ve yerlerini
yeni hücreler alır. Bazen bu sıralı işlem aksar. Vücut ihtiyaç duymadığı
halde yeni hücreler oluşur, yaşlı hücreler de ölmesi gerekirken ölmez ve
değişime uğrar.Bu hücreler, kitle ya da tümör dediğimiz bir yapıyı oluşturur.
Her tümör kanser değildir. Tümörler iyi ya da kötü huylu olabilir.
İyi huylu tümörler, vücutta yayılma özelliğine sahip değildirler. Bunlar
vücuttan tekrarlanmayacak bir şekilde çıkarılabilirler. Kötü huylu tümörlerin
Sıklık
Meme kanseri daha çok 40 yaşının üzerindeki kadınlarda görülür. Ancak
günümüzde daha genç yaştaki kadınlarda da meme kanserinin olduğunu
görüyoruz. Bunun nedenleri, kadınlarda stresin artması, çalışma
zorunluluğu, geç doğurma veya hiç doğurmama, erken adet görmeye
başlama, beslenme ve çevreye bağlı diğer faktörler olabilir.
Meme kanseri, kadınlarda en sık görülen kanser türüdür. Kadınlarda
görülen tüm kanserlerin dörtte biri memede yerleşmektedir. Ortalama
yaşam süresinin uzaması, bu süre içerisinde her 8-10 kadından birinde
meme kanseri ile karşılaşılmasına neden olmaktadır.
Meme kanseri daha çok gelişmiş ülkelerde görülmektedir. Ancak,
Biyolojik Tedavi: Yeni biyolojik araştırmalar devam etmektedir.
ülkemizde de özellikle batı Anadolu’da meme kanseri sıklığı giderek
Bağışıklık sisteminin kanser hücrelerini öldürmesine yardımcı olacak
artmaktadır. Gelişmiş ülkelerde tarama mamografisinin yaygın olarak
kanser aşıları araştırılmaktadır.
uygulanması bu ülkelerde daha erken tanı ve tedavi sağlamakta, böylece
Ek olarak, tedavilerin yan etkilerini azaltmanın ( ameliyat sonrası oluşan
hastaların üçte ikisinde memenin yerinde kalması mümkün olmaktadır.
lenfödem, ağrı gibi) ve hastanın yaşam kalitesini arttırmanın yolları
Ülkemizde de Kanserle Savaş Daire Başkanlığı, İl Sağlık Müdürlükleri ve
araştırılmaktadır. Üzerinde çalışılan diğer konu, sentinel lenf bezi
Üniversite Hastanelerinde bulunan Meme Merkezlerinde meme muayenesi
biyopsisidir.Teknik olarak tümör çevresine radyoaktif madde ve/veya
yapılmakta ve mamografi çekilmektedir. Sağlık Bakanlığı tarafından 2005
mavi boya enjekte edilir. Bu maddeler ilk önce lenf sisteminden geçerek
yılında çıkarılan bir yönetmelik ile herhangibir sosyal güvencesi ve
kanser hücrelerinin yayılabileceği ilk lenf bezine veya bezlerine gider.
ekonomik gücü olmayan 50 yaşının üzerindeki kadınlarımıza meme
Sentinel lenf bezini bulmak için cerrah koltukaltında mavi boyayı arar
merkezlerinde ücretsiz mamografi çekilebilmektedir.
ve/veya radyoaktif maddeyi bulmak için tarayıcıyı kullanır. Cerrah
sadece mavi boya ve/veya radyoaktif madde bulunan lenf bezlerini alır.
TEDAVİ ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR
Bulunan sentinel lenf bezinde kanser yayılımının saptanması durumunda
Ameliyat: Değişik türde ameliyatlar çeşitli tedavilerle birleştirilmektedir.
aksiller disseksiyon yapılır. Sentinel lenf bezinde kanser yayılımının
Radyoterapi: Radyoterapinin tedavideki rolü araştırılmaktadır.
olmadığı durumda aksiller disseksiyon yapılmaz, böylece lenfödem gibi
Kemoterapi: Araştırmacılar yeni antikanser ilaçları ve dozlarını test
komplikasyonların görülme sıklığı anlamlı olarak azalır.
etmektedirler. Çeşitli ilaçlar ve değişik ilaç kombinasyonlarıyla
çalışmalar devam etmektedir. Aynı zamanda ameliyattan önce ilaçları
TAMAMLAYICI VE ALTERNATİF TIP TEDAVİLERİ
kombine etme ve kemoterapiyle hormon tedavisi veya radyoterapiyi
Meme kanseri olan bazı kadınlar stres ve diğer yan etkilerini azaltmak
kombine etmenin yeni yolları araştırılmaktadır.
için tamamlayıcı ve alternatif tıptan yararlanabilirler:
Tamamlayıcı tıp, doktor tarafından önerilen tedaviye ek bir yaklaşımdır.
Alternatif tıp, standart tedavi dışında yapılan yaklaşımdır.
Hormon Tedavisi: Aromatöz inhibitörler de dahil olmak üzere bir çok
hormon tedavisi araştırılmaktadır.
•
•
Tamamlayıcı ve alternatif tıbbın en genel olanları akupunktur, masaj
cerrahınız; söz konusu dokuları (deri ve kas ), karın ön duvarından, ya da
tedavisi, bitkisel ürünler, vitamin ve özel diyetler, visualization, ve ruhsal
sırtınızdan alabilir. Ancak, ameliyat sırasında bu işlemin yapılıp
tedavidir. Birçok kadın bu yaklaşımların kendilerini iyi hissetmelerine
yapılamayacağına meme cerrahınız karar verecektir. Uygun durumlarda
neden olduğunu belirtiyor.
sizi bu konuda deneyimli bir plastik cerrahi uzmanı ile görüştürecektir.
Fakat bazı yaklaşımları doktorun önerdiği tedaviyle birlikte yapmak
Meme rekonstrüksiyonuna ilişkin yukarıda sıralanan seçeneklerin avantaj
zararlı olabilir. Bu tedavileri denemeden önce kadın, doktoruyla
ve dezavantajları vardır. Bir kadın için uygun olan, diğeri için uygun
tedavilerin olası yarar ve risklerini konuşmalıdır. Bazı tamamlayıcı ve
olmayabilir. Önemli olan, meme kanseri olan her kadının ameliyat öncesi
alternatif tıp ilaçları pahalı olabilir. Sağlık sigortası bu masrafları
meme cerrahı tarafından değerlendirilmesi ve gerektiğinde plastik cerrahi
karşılamaz.
uzmanından konsültasyon istemesidir.
Ne tür bir meme rekonstrüksiyonun iyi olacağı, kadının yaşı, vücut yapısı
MEME REKONSTRÜKSİYONU
ve geçirdiği ameliyatın türüne göre değişir.
Bazı durumlarda, meme cerrahınız memenizin alınması gerektiğini
Plastik (estetik) cerrah, hastayı, aşağıdaki soruların yanıtlarını da
söyleyebilecektir. Bu durum, hastalığınızın yaygın olduğu anlamına
kapsayacak şekilde bilgilendirir:
Rekonstrüksiyon ne zaman yapılabilir?
Benim için hangi yöntem uygundur?
Söz konusu yöntemin yararları ve riskleri nelerdir (ameliyat sırasında
veya sonrasında)?
gelmemektedir. Meme, kadınlar için önemli bir simge olduğundan, bunun
alınması gereken durumlarda (mastektomi) yerine yeni bir memenin
•
•
•
yapılması söz konusu olmaktadır. Bunun, kadınlar açısından çok önemli
Silikon meme implantlarının güvenliği hakkında doktorunuzdan
bir psikolojik destek olacağını gösteren çalışmalar vardır. Mastektomi
uygulanan kadınlar, mastektomi sırasında ya da daha sonra kendilerine
kendi dokularını kullanarak veya silikon protezle yeni bir meme
•
yapılmasını (meme rekonstrüksiyonu) isteyebilirler.
Meme rekonstrüksiyonu, memenin yeniden yapılmasıdır. Bu amaçla
yararlanılan farklı yöntemler vardır. Rekonstrüksiyon, silikon protez, ya
da hastanın kendi dokusu kullanılarak (otojen) gerçekleştirilebilir. Plastik
•
•
•
isteyebileceğiniz güncel bilgiler.
Meme rekonstrüksüyonunda kullanılan silikon protezlerle ilgili yapılan
çalışmalar bunların güvenle kullanılabileceğini göstermektedir. Bu
konuda size plastik cerrahınız gerekli bilgileri verecektir.
Bu işlem kaç ameliyatla başarılabilecektir ?
Ameliyattan sonra nasıl görüneceğim?
Bedenimde yara izi olacak mı? Nerede? Nasıl bir iz?
•
•
•
•
Eğer vücudumun başka bir bölgesinden deri, kas ve yağ alınacaksa, bu
dokuların alındığı yerde kalıcı bir değişiklik olacak mı?
Ameliyattan sonra neleri yapmamam gerekir? Olağan etkinliklerime ne
zaman dönebilirim?
Ameliyat sonrasında bakıma gereksinimim olur mu?
Rekonstrüksiyonun maliyeti nedir? Sağlık sigortam karşılar mı?
iyileştikten sonra, satın alabileceğiniz sütyen ve protezleri
kullanabilirsiniz.
LENFÖDEM TEDAVİSİ
Ameliyatlı kolda ödem, genellikle el sırtında şişme, ön kol ve kolda
genişleme ile birliktedir. Kolda ağırlık hissi, gerginlik, duyu azalması ve
parmaklarda uyuşukluk olabilir. Kol ödemini fark ettiğinizde kolunuzu
AMELİYAT SONRASI KOLUNUZUN ŞİŞMESİNİ
(LENF ÖDEMİ) ÖNLEMEK İÇİN ALINMASI
GEREKEN ÖNLEMLER
•
•
•
•
•
•
•
•
Uzun süre oturacağınız ya da araba kullanacağınız zaman, etkilenmiş
kolunuzu kalp seviyesinin üstünde tutunuz.
Yatacağınız, televizyon izleyeceğiniz ya da kolunuzu aşağıda tutmanız
gerektiği zaman etkilenmiş kolu kalp seviyesinin üstüne kaldırarak
destekleyiniz (altına bir yastık koyarak yapabilirsiniz).
Gereksiz kilo alımından kaçınınız.
Manikür yaptırmayınız.
Kolunuzun şişmesini önleyen egzersizleri yapınız.
Ameliyat sonrası kolunuz hafif şiş olabilir.İki kol arasındaki 2-3 cm’lik
fark doğaldır.Daha sonra kolunuzda şişme meydana gelirse muhakkak
hekiminize kontrole geliniz.
Ameliyatınızdan sonra öbür memenin yaratacağı tek farklı ağırlık
vücudunuzda duruş bozukluğuna neden olacaktır.Bu duruş bozukluğu
nedeniyle sürekli bir kas gelirimi oluşur ve bu durum zamanla
omuz,sırt,bel,boyun ağrıları ve baş ağrılarına neden olur.
Meme protezi kullanarak tek taraflı ağırlığın getirdiği sorunları azaltmış
olursunuz. Bunun yanı sıra, protez memeler herhangi bir cerrahi girişim
gerektirmeden beden bütünlüğünüzün ve estetik görüntünüzün
düzelmesine yardımcı olacaktır. Ameliyat sonrası yaralarınız tamamen
iyileşinceye kadar geçici hafif bir protez kullanabilir,yaralarınız tamamen
boynunuza asarak dinlendiriniz, yatarken kolunuzun altına yastık koyarak
vücudunuzdan daha üst seviyeye çıkarınız ve doktorunuza haber veriniz.
Kol ödemi tedavisini bu konuda eğitim görmüş fizyoterapistler
yapmalıdır. Lenf sıvısının boşalmasını hızlandırmak için elden başlayarak
omuza doğru aşırı basınç yapmadan masaj yapılmalıdır. Bu tedavi uzun
sürse de (aylarca), oldukça başarılı olabilir. Tedaviden sonra kola basınç
yapan bir bandaj ve çorap uygulanabilir. Bunların yanı sıra mikrocerrahi
teknik ve lazerle tedavi seçenekleri de mümkün olmakla birlikte, henüz
bu yöntemleri uygulayan merkez sayısı kısıtlıdır. Lenfödem çok yaygın
ise, hastanede tedavi gerekebilir.
Tedavi Seçenekleri:
1. Kompleks Fiziksel Terapi
Lenfödeme sebep olan etkenleri ortadan kaldırmak bugün için mümkün
değildir. Cerrahi olmayan tedavide (fizyoterapi) asıl amaç, lenfödemin
gelişmesini engellemek ve ortaya çıkmış olgularda da şişliğin daha fazla
artmasının önüne geçebilmektir. Bu tedavi ile hastanın kolundaki
rahatsızlık hissinin azaltılması, kolun hareketlerinin iyileştirilmesi ve
psikolojik olumsuzlukların engellenmesi sağlanabilir. Hastaların büyük
için uygulanacak “liposuction” estetik amaçla yapılan “liposuction”dan
bir bölümü, cerrahi tedaviye gerek kalmadan hayatlarını devam
biraz farklıdır bu yöntem de tüm dünyada sadece birkaç özel merkezde
ettirebilirler. Ancak lenfödem için gereken kompleks fizyoterapi yöntemi,
uygulanmakta olup, çok fazla bir yararı görülmemektedir.
bu konuda eğitim almış deneyimli fizyoterapistler tarafından
3. Süpermikrocerrahi
yapılmalıdır. Ne yazık ki ülkemizde bu eğitimi almış fizyoterapist sayısı
Lenfödemin tedavisi için bugüne kadar uygulanan cerrahi yöntemlerin
son derece azdır ve hastaların bu deneyimli fizyoterapistlere ulaşması
hiçbirinde ne yazık ki istenilen düzeyde başarılı sonuçlar elde
genellikle güç olmaktadır.
edilememiştir. Çünkü, daha önce uygulanan cerrahi yöntemlerde çok
Tedavi tamamen elle yapılmaktadır. Lenfatik sistemin bilinen drenaj
büyük kesiler kullanılıyordu ve bu durum birçok hastada ameliyat sonrası
yollarına uygun şekilde, oldukça özel bir masaj tekniği ile, lenf sıvısını
bazı komplikasyonların ortaya çıkmasına sebep olabiliyordu. Ancak, son
kan dolaşımına boşaltır. Bu teknik, tüm gövde ve lenf düğümlerine
yıllarda geliştirilen ve dünyada sadece birkaç özel merkezde uygulanan
uygulanır. Daha sonra kol özel bandajlarla sarılır. Bu bandaj 24 saat
“süpermikrocerrahi” yöntemi lenfödem hastaları için yeni bir umut
korunur. Tüm tedavi 2 – 6 hafta sürebilir. Bu süre ödemin ciddiyetine
olmuştur. Bu yöntemle, deriye yapılan sadece 3-4 cm’lik kesilerle çok
göre değişir.
ince lenf damarları, yine çok ince toplardamarlara dikilerek lenf sıvısının
Hastanın maksimum faydalanma düzeyine ulaştığına karar verildiğinde,
kollarda birikmesi engellenebilmektedir. Yöntem, özellikle koltukaltı lenf
kolun ölçüsüne ve ödemin şiddetine göre basınçlı kolluk verilir. Ciddi
bezlerinin alınması veya ışın tedavisi sonrası (meme kanseri tedavisi
vakalarda 6 – 9 ay sonra tekrar bir kür tedavi daha yapılabilir.
gibi…) ortaya çıkan lenfödemlerde uygulanmaktadır. Çünkü bu
Hasta basınçlı kolluğunu her gün giymelidir. Akşam yatarken bandaj
hastalarda, doğuştan lenfödemli veya çok uzun süredir lenfödeme sahip
yapmalıdır. Uygun vakalarda 6 ay sonra gece çıplak kolla yatılabilir. 2 –
hastaların aksine, lenf damarları sağlam olduğundan ameliyatın başarı
3 ayda bir kolluk kontrol edilerek yenilenmelidir.
şansı olabilir.
Bunun yanında koluna gereken özeni göstermeye devam etmelidir.
4. Lazer tedavisi (LLLA)
2. Liposuction
Özellikle meme kanseri nedeniyle yapılan radikal cerrahi ve kol altı lenf
Süpermikrocerrahi için uygun olmayan hastalardan bazıları “liposuction-
bezlerinin çıkartılması nedeniyle gelişen lenfödem sorununu azaltmak
Yağ emme” yönteminden fayda görebilirler. Ancak lenfödem tedavisi
amacı ile denenen düşük yoğunluklu aksiler lazer uygulaması ile
lenfödem gelişme riskinin azaltılabildiği veya oluşmuş lenfödemin
Pnömatik kompresyon tedavisinin tek başına değil diğer yöntemlerle
anlamlı olarak geriletilebildiği bildirilmektedir. 2001 yılından beri
birlikte kullanılması önerilmektedir.
Avustralyada uygulanan LLLA tedavinin Amerika Birleşik Devletlerinde
denenmesi için ulusal besin ve ilaç dairesi 2007 yılında onay vermiştir.
KOLTUK ALTI LENF BEZLERİNİN
Ancak ülkemizde henüz uygulayan merkez bulunmamaktadır. Biz yakın
ÇIKARILMASINDAN SONRA EL VE KOL BAKIMI
zamanda merkezimizde bu yöntemi uygulamaya başlayacağız.
El ve kol bakımına ilişkin, alınacak önlemler sizi günlük yaşamdan
Hastaların sorunsuz, normal ya da normal ölçülere yakın kolla yaşam
uzaklaştırmayacak sadece oluşabilecek yaralanmaları önlemek ve bu
sürdürebilmeleri, hastalıkları hakkında bilinçli ve sorumlu
yolla oluşabilecek enfeksiyonlara engel olarak kolunuzda ödem (şişlik) /
davranabilmeleri ile yakından ilgilidir.
5. Pnömatik Kompresyon Cihazı
Kolun etrafını saran hava yastıklarının bir pompa aracılığı ile şişirilmesi
suretiyle uygulanan pnömatik kompresyon tedavisinde, biriken lenf
sıvısını dışarıdan basınç uygulayarak, dokulardan uzaklaştırıp dolaşıma
katmak amaçlanmaktadır.
•
•
İki çeşit pnömatik kompresyon cihazı vardır:
Segmental (sequential: çok odacıklı) olan türünde kol ve bacağın çeşitli
bölgelerine sarılan hava yastıkları en uçtakinden en merkezde olana
doğru sırası ile şişirilir. Gelişmiş modellerde odacıklardaki basınç farklı
düzeylerdedir (en uçtakinde en fazla).
Segmental olmayan (tek odacıklı) türünde ise kol veya bacağı boyunca
saran tek parça bir hava yastığı vardır ve şişirildiğinde bütün bölgelere
basınç uygular. Segmental olanı daha etkilidir.
Bazı pompalarda ise hava yerine cıva kullanılmaktadır ve uygulanan
basınçta uçtan merkeze doğru daha tedrici bir azalma sağlanmaktadır. Bu
tür cihazlar daha pahalıdır ve fazla yaygın değildir.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
lenf ödem oluşmamasına yardımcı olacaktır.
Etkilenmiş kolunuzdan tansiyon ölçtürmeyiniz, kan aldırmayınız, serum
taktırmayınız, aşı vb enjeksiyonlar yaptırmayınız.
Bulaşık, çamaşır yıkarken yada temizlik yaparken eldiven kullanınız.
Güçlü deterjanlar, sert kimyasallar ve aşındırıcı maddelerden kaçınınız.
Elinizi ve kolunuzu sıkacak yüzük, bilezik ya da kol saati takmayınız.
Yemek yaparken yanıklardan kaçınınız.
Etkilenmiş kolunuzu sıcak fırının içerisine sokmayınız. Fırın eldiveni ve
tutacak kullanınız.
Güneş yanığı ve böcek ısırmalarından kaçınınız.
Etkilenmiş kolunuzu her türlü kesici ve delici aletlerle yaralanmalardan
ve iğne batmasından koruyunuz.
Bahçe işleri ile uğraştığınızda eldiven kullanınız, dikenli bitkilerlere
yakın çalışmayınız. Elinizle kazı yapmayınız.
Dikiş dikerken yüksük kullanınız.
Sebze, meyve keserken, yemek yaparken eldiven kullanınız.
Yaralanmalardan kaçınınız.
Tırnak keserken deriyi kesmemeye dikkat ediniz. Tırnak etlerini asla
kesmeyiniz. (manikür yaptırmayınız).Tırnak etlerinden oluşan ‘şeytan
tırnak ‘larını asla kopartmayın.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Etkilenmiş kolunuza zarar verebilecek tüm travmalardan (çarpma,
vurma…) kaçınınız.
Koltuk altı tüylerinizi temizlemek için elektrikli traş makinası kullanınız.
(Jilet kullanmayınız).
El çantanızı, valizinizi ve diğer eşyalarınızı sağlam kolunuzla taşıyınız.
Çok sıkı giysiler (atlet, sütyen... vb.) kullanmayınız. Geniş askılı sütyen,
bluz gibi manşeti olmayan kıyafetler tercih ediniz.
Etkilenmiş kolla itme, çekme, kaldırma gibi kuvvetli ve tekrarlayıcı
hareketlerden (cam silme ev süpürme.. ), ağır ve yük taşımayı gerektiren
sporlardan kaçınınız.
Gece uyurken etkilenmiş kolunuzun üzerine yatmamaya dikkat ediniz.
Etkilenmiş kolunuzda yada elinizde kesik oluşursa antibakteriyal bir sıvı (
iyot, batikon gibi..) ile yarayı temizleyiniz. Kızarıklık ağrı ve
iltihaplanma açısından kesik bölgeyi kontrol ediniz.Doktorunuzu
bilgilendiriniz. Gerekiyorsa antibiyotikli krem kullanınız (Bactroban,
stafine…).
Kedi,köpek gibi ev hayvanlarıyla oynarken ameliyatlı kolunuzu
koruyunuz.
Sivrisineklerin yoğun olduğu bölgelerden uzak durunuz veya sinek
kovucu tablet kullanınız.
Çantanızda her zaman lokal antibiyotikli bir krem veya batikon
bulundurunuz.
Kolunuzda şişlik, kızarıklık, ısı değişikliği hissettiğiniz zaman hekiminize
başvurunuz.
Tedavi bitiminden sonra etkilenen kola en az ayda bir kere çevre ölçümü
yaptırarak, kontrol ediniz (Bağlı olduğunuz sağlık kuruluşunda veya size
verilen eğitim ile).
•
•
•
•
ve mantar enfeksiyonlarına karşı cildinizi sürekli gözlem altında tutmanız
gerekmektedir.
Cilt bakımı ve esnekliğine dikkat edilmeli, nemlendirilmesi için yağsız
kremler, vücut sütü, vücut losyonu gibi yağ içeriği çok az olan
nemlendiriciler kullanılmalıdır.
PH nötr sabunları kullanınız.
Sıcak günlerde terlemeyi ve ciltte mantar oluşumunu engellemek için
mantar önleyici kremler kullanınız.
Günde bir kaç kez yumuşatıcı el kremi kullanınız.
SICAKTAN KAÇININ
•
•
•
•
•
•
Çok sıcak suyla duş almayınız. Ameliyatlı kolunuzu liflemeyiniz ve
keselemeyiniz.
Yanan bir soba veya şöminenin ısısından uzak durunuz.
Güneş ışınları zararlı olabilir. Özellikle güneş yanığından kaçınınız.
Güneşlenirken yüksek koruma faktörü olan koruyucular kullanınız.
Kolunuzu uzun süre güneşe maruz bırakmayınız. Güneşli havalarda
gezinirken uzun kollu açık renkli ve bol giysiler kullanınız.
Banyodan sonra saç kurutma makinasını kullanırken omuzlarınızı sıcağın
etkisinden koruyunuz (Saçınızı baş aşağı pozisyonda kurutunuz).
Çok sıcak su ile elinizde bulaşık veya çamaşır yıkamayınız.
Ütü yaparken yanıklara karşı dikkatli olunuz.
BESLENME
•
•
CİLT BAKIMI
•
Etkilenmiş kolun bakımı ve temizliği oldukça önemlidir. Kol temiz
tutulmalı, iyice kurulanmalı ve nemli bırakılmamalıdır. Kızarıklık, kaşıntı
•
Özel bir diyet uygulamanıza gerek yoktur. Dengeli ve yeterli besleniniz.
Tuz oranı düşük,lifli gıdalardan zengin bir beslenmeyle ile ideal kilonuzu
koruyun. Gereksiz kilo alımından kaçınınız. Şişmanlık ödem üzerine
olumsuz etki yapar.
Kolay sindirilebilen proteinleri içeren besinleri(balık ve tavuk) almaya
özen gösteriniz. (Protein alımına dikkat etmek şartıyla.)
Alkol ve sigaradan kaçınınız.
FAYDALI AKTİVİTELER
•
•
Yüzme, yoga, suda aerobik ve ritmik yürüyüşler faydalıdır.
azaltabileceğinizi anlatmaktadır. Buradaki bilgiler hastaneden taburcu
SEYAHAT
olduktan sonra yaşamınız boyunca size gerekli olacaktır.
Uçak veya otobüs ile seyahat ederken mutlaka hekiminize danışınız.
Gerekiyor ise mutlaka kolunuza bandaj yapınız veya kolluğunuzu
kullanınız.
AMELİYATINIZDAN SONRA NİÇİN EGZERSİZ ?
•
•
•
•
ameliyat tarafındaki
Omuz ve kol eklemlerindeki kireçlenmeyi önlemek veya gidermek,
Kola ameliyat öncesi hareketliliğini kazandırmak,
El, ön-kol ve kol kaslarını güçlendirmek,
Ameliyat ve radyoterapiye bağlı gelişen sırt, bel, boyun, baş ve omuz
ağrılarının giderilmesine yardımcı olmak,
Çarpık duruşu/ duruş bozukluğunu önlemek,
Elinizin, ön-kol ve kolunuzun şişmesini(lenfödemi) engellemek,
Ekstremitenin normale dönüşü ve iyileşmesinin hızlanmasına yardımcı
olmaktır.
elinizde ve kolunuzda
EGZERSİZLERE NASIL BAŞLAMALISINIZ?
şişkinlik ( lenfödem )
Drenler (yaranızdan çıkan hortumlar) çıkmadan önce;
riski artmaktadır. Bu
Egzersizlere ameliyat sonrası ilk 24 saat içinde sınırlı hareketlerle
risk, aynı memeye radyoterapi (ışın tedavisi) uygulandığında ciddi olarak
başlanır.
artar. Bu hastaların el, ön-kol ve kollarının, her türlü kesik, yanık gibi
1. Top sıkma egzersizi
travmalardan korunması büyük önem taşımaktadır.
Avucunuza sığacak kadar bir lastik top kullanarak elinizi sıkıp gevşetiniz.
Ameliyat tarafındaki elinizde veya kolunuzda, yaralanma ya da iltihabi
2. El açıp kapama egzersizi (top sıkmaya benzer egzersiz)
bir olay başlarsa, vücudunuz bu bölgeye sıvı ve hücreler göndererek
Ameliyattan birkaç saat sonra başlanır. El, 15 ila 25 defa açılıp
mikroplarla savaşır. Buradaki fazla sıvının geriye dönüşü güçleşmiş
kapatılır.Bu hareket günde 3-4 kez tekrarlanır. Bu şekilde lenf sıvısının
olduğundan elde ve kolda şişkinlik (ödem) gelişebilir. Bu nedenle
genel vücut dolaşımına dönüşü hızlanacaktır.
enfeksiyonlara karşı çok dikkatli olmanız gerekmektedir.
3. Saç tarama egzersizi
Buradaki bilgiler ameliyat sonrasında el ve kolunuzda enfeksiyon ve buna
Dik oturun, dirseğinizi masaya dayayın ve bir tarakla saçınızın bir tarafını
MEME AMELİYATI SONRASI EGZERSİZLERİNİZ,
BAKIMINIZ VE GÜNLÜK YAŞAMA DÖNÜŞ
Meme ameliyatınız
esnasında size yapılan
müdahalelerden dolayı,
bağlı şişkinliği (lenfödem) nasıl önleyebileceğinizi veya
•
•
•
önden başlayarak geriye doğru tarayın daha sonra saçınızın tamamını
taramaya çalışın.
Ektkilenmiş kolun dirsek ve el hareketlerini yapabilirsiniz. Ancak kolun
omuzdan yana açma- kapama egzersizleri drenler çıktıktan sonra
başlayacaktır. Drenler dururken kolunuz devamlı vücudunuza yapışık
kalmamalıdır (Günlük işlerinizi bu elinizi kullanarak , çok yorulmadan
yapabilirsiniz). Bu nedenle açıp- kapama hareketini yapmadan sadece 90°
lik açı ile açma ve kol altına yastık koyma işlemini yapabilirsiniz.
Günde en az iki kez egzersizleri tekrarlayabilir, ağrı oluşursa egzersizlere
ara verebilirsiniz.
Bu egzersizleri yaşam boyu yapmalısınız.