banka muhasebesi

BANKA MUHASEBESİ
MALİ TABLOLAR
VE
TEK DÜZEN HESAP PLANI
Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
1
TANIM

BANKA MUHASEBESİ;mevduat
toplama, kredi verme, türev ürünler, kredi
kartları ve bankacılık hizmetleri
dolayısıyla genel müdürlük ile şubelerde
ortaya çıkan işlemlerin tekdüzen hesap
planına uygun şekilde kayıt altına
alınmasıdır.
Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
2
Bankalarda Kullanılan Defterler
1.Kanuni defterler
 Yevmiye Defteri
 Defteri Kebir
 Envanter Defteri
 Damga Vergisi Defteri
 Toplantı ve Müzakere Defteri (Genel Kurul
Tutanaklarının yazıldığı defter)
 Pay Sahipleri Defteri(Ortaklar Pay Defteri)
 Karar Defteri (Yönetim Kurulu kararlarının
yazıldığı defter)
Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
3
Bankalarda Kullanılan Defterler
2.Diğer Defterler
 Banka Sigorta Muameleleri Defteri
 Kasa Defteri
 Diğer Yardımcı Defterler
Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
4
Defterler


Yevmiye defteri; kaydedilmesi gereken işlemlerin tarih sırasıyla ve
maddeler halinde düzenli olarak yazıldığı defterdir. Bu defterde yer
alan bir güne ait kayıtların tamamına yevmiye maddesi denir. Her
yılın ilk iş günü 1 numara ile başlayıp sıra atlamadan birbirini
izleyen numaralarla kayıtlar devam eder. Her sayfa toplamı alınarak
bir sonraki sayfaya aktarılır. En son sayfadaki genel toplam o güne
kadar aktarılan işlemlerin toplamına eşit olduğundan defteri kebirin
borç alacak toplamına dolayısıyla o tarihteki mizanın genel
toplamına eşit olur.
Defteri Kebir; yevmiye defterine kaydedilmiş işlemleri buradan
alarak ilgili hesap grubu bazında dağılımını yapan sınıflandıran ve
işlemleri düzenli olarak ilgili hesaplarda toplayan defterdir. Tek
düzen hesap planında 3 hane ile kodlanmış ana hesaplar bu defterde
yer alır.
Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
5
Defterler



Envanter defteri; işe başlama tarihinde ve bunu izleyen her hesap
döneminin sonunda bilanço günü çıkarılan envanterlerin
kaydedildiği defterdir. (Envanter; sayma döküm çıkarma anamında
olup işletmedeki varlıkların sayılarak tespit edilmesini ifade eder.)
Damga vergisi defteri; bu vergi yönünden sürekli mükellefiyet tesis
ettiren kişi ve kurumlar tarafından tutulur. Bu kurumlardan biri
bankalardır. Damga vergisi kağıtlara pul yapıştırmak, basılı damga
koymak, makbuz vermek ve istihkak dan kesinti yapılması şeklinde
ödenir. (Damga vergisi kanunu 11/7/1964-11751 sayılı yasa ile
çıkarılmış olup her aya ait vergi takip eden ayın 26.gününe kadar
şubelerin muhtasar beyanname verdikleri vergi dairesine yatırılır.
Defterler; mürekkep veya makine ile yazılmalı, boş satır
bırakılmamalı, sayfalar yok edilmemeli, Türkçe tutulmalıdır.
Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
6
Defterler



Pay sahipleri defteri; pay sahiplerinin ad ve soyadları veya ticaret
ünvanları ile ikametgahlarının konan veya sonradan artırılan
sermayeye karşılık payları için yapılan ödemelerin yazıldığı
defterdir.
Toplantı ve müzakere defteri; genel kurul tutanaklarının yazıldığı
defterdir.
Yönetim Kurulu Karar defteri; Yönetim Kurulu, denetim komitesi,
kredi komitesi ve müdürler kurulu kararları aralarında açıklık
bırakmamak ve satır aralarında çıkıntı olmamak şartıyla tarih ve sıra
numarasıyla onaylanmış müteselsil sayfa numaralı bir deftere
metnin doğruluğundan hiçbir şekilde şüpheye yer verilmeyecek
şekilde kaydedilir ve her kararın altı üyeler tarafından karar
tarihinden itibaren bir ay içinde imzalanır.
Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
7
Defterlerde Tasdik İşlemleri
1)Sayfa tasdiği; defterin her sayfasına sıra numarası konulması ve
resmi mühürle mühürlenmesi suretiyle noterce yapılır. Defterin kaç
sayfadan oluştuğu, hangi yıl kullanılacağı, defterin adı, sahibinin
ünvanı noter tarafından ilk sayfaya kaydolunur.
2)İbraz tasdiği; önceki yıl kullanılmış defterler takip eden senenin en
geç ocak ayı sonuna kadar notere ibraz edilir. Son kaydın altına noter
tarafından görülmüştür yazılarak imza konulur. Bu tasdik yevmiye ve
envanter defterlerine yapılır.
*Bankalarda defter ve evrakların yasal saklanma süresi 10 yıldır.
Defterler bilgisayar çıktısı almak üzere müteharrik yapraklı ve sürekli
form kağıdı kullanmak suretiyle tutulabilir.
Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
8
BANKALARIN MUHASEBE
UYGULAMALARI

BANKALARIN MUHASEBE UYGULAMALARINA VE
BELGELERİN SAKLANMASINA İLİŞKİN USUL VE
ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK (1 Kasım 2006 tarihli
ve 26333 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.)

Yönetmeliğin amacı, bankaların; muhasebe ve raporlama
sisteminde şeffaflık ve tekdüzenin sağlanması, işlemlerinin kayıt
dışında kalmasının önlenmesi, faaliyetlerinin gerçek mahiyetlerine
uygun olarak sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi,
konsolide ve konsolide olmayan bazda mali durumları, mali
performansları ile yönetimin etkinliği hakkında bilgileri içeren
finansal tablolarının zamanında ve doğru bir şekilde hazırlanması,
raporlanması ve yayımlanmasına ve belgelerin saklanmasına ilişkin
usul ve esasları düzenlemektir.
Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
9
Belgeler
VUK 243 Seri No’lu Tebliğinde bankalar tarafından
düzenlenecek belgeler belirtilmiştir.
 Bankalar, yaptıkları hizmet ve satış işlemlerine ilişkin
kayıtlarının dayanağı olan fatura yerine, aşağıda açıklanan
şartlara uygun olarak belge düzenlemek zorundadırlar.
 Bankalar, döviz alım satım işlemleri ile menkul kıymetler
borsasında aracı kurum sıfatıyla müşterileri adına yaptıkları
menkul kıymet alım satımları hariç olmak üzere, yaptıkları
bütün hizmetler veya satışlar dolayısıyla lehlerine tahakkuk
edecek tutarları dekontlarla belgeleyeceklerdir.
 Bankalar döviz alım satım işlemlerini T.C. Merkez Bankası
tarafından belirlenen esaslara uygun olarak düzenleyecekleri
döviz alım belgeleri veya döviz satım belgeleri ile
belgelendireceklerdir.

Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
10
Belgeler
Bankalar, müşterileri adına menkul kıymet borsalarında aracı
kurum sıfatıyla yapacakları alım satımlara ilişkin olarak
lehlerine tahakkuk edecek tutarları düzenleyecekleri işlem sonuç
formları veya bu belgede yer alması gereken bilgileri de ihtiva
etmek kaydıyla düzenleyecekleri dekontlarla belgelendirir.
 Dekontların, döviz alım ve satım belgelerinin ve bankalarca
aracı kurum sıfatıyla düzenlenecek işlem sonuç formlarının
basımı için önceden izin alınması, anlaşmalı matbaalara
bastırılması veya notere tasdik ettirilmesi zorunlu olmayıp,
bankalar (Ocak-Haziran) ve (Temmuz-Aralık) olmak üzere her
yıl 6'şar aylık dönemler itibariyle fatura yerine geçmek üzere
düzenledikleri dekontların seri ve sıra numaralarını, bunları
düzenleyen birim ve şubelerin kod numaralarıyla birlikte bir
liste haline getirerek dönemin bitimini izleyen ayın son günü
mesai bitimine kadar kurumlar vergisi yönünden bağlı
bulundukları vergi dairelerine taahhütlü olarak gönderecekler
veya elden teslim edeceklerdir.
Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
11

Bankalarca Hazırlanan Finansal
Tablolar
Bilanço
 Gelir Tablosu
 Özkaynak Değişim Tablosu
 Nakit Akış Tablosu
 Kar Dağıtım Tablosu
Finansal tablo dipnot ve açıklamaları ile
açıklayıcı rapor ve tablolar finansal
tabloların ayrılmaz parçasıdır.

Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
12
Bilanço



Bilanço, bankanın belirli bir tarihteki iktisadi ve mali
durumunu yansıtan, varlıklarını, borçlarını ve
özkaynaklarını, aktif ve pasif hesaplar şeklinde gerçeğe
uygun ve doğru bir biçimde gösteren tablodur.
Bilançonun aktif bölümü paraya dönüşüm çabukluğuna,
pasif bölümü ise ödeme çabukluğuna göre düzenlenir.
Bilanço net değer esasına göre hazırlanır.
Varlıklar gelecekteki iktisadi faydaların kullanma
hakkının bankaya ait olması ve güvenilir bir şekilde
ölçülebilen değer veya maliyetinin bulunması
durumunda bilançoda gösterilir.
Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
13
Bilanço
Yükümlülükler iktisadi faydaları içeren kaynakların
banka dışına çıkmasına yol açacak bir edime sahip
olunması ve bu edimin yerine getirilmesi için gerekli
tutarın güvenilir bir şekilde ölçülebilmesi durumunda
bilançoda gösterilir.
 Bilanço dışı hesaplar, bankanın aktif ve pasifini birinci
derecede ilgilendirmeyen, müşterilere sağlanan gayri
nakdi krediler ile ileride borç veya alacak doğuracak hak
ve yükümlülükleri izlemek amacıyla kullanılan bilanço
dışı hesapları ifade eder.
 Bilanço dışı hesapların bakiyeleri, gerçek aktif ve pasif
değer niteliği taşımadığından, bu gruptaki hesaplar
bilanço ve gelir tablosu hesapları ile karşılaştırılmaz.

Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
14
Gelir Tablosu
Gelir tablosu, bankanın belirli bir hesap döneminde elde
ettiği tüm hasılat ve gelirler ile katlandığı tüm maliyet ve
giderleri sınıflandırılmış olarak gösteren ve dönem
faaliyet sonuçlarını kâr veya zarar olarak özetleyen
tablodur.
 Bütün gelir ve giderler, tahakkuk tarihleri itibarıyla
kayda alınır ve tahakkuk ettikleri hesap dönemine ait
gelir tablosunda gösterilir.
 Bütün gelirler ve giderler, kaynakları itibarıyla
sınıflandırılır, her gelir grubu ilgili olduğu gider grubu
ile karşılaştırılır ve gayrisafi tutarları üzerinden
gösterilir.

Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
15
Gelir Tablosu
Gelirler, varlıklardaki artışa veya yükümlülüklerdeki azalışa
bağlı olarak elde edilebilir iktisadi faydalarda güvenilir bir
şekilde ölçülebilen bir artış olduğunda, gelir tablosunda
muhasebeleştirilir.
 Giderler, varlıklardaki azalış veya yükümlülüklerdeki artışa
bağlı olarak elde edilebilir iktisadi faydalarda güvenilir bir
şekilde ölçülebilen bir azalış olduğunda, gelir tablosunda
muhasebeleştirilir.
 Gerçekleşmemiş gelir ve kârlar, gerçekleşmiş gibi veya
gerçekleşenler gerçek tutarından fazla veya az gösterilemez.
 Gelir, gider, kâr ve zarar kayıtları ile ilgili olarak düzeltme kaydı
yapılmasının gerekmesi, ancak, bu kayıtların önceki dönemlerin
finansal tablolarında düzeltme yapılmasını gerektirecek
büyüklük ve nitelikte olmaması durumunda, yapılan düzeltmeler
dönemin gelir tablosunda gösterilir.

Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
16
Diğer Mali Tablolar
Nakit akış tablosu, belirli bir muhasebe döneminde bankaların
nakit ve nakit benzeri varlıklarında meydana gelen değişiklikleri
ifade eden nakit akışlarını (nakit tahsilat ve ödemelerini),
kaynakları ve kullanım yerleri bakımından bankacılık
faaliyetleri, yatırım faaliyetleri ve finansman faaliyetleri
itibarıyla sınıflandırarak gösteren tablodur.
 Özkaynak değişim tablosu, ana ve katkı sermaye kalemlerinin
her birinin dönem başı bakiyesini, dönem içinde söz konusu
kalemlerde meydana gelen artışları veya azalışları ve dönem
sonu kalanını ayrı ayrı gösterecek biçimde düzenlenir.
Karşılaştırılabilirliği sağlamak bakımından, cari dönem
hareketlerinin yanı sıra önceki dönem hareketleri ayrı bir bölüm
şeklinde gösterilir.

Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
17
Finansal Raporların Sunulması
Bankalar, yıl sonu konsolide ve konsolide olmayan finansal
raporları ilgili oldukları yılı takip eden Nisan ayı sonuna
kadar Kuruma ve kuruluş birliklerine elektronik ortamda ve
matbu olarak tevdi etmek zorundadır.
 Bankalar Mart, Haziran ve Eylül ayları sonu itibarıyla
düzenleyecekleri konsolide olmayan ara dönem finansal
raporlarını kırkbeş gün içinde, konsolide olanları ise
yetmişbeş gün içinde Kuruma ve kuruluş birliklerine
elektronik ortamda ve matbu olarak tevdi etmek zorundadır.
 Bankalar, her ay sonu itibarıyla düzenleyecekleri bilânço ve
gelir tablolarının birer örneğini ve Kurum tarafından istenen
diğer ilave bilgi ve açıklamaları dönemi izleyen otuz gün
içinde Kuruma tevdi etmek zorundadır.

Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
18
Belgelerin Saklanması
Bankaların, müşterilerinden ve Resmî ya da özel kurum ve
kuruluşlardan gelen belge ve yazıları ve Bankaların İç Sistemleri
Hakkında Yönetmelik uyarınca hazırlayacakları raporlar da
dâhil olmak üzere, faaliyetleri ile ilgili belgelerin asıllarını veya
mümkün olmadığı hâllerde sıhhatlerinden şüpheye mahal
vermeyecek kopyalarını ve müşterilerine ve Resmî ya da özel
kurum ve kuruluşlara yazdıkları yazıların makine ile alınmış,
tarih ve numara sırası verilerek düzenlenecek suretlerini
istenildiğinde ibraz edilebilecek şekilde nezdlerinde on yıl
süreyle saklamaları zorunludur.
 Evrak kayıt sisteminde yukarıdaki belgelerin tarih, numara ve
konusu belirtilmek suretiyle kaydının tutulması zorunludur.
Bankalar, diğer kanunlar ile getirilen sınırlamalar saklı kalmak
kaydıyla, yasal defterler dışındaki belgeleri, Kurumca yapılacak
denetimlerde veya istenmesi halinde ibraz edilebilecek şekilde
elektronik ortamda saklayabilirler.

Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
19
Tekdüzen Hesap Planı
Sektörde kullanılan ilk hesap planı TBB
koordinasyonu ve TCMB gözetiminde
hazırlanarak Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı
onayı ile 1 Ocak 1986 tarihinden itibaren
kullanılmaya başlanmıştır.
 BDDK 01.10.2002 tarihinde yayınladığı
izahname ile THP’yi uygulamış, son olarak
01.01.2007 tarihinden itibaren uygulamaya
konan THP yürürlüğe girmiştir.

Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
20
Tekdüzen Hesap Planının Amacı
Türkiye’de faaliyet gösteren tüm bankalar
için muhasebeleştirme ve finansal
raporlama açısından tekdüzeni,
 Bankalarca hazırlanacak olan tek tip
bilanço ve gelir tablosunun doğrudan elde
edilmesini,
 Bankaların denetim ve gözetimi için
gerekli olan bilgilerin doğrulanabilir ve
denetlenebilir bir şekilde doğrudan,
sağlıklı olarak THP’den elde edilmesini,

Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
21
Tekdüzen Hesap Planının Amacı
Ekonominin izlenmesi ve yönlendirilmesi
için gerekli olan bilgilere ve diğer
istatistiklere doğrudan ulaşılmasını,
 Banka yönetiminin finansal analiz, risk
analizi, verimlilik analizi gibi ihtiyaç
duyduğu bilgileri standart bir şekilde elde
edebilmesini sağlamaktır.

Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
22
Tek Düzen Hesap Planı
Tekdüzen Hesap Planı, aşağıda belirtilen gruplardan oluşur;
0 DÖNEN DEĞERLER
1 KREDİLER
2 YATIRIM AMAÇLI DEĞERLER VE DİĞER AKTİFLER
3 MEVDUAT VE DİĞER YABANCI KAYNAKLAR
4 ÖZKAYNAKLAR
5 FAİZ GELİRLERİ
6 FAİZ GİDERLERİ
7 FAİZ DIŞI GELİRLER
8 FAİZ DIŞI GİDERLER
9 BİLANÇO DIŞI HESAPLAR

Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
23
Tek Düzen Hesap Planı

1
A




Hesap numaralama sistemi, belirli hesaplar hariç altı haneden
oluşmuştur. İstisnai hesaplar ise yedi haneden oluşmaktadır.
Hesap numaralarının hanelere göre gösterimi aşağıda belirtildiği
şekildedir:
2 3 4 5 6
B C D E F
A - Grup numarasını tanımlar,
BC - Defteri kebir hesap numaralarını tanımlar,
DE - Yardımcı hesap numaralarını tanımlar,
F - Alt hesap numaralarını tanımlar.
Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
24
Tek Düzen Hesap Planı
Her grup içerisinde yer alan hesaplar, Türk parası ve yabancı
para olarak ikiye ayrılmıştır. Türk parası ve yabancı para
işlemler için çalışan hesaplar, 012 Yoldaki Paralar – T.P., 013
Yoldaki Paralar – Y.P. örneğinde olduğu gibi, defteri kebir
seviyesinde belirlenmiştir. Defteri kebir hesaplarının son hanesi
çift sayı ise Türk Parası hesapları, tek sayı ise yabancı para
hesapları ifade eder.
 Yabancı para olarak belirtilen hesaplar, bankaların yabancı para
işlemlerine ilişkin tutarların kaydedildiği hesaplardır. Bu
hesaplardaki yabancı para bakiyeler dönem sonlarında
değerlemeye tabi tutularak değerleme farkları ilgili hesaplara
intikal ettirilir. Yabancı para hesaplardan ve işlemlerden
sağlanan yabancı para faiz, komisyon ve gelirler, işlem
tarihindeki kurdan Türk parasına çevrilir ve ilgili yabancı para
kâr/zarar hesaplarına kaydedilir.

Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
25
Tek Düzen Hesap Planı
Tekdüzen Hesap Planında;
*Bütün defteri kebir hesaplarının yardımcı ve alt hesaplarıyla
birlikte kullanılmasalar dahi açılması zorunludur.
*Kurumun izni olmadan defteri kebir seviyesinde yeni hesap
açılamaz.
*Defteri kebir düzeyinde açılmış olup yardımcı ve alt hesapları
bulunmayan hesaplar için bankalar ihtiyaç duymaları halinde
yardımcı, alt ve daha tali dereceli hesaplar açabilirler.
*Defteri kebir hesabı ile birlikte bir veya daha fazla yardımcı hesap
varsa yeni yardımcı hesapların ilavesi, bir veya daha fazla alt hesap
varsa yeni alt hesapların ilavesi, Kurumun izniyle mümkündür.
*Yardımcı hesap veya alt hesap seviyesinde tespit edilmiş
maddeler için bankalar, gerek duyacakları alt ve daha tali hesapları,
mevcut hesap numaralarının sonuna yeni haneler eklemek suretiyle
açabilirler.
Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
26

Tek Düzen Hesap Planı
*Altı ya da yedi haneli hesaplarda bankalar, döviz cinsi,
müşteri numarası, kontrol numarası gibi hususları izlemek
amacıyla, ilave haneler eklemek suretiyle daha alt seviyede
hesaplar açabilirler.
*“Diğer” hesaplar, ilgili bölümde ayrı bir hesap açılmasını
gerektirmeyen büyüklükte olan işlemler ile sık
tekrarlanmayan işlemlerin kaydı için ayrılmıştır. Bir işlem
bu niteliği taşımadığı halde kaydedileceği özel bir hesap
bulunmuyorsa, bu tür işlemler için Kurumdan izin alınarak
özel bir hesabın açılması şarttır.
Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
27
Tek Düzen Hesap Planına Göre
Bilançonun Yapısı
Aktif
X Bank A.Ş. 31.12.20XX Bilançosu
Pasif
0 Dönen Değerler
3 Mevduat ve Diğer
Yabancı Kaynaklar
1 Krediler
2 Yatırım Amaçlı Değerler
ve Diğer Aktifler
Aktif Toplamı
4 Öz kaynaklar
Pasif Toplamı
Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
28
Tek Düzen Hesap Planına Göre
Gelir Tablosunun Yapısı
X Bank A.Ş. 31.12.20XX tarihli
Gelir Tablosu
5 FAİZ GELİRLERİ
6 FAİZ GİDERLERİ
7 FAİZ DIŞI GELİRLER
8 FAİZ DIŞI GİDERLER
Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
29
NOT
İLAVE KAYNAKLAR
1.KİTAP:BANKA MUHASEBESİ,
Doç. Dr. Mehmet Hasan Eken,
Doç. Dr. Hüseyin Selimler, DER Yayınları
2.İNTERNET:
www.bddk.org.tr
www.tbb.org.tr
www.tcmb.gov.tr

Yrd. Doç. Dr. Figen Esin
30