Kamu Bütçesi ve Maliye Politikası

Ekonomi II
18.Kamu Bütçesi ve Maliye
Politikası
Doç.Dr.Tufan BAL
Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK’in Temel Ekonomi kitabından
faydalanılmıştır.
2
18.1.Kamu (Devlet) Bütçesi
• Kamu bütçesi, Millet Meclisi tarafından
onaylanıp kanunlaşan ve devletin planlanan gelir
ve harcamalarını gösteren yıllık bir programdır.
• Devlet, kamu bütçesi yoluyla maliye politikasını
uygular ve makroekonomik değişkenler üzerinde
etkili olmaya çalışır.
• Amaç, ekonomide büyüme, tam istihdam,
istikrar ve adil gelir dağılımı gibi temel
makroekonomik hedeflerin gerçekleştirilmesidir.
3
18.1.Kamu (Devlet) Bütçesi
• Kamu bütçesinde planlanan devlet gelirleri
(taxes=T) planlanan devlet harcamalarına
(government expenditures=G) eşit ise (T=G),
denk bütçe, planlanan gelirler planlanan
giderlerden daha fazla ise (T>G) ise bütçe fazlası
ve planlanan gelirler planlanan harcamalardan
az ise (T<G) ise bütçe açığı durumu söz
konusudur.
• Türkiye’de kamu bütçesi ile ilgili üç tanımlama
vardır.
▫ Genel bütçe
▫ Katma bütçe
▫ Konsolide bütçe
4
18.1.Kamu (Devlet) Bütçesi
• Genel bütçe, kamu kurumlarından yasama ve
yargı ile Cumhurbaşkanlığı ve merkezi idareye dahil
bakanlık ve idareler,
• Katma bütçe, ayrı tüzel kişilikleri bulunan birer
yerinden yönetim kuruluşu olan üniversiteler ve
diğer katma bütçeli idareler yer almaktadır.
• Genel ve katma bütçeye konsolide bütçe (devlet
bütçesi) denir.
• Geliri giderini karşılayamayan kuruluşlar için devlet
bütçesinden ödenek konulabilir.
• Sosyal güvenlik kuruluşlarının prim gelirleri emekli
aylıklarına yetmediği zaman bütçeden yardım
yapılır.
5
18.1.Kamu (Devlet) Bütçesi
• Mahalli idarelerin öz gelirlerine ek olarak genel
bütçe vergi gelirlerinden pay ayrılır.
• TBMM tarafından onaylanıp kanunlaşan
konsolide bütçe yıl içinde uygulamaya konur.
• Yıl sonunda gerçekleşen konsolide bütçe, yıl
başındaki planlanan konsolide bütçeden bazı
sapmalar gösterebilir.
• Tablo 18.1.’de Türkiye’nin 2000-04 yılları
arasındaki Konsolide Bütçe Özeti verilmiştir.
6
7
8
9
18.1.Kamu (Devlet) Bütçesi
10
18.2.Kamu (Devlet) Bütçesi
11
18.2.Maliye Politikası ve Otonom Vergiler
Varsayımı Altında Maliye Politikası
• Maliye politikası, hükümetin vergilerde ve kamu
harcamalarında değişiklikler yaparak bunu
hazırlanan bütçeye yansıtması ve bu şekilde
ekonomide arzu edilen hedeflere ulaşmaya
çalışmasıdır.
• Vergilerde ve devlet harcamalarında yapılacak
değişiklikler ekonomideki toplam harcamaları ve
dolayısıyla üretim (=gelir) ve istihdam düzeyini
etkiler.
• Bu etki çarpan mekanizması yoluyla belirlenir.
• Vergilerde ve devlet harcamalarında yapılacak
değişikliklerin gelir (reel GSYİH) üzerindeki çarpan
etkisini çarpan etkisini otonom vergiler varsayımı
altında incelendiğini unutmamak gerekir.
12
18.2.Maliye Politikası ve Otonom Vergiler
Varsayımı Altında Maliye Politikası
• Vergiler (T), devlet harcamaları (G) otonom
olarak ele alındıklarında, planlanan toplam
harcamaların
• AE=C+I+G+(X-M)
•
=Co+cTo+I0+Go+(X0-M0)+cY
• Ve makroekonomik denge Yo=1/1-c*A idi,
dolayısıyla
▫
▫
▫
▫
▫
Vergi çarpanı (kT)
=-c/1-c
Yatırım çarpanı (k1) =1/1-c
Devlet (kamu) harcamaları çarpanı (kg)=1/1-c
İhracat çarpanı (kx) =1/1-c
İthalat çarpanı (km) =-1/1-c
13
18.2.Maliye Politikası ve Otonom Vergiler
Varsayımı Altında Maliye Politikası
• Devlet harcamalarında bir artış gelirde
kG=1/1-c) katı bir artışla, vergilerde bir artış ise
gelirde kt=-c/(1-c) katı bir azalmaya neden
olmaktadır.
• O zaman, devlet harcamalarında ve vergilerde aynı
miktarda bir artış, gelirde ne kadar bir değişmeye
neden olur?
∆Y=kg ∆G+kt ∆T
=kg+kt=1=kb denk bütçe çarpanı diye
adlandırılır.
• Denk bütçe çarpanına göre, devlet
harcamalarında ve vergilerde aynı miktarda bir
artış, gelirde de aynı miktarda bir artışa neden
olacaktır.
14
18.2.Maliye Politikası ve Otonom Vergiler
Varsayımı Altında Maliye Politikası
• Ekonomide bir enflasyonist açık olduğunda,
uygun maliye politikası daraltıcı maliye
politikasıdır.
• Amaç, toplam harcamaları azaltarak
ekonomideki aşırı talebi azaltıp enflasyonu yok
etmektedir.
• Daraltıcı maliye politikalarına göre, devlet
harcamaları azaltabilir, vergi oranları artırabilir
veya ikisi birlikte yapılabilir.
15
18.2.Maliye Politikası ve Otonom Vergiler
Varsayımı Altında Maliye Politikası
• Ekonomide bir deflasyonist açık olduğunda,
uygun maliye politikası genişletici maliyet
politikasıdır.
• Amaç, toplam harcamaları artırarak
ekonomideki yetersiz talebi artırıp deflasyonist
açığı kapatmaktır.
• Genişletici maliye politikasına göre devlet
harcamaları artırabilir, vergi oranları azaltabilir
veya ikisini birlikte yapabilir.
16
İletişim Bilgilerim:
Doç.Dr.Tufan BAL
Süleyman Demirel Üniversitesi
Tarım Ekonomisi Bölümü ISPARTA
[email protected]
http://tufanbal.net