PEMBE HAYAT LGBT Dayanışma Derneği Adres: Ataç 1 Sokağı 3/8 Yenişehir, Çankaya-Ankara Telefon: 0312 433 85 17 Faks: 0312 433 85 18 Web: pembehayat.org E-Posta: [email protected] Bu E-Bülten, Pembe Hayat Derneği tarafından, trans bireylerin maruz kaldıkları hak ihlallerini görünür kılmak ve Dernek’in bu konu ile ilgili yaptığı çalışmalar hakkında kamuoyunu bilgilendirmek amacıyla hazırlanmaktadır. BİZ KİMİZ? 2006’da kurulan ve çalışmalarını Ankara merkezli sürdüren Pembe Hayat Derneği, Türkiye’de yaşayan trans bireylerin başta nefret suçları, ayrımcılık, polis şiddeti olmak üzere maruz kaldıkları hak ihlallerine karşı mağdurlara doğrudan destek sunan ve bu sorunların bertaraf edilmesi için sistematik savunuculuk çalışmaları gerçekleştiren bir sivil toplum örgütüdür. NELER YAPIYORUZ? • Doğrudan hukuki destek ve danışmanlık veriyoruz Hak ihlallerine maruz kalan trans bireyler ile seks işçilerine yönelik doğrudan hukuki destek programı kapsamında 24 saat avukat desteği sunuyoruz. • İzleme, raporlama ve belgeleme yapıyoruz Alanda çalışan raportörler aracılığıyla, başta kötü muamele ve işkence olmak üzere hak ihlallerinin tespiti ve görünür kılınması için trans hakları raporlaması yapıyoruz. • Kapasite geliştirme ve eğitim programları düzenliyoruz Trans bireylerin sivil toplum faaliyetlerine daha etkin şekilde katılmalarını sağlamak amacıyla cinsel sağlık ve temel haklar, insan hakları ve yasal koruma, psikolojik destek ve korunma, proje döngüsü ve yazımı, politika oluşturma ve gönüllü yönetimi, savunuculuk ve lobicilik vb. alanlarda düzenli eğitimler gerçekleştiriyoruz. • Savunuculuk ve lobicilik yapıyoruz Özellikle cinsiyet kimliği ve ifadesi temelinde yaşanan sorunlar, gündemdeki gelişmeler ve temel hak talepleri noktasında sivil toplum örgütleri, medya, yasa yapıcılar, karar vericiler ve uluslararası kurumlar nezdinde sistematik savunuculuk yapıyor ve bunun bir parçası olarak lobicilik faaliyetlerini sürdürüyoruz. • Uluslararası Nefret Suçları Mağduru Trans Bireyleri Anma Konferansı Her yıl Kasım ayında Ankara’da, Türkiye ve yurtdışından hukukçu, akademisyen, insan hakları savunucusu, medya temsilcisi, sanatçı, parlamenter vb. alanında önemli kişilerin katılımıyla nefret suçlarına maruz kalmış trans bireylerin sorunları, talepleri ve strateji önerileri konusunda “Uluslararası Nefret Suçları Mağduru Trans Bireyleri Anma” başlıklı konferansı düzenliyoruz. • Uluslararası Seks İşçileri ve İnsan Hakları Sempozyumu Her yıl Mart ayında başta Türkiye’deki seks işçileri olmak üzere, seks işçilerinin maruz kaldıkları ayrımcılık, nefret suçları ve toplumsal dışlanma konularında çeşitli kesimlerin katılımıyla Uluslararası Seks İşçileri ve İnsan Hakları konulu sempozyumu düzenliyoruz. • Lubunya dergisi Türkiyeli trans bireylerin sorunları, talepleri ve trans hareketin vizyonu zemininde yaşanan gelişmeleri aktarmak amacıyla Lubunya adlı dergiyi yayımlıyoruz. 3 ayda bir yayımlanan dergi ücretsiz dağıtılmaktadır. BİZE ULAŞIN Pembe Hayat Derneği hakkında daha fazla bilgi edinmek, yaşadığınız hak ihlali hakkında bilgilendirmede bulunmak, hukuki destek almak veya herhangi başka bir konuda bilgi paylaşmak ve/veya önerilerinizi sunmak istiyorsanız bize ulaşın. Kemal Ördek, Projeler Koordinatörü: [email protected] Buse Kılıçkaya, Basın Sözcüsü: [email protected] Belgin Çelik, Hak İhlalleri Raportörü: [email protected] Aras Güngör, Organizasyon Sorumlusu: [email protected] 1 PEMBE HAYAT LGBT Dayanışma Derneği Adres: Ataç 1 Sokağı 3/8 Yenişehir, Çankaya-Ankara Telefon: 0312 433 85 17 Faks: 0312 433 85 18 Web: pembehayat.org E-Posta: [email protected] FİLİPİNLİ TRANS AKTİVİSTİN VİZE BAŞVURUSU, TÜRKİYE BÜYÜKELÇİLİĞİ TARAFINDAN CİNSİYET KİMLİĞİ SEBEBİ İLE REDDEDİLDİ Filipinli trans hakları savunucusu Rio Moreno, CREA tarafından 18 - 26 Haziran 2011 tarihleri arasında İstanbul’da düzenlenen Uluslararası Cinsellik, Toplumsal Cinsiyet ve Haklar Konferansı’na katılmak amacı ile Türkiye’nin Manila Büyükelçiliği’ne başvurmuştur. CREA tarafından katılımcı kimliği ile kabul alan, Astraea Vakfı tarafından da finansal olarak desteklenen Rio Moreno, büyükelçiliğin gerekli gördüğü bütün bilgileri vize bölümüne sunmasına rağmen, başvurusu usule aykırı şekilde reddedilmiştir. Moreno başvuru yaparken, kendisinden pasaportu alınmamıştır. Ayrıca, vize bölümüne sunduğu orijinal belgelerin bir kısmı kendisine geri verilmemiştir. İlginç bir şekilde, gerekli belgeleri sunmasından beş dakika sonra, ilgili yetkili Gladys Ortega tarafından başvurusunun reddedildiği yanıtını almıştır. Rio Moreno, vize bölümü yetkilisinden başvuru reddi ile ilgili herhangi bir açıklama yapıp yapamayacaklarını sorduğunda ise, “trans kimliği sebebi” ile yanıtını almıştır. Moreno’nun aktif üyesi olduğu Filipinli transkadınların örgütü STRAP yetkilileri durumu öğrenmek için vize bölümünü aradıklarında, yine Gladys Ortega tarafından “trans kimliği” işaret edilmiştir. 2 ri ile Avrupa Komisyonu yetkilileri nezdinde kaygı uyandırmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin Manila Büyükelçiliği’nin bir yetkilisi tarafından, bundan sonra aynı elçilik tarafından Filipinli trans bireylere vize verilmeyeceğinin belirtilmiş olması cinsiyet kimliği temelli ayrımcılığın açık bir göstergesidir. Yaşanan bu ciddi ayrımcılık vakası sonrası, Pembe Hayat Derneği olarak, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı ile Manila Büyükelçiliği’ne birer mektup yazarak, durum hakkında bilgilendirme yapılması istenmiştir. Ancak, ilgili kurumlar tarafından yaşanan ayrımcılık örneği ile ilgili herhangi bir yanıt gelmemiştir. Ayrıca, Rio Moreno’nun talebi ile Pembe Hayat Derneği tarafından, kendisine doğrudan hukuki destek sunulmaktadır. Dernek olarak, Moreno’nun yaşadığı açık ayrımcılık ile ilgili kendisine her türlü desteği sunmaya devam edeceğiz. PEMBE HAYAT DERNEĞİ’NDEN DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI’NA GÖNDERİLEN MEKTUP 08.06.2011 Sayın Ahmet DAVUTOĞLU Dışişleri Bakanı ANKARA Sayın Bakan, Mağdur, 2010 Haziran’ında Türkiye’nin Manila Büyükelçiliği’nden vizesini kolaylıkla almıştır. Elçilik yetkilisine bu durum hatırlatıldığında, “bu politika büyükelçiliğin yeni politikası” yanıtı verilmiştir. Türkiye’deki transgender bireylerin maruz kaldıkları insan hakları ihlallerine karşı çalışmalar yürüten derneğimize, Leo Roberto Moreno adlı Filipinler uyruklu bir transgender insan hakları savunucusu tarafından, Filipinler’deki Manila Büyükelçiliği Vize Bölümü tarafından ayrımcılık yapıldığı iddiası ile bir başvuru ulaşmıştır. Rio Moreno’nun durumu, uluslararası Lezbiyen, Gey, Biseksüel ve Trans [LGBT] çevrele- İddia olunan fiil, başvurucu Leo Roberto Moreno’nun Türkiye vizesi başvuru işlemleri- PEMBE HAYAT LGBT Dayanışma Derneği Adres: Ataç 1 Sokağı 3/8 Yenişehir, Çankaya-Ankara Telefon: 0312 433 85 17 Faks: 0312 433 85 18 Web: pembehayat.org E-Posta: [email protected] ni gerçekleştiren personel Gladys Ortega’nın, başvurucuya sırf transgender kimliği dolayısı ile vizenin verilmediğini söylemesi ile ilgilidir. Başvurucu, 18 – 26 Haziran 2011 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenecek olan Uluslararası Cinsellik, Toplumsal Cinsiyet ve Haklar Enstitüsü Konferansı’na katılmak üzere kurum tarafından resmi kabul almıştır. Ayrıca, konferans boyunca yapacağı harcamalar için uluslararası üne sahip kadın hakları fon kuruluşu Astraea Vakfı tarafından da mali açıdan desteklenmektedir. Yukarıdaki bilgilere ek olarak, başvurucu vize başvurusu için gerekli olan her türlü belgeyi ilgili yetkililere sunmuştur. Bu belgelere ek olarak, başvurucunun 2010 yılı içerisinde Türkiye Büyükelçiliği’nden aldığı vize örneği de sunduğu başvuru dosyasında mevcuttur. Başvurucunun işlemleri ile ilgilenen Gladys Ortega adlı çalışan, bütün belgeler tam olmasına rağmen, başvurunun reddedildiğini ve bunun da “başvurucunun transgender olması sebebi” ile gerçekleştiğini; bunun Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı’nın bundan sonraki resmi politikası olduğunu belirtmiştir. Gladys Ortega adlı elçilik çalışanının başvurucunun cinsiyet kimliği sebebi ile kişiye vize vermemesi insan haklarına aykırı bir doğrudan ayrımcılık örneğidir. Türkiye’nin resmi adaylık statüsü ile uyum reformlarını gerçekleştirdiği Avrupa Birliği’nin topluluk mevzuatı; Türkiye’nin üye olduğu Avrupa Konseyi’nin Bakanlar Komitesi [Mart 2010] ve Parlamenterler Meclisi [Nisan 2010]’nin “lezbiyen, gey, biseksüel ve transgender bireylere yönelik ayrımcılığa karşı” öneri metinleri; Avrupa Birliği’nin her yıl Türkiye hakkında yayımladığı İlerleme Raporları ve Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi’nin ilgili metinleri transgender bireylere yönelik ayrımcılığın engellenmesi gerektiği gerçeğinin altını çizer. Sizden ricamız, bu ayrımcı ve son derece çağdışı uygulamanın detayları hakkında bizi bilgilendirmeniz ve doğruluğu halinde bunun iptali için gerekli adımları atmanızdır. AVUKAT SİNEM HUN: DIŞİŞLERİ VİZE POLİTİKALARI İNSAN HAKLARINA SAYGI ÇERÇEVESİNDE GÖZDEN GEÇİRİLMELİ Filipinli Rio Moreno’nun Türkiye Manila Büyükelçiliği nezdinde yaptığı vize başvurusunun, Moreno’nun aktardığına göre, “transgender kimliği nedeniyle” reddedilmesine benzer olaylara, farklı ya da benzer nedenlerle de olsa, günümüzde maalesef sıklıkla rastlanmaktadır. Ulus devletlerin münhasır yetkisinde olan “ülkeye giriş vizesi” politikaları, uluslararası konjonktür, iş piyasası ve ticari parametrelerin olumsuz etkileneceğine dönük endişeler, yerleşik ahlaki değerler gibi nedenlerle dar yorumlanarak başvurucunun cinsiyet, etnik köken, din ve Moreno olayında olduğu gibi cinsiyet kimliği temellinde ayrımcılığa maruz kalmasına yol açmaktadır. Bu ayrımcılık, seyahat özgürlüklerinin kısıtlandığına bakılmaksızın, 11 Eylül sonrasında Amerika ve Avrupa devletleri nezdinde vize başvurusunda bulunan Müslüman ülke vatandaşlarına da, dünyadaki muazzam ekonomik dengesizliklerden ötürü, işsiz genç kadın veya erkelere de uygulanmaktadır. Yani başvurucunun Müslüman olması, işsiz olması ya da transgender kimlikli olması, tek başına, ülkeye girişten men edilmesine neden olabilmektedir. Devletler başvurucuya ret nedenlerini açıklamak zorunda değillerse de, son zamanlardaki eğilim, özellikle çalışma, eğitim ve seyahat özgürlüklerinin baş döndürücü bir hızla globalleşmesi ve uluslararası toplumun şeffaflık talebinin artması nedeniyle, ret nedenini gerekçelendirme yönündedir. 3 PEMBE HAYAT LGBT Dayanışma Derneği Adres: Ataç 1 Sokağı 3/8 Yenişehir, Çankaya-Ankara Telefon: 0312 433 85 17 Faks: 0312 433 85 18 Web: pembehayat.org E-Posta: [email protected] Moreno olayında ise, Türkiye yetkilileri herhangi bir yazılı gerekçe göstermemiş; ancak gerekçe, çok rastlanılmayan bir biçimde, Manila Büyükelçiliği çalışanınca “sözlü” olarak belirtilmiştir. Devletlerin resmi işlemlerinin yazılı olması esas olduğundan, bu işlem hem usulün ihlaline hem de devletin sürekli değişebilen “görünmez politikalarının” keyfiliğine işaret etmektedir. Nitekim, Moreno daha önce Türkiye’ye giriş vizesi almıştır. Ancak, bir yıl aradan sonra yaptığı bu başvurunun “transgender kimliği nedeniyle” reddedilmesi, Türkiye Devleti’nin bu süreçte değerlendirme kriterlerini değiştirdiğini düşündürmektedir. Her ne kadar Dışişleri Bakanlığı nezdinde gerek Pembe Hayat Derneği gerekse başka sivil girişimler sayesinde olay bakanlığın İnsan Hakları Komisyonu’nca değerlendirilmekte ve araştırılmakta ise de, bu konuda net bir yanıt alınmadıkça ret nedenini bu şekilde yorumlamaktan başka bir alternatif görülmemektedir. Öte yandan, son 20 yıldır gelişmekte olan uluslararası demokratik toplum, insan hakları temelli kamusal yaklaşım ve uygulamaların öne çıkardığı şeffaflık, yasakların dar yorumlanması ve zayıf tarafın korunması ilkeleri devletlerin ulusal yetki alanlarındaki keyfiyetlerini sınırlandırmaktadır. BM İnsan Hakları Şartı, AB topluluk mevzuatının insan haklarına dair külliyatı, Avrupa Konseyi’nin devletlere iyi uygulamalar çerçevesinde yaptığı tavsiyeler ve tematik raporları ile uluslararası mahkeme kararları cinsiyet, cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği temelli haklar konularına vurgu yapmakta ve bunları ihlal eden her türlü fiilin engellenmesini öngörmektedir. Ayrımcılık yasağı olarak özetlenebilecek bu ilke, Türkiye’nin de imzacı olduğu İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve diğer uluslararası metinlerde “kişilerin bütün insan hakları ve temel özgürlüklerden hiçbir ayrımcılığa maruz kal4 madan, eşit ve adil şekilde yararlanması” şeklinde kristalize olmuştur. Buna paralel olarak, Moreno olayında, seyahat özgürlüğü, kültürel haklar ve kendini geliştirme hakkının ihlal edildiği açıktır. Moreno, Türkiye’ye CREA adlı uluslararası bir kurumun düzenlediği konferansa katılımcı olarak davet edilmiştir. Bu etkinlikle, hem kişisel gelişimine katkıda bulunacak, hem ağ kurma çalışması yaparak kendini tanıtma fırsatı bulacak hem de seyahat edecektir. Dolayısıyla, “transgender kimliği nedeniyle” verilen bu ret kararı, ayrımcılık yasağının delinerek zincirleme olarak başvurucunun temel insan haklarının, geri dönülmez bir biçimde ihlal edilmesine yol açmıştır. Hâlbuki, Türkiye’nin de imzacı olduğu BM Siyasi ve Medeni Haklar Sözleşmesi’nde seyahat özgürlüğü 12. Madde’de şu şekilde yer almaktadır: “Bir devletin ülkesinde hukuka uygun olarak bulunan bir kimse, o ülke sınırları içinde seyahat etme özgürlüğüne ve yerleşeceği yeri seçme hakkına sahiptir.” BM İnsan Hakları Beyannamesi’nin, Türkiye’nin de kabul ettiği 27. Madde’sinde kültürel haklardan yararlanma ve kendini geliştirme hakkı şöyle ortaya konulmuştur: “Herkes, topluluğun kültürel yaşamına özgürce katılma, sanattan yararlanma ve bilimsel gelişmeye katılarak onun yararlarını paylaşma hakkına sahiptir.” Moreno’nun itiraz mekanizmalarını çalıştıracağını ve sürecin bireyin haklarını öncelikli addeden mahkeme kararlarıyla aşılacağını umuyor; uluslararası sistemin bir parçası olduğunu evrensel insan hakları belgelerine imza atarak gösteren Türkiye’nin, vize politikalarını bu belgelere uyumlu olarak gözden geçirmesinin gerekli olduğunu düşünüyorum. Pembe Hayat LGBT Dayanışma Derneği E- Bülten Sayı:1 Temmuz 2011