tc ankara üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü halkla ilişkiler ve

T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
HALKLA İLİŞKİLER VE TANITIM ANABİLİM DALI
YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN ÖRGÜT İÇİ İLETİŞİMDE
KULLANIMI: TÜRKİYE’DEKİ BÜYÜK ÖLÇEKLİ FİRMALAR ÜZERİNE
BİR ARAŞTIRMA
Yüksek Lisans Tezi
Deniz ÇALIK
Ankara-2013
T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
HALKLA İLİŞKİLER VE TANITIM ANABİLİM DALI
YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN ÖRGÜT İÇİ İLETİŞİMDE
KULLANIMI: TÜRKİYE’DEKİ BÜYÜK ÖLÇEKLİ FİRMALAR ÜZERİNE
BİR ARAŞTIRMA
Yüksek Lisans Tezi
Deniz ÇALIK
Tez Danışmanı
Yrd. Doç. Dr. B. Pınar ÖZDEMİR
Ankara-2013
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ ......................................................................................................................................... 1
I. BÖLÜM
HALKLA İLİŞKİLERDE MÜKEMMELLİK YAKLAŞIMI ÇERÇEVESİNDE İKİ
YÖNLÜ SİMETRİK İLETİŞİM
1. Halkla İlişkilerde Farklı Kuramsal Yaklaşımlar ............................................................... 7
1.1. Basın Ajansı – Tanıtma (Press Agency – Publicity) Modeli ……………………...…7
1.2. Kamusal Enformasyon (Public Information) Modeli………………………………...8
1.3. İki Yönlü Asimetrik (Two - Way Asymmetric) Model…………..…………………10
1.4. İki Yönlü Simetrik (Two - Way Symmetric) Model………………………………..11
2. İki Yönlü Simetrik İletişim Modeli ve Halkla İlişkilerde Mükemmellik Yaklaşımı…..13
3. Halkla İlişkilerde İlişkisel Yaklaşım ve Diyalojik İletişim Kavramı…………………..22
4. Yeni İletişim Teknolojilerinin Halkla İlişkiler Alanına Yansımaları…………………..29
II. BÖLÜM
ÖRGÜTSEL İLETİŞİM ve YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ
1. Örgüt ............................................................................................................................... 39
1.1.Örgüt kavramına yönelik tanımlamalar……………………………………………...39
1.2.Örgütsel yapı…………………………………………………………………………40
1.3.Örgüt kültürü…………………………………………………………………….......44
1.4.Örgüt iklimi................................................................................................................. 46
2. Örgütsel İletişim………………………………………………………………………..48
I
2.1.Örgütsel iletişim kavramı ve içeriği…………………………………………………48
2.1.1. Örgütsel iletişimin amaçları……………………………………………….…..51
2.1.2. Örgütsel iletişimin fonksiyonları………………….…………………….…….53
2.2.Örgüt içi iletişim……………………………………………………………….…….56
3. Örgütlerde İletişim Türleri……………………………………………………….…….58
3.1.Örgüt yapısına göre…………………………………………………………….……58
3.1.1. Örgütlerde resmi (formal) iletişim…………………………………….………59
3.1.2. Örgütlerde resmi olmayan (informal) iletişim………………………………...60
3.2.İletişimin yönüne göre……………………………………………………………….64
3.2.1. Dikey iletişim…………………………………………………………..….…..64
3.2.1.1.Yukarıdan aşağıya doğru dikey iletişim……………………………….…....64
3.2.1.2.Aşağıdan yukarıya doğru dikey iletişim……………………………………66
3.2.2. Yatay iletişim………………………………………………………………….68
3.2.3. Çapraz (diyagonal) iletişim……………………………………………………69
4. Örgüt İçi İletişimde Kullanılan Araçlar……….………………………………….…….70
4.1.Örgüt içi iletişimde kullanılan yazılı araçlar…………..…………………………….71
4.2.Örgüt içi iletişimde kullanılan yazılı olmayan araçlar………………….……………75
4.3.Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçlarının kullanımı………………..78
5. Örgüt İçi İletişimde Diyalojik İletişim Oluşturmada Yeni İletişim Teknolojilerinin
Kullanımı…………………………………...………………………………………......81
6. Örgüt İçi İletişimde Kullanılan Yeni İletişim Teknolojileri Araçları…………..………85
6.1.Örgüt web siteleri……………………………………………………………………85
6.2.Kurumsal elektronik posta adresleri………………………………..…………….….86
6.2.1. Mailing list – kurum içi haber grupları…………………………………….….88
II
6.3.Örgütsel bloglar…………………………………………………………………..….89
6.4.Örgüt içi ağlar – intranet…....…………………………………….………………….91
6.5.Video konferanslar………………………………………………………….……......93
6.6.Sosyal medya ve sosyal ağlar……………………………………………..................94
III. BÖLÜM
YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN ÖRGÜT İÇİ İLETİŞİMDE KULLANIMI:
AMPİRİK BİR ARAŞTIRMA
1. Araştırmanın Tanımı ve Amacı……………...………………………………………100
2. Araştırmanın Kapsamı…………………………………………………....................101
2.1. Araştırma Evreni ve Örneklem…………………………………………………101
3. Kullanılan Veri Toplama Tekniği……………………………………………….......108
4. Araştırma Soruları…………………………………………………………………...110
5. Araştırmanın Sınırlılıkları ve Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler…………..……..111
6. Araştırma Bulguları……………………………………………………………….....113
6.1.Demografik bulgular……………………………………………………………......113
6.2.Örgüt yapısına ilişkin bulgular……………………………………………………..116
6.3.Örgüt içi iletişimde kullanılan araçlara ilişkin bulgular……………………………122
6.3.1. Örgüt içi iletişimde kullanılan geleneksel araçlar…………………………...122
6.3.2. Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçlarının kullanımı………..126
6.4. Örgüt içi iletişimde kullanılan yeni iletişim teknolojileri araçlarına ilişkin
bulgular………………………………………………………….………………….127
6.4.1. Örgüt içi iletişimde kullanılmadığı halde etkili bir örgütsel iletişim aracı olarak
düşünülen yeni iletişim teknolojileri araçları………………………………...132
III
6.4.2. Örgüt içi iletişimde kullanılan yeni iletişim teknolojileri araçlarının
güncellenme sıklığı…………………………………………………………..134
6.4.3. Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçlarının kullanılma
alanları……………………………………………………………………….139
6.4.4. Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçlarının tercih edilme
sebepleri……………………………………………………………………...142
6.4.5. Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçlarını kullanmanın örgütlere
sağladığı avantajlar…………………………………………………………..148
6.4.6. Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçlarını kullanmanın örgütlere
dezavantajları………………………………………………………………...151
6.5. Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçları kullanımında örgütsel hiyerarşi
bağlamındaki farklılıklara ilişkin bulgular………………………........…………....154
7. Araştırma Bulguları Arasındaki İlişkinin İncelenmesine Yönelik Analizler……...….160
7.1.Örgütsel yapı ile yeni iletişim teknolojileri araçlarından yararlanma düzeyi arasındaki
ilişki………………………………………………………………………………...160
7.2.Örgütlerin yeni iletişim teknolojilerine yönelik yaklaşımları ile yeni iletişim
teknolojileri araçlarını kullanma düzeyleri arasındaki ilişki……………………….162
8. Örgüt İçi İletişimde Yeni İletişim Teknolojileri Araçlarından Yararlanmada Sektörel
Farklılıklar………………………………………………………………………...…..164
9. Araştırma Bulgularının Değerlendirilmesi……………………………………………166
SONUÇ .................................................................................................................................. 170
KAYNAKÇA ........................................................................................................................ 176
EKLER .................................................................................................................................. 189
IV
EK-1: Anket soru formu ...................................................................................................... 190
EK-2: Araştırma örneklemini oluşturan firma listesi ...................................................... 195
EK-3: Araştırma evreni olan Fortune 500 Türkiye 2011 listesi ...................................... 199
ÖZET ..................................................................................................................................... 217
ABSTRACT .......................................................................................................................... 218
V
GİRİŞ
Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanımının incelendiği bu
araştırma; örgüt içi iletişimde yeni bir perspektif oluşturan bu yeni araçların örgüt içi
iletişim bağlamında kimi ek faydalar sağlayacağı öngörüsüyle oluşturulmuştur. Yeni
iletişim teknolojileri araçlarının örgüt içi iletişimde kullanılma düzeyinin ve bu
araçların iki yönlü ve etkileşimli özelliklerinden örgüt içi iletişim bağlamında ne
ölçüde yararlanıldığının sorgulandığı bu araştırma; mevcut durumu belirlemeye
yönelik tanımlayıcı - betimleyici (descriptive) bir çalışmadır.
Bu araştırma üç temel bölümden oluşmaktadır. İlk iki bölüm, araştırmanın
kuramsal tartışma kısmını oluşturmakta; konuyla ilgili literatüre yönelik genel bir
çerçeve sunmaktadır. Bu bağlamda ilk bölümde, “halkla ilişkilerde mükemmellik
yaklaşımı çerçevesinde iki yönlü simetrik iletişim” başlığı altında iki yönlü simetrik
iletişim modeli, halkla ilişkilerde mükemmellik yaklaşımı, halkla ilişkilerde ilişkisel
yaklaşım ve diyalojik iletişim kavramları incelenmiştir. Aynı zamanda, yeni iletişim
teknolojilerinin iki yönlü, etkileşimli ve katılımcı özellikleri dolayısıyla mükemmel
halkla ilişkiler anlayışını olanaklı hale getirebileceği üzerinde durulmuştur.
Araştırmanın ikinci bölümünde; “örgütsel iletişim ve yeni iletişim teknolojileri”
başlığı altında örgüt, örgütsel yapı, örgüt kültürü, örgüt iklimi kavramları irdelenmiş,
örgütsel iletişim kavramı tartışılmıştır. Aynı zamanda, yeni iletişim teknolojilerinin
iki yönlü ve etkileşimli doğasının, örgüt içi iletişimde kullanımının örgütlere
sağladığı faydalar üzerinde durulmuştur.
Araştırmanın son bölümünde ise, yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi
iletişimde kullanımına yönelik ampirik araştırma bulgularına yer verilmiştir. Yeni
iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanımının araştırıldığı bu araştırmada;
araştırma evreni olarak Fortune 500 Türkiye sıralamasına giren Türkiye’nin büyük
ölçekli firmaları seçilmiş, araştırma örneklemi olarak da bu firmalar içerisinden 100
firma
belirlenmiştir.
Araştırma
örnekleminin
belirlenebilmesinde
firmaların
araştırmaya katılmaya yönelik olumlu yaklaşımları belirleyici olmuştur. Ampirik
araştırma bulgularını elde edebilme amaçlı, veri toplama tekniği olarak anket
kullanılmış, %81’lik yüksek bir oranla yüz yüze uygulanan anketlerde ayrıca yüz
yüze görüşmeler de yapılmıştır. Yüz yüze görüşmelerde, görüşmecilere yarı
yapılandırılmış sorular yöneltilmiş ve elde edilen bulgular da araştırma kapsamında
sunulmuştur. Uygulanan 21 soruluk anket formu aracılığıyla; örneklem grubundaki
firmaların örgüt yapısına ilişkin algıları ve örgüt içi iletişimde yeni iletişim
teknolojilerinden yararlanma düzeyleri ölçülmeye çalışılmıştır. Anket verileri daha
sonra; SPSS istatistik programı aracılığıyla değerlendirilerek; örgüt içi iletişimde
yeni iletişim teknolojilerinin kullanımına yönelik mevcut durum hakkında bir analiz
sunulmaya ve kimi öngörülerde bulunulmaya çalışılmıştır.
Bu çalışmada halkla ilişkiler, örgütlere ayrıcalık sağlayacak, örgüt ile hedef
kamu kategorileri arasında karşılıklı, etkileşimli ve iki yönlü bir ilişkinin oluşumuna
ve sürdürülmesine olanak tanıyan bir yönetim işlevi ve iletişim olgusu olarak
düşünülmektedir. Küreselleşme ile birlikte örgütlerin birbirine benzemeye başladığı
bir dönemde, örgütlerin stratejik yönetim fonksiyonları kapsamında diğer örgütlere
fark yaratacak en önemli kaynakları, iç hedef kamu kategorileri, yani çalışanlarıdır.
Bu nedenle iyi oluşturulmuş ve etkin bir şekilde yönetilen örgüt içi iletişim sistemi,
örgütün iç hedef kamu kategorileriyle etkili bir iletişim kurabilmesine olanak
tanıyarak örgüt başarısına da katkıda bulunmaktadır. Örgüt içi iletişim sisteminin
2
örgütler bünyesinde etkin bir şekilde kurulabilmesi, örgüt başarısının yanı sıra,
çalışanların işe yönelik motivasyonlarının sağlanması ve olumlu bir örgüt ikliminin
oluşabilmesinde de anahtar bir rol üstlenmektedir. Yeni iletişim teknolojileri araçları
da, iki yönlü ve etkileşimli özellikleriyle örgüt içi iletişimde etkin bir şekilde
kullanıldığında örgütlerde farklılık yaratmaktadır. Bu öngörüden yola çıkılarak; ilgili
literatürün uygulamadaki durumu; Türkiye’deki büyük ölçekli firmalar üzerine
yapılan ampirik bir araştırma ile ortaya koyulmaya çalışılmıştır.
Halkla ilişkilere yönelik çok sayıda farklı tanımlamalar bulunmaktadır.
Halkla ilişkiler; bir işletme ile hedef kamu kategorisi arasında karşılıklı iletişimi,
anlayışı oluşturmaya ve sürdürmeye yardımcı olan ve işletmeye ayrıcalık sağlayan
bir yönetim işlevi olarak tanımlanabilmektedir (Peltekoğlu, 2001: 4 - 6). “Kamu
yararı için ilişkiler”, “örgütler ve toplum arasında her iki tarafa da fayda sağlayacak
bir uzlaştırıcı”, “örgütü topluma karşı savunan ve bir kimlik oluşturan unsur”, “hedef
kamu kategorisinin davranışlarını ve örgüte yönelik tutumunu değiştirmek için
iletişim stratejileri geliştiren birimler” olarak halkla ilişkilerin farklı tanımlamaları da
bulunmaktadır (Sabuncuoğlu, 2001: 4 - 5). Halkla ilişkiler; özel ya da kamu kurum
veya kuruluşlarının ulaşmak istedikleri hedef kamu kategorisini etkilemek için
hazırladıkları planlı, inandırıcı bir iletişim çabası ve yönetim fonksiyonudur. Halkla
ilişkiler; işlevini sürdürdüğü örgüt ve örgütün ulaşmak istediği hedef kamu kategorisi
arasında iki yönlü bir iletişim kurarak, karşılıklı anlayışın, kabul görmenin,
işbirliğinin sağlanıp sürdürülmesine yardım ederek bilgi akışını sağlamaktadır (Vural
ve Coşkun, 2006: 179).
Halkla ilişkiler; bir yönetim işlevidir, bir iletişim olgusudur, kamuoyunu
etkileme ve yönlendirme sürecidir, planlı ve düzenli bir çalışmadır, örgütlerin sosyal
3
sorumluluk kapsamında düzenlediği etkinliklerdir, örgütlerin toplumla bütünleşmesi
ve kurumsal imaj oluşumunda önemli bir unsurdur. Başarılı bir halkla ilişkiler
politikası uygulayan işletmelerde, uzun vadeli bir işletme - toplum bütünleşmesi
kurmanın yanı sıra; satış, karlılık gibi işletmelerin doğrudan ekonomik amaçlarına
hizmet veren sonuçlara da ulaşılmaktadır. Bilinçli ve örgütlü bir halkla ilişkiler
politikası; toplumun istek, beklenti, öneri ve yakınmalarını izleme ve iyileştirme
fırsatı yaratmakta, böylelikle önce toplumun sonra da işletmenin memnuniyet düzeyi
sürekli olarak yükselmektedir (Sabuncuoğlu, 2001: 7 - 8).
Halkla ilişkilerin içerik kazanması, düzenli ve planlı bir çalışma olarak ortaya
çıkması 20. yüzyıla; kamusal ve özel alanda örgütlerin çevreleri ile ilişkilerine düzen
getirme ve taraftar yaratma zorunluluklarına rastlamaktadır. Günümüzde, halkla
ilişkilerdeki kamu kategorileri; kurumlardan görevler beklemekte, gerekçeleri
öğrenmek istemekte, yönetimi denetlemek istemekte ve bu anlamda teknolojiden
faydalanabilmektedirler. Halkla ilişkiler; bir yönü ile yönetilenlerin denetim
isteklerine, yönetim açısından yanıt vermeye yarayan bir yöntem olarak da karşımıza
çıkmaktadır (Kazancı, 2009: 1 - 2).
Halkla ilişkiler; hedef kamu kategorisi ile kurduğu ve geliştirdiği ilişkilerin
niteliğine göre değer kazanmaktadır. Çalışanlar, tüketiciler veya yatırımcılar gibi
hedef kamu kategorilerine yönelik hazırlanan iletişim programları; stratejik biçimde
planlanıp yönetildiğinde ve ölçüldüğünde etkili olabilmektedir. Bu da, hedef kamu
kategorileriyle iki yönlü ve etkileşime açık bir iletişim ortamının kurulmasını gerekli
kılmaktadır. Halkla ilişkiler, iki yönlü ilişkiye dayalı bir iletişim süreci üzerine
temellendirilmektedir.
Halkla
ilişkiler
bir
değişim
sürecidir
ve
değişimi
4
amaçlamaktadır; iletişim aracılığıyla birey ve örgütlerin denetimli değişimi
amaçlanmaktadır (Kazancı, 2009: 76).
İşletmeler için ise halkla ilişkiler; önemli bir yönetim aracı olarak dikkat
çekmektedir. İşletmelerin hedeflerine ulaşabilmeleri için; iç ve dış hedef kamu
kategorileriyle iyi bir iletişim içerisinde olmaları gerekmektedir. Halkla ilişkiler; ister
kamu sektöründe, ister özel sektörde faaliyet göstersin herhangi bir örgütün, iç ve dış
hedef kamu kategorilerine yönelik gerçekleştirdiği, sistemli ve planlı bir iletişim
etkinliğidir. Bu nedenle örgütlerin, dış hedef kamu kategorilerine yönelik karşılıklı
iyi niyete ve güvene dayalı, iki yönlü ve süreklilik isteyen ilişkiler geliştirmek
zorunda olmalarının yanı sıra; iç kamu kategorilerine, özellikle her kademede görev
alan çalışanlarına yönelik olarak geliştirdiği örgüt içi halkla ilişkiler faaliyetlerinde
de başarılı olmaları gerekmektedir. Örgüt içi halkla ilişkiler; bir örgütün varlığının
devamında,
gelişebilmesinde,
çevreyle
iki
yönlü
ve
etkin
bir
iletişim
oluşturabilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Örgüt içi halkla ilişkilerle; işinden
tatmin olmuş çalışanlardan oluşan, verimlilik ve kalitenin had safhada olduğu, etkin
bir iç iletişim sisteminin bulunduğu, örgütsel bütünleşme ve benimsenmenin
sağlandığı bir yapı oluşturulmak istenmektedir. Böyle bir örgütte, çalışanların
gönüllü olarak çevreyle kuracağı ilişkiler; örgüt içindeki olumlu atmosferin dışarıya
da yansımasını sağlamakta ve örgüt dışı halkla ilişkiler faaliyetlerinin de bir bütünlük
içerisinde gerçekleşmesine yardımcı olmaktadır (Arklan ve Taşdemir, 2010: 31 - 35).
Halkla ilişkiler; örgütlerin hedef kamu kategorileriyle farklı durumlarda,
farklı yollarla iletişim kurma sürecidir. Halkla ilişkiler sürecinin etkin olabilmesi
için, yönetilmesi gerekmektedir. Cutlip ve Center halkla ilişkileri; “iki yönlü bir
iletişim süreci ve yönetim işlevi” olarak tanımlamakla birlikte, bu alanda bir model
5
çalışması yapan Grunig’in, örgütsel teorileri halkla ilişkiler alanına uyarlayarak
simetrik iletişim konseptini geliştirmesiyle, halkla ilişkilerin yönetim ve iletişim
işlevi olan bir disiplin olduğu gerçeği ortaya çıkmıştır. Grunig ve Hunt’ın dört
aşamalı halkla ilişkiler modeli içerisinde, etkileşime ve eşgüdüme olanak sağlaması
açısından en etkilisi olarak tanımlanabilen iki yönlü simetrik model; Grunig
tarafından mükemmel model olarak tanımlanmıştır. Grunig’in temellendirdiği
mükemmellik teorisine göre halkla ilişkiler; bir örgüte sosyal ve politik çevresiyle
etkileşimde bulunması için yardım eden yegâne yönetim işlevi olarak dikkat
çekmektedir. İki yönlü simetrik iletişim modelinden hareketle oluşturulan mükemmel
halkla ilişkiler kavramı; örgütlerin kamularıyla daha etkili iletişim yöntemleri
kullanmasına ve etkili bir örgüt haline gelmelerine yardımcı olacak en temel
unsurlardandır (Grunig vd., 2006).
Bu tez çalışmasında; örgüt içi iletişim ve yeni iletişim teknolojileri araçları;
halkla ilişkilerde mükemmellik yaklaşımı ve iki yönlü simetrik iletişim modeli
çerçevesinde ele alınmaktadır. Bu tez çalışması; örgüt içi iletişimde, yeni iletişim
teknolojileri araçlarının nasıl ve hangi düzeyde kullanıldığını ortaya koymayı
amaçlamaktadır. Bunun yanı sıra, bu çalışma ile yeni iletişim teknolojilerinin iki
yönlü doğasının, örgüt içi iletişimde çalışanlarla yöneticiler arası iletişimi iki yönlü
hale getirmeye yönelik etkilerinin de incelenerek analiz edilmesi hedeflenmektedir.
Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanımını inceleyen bu çalışma;
bu araçların özellikli olarak örgüt içi iletişim bağlamında kullanımına yönelik
mevcut durumu ortaya koymakta ve uygulamaya yönelik kimi öneriler sunmaktadır.
6
I. BÖLÜM
HALKLA İLİŞKİLERDE MÜKEMMELLİK YAKLAŞIMI
ÇERÇEVESİNDE İKİ YÖNLÜ SİMETRİK İLETİŞİM
1. Halkla İlişkilerde Farklı Kuramsal Yaklaşımlar
Grunig ve Hunt, 1984’te halkla ilişkilerde kuramsal bir çerçeve geliştirmeye
yönelik bir model çalışması yaparak; halkla ilişkiler uygulamalarını dört aşamalı
model aracılığıyla açıklamışlardır. Bunlar; basın sözcülüğü, kamusal enformasyon,
iki yönlü asimetrik ve iki yönlü simetrik iletişim modeli olarak bölümlendirilmiştir.
İki yönlü simetrik modelin, modern anlamda halkla ilişkileri temsil etmesine karşın;
günümüzde örgütlerin faaliyet alanı, yönetim biçimi, çevre koşulları, amacı ve
değerlerine bağlı olarak dört modelin de kullanım alanları bulunmaktadır. Örneğin
günümüzde; spor, tiyatro alanında basın ajansı modeli kullanılmakla birlikte, kar
amacı gütmeyen kuruluşlar kamusal enformasyon, rekabet piyasası iki yönlü
asimetrik, sosyal sorumluluk anlayışını benimseyen kuruluş ve işletmeler ise iki
yönlü simetrik modeli benimsemektedirler.
1.1. Basın Ajansı – Tanıtma (Press Agency – Publicity) Modeli:
Halkla ilişkiler modellerinin ilki olan basın ajansı modeli; 1850 – 1900 yılları
arasındaki faaliyetleri içermektedir. Bu model halkla ilişkiler uygulamaları;
propaganda faaliyetleri ile benzerlikler göstermekte ve dürüstlük kavramı her zaman
gerekli görülmemektedir. İletişim ise, örgütten hedef kamu kategorisine doğru ve tek
yönlü olarak gerçekleşmektedir (Grunig ve Hunt, 1984: 25).
7
Halkla ilişkiler çalışmalarının tarihsel gelişim süreci içerisinde, ilk model
olarak “basın sözcülüğü (publicity) modeli”; 19. yüzyılda basın ajansları
çalışanlarının, halkla ilişkiler ve propaganda faaliyetleri yürüterek, siyasal
kampanyalar ve şovlar için manipülasyon tekniğini uygulamalarından yola çıkılarak
bu ismini almıştır (Peltekoğlu, 2001: 70; Seitel, 2007). Basın sözcülüğü ya da
duyurma (tanıtım) modeli; kaynaktan halka tek yönlü bir duyurumu içermektedir;
örgütle basın arası ilişkileri tasvir ederek, basınla ilişkilere işaret etmektedir. Bu
modelde amaç; basının ilgisini çekerek, bir konunun tanıtımının yapılması olarak
dikkat çekmektedir.
Basın ajansı / basın sözcülüğü modelinde; göndericiden alıcıya doğru tek
yönlü bir iletişim geçerli olmaktadır. Amaç, en kısa zamanda bir ürüne yönelik satın
alma davranışı oluşturmak veya seçim davranışı oluşturmaya yönelik olumlu bir
tepki
elde
etmektir.
Basın
ajansı
modeli,
propaganda
olarak
da
nitelendirilebilmektedir. Göndericinin kaynağının açık olmamasının yanı sıra,
örgütün hedef kamu kategorisinin görüşünün ve geribildirimlerinin dikkate
alınmaması, bu modelin dikkat çeken özelliğidir. Bu modelde, iletişim tek tarafı ve
yanlı olarak gerçekleşmektedir (Okay ve Okay, 2001: 86).
1.2. Kamusal Enformasyon (Public Information) Modeli:
20. yüzyıl başlarında, ajans ve basın mensuplarınca yapılan haberlerin, büyük
şirketler ve hükümete ait kurumlar tarafından tepki oluşturması ile bu dönemde,
ikinci halkla ilişkiler modeli tanımlanmıştır (Grunig ve Grunig, 2005: 310). İş
dünyası için oluşan olumsuz imajın silinmesi için, daha önceki uygulamaların
yetersiz kalması ile halkla ilişkilerde yeni bir anlayışa ihtiyaç duyulmuştur. Bu
modelin amacı, kuruluşla ilgili her zaman ikna etmeye yönelik olmayan bilgi
8
yaymaktır. Bu modelin uygulayıcıları, bir kuruluşun basın sözcüsü gibi
çalışmaktadırlar. “Kamuoyu bilgilendirme modeli (kamusal enformasyon)” ismi
verilen bu modelde, basın ajansları yoluyla yapılan iletişim tek yönlü olarak
gerçekleşmektedir; kitle iletişim araçlarıyla iletilen mesajlar kontrollü, mesaj doğru
olsa da çoğu zaman eksik verildiği için, sonuçlar açısından dengesiz olarak
görülmektedir (Kelly vd., 2010: 191). Kamusal enformasyon modeli, kamu
kurumları veya sivil toplum kuruluşlarından kamuoyuna tek yönlü bir akışa işaret
etmektedir; zaten bilinmesi gereken temel bilgilerin paylaşımına işaret eden bir
iletişim yaklaşımıdır. Basın ajansı – tanıtma modelinden en belirgin farkının,
doğruluğun önem kazanması olduğu dikkat çekmektedir (Peltekoğlu, 1993: 8).
Kamusal enformasyon modelinin en temel işlevi; bir kişi ya da kuruluşun
faaliyetleri hakkında hedef kamu kategorisine bilgi vermesi olarak dikkat
çekmektedir. Kamusal enformasyon modelinde amaç; ikna edici bir niyet olmaksızın
bilginin yayılmasıdır. Bu modelin öncü ismi olarak Ivy Lee verilebilmektedir. Bu
modelde halkla ilişkiler görevlileri, bir gazeteci gibi çalışmaktadır. Görevleri daha
çok basın bülteni hazırlamak, bilgilendirici toplantı ve konferans düzenlemektir.
Kamuoyu bilgilendirme modelinde iletişim yönü; kaynaktan alıcıya doğru ve tek
yönlü olarak gerçekleşmektedir. Bu modele örnek olarak; hükümet basın sözcüsünün
basına belirli aralıklarla yaptığı açıklamalar ya da şirketlerin dönemsel olarak
kamuyla paylaştığı gelir / gider ve karlılık açıklamaları verilebilmektedir (Grunig
vd., 1992: 288).
Kamusal enformasyon modelinin, basın ajansı modelinden farkı; “doğru ve
eksiksiz bilgi sunma” hedefi olarak dikkat çekmektedir. Sunulan bilgilerin örgütün
hedef kamu kategorisinde var olan şüpheleri ortadan kaldıracağı düşünülmektedir.
9
İlk iki model (basın ajansı ve kamusal enformasyon) genel olarak basına
yönelik çalışmalar geliştirmekteyken; son iki modelde (iki yönlü asimetrik ve iki
yönlü simetrik) halkla ilişkiler anlayışı daha geniş tabanlı olmaktadır ve çok sayıda
farklı kitleye seslenilmektedir.
1.3. İki Yönlü Asimetrik (Two – Way Asymmetric) Model:
I. ve II. Dünya Savaşları döneminde hükümetlerin halkla ilişkiler
çalışmalarından faydalanmasıyla, bu tarihsel dönemde üçüncü halkla ilişkiler modeli
olan “iki yönlü asimetrik model” yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Edward L.
Bernays, kamuoyunun önemini vurgulaması açısından halkla ilişkilerde iki yönlü
iletişim sürecini irdeleyen kişi olarak dikkat çekmektedir (Rotman, 1995: 13; Seitel,
2007). İki yönlü asimetrik model, geribildirim kavramının önem kazanması
sebebiyle;
“mesajı
iyi
oluşturabilmek
için
kamuoyunun
cevabı
iyi
anlamlandırılmalıdır” anlayışına işaret eden bir iletişim yaklaşımıdır. Ancak bu
dönemde, geri bildirimler sonrası herhangi bir örgütsel tutum değişikliğinden
bahsedilmemektedir (Kelly vd., 2010: 191).
Üçüncü model olan iki yönlü asimetrik model; özellikle 1920’lerden
1960’lara kadar etkilidir ve günümüzde de yoğun olarak kullanılmaktadır. Temel
olarak karşılıklı bir iletişim söz konusudur; fakat iletişimin akışı ve yoğunluğu
kaynağın, yani örgütün lehine olacak şekilde dengesizdir. İki yönlü asimetrik
modelin amacı; tarafsız tutumları olumluya dönüştürmek, olumsuz tutumları ise
ortadan kaldırmak şeklinde özetlenebilmektedir (Okay ve Okay, 2001: 122 – 123).
İki yönlü asimetrik modelin bilimsel ve pozitif yaklaşımı yanında, negatif
tarafları da bulunmaktadır. Örgütün her şeyin en iyisini bildiğini varsayması, hedef
kamu kategorileriyle olan iletişiminde dengesizlik yaratabilmekte; dolayısıyla
10
geribildirim (feedback) ile gelen bilgiler, örgütte değişim yaratma konusunda her
zaman başarılı olamamaktadır. Organizasyonların hiyerarşisi, üst düzey yöneticileri
kesin söz sahibi yapmaktadır. Alttan gelen yapıcı eleştiriler ve değişim istekleri, çoğu
zaman sonuçsuz kalmaktadır.
İki yönlü asimetrik modelde geribildirim kavramı; örgütün hedef kamu
kategorisini daha başarılı bir biçimde etkileyebilmesi amacıyla kullanılmaktadır. Bu
modelde temel amacın; hedef kamu kategorisinin örgütün lehine olacak şekilde ikna
edilmesi olduğu dikkat çekmektedir. Bu modelde örgüt, kendini değiştirmek yerine;
hedef kamu kategorisinin davranışında değişiklik yaratmayı amaçlamaktadır. İki
yönlü asimetrik model; geribildirim kavramını dikkate alan ilk model olarak dikkat
çekmektedir. İki yönlü asimetrik modelin amacı, bilimsel ikna olarak ifade edilmekle
birlikte; uygulayıcıları daha çok tanıtım uzmanı gibi çalışmaktadır. Uygulanan
iletişim, iki yönlü olmakla birlikte; halkla ilişkiler uygulamaları sonucunda örgüt
politikalarında değişiklik yapılmaması sebebiyle asimetriktir (Peltekoğlu, 1993: 9).
1.4. İki Yönlü Simetrik (Two – Way Symmetric) Model:
Geri bildirime dayalı olmasının yanı sıra, geri bildirimler sonrası belirlenen
eksikliklerin giderilememesi, “iki yönlü asimetrik model”in eksikliği olarak dikkat
çekmektedir ve bu durum yeni bir model arayışını ortaya çıkarmıştır. Son model olan
iki yönlü simetrik model; kamuları motive veya ikna edecek mesajları anlamak ve
iletişimi kolaylaştırmak için, asıl hedefin ikna etmek değil, anlamak olduğunu
savunmaktadır ve burada tamamen denge unsuru bulunmaktadır (Kelly vd., 2010:
191). İki yönlü simetrik modelin uygulamaya girmesiyle; halkla ilişkilerde araştırma
ve sonuçları, her zamankinden daha önemli hale gelmiştir (Peltekoğlu, 2001: 95;
11
Grunig ve Grunig, 2005). İki yönlü simetrik model; çift yönlü bir iletişim ortamına
işaret etmektedir. Burada mesajını iletmek isteyen örgüt; kendinden bahsettiği kadar,
kamuoyunun beklentilerini de ölçümleyebilmeli ve buna göre, gerekirse mesajını
yeniden yapılandırmalıdır. Bu modelde; bilgi paylaşımının yanı sıra, hedef kamu
kategorisinin ihtiyaçlarının belirlenmesi ve bu doğrultuda mesajın yeniden
yapılandırılması da önem kazanmaktadır. İki yönlü simetrik model; halkla ilişkilerin
etkin ve etik olarak uygulanışının, kurallara uygun bir şekli olarak dikkat
çekmektedir (Grunig vd., 1992: 289).
İki yönlü simetrik iletişim modeli ile halkla ilişkilerde ulaşılmak istenen
hedef kamu kategorisi içerisindeki birey, pasiflikten aktifliğe geçerek; dinleyicinin,
alımlayıcının daha aktif hale geldiği bir iletişim ortamının oluşumu sağlanmaktadır.
Monologdan ziyade diyaloga dayanan bu model uygulamalarında; yönetimin de
aldığı “geribildirim (feedback)”den etkilenmesi ve politikasında değişikliklere
gitmesi durumu söz konusu olmaktadır. Bu özellik de, bu modeli iki yönlü asimetrik
modelden ayıran en temel özellik olarak dikkat çekmektedir (Peltekoğlu, 1993: 10).
İki yönlü simetrik model; anlayış temeline oturmaktadır ve bu model
çerçevesinde, örgütün hedef kamu kategorisini anlayabilmesi için araştırmalar
yapılmaktadır. Halkla ilişkiler çalışması olarak etkinlik yapmanın öne çıktığı bu
modelde; araştırma ve geribildirim kavramı, etkinliklerden daha verimli sonuçlar
getirmektedir. Sosyal sorumluluk projeleri; iki yönlü simetrik modelin en yoğun
kullanıldığı alanlar olarak dikkat çekmektedir. 1960’larda toplumsal alanda yaşanan
hareketlilik, bu modelin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Örgütler, kendilerini kamuya
uyumlu hale getirmeye çalışırken; iki yönlü simetrik iletişim modeli şekillenmiştir.
12
İki yönlü simetrik modelin önerdiği dengeli iletişim, anlayış ve uyum kavramları;
Grunig’in temellendirdiği halkla ilişkilerde mükemmellik yaklaşımının da temelini
oluşturmaktadır.
2. İki Yönlü Simetrik İletişim Modeli ve Halkla İlişkilerde Mükemmellik
Yaklaşımı
Grunig ve Hunt’ın halkla ilişkiler modellerinden basın ajansı, örgütün
medyada görünürlüğünü sağlamayı amaçlamaktayken; kamusal enformasyon modeli,
doğru enformasyon yayma ve kamuoyunu bilgilendirme işlevi görmektedir. İki yönlü
asimetrik model, bilimsel iknayı gözetirken; iki yönlü simetrik model, karşılıklı
anlayış ve etkileşimi gözetmektedir. Tek yönlü modelde, yalnızca karşı tarafa
enformasyon gönderilirken; iki yönlü modelde, paydaşları anlamak için araştırma
yapılmaktadır. Çünkü bu model; karşılıklı iletişim ve etkileşim esasına
dayanmaktadır. Örgütler, kamuları etkileyebildiği gibi; kamular da örgütleri
etkileyebilmekte ve dönüştürmektedir. İki taraf da birbirini karşılıklı olarak
etkilemeye, birbirinin bakış açısını anlamaya ve karşılıklı olarak değişmeye
çalışmaktadır. Bu nedenle, iki yönlü simetrik iletişim modelini benimseyen örgütler;
daha etkili ve etkin örgütler olarak tasvir edilmektedir (Heath ve Coombs, 2006).
J. E. Grunig tarafından kuramsallaştırılan iki yönlü simetrik iletişim kavramı;
mükemmel halkla ilişkiler uygulamalarının temelini oluşturmaktadır. Simetrik
iletişim kavramı bu özelliğini; bir örgütün paydaşlarını dinlemeye ve onların ilgi ve
ihtiyaçlarına cevap vermeye istekli olma özelliği ile kazanmaktadır. İki yönlü
simetrik modelin; mükemmel halkla ilişkiler modeline işaret ettiği ve iki yönlü
13
modelin, örgütleri daha etkin hale getireceği ileri sürülmektedir. İki yönlü simetrik
modelin aynı zamanda; halkla ilişkilerde en etik yaklaşıma işaret ettiği ve etik bir
halkla ilişkiler yaklaşımının da, bir örgütün hedeflerine ulaşmasında en etkin yol
olduğu görülebilmektedir. İki yönlü simetrik model, halkla ilişkilerin etkin ve etik
olarak uygulanışının kurallara uygun bir şekli olarak dikkat çekmektedir. Halkla
ilişkilerde etik kurallara uyum ve etkinlik de, halkla ilişkilerde mükemmelliğin
unsurlarındandır. Halkla ilişkilerin uygulamaya yönelik sonuçları incelendiğinde;
mükemmel halkla ilişkiler için tam anlamıyla simetrik bir halkla ilişkiler modelinin
uygulanmasının gerekli olduğu görülmektedir (Grunig vd., 1992: 307 - 308).
Simetrik iletişim modeli, başkalarının nasıl düşündüklerini ve davrandıklarını
kontrol etmektense; bireylerin, örgütlerin ve kamuların, iletişimi kendi fikir ve
davranışlarını düzenleme amacıyla kullanmalarını önermektedir (Grunig, 2009: 60).
Yani, J. E. Grunig (2006: 156) tarafından kavramsallaştırılan simetrik model;
“iletişim kavramını bireyler, örgütler ve kamuların diğerlerinin düşünüş ve
davranışlarını kontrol etmek yerine, kendi fikirlerini ve davranışlarını onlara
uyarlayacak şekilde kullanmalarını” önermektedir.
İki yönlü simetrik iletişim modeli, etik problemini ortadan kaldırmaktadır.
Çünkü etik kavramını; halkla ilişkiler sürecinin sonucundan ziyade, bir aşaması
olarak görmektedir. İki yönlü simetrik model, karşılıklı diyaloga olanak tanımakta;
tartışmalara, farklı değerlere sahip kişilere ve farklı sonuçlara açık bir iletişim
ortamına işaret etmektedir. Pearson (1989), simetrik modelde etik kavramını;
Habermas’ın ideal iletişim kavramı olgusuna göre temellendirmiştir. İki yönlü
simetrik modelin; hem etik açıdan, hem de etkinlik açısından diğer modellerden daha
başarılı olduğu görülebilmektedir (Pearson, 1989’dan akt. Grunig vd., 1992: 308).
14
Simetrik ya da asimetrik iletişim kavramının; örgütün ya da çalışanların bakış
açılarına bağlı bir durum olduğu dikkat çekmektedir. Bir örgüt, aktif bir dinleyici
olmak istiyorsa; simetrik iletişim modelini tercih etmektedir. İki yönlü simetrik
model, karma model olarak da tanımlanabilmektedir. Çünkü simetrik ve asimetrik
taktikleri barındırmaktadır. Aynı zamanda, karma modelin halkla ilişkiler
yaklaşımını açıklamada daha doğru bir tanımlama olarak dikkat çektiği ve
uygulamada simetrik modelden daha tercih edilir olduğu ileri sürülmektedir. İki
yönlü simetrik model, halkla ilişkilerde mükemmellik yaklaşımına işaret etmekle
birlikte; örgütler bünyesinde diğer iletişim modellerinin de farklı hedef kamu
kategorileri üzerinde çeşitli zamanlarda kullanıldığı ileri sürülebilmektedir (Grunig,
1989: 17 - 44).
Amerika Birleşik Devletleri’nin halkla ilişkiler meslek kuruluşlarından
International Association of Business Communicatiors (IABC); 1985 yılında halkla
ilişkilerin sistematik konumu ve başarı koşullarının araştırılması için, “Excellence”
isimli bir araştırma projesi yürütmüştür. Araştırma kapsamında mükemmellik sorusu;
mümkün olan en iyi etkinliğe ulaşabilmek için, iletişimin kurumsal açıdan nasıl
olması gerektiği üzerine yönelmiştir (Okay ve Okay, 2001: 165). Halkla ilişkiler
profesyonelleri; halkla ilişkiler disiplininin bir örgüte artı değer kazandırdığını,
istatistiksel bir model veya veriyle kanıtlama arayışındaydılar. Mükemmellik
araştırması kapsamında, araştırma önerisinde, temel olarak yanıtı aranan sorular;
“Kurumsal hedeflere ulaşmada, halkla ilişkiler nasıl ve neden etkilidir?” ve “Nasıl,
neden ve hangi boyutta iletişim örgütsel amaçların başarılmasında katkıda bulunur?”
olarak dikkat çekmektedir (Grunig, 2009: 61). “Excellence” projesini yürütenlerden
James E. Grunig, Larissa A. Grunig ve David M. Dozier 2002 yılında kaleme
15
aldıkları “Mükemmel Halkla İlişkiler ve Verimli Organizasyonlar” kitabında;
mükemmel halkla ilişkileri en basit olarak “stratejik, simetrik iletişim yönetimi”
şeklinde tanımlamışlardır. Bu bağlamda mükemmelliği stratejik ve yönetimsel olarak
ele almışlardır (s. 306).
Peters ve Waterman’ın tanımına göre (1982); firmalarda mükemmelliği
ölçmek, kimi finansal değişkenlere bağlı bir unsurdur. Bunun yanı sıra mükemmellik
kavramını, daha sübjektif olarak tanımlayarak; mükemmelliği yenilikçilikle
tanımlayanlar da bulunmaktadır. Fortune dergisi ise, başarılı bulunan örgütlerin
başarılı olma sebeplerini; kalite yönetimi, ürün ve hizmet kalitesi, yenilik, uzun
dönemde yatırım değeri, finansal durumu, iyi çalışanları değerlendirme ve elde tutma
becerisi, çevresel duyarlılığı ve varlıklarını değerlendirme biçimi gibi unsurlarla
açıklamaktadır. Bunların yanı sıra; sosyal sorumluluk, insan kaynakları uygulamaları
ve çalışanlara etkisi gibi unsurların da yönetimde mükemmelliği getirdiği ileri
sürülmektedir. Hickman ve Silva’ya göre (1984); her örgüt, kendi mükemmellik
ölçütünü belirleyerek, örgütü bu ölçüte ulaştırmaya çalışmalıdır. Public Relations
Journal dergisi 1986’da ve Communication World dergisi 1988’de halkla ilişkilerde
mükemmelliği yakalamış örgütleri listeleyerek ele almışlardır (Peters ve Waterman,
1982 ve Hickman ve Silva, 1984’ten akt. Grunig vd., 1992: 222)
Mükemmel örgütler; insan kaynakları uygulamaları, organik yapının
uygunluğu, girişimciliğe olanak tanıması ve desteklemesi, simetrik iletişim
sistemlerini kullanması, liderlik yapısı, güçlü ve katılımcı kültürel yapı, stratejik
planlama anlayışı, sosyal sorumluluk anlayışı, azınlıkların desteklenmesi, kalite
yönetim sistemleri, kullandığı etkin operasyonel sistemler ve ortak toplumsal
sistemler gibi unsurların varlığıyla farklılık yaratan örgütlerdir. İnsan kaynakları
16
uygulamaları çerçevesinde mükemmel örgütler; çalışanlarına yetkiler vererek ve
stratejik karar alma mekanizmalarına dâhil ederek, çalışanlarını yetkilendirmekte ve
katılımcı bir örgüt yapısına olanak tanımaktadırlar. Bunun yanı sıra bu örgütler,
kişisel gelişime ve çalışanların iş yaşamı kalitesine de dikkat etmektedirler.
Mükemmel örgütler, karar almada çalışanlarına daha çok yetki tanıyan örgütlerdir.
İnsan kaynakları faaliyetlerinden olan iç iletişimdeki başarı; mükemmel halkla
ilişkilere ulaşmada önemli bir aşama olarak görülmektedir (Grunig vd., 1992: 223 246).
Peters ve Waterman’a göre (1982) mükemmel örgütler; girişimci ruhu
desteklemesi açısından da diğer örgütlere fark yaratmaktadırlar. Mükemmel
örgütlerde aynı zamanda; güçlü ve katılımcı kültürel yapının da etkisiyle, yapılan işin
çalışanlar tarafından sahiplenildiği ve böylelikle daha başarılı sonuçlara ulaşıldığı da
görülmektedir. Mükemmel örgütlerde, yenilikçi ve girişimci bir ruh vardır.
Mükemmel halkla ilişkiler ve mükemmel iletişim kavramları; girişimci ruhla çalışan
ve katılıma önem veren örgütlerde gözlemlenebilmektedir. Mükemmel örgütler; iki
yönlü simetrik iletişimden faydalanmaktadır ve Peters ve Waterman’ın (1982)
mükemmel örgütler tanımında yer alan tüketiciye yakın olma kavramı, iki yönlü
iletişimle benzerlikler göstermektedir. Simetrik iletişim kavramı aracılığıyla, tüketici
ve üretici arasındaki sınır kalkarak; tüketicilerin istek ve beklentileri dinlenmeye
başlanmıştır. Mükemmel örgütlerde, iç iletişim de simetrik olarak yürütülmektedir.
Peters ve Waterman’a göre (1982); mükemmel örgütlerin iç iletişim ağı
bulunmaktadır, iç iletişim ağı aracılığıyla da çalışanların düzenli olarak örgüt içinde
ulaşmak istedikleri kişilerle iletişime geçebilmeleri, olanaklı hale gelmektedir (Peters
ve Waterman, 1982’den akt. Grunig vd. 1992: 226 – 231).
17
Örgütlerde mükemmelliğin en temel ölçütleri; çalışanlara yetki devri, kısıtlı
yapısal denetim ve koordinasyon için örgüt içi etkin iletişim olarak görülmektedir.
Aynı zamanda, etkin bir liderlik yaklaşımı da; yönetimde mükemmelliğin
gerekliliklerinden biri olarak görülmektedir. Mükemmel örgütlerde, tüm çalışanlar
tarafından benimsenen ortak bir misyon bulunmaktadır. Mükemmel örgütlerde,
örgütteki tüm çalışanlar, stratejik planlama aşamasına katılmaktadırlar. Mükemmel
halkla ilişkilerin en temel amaçlarından biri de; örgütün misyonuna ulaşma emelinin
yanında, halkın ve toplumun ihtiyaçlarına da cevap vermesi ve sosyal sorumluluk
faaliyetlerine etkin olarak katılımı şeklinde kendini göstermektedir. Mükemmel
örgütler; hedef kamu kategorileri tarafından algılanan en yüksek kalite standardına
ulaşarak, bunu sürdürmeye dikkat etmelidirler. Aynı zamanda örgüte bağlı tüm
çalışanlar; örgütün etkin çalışması için birer kaynak olarak düşünülebildiğinden, bu
anlamda oluşturulan etkin sistemler de örgütlerin başarısı açısından önem
taşımaktadır. Yönetimde mükemmellik ve mükemmel halkla ilişkiler kavramları;
ortak ve katılımcı toplumlarda gelişebilmektedir (Grunig vd., 1992: 233; 236 - 237;
241 – 242; 244 – 247).
Kısacası mükemmel halkla ilişkiler kavramı; mükemmel örgütleri bir arada
tutan en temel unsur olarak dikkat çekmektedir. Bunun sebebi; simetrik iletişim
kavramının öneminden ve organik örgütlerin yapısındaki katılımcılık ve ortaklıktan,
insan kaynağının etkin değerlendirilmesinden, gelişimcilikten, diktatörlük yerine
etkileyici liderlerden ve katılımcı kültürel yapıdan kaynaklanmaktadır. Mükemmel
örgütler, katılımcı bir kültürel yapıya sahip olan toplumlarda daha kolay
gelişebilmektedir (Grunig vd., 1992: 248).
18
İki yönlü simetrik model; mükemmel halkla ilişkiler modeli olarak da
görülmektedir. Karmaşık çevresel etkilere sahip ve organik yapıda işleyen örgütler
için iki yönlü simetrik model; halkla ilişkiler programları için rasyonel bir sonuç
olarak düşünülmektedir. Rasyonellik, tek başına halkla ilişkiler uygulamalarını
açıklamada her zaman yeterli olmamaktadır. Simetrik halkla ilişkiler modelinin
hayata geçirilebilmesi için; halkla ilişkilerin bu modeli hakkında bilgi sahibi bir
yönetici tarafından yönetilmesi ve yönetimin açık ve katılımcı bir yapıya sahip
olması gerekmektedir. Pek çok örgüt; mükemmel model olarak adlandırılan iki yönlü
simetrik modeli kullanmaktadır ve örgüt içi şartlar uygun olduğunda, tüm halkla
ilişkiler uygulayıcıları bu modeli kullanmayı tercih etmektedir (Grunig vd., 1992:
303).
İki yönlü simetrik model; mükemmellik teorisinin karakteristik özelliği olarak
görülmektedir. Bunun sebebinin, bu modelin kusursuz halkla ilişkiler örneğini temsil
etmesi olduğu düşünülmektedir. İki yönlü simetrik modelinin uygulayıcıları,
tamamen
başkalarını
düşünenler
değillerdir;
çalışanlarının
çıkarlarını
da
savunmaktadırlar. Böylece bu modelin uygulayıcıları; hem kendi çalışanlarını, hem
de hedef gruplarını düşünerek, iyi ilişkiler kurmayı amaçlamaktadırlar. Stratejik
hedef gruplarıyla iyi ilişkilerin kurulması ise, işletmelerin başarılı olmalarını
sağlamaktadır (Kamçılı, 2009: 29 - 30).
Mükemmellik teorisi, halkla ilişkilerin değerini; bir örgütün etkili olmasında,
hem paydaşların hem de yöneticilerin amaçlarını tatmin etmesi gerekliliği ile
açıklamıştır. Bu nedenle örgütlerin, yüksek kalitede, uzun dönemli ilişkiler
oluşturabilmeleri için; hedef kamu kategorileriyle simetrik iletişim kurmaları ve bunu
geliştirebilmeleri gerekmektedir (Grunig, 2009: 63).
19
Günümüzde diğer halkla ilişkiler modellerini kullanan örgütler olsa da; iki
yönlü simetrik modelin, halkla ilişkiler programları içerisinde en etkin modele işaret
ettiği ileri sürülebilmektedir. Örgütler, basın sözcülüğü ve kamusal enformasyon
modelini iki yönlü simetrik halkla ilişkiler modelinden daha çok kullansalar da; yeni
iletişim teknolojilerinin halkla ilişkiler uygulamalarına kazandırmış olduğu yeni
mecralar ve bunların doğasında bulunan etkileşim ve işbirliği özellikleri, iki yönlü
simetrik halkla ilişkiler modelinin kullanımını öne çıkarmaktadır (Grunig ve Grunig,
2005: 307 - 313).
İki yönlü simetrik halkla ilişkiler modelini, mükemmel model olarak
tanımlayan araştırmacılar; bunun en önemli sebeplerinden birinin örgüt ve paydaş
arasında ya da marka ile paydaşları arasındaki işbirliğinin sağlanması ve uzun vadede
sürdürülebilmesine olanak tanıması olduğunu vurgulamaktadırlar (Grunig, 2000: 23 48).
Grunig, Dozier ve J. Grunig’in ortak yaptıkları (1994) “Mükemmellik
Çalışması”; iki yönlü simetrik iletişim modeline, işbirliğinin dâhil edilmesini
önermektedir. Aynı çalışmada, işbirliğinin halkla ilişkiler uygulayıcıları açısından da
vurgulanması gerekliliği ileri sürülmektedir. Grunig, mükemmel halkla ilişkiler
modeli ve işbirliği sürecini; idealist halkla ilişkiler yaklaşımı olarak adlandırmıştır
(Grunig, Dozier ve Grunig, 1994’ten akt. Grunig, 2000: 30). Bu yaklaşımın, halkla
ilişkiler çalışmalarında örgütler ve paydaşlarıyla işbirliği sağlanarak yönetilebileceği
düşünülmektedir.
İki yönlü simetrik iletişimin, halkla ilişkilerin bir stratejik yönetim
fonksiyonu
olarak
örgütlerde
kullanımı
ve
yönetimde
mükemmelliğin
uygulanabilirliği, çeşitli fonksiyonları gerekli kılmaktadır:
20
I.
Örgütler, hedef kamu kategorileriyle dayanışma ve uzlaşıya dayanan uzun
süreli
ve
düzenli
bir
ilişki
geliştirebildiğinde,
etkin
bir
şekilde
yönetilebilmektedirler. Örgüt - kamu arasında kurulan bu ilişkilerin ve
iletişimin, bir süreç olarak ele alınması ve geliştirilerek sürdürülmesi; bunun
yanı sıra karşılıklı etkileşime olanak tanıması gerekmektedir.
II.
İletişimin etkinliği; önemli bir unsur olarak dikkat çekmektedir ve örgüt kamu arasında işbirliğine de dayanmaktadır. Küreselleşen rekabetçi dünya
düzeni, bunu gerekli kılmaktadır. İki yönlü simetrik iletişimin, örgütlerde bir
halkla ilişkiler modeli olarak kullanılması; örgütün misyonunun çalışanlarca
benimsenmesini kolaylaştırmaktadır.
III.
İki yönlü simetrik iletişim, işbirliğinin bir uzantısı olarak düşünülmektedir.
Örgütün tüm birimlerinin, ortak bir sonuca yönelik çözüm odaklı çalışarak
eşgüdümlü hareketi; örgütte işbirliğini getirmektedir (Grunig vd., 1992: 223).
Çağdaş örgütler; hızla değişen bir çevrede faaliyette bulunduğundan, açık ve
organik örgütler olarak örgütlenmelidirler. Bu nedenle çağdaş örgütlerde; örgütle
çevresi arasındaki iletişimin tek yönlü olarak sürdürülmesi yeterli olmamakta,
örgütün çevresiyle (kamularıyla ve paydaşlarıyla) iletişim ve etkileşim içerisinde
bulunabilmesi için, iki yönlü simetrik iletişim gerekli olmaktadır.
Örgütle çevresi arasındaki iletişim; basın ajansı – tanıtma, kamusal
enformasyon - bilgilendirme, iki yönlü asimetrik veya iki yönlü simetrik iletişim
şeklinde gerçekleşebilmektedir. Örgütle kamuları arasındaki iki yönlü simetrik
iletişime örnek olarak gösterilebilecek örgütsel iletişim biçimleri arasında; açık
oturumlar, kamuoyu araştırmaları gibi çalışmalar sayılabilmektedir. İletişimin iki
yönlü ve simetrik olarak tanımlanmasına; karşılıklı etkileşime izin veren yapısı
21
olanak tanımaktadır. İki yönlü simetrik iletişimin örgütsel iletişimde kullanılmasında;
çalışanları ikna için, bilimsel araştırmaların yanı sıra, örgütte ve örgüte yönelik kamu
kategorisinde gerekli fikir, davranış ve tutum değişikliğinin yaratılması için karşılıklı
diyalog yöntemi kullanılmaktadır (Kent, 2001: 60 - 62). Örgütsel iletişimde iki yönlü
asimetrik modelin kullanımında ise; örgütün kamu kategorisinde ve çalışanlarında
tutum ve davranış değişikliği yaratmada çeşitli araştırma yöntemlerinden
faydalanılmakta, ancak etkileşimden söz edilememektedir.
Örgütleri, paydaşlarıyla birlikte yönetme gerekliliği; onların çevreleriyle iki
yönlü simetrik iletişim kurmaları ihtiyacını doğurmaktadır. Örgütün iç ve dış hedef
kamu kategorilerinin bilinç ve beklenti düzeylerindeki artış; örgütleri itibar
yönetimine ve sosyal sorumluluk faaliyetlerine de yöneltmektedir. Bu durum da
örgütlerin; iç ve dış hedef kamu kategorileri ile iletişiminde, simetrik iletişim kurma
gerekliliğini ortaya koymaktadır.
3. Halkla İlişkilerde İlişkisel Yaklaşım ve Diyalojik İletişim Kavramı
İlişki yönetimi yaklaşımı; halkla ilişkilerin örgüt ve kamuları arasındaki
çıkarları, örgüt - kamu ilişkisi yönetimi aracılığıyla dengelemesine dayanmaktadır.
İlişkisel yaklaşımla halkla ilişkiler; “örgüt ve kamuları arasında karşılıklı yararlı
ilişkiler kuran ve sürdüren, bu ilişkilerdeki başarının veya başarısızlığın ilişkisel
dinamiklere (örgüt ve kamularının etkileşimde olduğu tüm birimlerle olan
ilişkilerine) bağlı olduğu bir yönetim fonksiyonu” olarak görülmektedir (Cutlip,
Center ve Broom, 1994: 2). İlişki yönetimi kavramı; belli parçalardan oluşan ve
kendi arasındaki ilişkinin yanında, parçalar toplamının da aynı zamanda bir bütüne
22
işaret ettiği sistem yaklaşımı teorisi ile Grunig ve Hunt’ın temellendirdiği iki yönlü
simetrik iletişim modelinin bir uzantısı olarak da düşünülebilmektedir.
Halkla ilişkiler bir yönetim fonksiyonu olarak; örgüt ve hedef kamu
kategorisi arasında, faydalı ilişkiler kurma ve geliştirme olarak tanımlanmaktadır.
İlişki yönetimi, dört temel yönetim yaklaşımına dayanmaktadır; bunlar analiz,
planlama, uygulama ve değerlendirmedir. Halkla ilişkiler aynı zamanda; örgütün
hedef kamu kategorisi ile ilişkilerini oluşturma ve değerlendirme etkinliği olarak da
düşünülebilmektedir. İlişkisel yaklaşım, kamuyla etkili ilişkilere dayanmaktadır.
Etkili halkla ilişkilere sahip bir örgüt; pozitif halkla ilişkiler hedefine
ulaşabilmektedir. İlişkisel yaklaşım; halkla ilişkilerin örgütsel işlevini tanımlamakta,
bu
işlev
içerisinde
iletişimin
rolünü
belirginleştirerek,
örgütsel
amaçlara
ulaşılmasında halkla ilişkilerin katkısını belirlemek için bir süreç sağlamaktadır
(Ledingham ve Brunig, 1998: 56).
Halkla ilişkilerde ilişki yönetimi yaklaşımı; kavramsal bir değişime işaret
etmektedir. Geleneksel yaklaşımda halkla ilişkiler; bir iletişim aktivitesi olarak
görülürken, ilişki yönetimi yaklaşımında ise iletişim temelli bir yönetim fonksiyonu
olarak ele alınmaktadır. Geleneksel yaklaşımla halkla ilişkiler, ne yapıldığıyla
ilgilenirken; ilişki yönetimi yaklaşımı, ne olduğuyla ilgilenmektedir (Ledingham ve
Brunig, 1998: 56). Dozier ise, ilişkisel halkla ilişkiler yaklaşımını; “örgütün
misyonunun ve yönünün, örgütün çevresindeki önemli bileşenlerle (kamularla)
ilişkilerden etkilenmesi” şeklinde açıklamıştır (Dozier vd., 1995: 85).
İlişkisel yaklaşım halkla ilişkileri; örgüt ve hedef kamu kategorisi arasındaki
iletişim ve ilişkinin yönetimi olarak ele almaktadır. İlişki yönetimi teorisi; simetrinin
23
nasıl inşa edileceğini (örgüt - kamu ilişkisinin ortak çıkar ve paylaşılan hedefler
doğrultusunda yönetimini) ve ne zaman uygulanabileceğini tayin etmektedir. Örgüt
ve hedef kamu kategorisi arasındaki iletişim; tavır, davranış gibi etkilerden
etkilenmekte, bu da örgütlerin halkla ilişkiler yaklaşımlarında zaman içerisinde
gereken değişiklikleri yapmalarını gerekli kılmaktadır. İlişkisel yönetim yaklaşımı,
halkla ilişkileri yönetim fonksiyonu olarak ele alan yaklaşımın bir uzantısıdır; aynı
zamanda tüketici davranışlarının belirlenmesinde de yardımcı olan bir yaklaşım
olarak dikkat çekmektedir. Ayrıca halkla ilişkilerde ilişkisel yönetim yaklaşımı;
halkla ilişkilerin uygulama görevlerini yeniden düzenleyerek, halkta örgüte yönelik
bir algı oluşturma yerine, örgüte yönelik istenen algının kurulması, örgüt – kamu
iletişimi ve ilişkisinin yönetilmesi gibi halkla ilişkilerin temel misyonları üzerinde de
değişiklikler öngörmektedir (Brunig ve Ledingham, 1999: 158 – 159).
Halkla ilişkilerde ilişkisel yaklaşımın kullanılması; zaman içerisinde değişim
gösteren ilişkilere yönelik niteliksel değerlendirme metotları sunması ve tüketici ile
ilişkilerde algı ve davranışları kıyaslama olanağı sunarak, programın başarılı ya da
başarısız olduğunun ölçülmesine olanak tanıması açısından avantaj sağlamaktadır.
İlişkisel yaklaşımda algı yönetimi; hedef kamu kategorisinin örgüte yönelik algısını
oluşturmanın
yanında,
diğer
olası
müşterilerin
davranışlarına
da
etkide
bulunmaktadır. Örgüt – kamu iletişiminde, ilişkisel yaklaşımın oluşturulmasında;
karşılıklı etkileşim önem taşımaktadır. Bir örgüt, ilişkisel yaklaşımla halkla ilişkiler
uygulamalarını gerçekleştirmek istediğinde; örgütün ve hedef kamu kategorisinin
davranışlarının karşılıklı olarak birbirini etkileyerek dönüştürebilmesi durumu
gözlemlenebilmektedir (Brunig ve Ledingham, 1999: 161 - 165).
24
Halkla ilişkilerde ilişki yönetimi; Grunig’in temellendirdiği iki yönlü simetrik
modelden etkilenmekte ve örgüt ile hedef kamu kategorisi arasındaki iletişime ve
ilişkiye dayanmaktadır. Temel olan, bu ikili iletişim içerisinde örgüt ve hedef kamu
kategorisinin ortak faydaya ulaşabilmesidir. Grunig aynı zamanda, halkla ilişkilerin
örgütler tarafından değerlendirilebilmesi için; örgüt ile hedef kamu kategorisi
arasında uzun dönem ilişkiler oluşturmanın gerekliliği üzerinde durmaktadır
(Ledingham ve Brunig, 1998: 56 - 57).
Örgüt – kamu ilişkisi; çok değişkenli ve çeşitli etkenlere bağlantılı bir unsur
olmaktadır ve örgütler arası farklılık göstermektedir. Örneğin, örgüt – kamu
iletişiminde profesyonel ilişkilere ağırlık veren bir firma, tüketici ile ilişkilerini iş
odaklı yaparak finansal boyutunu ön planda tutarken; kişisel ilişkilere ağırlık veren
bir firma, güven, duygu, düşünce gibi unsurlara önem verebilmektedir. Topluluk
ilişkilerini kullanan bir firmada ise, örgüt çalışanları arası açıklık, destekleme gibi
unsurlar aracılığıyla örgüt, temel ve aktif bir rol üstlenmektedir. Tüm bu örgüt –
kamu ilişkisi stratejileri; örgütlere hedef kamu kategorileri içerisinden belli bir hedef
pazar oluşturarak, örgüt – kamu iletişimine yönelik daha odaklanmış bir çalışma
geliştirmeyi olanaklı hale getirmektedir (Brunig ve Ledingham, 1999: 157).
İlişki temelli etkilerin değerlendirilmesi; halkla ilişkiler uygulayıcılarına,
anlamlı bir sonuca ulaşma ve hesaplayabilme fırsatı sunmaktadır. Örgüt ve hedef
kamu kategorileri arasındaki ortak ilgileri belirlemek, örgütün hedef kamu
kategorileri ile etkin ilişkiler oluşturabilmesinde temel unsur olarak görülmektedir.
Etkin olarak yönetilmiş uzun vadeli ilişkiler; hem tanıtılmak istenen örgüt, hem de
hedef kamu kategorileri için temelde faydalı olmaktadır (Ledingham, 2001: 293 294).
25
Ledingham’a göre (2001: 286); ilişkisel yaklaşımın, halkla ilişkiler
çalışmaları, öğretimi ve uygulamasına yönelik ortaya çıkmasını sağlayan gelişmeler
şunlardır:
I.
II.
Halkla ilişkilerde ilişki kavramının merkezi rolünün tanınması,
Halkla
ilişkilerin
bir
yönetim
fonksiyonu
olarak
yeniden
kavramsallaştırılması,
III.
Örgüt - kamu ilişkisi arasındaki değişkenlerin belirlenmesine yönelik
araştırmaların yapılarak, bu ilişkinin kamu algıları, tutumları ve
davranışlarıyla olan bağlantısının incelenmesi,
IV.
Örgüt - kamu ilişkisine yönelik stratejik bir yönetim yaklaşımı
geliştirmenin yanı sıra; ilişkinin geçmişi, süreci ve sürdürülmesi
evrelerinin bir bütün olarak ele alınarak ilişkinin sürecinin önem
kazandığı bir modelin oluşumu.
Örgüt – kamu ilişkisi, ilişkisel yaklaşımla; “örgüt ve hedef kamu kategorileri
arasında ekonomik, sosyal, politik ve kültürel temelli bağlar oluşturmak” olarak
tanımlanabilmektedir. Örgüt - kamu iletişimi ve ilişkisinde hedef kamu kategorileri;
güven, açıklık, gelişim, yatırım ve bağlılık aramaktadır. İşletmeler arası ilişkilerin
oluşturulmasında da, bu unsurlara önem verilmesi; daha etkin bir ilişkisel yaklaşım
oluşturabilmenin anahtarı olarak görülmektedir (Brunig ve Ledingham, 1999: 160 161).
İki yönlü simetrik iletişim; tartışmaya, diyaloga ve görüşmeye olanak
sağlamaktadır. Podnar ve Golob’a göre (2009); Grunig’in asimetrik modeli (ikna),
etik ve sosyal sorumluluk olarak zayıf olmanın yanında, örgüt ve paydaş arası
26
dayanışma ve işbirliğinin fark edilmesini de olanaksız kılmaktadır. Grunig ve
Grunig, halkla ilişkilerde etik yaklaşımını bir çıktı ve sonuç olarak görmekten ziyade
bir süreç olarak ele almaktadırlar. Simetrik iletişim modeli de; diyalog, tartışma ve
görüşmeye olanak sağlaması açısından tercih edilen model olarak gözlemlenmektedir
(Podnar ve Golob, 2009’dan akt. Theunissen ve Noordin, 2012: 6).
İlişkisel iletişim kavramı; diyalog kavramının önemi üzerinde durmaktadır.
Bu nedenle; örgüt – kamu iletişimi ve ilişkisinde, diyalog kavramı ve önemi de göz
önünde bulundurulmalıdır. Grunig ve Grunig’e göre (Grunig vd., 1992); halkla
ilişkilerde iki yönlü simetrik model, örgütün ilişkisel temelli bir yaklaşım
geliştirmesine ve örgütün daha etkin işleyerek etik olarak da uyum sağlamasına
olanak tanımaktadır. Bu durum, aynı zamanda örgütün karlılığını da etkileyen bir
unsurdur. İki yönlü simetrik iletişim yerine, bir örgüt ve hedef kamu kategorisi
arasındaki iletişim; diyalog temelli de kurulabilmektedir. Bu da açıklık, güven,
karşılıklı anlayış gibi unsurları gerekli kılmaktadır. Grunig (1993) aynı zamanda,
örgüt – kamu ilişkisinin oluşturulmasında örgütsel hedeflerin de önemine vurgu
yapmaktadır; yani örgütün hedeflerine ulaşmada, uzun dönemde etkide bulunacak,
örgüt ve hedef kamu kategorisi ilişkilerinin oluşturulması gerekliliğini ileri
sürmektedir (Grunig vd., 1992 ve Grunig, 1993’ten akt. Brunig ve Ledingham, 1999:
160).
Halkla ilişkilerde, diyalog kavramının tanımına yönelik farklı yaklaşımlar
olmakla birlikte; iletişimde diyalojik perspektif, karşılıklı tutumlara eğilmekte ve
iletişim etkinliğinde katılımcılara vurgu yapmaktadır. Diyalojik teori, Martin
Buber’le temellendirilmektedir. Buber, insan iletişimini açıklık ve güvenle ilişkili bir
süreç olarak tanımlamakta ve bu ilişkide temel olarak da diyalog kavramını ele
27
almaktadır. Buber’e göre iletişim kavramı; kendi içerisinde ele alınarak, süreç olarak
temel kabul edilmektedir (Buber, 1970: 53).
İki yönlü simetrik iletişim modeli; diyaloga dayalıdır ve örgütle hedef kamu
kategorisi arasındaki ilişki süreçlerini ifade etmektedir. Halkla ilişkilerde diyalojik
yaklaşım; iki yönlü simetrik modelin bir uzantısı olarak düşünülebilmektedir.
Diyalog terimi aynı zamanda; etkin ve verimli halkla ilişkiler tartışmaları
çerçevesinde de ele alınarak incelenmektedir. Diyalog kavramı; halkla ilişkiler
uzmanlarınca bir süreç olarak tanımlanabildiği gibi, bir sonuç ve ürün olarak da
açıklanabilmektedir. Halkla ilişkilerde diyalog kavramı kimi zaman; halkla herhangi
bir konu hakkında iletişim kurma olarak da tanımlanmaktadır. Ancak, etik iletişim
kapsamında diyalog kavramı ele alındığında; simetrik iletişimin bir unsuru olarak
düşünülmektedir. Kent ve Taylor, diyalojik iletişimi ve “diyalog” kavramını; bir
süreçten ziyade ulaşılmak istenen sonuç ve bir ürün olarak tanımlamaktadırlar. Aynı
zamanda simetrik iletişim modelini, geribildirim almanın resmi bir biçimi olarak
yorumlamaktadırlar (Kent ve Taylor, 2002: 21 - 37).
Kent ve Taylor’un temellendirdiği diyalojik teori; ilişkisel iletişim içerisinde,
dürüst ve etik yaklaşımı ile dikkat çekmekte ve etkin örgüt – kamu iletişimi ve
ilişkisi oluşturmada yardımcı olmaktadır. Kent ve Taylor’un geliştirdiği diyalojik
iletişim
yaklaşımı,
şu
alanlara
dikkat
edildiğinde
etkin
bir
şekilde
kullanılabilmektedir:
Medya seçeneği ve etkinlik: Diyalog zor ve zaman alıcı bir kavram olmakla birlikte;
medya araçları, diyalog ve halkla iletişimde fırsatlar sunmaktadır. Daha ileri ve etkin
ilişki kurma yaklaşımı, yüz yüze iletişimle temellendirilebilmektedir. Bu alanda
28
yenilik ve gelişme, medyada çeşitliliğin artması ve bunların etkin kullanımı ile
mümkün olabilmektedir.
İç süreçler: Diyalogun etkili olabilmesi için örgüt içinde başlaması gerekmektedir.
Uygulayıcılar; web siteleri oluştururken ve yönetirken, pek çok iç etkeni de göz
önünde bulundurmaktadır. Örgütsel faktörler ve pratikteki olası kısıtlamalar; halkla
ilişkiler uzmanlarınca düşünülerek, yeni iletişim teknolojilerinin bu alanda etkin
kullanımına çalışılmalıdır.
Kullanıcı beklentileri ve tercihler: Web sitelerinin etkinliğinin değerlendirilerek,
web
kullanıcılarından
geribildirim
alınması
ve
girdilerin
analiz
edilmesi
gerekmektedir.
Diyalojik ilkelerin ölçümünün standardize edilmesi: Kent ve Taylor’un diyalojik
ölçüm ilkeleri eşit bir şekilde ölçüme dâhil edilmektedir. Faydalı ve ağırlıklı olarak
önemli görünen değişkenlerin dikkate alınarak, diyalojik ilkelerin ölçümünün daha
rafine ve standart bir hale getirilmesi gerekmektedir (Spooner, 2009: 321 - 322).
4. Yeni İletişim Teknolojilerinin Halkla İlişkiler Alanına Yansımaları
Küreselleşme sürecinin hız kazanması ve enformasyon teknolojilerinin
sunduğu yeni olanaklar; işletmeleri etkileyerek onlara yeni avantajlar sunmaktadır.
İşletmelerin sunduğu mal ve hizmetin giderek standartlaştığı ve birbirine benzer
niteliklere sahip olmaya başladığı bu dönemde; işletmeler için rekabet avantajı
sağlayacak en önemli unsur, iletişim becerileri ve halkla ilişkiler faaliyetleri olarak
dikkat çekmektedir. Halkla ilişkiler kavramı da, bu gelişmelerden etkilenerek, farklı
29
araçlarla kamulara ulaşmaya çalışmaktadır. Bu süreçte, etkin ve planlı bir örgüt içi ve
örgüt dışı halkla ilişkiler politikası benimseyen işletmeler; sektörde ayrıcalıklı bir
konumlandırmaya sahip olmaktadır.
Yeni iletişim teknolojileri ve internet; örgütlerin farklı tip kamu
kategorileriyle etkili, iki yönlü ve karşılıklı bir iletişim ortamı oluşturabilmelerine
olanak tanımaktadır. Örgütlerin kamu kategorileri; örgüte yönelik ilgi ve bilgi
düzeyleri doğrultusunda aktif, pasif, uyanmış ve haberdar kamular olarak
bölümlendirilebilmektedir. Farklı tip kamu kategorilerindeki temel farklılıklara
bakılacak olduğunda; öncelikle pasif kamuların görece bir örgüt hakkında düşük
düzeyde bilgiye sahip ve örgütün faaliyetlerine düşük ilgi gösteren bireylerden
oluşan gruplara işaret ettiği görülmektedir. Buna karşın aktif kamular ise; örgüt
hakkında yüksek düzeyde bilgi sahibi ve örgütün eylemleriyle yüksek düzeyde ilgili
bireylerden oluşan grupları ifade etmektedir. Haberdar kamular; bir örgüt hakkında
genel bilgisi olan, ancak doğrudan etkilenmeyen gruplardır. Uyanmış kamular ise;
pasif kamularda olduğu gibi, örgüt ve faaliyetleri hakkında düşük düzeyde bilgi
sahibidir ancak örgüt ve faaliyetlerine yönelik ilgi düzeyleri yüksektir (Hallahan,
2000: 242 – 245).
Yeni iletişim teknolojileri, örgütlerin farklı tip kamu kategorileriyle farklı
yollarla iletişime geçebilmelerine ve karşılıklı ve etkili bir iletişim sistemi
oluşturabilmelerine olanak tanımaktadır. Örgüte yönelik yüksek bilgi ve düşük ilgiye
sahip “haberdar kamular” grubuna dâhil olan kamu kategorilerinde, yeni iletişim
teknolojileri araçları ve bu araçların sağladığı olanaklar aracılığıyla örgütün ürün
veya hizmetlerine yönelik ilgi uyandırabilmek mümkün olabilmektedir. Düşük ilgi
ve düşük bilgi grubundaki “pasif kamular”; bu araçlar yardımıyla örgütün
30
faaliyetlerinden
haberdar
olabilmekte
ve
örgüte
yönelik
istenen
ilgi
uyandırılabilmektedir. Örgüt ve faaliyetlerine yönelik yüksek bilgiye ve yüksek
ilgiye sahip olan “aktif kamular” la da yeni iletişim teknolojileriyle farklı bir iletişim
ortamı oluşturulabilmektedir. Bu grupta örgüt ve faaliyetleri bilindiğinden ve takip
edildiğinden, duyurma-tanıtım faaliyetlerine değil; ilişki yönetimi temelli ve
karşılıklılık anlayışına dayanan ve örgüt-kamu arasındaki ilişkinin sürekliliğini
sağlamaya yönelik iletişim stratejileri geliştirilmelidir. Örgüt ve faaliyetlerine
yönelik düşük bilgi ve yüksek ilgi düzeyine sahip “uyanmış kamular” ise yeni
iletişim
teknolojilerinin
sağladığı
olanaklar
doğrultusunda
örgüte
yönelik
bilgilendirmelerin eşzamanlı olarak verilmesi ile örgütün aktif kamularına
dönüşebilmektedirler.
Dünya çapında yaşanan değişim ve dönüşüm; iletişim sürecini ve kanallarını
değiştirmiştir. Halkla ilişkiler strateji ve sürecinin de bu değişimden etkilendiği
görülebilmektedir. Halkla ilişkiler faaliyetlerindeki geleneksel anlayış, yerini
interaktif anlayışa bırakmıştır. İnteraktif halkla ilişkiler anlayışının doğması,
internetin hayatımıza girmesi ile gözlemlenen bir olgu olarak dikkat çekmektedir.
İnternet ve yeni iletişim teknolojileri araçları, her geçen gün hızla değişerek
gelişmekte ve firmalar da bu değişime ayak uydurmak için çabalamaktadırlar.
Geleneksel halkla ilişkiler anlayışı; internetin katkısı ile yerini, daha etkileşimli bir
halkla ilişkiler anlayışına bırakmıştır. Halkla ilişkiler toplumla, medyayla,
kamuoyuyla interneti kullanarak daha hızlı iletişim kurabilmektedir. Halkla
ilişkilerde kriz yönetimi de, internetin katkısı ile değişmiştir. İnternet, krizi çözme
amaçlı kullanılabildiği gibi; markanın krizden etkilenme sürecini yönetme amaçlı da
kullanılabilmektedir. İnternetle birlikte bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan
31
gelişmeler; interaktif, sanal gerçekliğin yaşandığı ve tüketicilerin aktif olduğu bir
ortamın ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu ortamda tüketici, geleneksel iletişim
araçlarından farklı olarak; web siteleriyle, reklâmlarla, reklâmcılarla ve diğer
kullanıcılarla kendi isteği doğrultusunda iletişim ve etkileşime geçebilmektedir. Bu
durum ise, tüketicinin eski dönemlere göre daha güçlü olduğuna işaret etmektedir
(Fidan, 2008: 153 - 156).
Yeni iletişim teknolojileri ve özellikle internet; halkla ilişkiler alanında pek
çok değişimlere neden olarak, halkla ilişkilerin uygulama alanlarında yeni
yaklaşımlar ortaya çıkarmaktadır. Örgütler, önemli bilgilerini internet aracılığıyla
hedef kamu kategorilerine iletebilmelerinin yanı sıra; sürekli olarak hedef kamu
kategorileriyle iki yönlü iletişime olanak tanıyan bir ortam da sunmaktadırlar
(Breakenridge, 2008: 14). Grunig ve Hunt’ın dört aşamalı halkla ilişkiler modeline
göre (Grunig ve Hunt, 1984: 6) internetteki iletişim ortamı; yeni iletişim
teknolojilerindeki gelişmeler aracılığıyla oluşan etkileşimli ve katılımcı olanakların
gelmesine kadar, çift yönlü dengesiz etkinin ortaya çıktığı iki yönlü asimetrik
iletişim modelinin geçerli olduğu bir ortam olarak dikkat çekmektedir. Yeni iletişim
teknolojileri ve internetin, katılım, açıklık, konuşma gibi kullanıcılara sağladığı yer
ve zaman engeli bulunmayan olanakları; örgütlerle hedef kamu kategorileri
arasındaki iletişimi, çift yönlü dengeli etkinin elde edildiği iki yönlü simetrik iletişim
ortamına dönüştürmüştür. İnternette zaman ve mekân engeli olmadan kendiliğinden
oluşan ağlar; halkla ilişkilerin kamuoyu oluşturma, güven, onay, rıza ve saygınlık
elde etme yöntemlerinin etkin, verimli ve ölçülebilir olarak uygulanabildiği iletişim
kanalları haline gelmiştir.
32
Örgütlerde iletişim yönetiminin bir parçası olarak halkla ilişkiler; yeni
iletişim teknolojilerinin doğasından etkilenmekte ve bu aracı, halkla ilişkiler süreç ve
uygulamalarında yoğun olarak kullanmaktadır. 1990’lı yıllar itibariyle internet;
iletişim alanında çok önemli bir yer edinerek, iki yönlü simetrik iletişim araçlarına
yeni bir araç eklenmesine ve örgütler için yeni bir mecra ortaya çıkmasına neden
olmuştur. Timisi’nin (2003: 121) ifadesiyle; “ağların ağı olarak tanımlanan internet,
fiziksel ya da elle tutulur bir araç olmaktan ziyade, birbirine bağlı sayısız küçük
bilgisayar ağlarından oluşan büyük bir bilgisayar ağıdır”.
İnternet, diğer iletişim araçlarıyla kıyaslandığı zaman; pek çok ayırt edici
özelliği olan bir araç konumundadır. Bilgisayarların birbirine bağlanabilme özelliği;
örgütlerin içyapılarındaki iletişim ağında farklılaşma yaratmıştır. Yeni iletişim
teknolojileri ve internetin en önemli özelliğinin; hizmet sunumunda zaman ve mekân
kavramlarını ortadan kaldırmasının yanı sıra, iletişimin hızında ve içeriğinde de artış
oluşturmasına olanak tanıması olduğu görülebilmektedir. Yeni iletişim teknolojileri
ve internetin, iletişim açısından ayırt edici bir diğer özelliği de; düşük maliyetidir.
Örgütler hem kendilerini tanıtmak, hem de kamularını tanımak amacıyla bu aracı
kullanmakta ve kurulum süreci dışında, bu hizmetten oldukça düşük bir maliyetle
yararlanmaktadırlar. İşleyen bir internet sayfası oluşturduktan sonra, bunun
geliştirilmesi örgütler tarafından yerine getirilebilmekte; bu araçların örgütlerde
kullanımıyla da halkla ilişkilerin iki yönlü işlevine hizmet edebilecek bir yapılanma
oluşturulabilmektedir (Yağmurlu, 2010: 66).
İnternetin, iletişimin niteliği açısından halkla ilişkilerin doğasıyla paralellik
gösteren bir diğer özelliği de; etkileşime izin veren yapısıdır. Geleneksel kitle
iletişim araçlarındaki bireyin pasif konumu; internet üzerindeki iletişimde bireyi,
33
aktif bir özneye dönüştürmektedir. “Kullanıcı, iletişim ortamında bir teknolojik araç
yardımıyla vardır ve yüz yüze iletişimdekine benzer bir biçimde karşılıklı ileti
alışverişini gerçekleştirmektedir” (Timisi, 2003: 132). Yüz yüze iletişime benzer bir
niteliğe sahip olan bu özellik, interneti geleneksel kitle iletişim araçlarına göre
ayrıcalıklı kılmaktadır (Esrock ve Leichty 2000: 328). Halkla ilişkiler süreci olarak
adlandırılan; araştırma, planlama, iletişim ve değerlendirme aşamalarının her birinde
internet
kullanımı
gerçekleştirirken,
mümkündür.
elektronik
Halkla
iletişimi
ilişkiler,
şu
süreç
amaçları
ve
uygulamalarını
gerçekleştirmek
için
kullanmaktadır (Lesly, 1998: 437):
1. Bilgi ve belge toplamak,
2. Gelişmeleri takip etmek,
3. Medyayı takip etmek,
4. Medyaya sürekli bilgi sağlamak,
5. Kamuların ilgisini çekmek veya farklı kamulardan girdi sağlamak,
6. Elektronik posta kanalı ile müşteri, çalışan ve diğerleriyle haberleşmek,
7. İntranet olarak adlandırılan kurum içi iletişim kanalı oluşturarak, haber ve
bilgileri anında ulaştırmak,
8. Kamunun desteğini almak,
9. Anlık gelişmeleri duyurmak.
Halkla ilişkiler uygulamaları ve faaliyet alanlarında, yeni iletişim teknolojileri
ve internet kullanımının, örgütlere sağladığı birtakım avantajlar ve dezavantajlar
34
bulunmaktadır. Yeni iletişim teknolojilerinin halkla ilişkiler alanında kullanımı;
örgütü ve faaliyetlerini kapsamlı bir şekilde açıklayabilmeye olanak tanımakta,
intranet aracılığıyla örgüt içi etkin iletişimin kurulmasını olanaklı hale getirmektedir.
Aynı zamanda; yazı dışında fotoğraf, grafik, video görüntüleri, animasyon gibi farklı
nitelikteki iletileri bir arada, zaman ve mekân sınırlaması olmaksızın sunma olanağı
tanıması açısından da önem taşımaktadır.
Yeni iletişim teknolojileri ve internetin örgütlerde kullanımının başlıca
dezavantajları içerisinde; farklı birimler tarafından oluşturulan internet girdilerinin
bütünlük oluşturmasının güçlükler içermesi ve mesajlarda metin ve görüntü
dengesini tutturmanın zor oluşu sayılabilmektedir. Ayrıca, bir diğer dezavantaj da;
bu araçlarda örgütteki gelişmeler doğrultusunda güncellemeler yapma gerekliliğinin,
çalışanlar için ekstra iş yükü doğurmasıdır. Aynı zamanda, yeni iletişim teknolojileri
araçları ile örgütün ulaşabildiği kamuların genişlemesi, mesajların oluşturulmasında
güçlükler yaratabilmektedir (Saran, 2005: 70-71).
Düşük maliyetler, kolay erişim, uygulama kolaylığı ve ulaşılabilir paydaş
ortamları gibi özellikler; paydaşlarıyla işbirliklerini sürdürebilmek amacıyla online
(eşzamanlı) platformları, halkla ilişkiler uygulayıcıları için önemli hale getirmiş,
hatta diğer günlük meslek aktiviteleriyle diğer mecralar kadar eşit kullandıkları
belirtilmiştir (Kelleher, 2001: 304). Taylor, halkla ilişkilerde diyalog modelini ortaya
atarak; “eğer internet ve web siteleri interaktif olurlarsa, bu araçlar, örgüt ve paydaş
diyaloglarının sürdürülebilmesi için mükemmel bir halkla ilişkiler aracı olurlar”
şeklinde açıklamıştır (Taylor, 2000: 304). Diyaloga dayalı iletişimi mükemmel
iletişim şekli olarak ifade eden yazarlar; bu idealin hem örgüte hem de paydaşlarına,
birbirleriyle sohbet ortamları yaratarak iletişim kurmalarına ve topluluklar
35
oluşturmalarına imkân tanıyacağını vurgulamaktadırlar (Taylor, 2000: 256; Kent ve
Taylor, 1998: 329).
Yeni iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin bir uzantısı olarak, sosyal
medyanın gelişimi ve herkesin belli bir oranda yayınlayıcı olması; görsel ve yazılı
basın ve medya sektörlerini de doğrudan etkilemektedir. Yeni iletişim teknolojileri
ve sosyal medya kullanımı; izleyicilerle anında buluşma olanağı sunmakta, daha kısa
sürede daha çok kişiye ulaşmayı olanaklı hale getirmektedir. Aynı zamanda, bu
araçlar; daha samimi bir ortamın oluşumunu sağlayarak, örgütteki farklı
kademelerdeki çalışanlar arasındaki mesafeyi sınırlandırmakta, örgüt içi interaktif ve
etkileşimli bir iletişim ortamına olanak tanımaktadır. Bu araçlar; haber kaynağına
ulaşabilmeyi kolaylaştırmasının yanı sıra, haberin iletiminin de çabuklaşmasını
sağlamaktadır. Bu avantajların yanı sıra; resmi olmayan beyanlar ve haber
kaynağının belirsizleşmesi, sosyal medyanın geleneksel medyaya nazaran en büyük
dezavantajı olarak dikkat çekmektedir. Yeni iletişim teknolojilerinin bir uzantısı olan
sosyal medyanın kullanımının bir diğer handikapı da; doğruluğunun genel geçer
olarak kabul edilememesi, denetim mekanizması eksikliği, manipülasyona ve çeşitli
yönlendirmelere açık olması olarak görülebilmektedir. Ancak tüm bunların yanında;
yeni iletişim teknolojileri araçlarının ve özellikle de sosyal medyanın, kendi iç
sistemini oluşturduğu ve göz ardı edilemeyecek bir gerçek olarak dikkat çektiği
görülebilmektedir.
Teknoloji, tek başına ilişkiler oluşturmada veya ilişkileri yok etmede etkili bir
araç olmamakla birlikte; örgüt – kamu ilişkisinde etkide bulunan önemli bir araç
olarak dikkat çekmektedir. İnternetin, örgüt ve hedef kamu kategorileri arasında iki
yönlü simetrik iletişimi gerçekleşebilir kılması, pek çok şekilde kendini
36
göstermektedir. Yeni iletişim teknolojileri araçları ile örgütlerin hedef kamu
kategorileriyle
direkt
olarak
iletişime
geçebilmeleri
veya
geribildirimde
bulunabilmeleri olanaklı hale gelmektedir. Örgütlerin hedef kamu kategorileriyle
etkin diyalojik ilişkiler geliştirebilmeleri; diyalog kavramıyla bağlantılı bir unsur
olarak dikkat çekmektedir. Web ve yeni iletişim teknolojileri; halkla ilişkiler
uygulayıcılarına, hedef kamu kategorileriyle dinamik ve interaktif ilişkiler kurmaları
ve geliştirmeleri açısından yeni fırsatlar yaratmaktadır. Yeni iletişim teknolojileri ve
internet aracılığıyla, bir ürün ya da hizmete yönelik geribildirim alabilmek; bu
teknolojilerin en önemli faydaları arasında sayılmaktadır. Karşılıklı iletişime olanak
tanıyan örgüt web sitelerindeki iletişim platformlarının yanı sıra; bu web sitelerinde
örgüte yönelik halkı bilgilendirici, tarihçe ve kurumsal bilgilerin bulunduğu bölümler
de bulunmaktadır. Diyalojik iletişim kavramının, yeni iletişim teknolojileri ve
internetin stratejik olarak kullanılması ile oluşan; örgüt – kamu arasında etkin
ilişkilerin oluşumuna olanak tanıyan bir unsur olduğu dikkat çekmektedir. Örgüt ve
hedef kamu kategorileri arasında diyalojik ilişkiler geliştirmede, internet ve web
siteleri büyük fırsatlar sunmaktadır (Kent ve Taylor, 1998: 324 - 326).
İnternetin diyalojik iletişimdeki önemi; web sayfalarının içeriği ile
açıklanabilmektedir. Herhangi bir web sayfası, istenildiğinde belli bir konu hakkında
veriler sunan bir metnin yanı sıra; ses, imaj, hareket ve en önemlisi eşzamanlı ve
interaktif bir ortam oluşturarak, diyalojik iletişime zemin hazırlamaktadır. Kitaplar,
dergiler, gazeteler ve tüm yazılı basın, bunları gerçekleştirmede yetersiz
kalabilmekte; özellikle de yeni iletişim teknolojileri ve internetin eşzamanlılık ve
interaktiflik avantajına sahip olamamaktadır. Yazılı basının yanı sıra, görsel medya
için de benzer bir yargıda bulunmak mümkündür; radyo ve televizyon da interaktif
37
bir ortam oluşturmada yetersiz kalabilmektedir. Web aracılığıyla, örgütün hedef
kamu kategorileriyle direkt olarak iletişime geçebilmesi, gerçek zamanlı tartışma
ortamları oluşturabilmesi, geribildirimler alabilmesi, ürün veya hizmetlere yönelik
yorumlara dair bilgi sahibi olabilmesi ve örgütsel bilgileri aktarabilmesi olanaklı hale
gelebilmektedir.
Web
aracılığıyla,
örgütler
de
diyalojik
iletişime
geçilebilmektedirler. İletişimde diyalog ve diyalojik iletişim kavramı; aynı zamanda
içerdiği dürüstlük, güven ve pozitif etki nedeniyle etik olarak da kabul görmektedir
(Kent ve Taylor, 2002: 11).
38
II. BÖLÜM
ÖRGÜTSEL İLETİŞİM ve YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ
1. Örgüt
1.1. Örgüt kavramına yönelik tanımlamalar
Örgüt kavramı; örgütlenme sürecinin bir sonucu olarak, bireylerin ortak bir
hedef ve amaç etrafında birleştiği, dinamik bir sistemdir. Bu tanımlama ile örgütler;
dinamik bir sistem olarak ele alınmakta ve bireylerin ortak bir amaca ulaşmaya
yönelik hedeflerindeki, kolektif çabalarına dikkat çekilmektedir (Zalabak, 2002: 25).
Gerald Goldhaber (1993: 11) ise örgütleri; “çeşitli rollere ve pozisyonlara bağlı
olan bireyler arasındaki bilgi akışına bağlı olan ve yaşayan, açık sistemler” olarak
tanımlamıştır. Stanley Deetz (1994: 217) de örgütleri tanımlarken; tüm toplumlardaki
modern örgütlere ve halkın karar almadaki etkisini ön plana çıkarmakta ve genel
karar alma sürecinde, örgütlerin kamuları üzerinde öncekine oranla artan etkisine
dikkat çekmektedir.
Örgüt
kavramı,
farklı
örgüt
yaklaşımları
tarafından
farklı
şekillerde
tanımlanmakla birlikte; geleneksel örgüt yaklaşımı açısından bakıldığında örgüt
kavramı, ortak amaçları gerçekleştirmek için işlerin yapısına ve dağıtımına ilişkin
süreçlere işaret etmektedir. Sistem yaklaşımına göre ise örgütler; “geniş bir çevresel
sistem içinde amaçlar ve değerler, teknoloji, yapı, psiko – sosyal ve yönetim gibi alt
sistemleri içeren toplumsal bir sistem” olarak tanımlanmaktadır. Tüm bu
39
tanımlamalar ışığında “örgüt” kavramı; “iş ve görev bölümü yapılarak, bir otorite ve
sorumluluk hiyerarşisi içerisinde, ortak ve açık bir amacın gerçekleştirilmesi için bir
grup insanın faaliyetlerini belli kurallar doğrultusunda eşgüdümlü hale getirmesi”
olarak tanımlanabilmektedir (Evans, 1992: 6).
Örgütlerin temel özellikleri incelenecek olduğunda; örgütün temelinde bireylerin
bulunduğu, bu bireylerin veya üyelerin kendi kişisel amaçlarına ve örgüt amaçlarına
ulaşmayı hedef alan karşılıklı bir ilişki ve etkileşim içinde olduğu, düzenlenebilir ve
belli bir yapının içerisinde irdelenebilir sistemlere işaret ettiği görülebilmektedir
(Karagöz, 1999: 14).
1.2. Örgütsel yapı
Örgütsel yapı, görev ve yetki ilişkilerine dair resmi bir sisteme işaret
etmektedir ve örgüt çalışanlarının örgütsel faaliyetlerinin koordinasyonuna ve
örgütün hedeflerine ulaşmak için kaynakların etkin kullanımına yönelik bir kontrol
mekanizmasıdır. Örgütsel yapının temel prensibi kontroldür; örgüt çalışanlarının
faaliyetlerinin koordinasyonunun yanı sıra, örgüt çalışanlarının örgütsel hedeflere
ulaşabilmek adına motive edilmesini de kapsamaktadır. Her örgüt için en uygun
olanı ise; koordinasyon ve motivasyon sorunlarına yönelik, etkin tepkiler alabilmeyi
kolaylaştıran bir örgütsel yapının belirlenebilmesidir. Örgütler büyüdükçe ve
farklılaştıkça, örgütsel yapı da gelişerek değişim göstermektedir (Jones, 2004: 8 - 9).
Örgütsel yapı; çalışan ve yöneticilerin kararları, iletişimi ve önemli
konulardaki tutumu ile şekillenmektedir. Bu yapı aracılığı ile örgüt içerisindeki
yöneticiler; sorumluluklarını bölümlendirebilmekte, karar alma aşamasında yetki
devrini etkin bir şekilde yapabilmekte, örgütün çalışma alanına yönelik koordinasyon
40
ve kontrol mekanizmaları geliştirebilmekte ve çalışanların alanlarındaki yetkinliğini
artırabilme gibi alanlarda örgütün amaçlarına ulaşmasına yardımcı olabilmektedir.
Yeterince iyi oluşturulamamış bir örgütsel yapı ise; çalışanlar, paydaşlar ve
yöneticiler açısından karışıklıklara ve zaman kaybına sebep olmaktadır (Bovee, Thill
ve Mescon, 2007: 261).
Örgütsel yapı, yöneticiler tarafından oluşturulduktan sonra; çalışanların ve
yapacakları işlerin gruplandırılması, çalışan iletişimi ile çalışanlar arası hiyerarşi
durumunun belirlenmesine yönelik, “örgüt şeması” yapılandırılmaktadır. Bir örgüt
şeması, örgütün sorun çözmeye yönelik kurumsal bir başarısı olarak dikkat
çekmektedir. Örgütün amaçlarına ulaşmada örgüt şeması doğrultusunda çalışmak,
örgüt içerisinde resmi (formal) bir yapılanmaya işaret etmektedir. Bunun yanı sıra
örgütlerde,
örgüt
şemasının
dışına
çıkabilecek
resmi
olmayan
(informal)
yapılanmalar da görülebilmektedir; buna örnek olarak çalışanlar arası kişisel ilişkiler
dolayısıyla oluşan ağlar verilebilmektedir (Bovee, Thill ve Mescon, 2007: 261).
Farklı örgütsel yapıların farklı kültürlerde büyüyüp gelişmesinden hareketle,
yöneticilerin belli bir örgütsel kültür için belli bir örgütsel yapıyı örgüt içinde
benimsemeleri gerekmektedir. Örneğin mekanik ve organik olarak yapılabilecek bu
sınıflandırma; tamamen farklı örgütsel yapı formlarına işaret etmektedir ve değerler,
normlar ve kurallar bu iki örgütsel yapıda tamamen farklı olarak görülmektedir
(Jones, 2004: 215). Mekanik sistemle yönetilen ve bu tarz bir yapılanmayı
benimsemiş örgütler, daha katı bir yapıdadır ve değişken şartlara görece daha az
uygunluk göstermektedirler. Mekanik sistemli örgütler; baskıcı bir otorite yapısına
sahip, ayrıntılı görev tanımları, sorumlulukları olan ve hiyerarşik yapının hüküm
sürdüğü örgütlerdir ve bu tarz örgütlerde iletişim sınırlı ve tek yönlü olarak
41
gerçekleşmektedir. Buna karşın organik örgütlerde ise; görev ve sorumluluklar katı
sınırlandırmalarla belirlenmemekte, hiyerarşik yapı hüküm sürmemekte ve
yeniliklere daha açık bir yapı hüküm sürmektedir. İletişim etkinliği, açık ve iki
yönlü olarak sürdürülmektedir (Tutar, 2009: 26).
Mekanik
yapılanmalı
örgütlerde
çalışanlar,
öngörülebilir
faaliyetleri
gerçekleştirmekte ve sorumlu olduğu yöneticinin direktifleri doğrultusunda
çalışmaktadırlar. Bu örgütlerde karar alma mekanizması; merkezde ve genellikle
yetkili yöneticide toplanmakta, astlar tüm faaliyetlerinde yakından takip edilmekte,
tüm
çalışanların
görev
ve
sorumlulukları
örgüt
hiyerarşisi
kapsamında
tanımlanmaktadır. Örgüt içinde uzmanlaşma mevcuttur ve tüm çalışanlar, yapmakla
yükümlü olduğu sorumluluğu yerine getirmekte; ancak sürecin farklı bir kısmına
katkıda bulunmamaktadırlar. Çalışanların görev ve sorumluluklarına yönelik
standardizasyon mevcuttur, yazılı kurallar ve prosedürler belirleyici olmaktadır.
Organik örgüt yapısı ise, mekanik yapının aksine, esnekliği desteklemektedir; bu
durum organik yapılanmalı örgütlerin değişikliklere daha kolay adapte olabilmesini
ve gerektiğinde örgütü değişen yapıyla uyumlu hale getirerek dönüştürebilmesini
sağlamaktadır. Organik örgütlerde, merkezi bir yapılanma bulunmamaktadır. Bu
örgütlerde, karar alma mekanizması; örgütsel hiyerarşi kapsamında dağıtılmakta ve
tüm çalışanlar, karar alma mekanizmasına dâhil olabilmektedir. Aynı zamanda
organik örgütlerde, keskin sınırlarla belirlenmiş iş tanımları bulunmamaktadır;
örgütsel hedeflere ulaşmada her çalışan gereken katkıyı sağlamaktadır ve genellikle
çalışanların görev ve sorumlulukları çeşitlidir. Bunun bir sonucu olarak da örgüt içi
işbirliği ve eşgüdüm, organik örgütlerde daha sık gözlemlenmektedir (Jones, 2004:
115 - 117).
42
Mekanik yapılanmalı bir örgütün, öngörülebilirlik ve istikrar istenen
toplumlarda; organik yapılanmalı bir örgütün ise yenilik ve esneklik arayan
toplumlarda mevcut bulunabileceği ve gelişebileceği söylenebilmektedir. Mekanik
örgütler merkezi yapılanmalı olmaktayken, organik örgütlerde merkezi yapılanma
görülmemektedir. Merkezi ve merkezi olmayan yapılanmalar da farklı kültürel
değerlere işaret etmektedir. Merkezi olmayan otoritelerde; örgütlerin değerleri,
yaratıcılığı veya yenilikleri destekler nitelikte olmaktadır. Buna karşılık kimi
örgütlerde ise, çalışanların kendi başına karar almaları istenmemektedir; bu örgütler
merkezi yapılanmalı mekanik örgütlere işaret etmektedir (Jones, 2004: 215).
Örgütsel yapının oluşum evresi ve hangi yapının örgütleri başarıya
ulaştıracağı incelendiğinde; önceleri örgüt yönetimi ve idaresinin yalnızca yönetimin
inisiyatifinde olduğu, tek yönlü iletişimin (üstlerden astlara yönelik) hüküm sürdüğü
bir hiyerarşi anlayışının mevcut bulunduğu örgütler düşünülmekteyken; artık bu
durumda değişim gözlemlendiği görülebilmektedir. Günümüzde gittikçe daha fazla
sayıda örgüt; örgütsel yapılarını oluştururken, tüketicilerin ve çalışanlarının
beklentilerini de ön plana almaktadır. Yönetim gurusu Peter Drucker’a göre: “Tek bir
doğru örgüt yoktur. Her örgütün kendine has güçlü yönleri, sınırları ve özel
uygulamaları bulunmaktadır.” demektedir. Bu nedenle her örgüt, kendisi için en
uygun yapılanmayı seçebilmeli ve verimliliği artırabilme yoluna gitmelidir (Bovee,
Thill ve Mescon, 2007: 262).
Örgütsel yapıyı etkileyen unsurlar incelendiğinde; örgüt yapısının örgüt
ikliminden ve örgüt kültüründen de etkilenen bir unsur olduğu görülebilmektedir.
Çünkü kimi örgütler görece durgun çevrelerde etkinlik göstermekteyken ve yeni
rekabetçileri olmamaktayken, kimi örgütler için bunun tam tersi bir durum
43
gözlemlenmektedir (Robbins & Judge, 2009: 571). Örgütsel yapı, örgütlere yol
gösteren ve örgüt kültürünü etkileyen bir unsurdur. Buna karşılık örgüt kültürü ise;
örgütsel yapının koordine ettiği ve motivasyon sağladığı örgüt kaynaklarının yolunu
geliştiren ve örgütün amaçlarına ulaşmada yardımcı olan davranışlar bütünüdür
(Jones, 2004: 9).
1.3. Örgüt kültürü
Örgüt kültürü; örgüt çalışanları tarafından ortak olarak paylaşılan, örgütün
karakteristik değerleri, gelenekleri ve tutumlarına işaret etmektedir. Değerler ise;
örgütte doğru veya yanlış olarak benimsenen, yapılması ve yapılmaması gerekenleri
belirleyen dinamik bir sistemdir (Dessler, 2005: 523).
Örgüt kültürü; örgüt üyelerinin birbiriyle ve örgüt dışındaki tedarikçileri,
müşterileri ve diğer hedef kamu kategorileri ile etkileşimlerini kontrol eden; örgütte
ortak olarak kabul edilen, değerler ve normlar kümesi olarak tanımlanabilmektedir.
Örgüt kültürünün, örgüt çalışanları üzerindeki etkisi; örgütün etik değerleri,
çalışanlara verilen haklar ve örgütün benimsediği örgütsel yapı olarak kendini
göstermektedir. Örgütsel yapıda olduğu gibi; örgüt kültürü de, örgüt içindeki
davranış biçimlerini belirlemekte ve kontrol etmektedir. Aynı zamanda, örgüt
kültürü; örgüt çalışanlarının herhangi bir duruma nasıl tepki vereceğini ve örgüt
ikliminin yorumlanma biçimini de etkilemektedir (Jones, 2004: 195).
Örgüt kültürü; bir grubun dışa uyum sağlama ve iç bütünleşme sorunlarını
çözmek için oluşturduğu ve geliştirdiği belirli düzendeki temel varsayımlar olarak
tanımlanabilmektedir. Örgüt kültürü temelde; bir dizi insanın zaman içerisinde
geliştirdiği, grup normları ya da geleneksel davranış şekilleriyle ilgili bir durum
44
olarak dikkat çekmektedir. Bu grup normları, bir grupta tekrar tekrar görülen
davranışlardan ziyade, herkesin farkında olmadan teşvik ettiği eylemlerdir. Örgüt
kültürü kavramı; çalışanların amaçlarıyla, örgütsel amaçlar arasında uyumun
sağlanmasına da olanak tanımaktadır. Bunun yanında; ortak değerler ve inançlar için
davranış kalıpları, normlar ve çalışanları kontrol için kriterler yaratmaktadır. Ayrıca
örgüt kültürü, yapılması ve yapılmaması gereken davranışlar için örgütte ortak bir
mantık geliştirmekte ve örgütsel iletişimin hangi zeminde gerçekleşeceğini de
belirlemektedir (Tutar, 2009: 296 - 297).
Örgüt kültürü kavramı, örgütün kendine has ve benzersiz özelliklerine işaret
etmektedir. Bunun yanı sıra; örgütün faaliyet alanları ve örgütün diğer örgütlere göre
kendini nasıl konumlandırdığı da, örgüt kültürünü oluşturan unsurlardandır (Conrad,
1994: 31). Örgüt kültürü; öğrenilen ve paylaşılan değerler, inançlar, davranış
özellikleri ve semboller toplamı olarak da tanımlanabilmektedir (Koçel, 2001: 25).
Örgütlerde üretim biçimini, gereksinimleri ve amaçları destekleyen bir çalışma
ortamının yaratılması istenmektedir. Bu isteğin gerçekleştirilebilmesi için çalışma
ortamının bir sisteme oturtulması gerekmektedir. Yönetsel politika ve stratejiler,
çalışma ilkeleri, tutum ve davranışlar, roller, değerler ve normlar, semboller,
gelenekler ve alışkanlıklar bu sistemin parçalarını oluşturmaktadır. Örgüt üyelerinin
uyum
göstermelerinin
beklendiği
bu
öğelerin
toplamı;
örgüt
kültürünü
oluşturmaktadır (Berberoğlu, 1991: 155). Her örgütün kendine has ve özerk bir örgüt
kültürü bulunmaktadır. Örgüt kültürü; bir örgütü diğerlerinden ayıran, örgüt üyeleri
tarafından benimsenen ve paylaşılan değerler bütünüdür.
45
Örgüt kültürü; bir örgütü diğer kültürlerden, görece kendine has ve özerk kılan ve
örgüt üyelerince de ortak olarak benimsenen anlamlar bütünü sistemidir. Örgütçe
paylaşılan ortak değerler; örgütün değerlerine yönelik temel karakteristik özelliklere
işaret etmektedir ve örgüte has ayırıcı bir nitelik taşımaktadır.
Güçlü bir örgüt kültürünün temel işlevleri incelendiğinde; örgütsel amaçlar
hakkında örgüt üyelerinin fikir sahibi olmasını sağladığı, örgütte kabul gören yöntem
ve tekniklere dair bir çerçeve çizdiği, örgüte özerk bir kimlik kazandırarak benzer
amaçlı diğer örgütlerden ayırt edici unsurlarına vurgu yaptığı dikkat çekmektedir.
Bunun yanı sıra örgüt kültürü; çalışanların motivasyonunu artırmakta ve örgüt
üyelerinin aidiyet duygusunu geliştirmeye yardımcı olmaktadır. Örgüt kültürü; bir
liste şeklinde ilan panosuna asılarak örgüt üyelerine kolaylıkla duyurulabilecek ve
benimsetilebilecek bir kurallar dizisi olmamakla birlikte, oluşumu belli bir süreç ve
çaba gerektirmektedir. Herhangi bir çaba gösterilmeden oluşan örgüt kültürü; büyük
olasılıkla örgütsel amaçları destekler nitelikten uzak, zayıf ve işlevsiz olmaktadır
(Ogbonna ve Harris, 1998: 35 - 48). Ancak etkin bir şekilde düzenlendiğinde;
örgütün etkinliğini artırarak, daha başarılı hale gelmesine de katkıda bulunmaktadır.
Bunun sebebi örgüt kültürünün; örgüt çalışanlarının karar alma, örgüt iklimini
yorumlama ve yönetme, öğrenilen bir bilgiyi kullanma ve örgüt içerisindeki
davranışları belirleyebilme üzerindeki etkisidir (Jones, 2004: 195).
1.4. Örgüt iklimi
Örgüt iklimi, örgüt kültürü ile doğrudan ilişkili bir kavram olarak dikkat
çekmektedir. Örgüt iklimi, örgüt kültürünün örgütte yarattığı hava ya da ortam olarak
tanımlanabilmektedir. Örgüt iklimi, çalışanların çalışma koşullarına yönelik
46
beklentileriyle ve bu beklentilerin ne ölçüde gerçekleştiğine yönelik algılarıyla
şekillenmektedir. Çalışanların örgüt kültürünü benimsemesi, örgüt ikliminin de
istenen şekilde olabilmesine olanak tanımaktadır (Dinçer, 1994: 275).
Örgüt iklimi; örgüte kimlik kazandıran, çalışanların davranışlarını etkileyen ve
onlar tarafından algılanan, örgüte egemen olan genel psikolojik havadır. Örgütün
yönetim biçimi, örgüt yapısı ve örgüt iklimi, çalışanların iş doyumu ile de doğrudan
ilişkilidir. Olumlu bir örgüt iklimi aynı zamanda, örgüt çalışanlarının çalışma
koşullarının iyiliğine de işaret etmektedir (Tutar, 2009: 297 - 298).
Örgütün genel psikolojik havasına işaret eden örgüt iklimi; terfi ve ücret
politikası, örgüt düzeyinde ve bölümler arası karar alma yetkisinin dağıtılması,
örgütsel iletişimin resmi veya resmi olmayan kanallarla sürdürülmesi ve benzeri
faktörleri de etkilemekte, aynı zamanda bu unsurlardan da etkilenmektedir (Efil,
2002: 170 - 171).
Örgüt iklimini etkileyen temel nitelikler incelenecek olduğunda; örgütsel yapı
ve örgüt hiyerarşisi, çalışanlara işe yönelik verilen sorumluluk ve inisiyatif hakkı,
örgütte uygulanan çalışan ödüllendirme sistemi, yapılan işe yönelik risk faktörü gibi
unsurlar öne çıkmaktadır. Bunun yanı sıra; örgütteki işbirliği ve dayanışma, örgütün
çalışma amacını oluşturan ortak amaçları, örgütteki bölümler ya da birimler
arasındaki çatışma ve işbirliği düzeyi, çalışanın yapılan işe yönelik motivasyonunun
sağlanması, örgütteki iletişim biçimi ve kanalları, örgüt iklimini etkileyen diğer
unsurlar olarak dikkat çekmektedir (Efil, 2002: 171).
Örgüt iklimi, çalışanlarda iş tatmini, örgütte verimlilik sağlamakta; örgütsel
iletişim ilişkileri açısından da belirleyici bir rol üstlenmektedir. Örgüt iklimi, örgütsel
47
iletişim biçimini doğrudan etkileyen bir yapıdadır. Bir örgütte, savunmacı bir iklim
ya da atmosfer gözlemlendiğinde; iletişim etkinliğinde ilerleme olamamaktadır. Buna
karşın örgütte benimsenen destekleyici bir iletişim iklimi ise; örgüt çalışanlarının
farklı görüşlerinin daha iyi anlaşılarak analiz edilebilmesine olanak tanımaktadır
(Tutar, 2009: 299 - 300).
2. Örgütsel İletişim
2.1. Örgütsel iletişim kavramı ve içeriği
Örgüt kavramı; belli bir amacı gerçekleştirmek için oluşturulan ve belli bir
düzen çerçevesinde işleyen toplumsal birimlere işaret etmektedir. Örgütlerin temel
öğesi insandır ve örgütler, örgütteki bireylerin eşgüdümlü çabası sonucu
oluşmaktadırlar. Örgütler gerek bireysel, gerek grup olarak örgüt içindeki inanç,
tutum ve davranışları, örgütün amaçlarıyla uyumlu hale getirmek için iletişimden
yararlanmaktadırlar. Bu da, örgütlerin çok yönlü ve çevresel ilişkilere yönelik;
sürekli ve sistematik iletişim sistemi kurmalarını gerekli kılmaktadır. Örgütsel başarı
için, etkin ve sistematik bir örgütsel iletişim gerekli olmaktadır (Tutar, 2009: 15 16).
Örgütlerin sahip olduğu fiziki ve mali kaynaklar ne kadar büyük olursa olsun,
örgütlerin en temel gereksinimi olan insan kaynağı olmadan bir değer ifade
etmemektedir. Çünkü bu kaynakları örgüt bünyesine işleyerek, örgüt için değerli hale
getirecek olan insandır. Bu kaynağın etkin kullanımı ise, etkin bir örgütsel iletişimin
varlığına bağlı olmaktadır. Etkin bir şekilde geliştirilmiş örgüt içi ve örgüt dışı
iletişim
faaliyetleri
ile
nitelikli
insan
kaynağının
örgüte
kazandırılması
48
sağlanabilmekte, örgütün tanınırlığı hedef kamu kategorileri nezdinde olumlu olarak
artmakta, olumlu bir örgüt imajı elde edilebilmektedir (Biber, 2004: 76).
Örgütlerde çok farklı iletişim şekilleri bulunmaktadır ve bunlar örgütün ve
yönetimin yapısına göre değişiklik göstermektedir. Örgüt yapısı; dışa dönük,
katılımcı, profesyonel, açık sistemde yapılandığında ve örgüt kültürü tarafından bu
durum desteklendiğinde, daha etkin bir örgütsel iletişimin kurulması olanaklı
olmaktayken; merkezi ve otoriter yönetimin hâkim olduğu örgütlerde ise iletişim
etkinliğinin yeterli olmadığı görülmektedir (Gürdal, 1997: 83).
Örgütleri oluşturan karakteristikler, bilgi sürecinin oluşumunu etkilemektedir.
Örgütsel iletişim; örgüt çalışanları ve örgütün dış çevresi ile etkin iletişim ilişkileri
oluşturmakta ve çeşitli fırsatlar sunmaktadır. Örgütsel iletişim; aynı yerde benzer
hedefler için çalışan kişiler arasında veya bu çalışanlara yönelik olan tüm iletişim
aktivitelerini içermektedir (Conrad, 1994). Örgütsel iletişim, örgütler tarafından
gerçekleştirilen etkinlikler bütünüdür. Bir sonuçtan ziyade sürece işaret eden ve
örgütsel amaçlara ulaşmada önemli katkı sağlayan örgütsel iletişim kavramı; örgütsel
iletişimin aktörleri olan örgüt çalışanları ve yöneticileri arası bilgi paylaşımına ve bu
bilgilerin anlamlandırması sürecine işaret etmektedir (Zalabak, 2002: 28).
Örgütlerin faaliyetlerinde, koordinasyonun önemi ne derece büyük ise; bu
koordinasyonun sağlanmasında, iletişimin de önemi o derece büyük olmaktadır.
Örgütsel iletişimin pek çok tanımı yapılmıştır. Bovee ve Thill’e göre örgütsel
iletişim, örgüt içinde bilgilerin ve fikirlerin alış verişi olarak tanımlanırken;
Argenti’ye göre ise örgütsel iletişim, örgüt içindeki tüm çalışanlar için olumlu bir
atmosfer yaratmak olarak tanımlanmıştır. Örgütteki iletişim süreci; bir yöneticiden
49
diğerine, bir çalışandan diğerine aktarılarak taşınmalıdır. Örgütler büyüdükçe ve
karmaşıklaştıkça örgüt içi iletişim zorlaşmakta ve örgütsel iletişimin kalitesine
duyulan ihtiyaç da artmaktadır (Kalla, 2005: 304).
Örgütsel iletişim; bilginin örgüt içinde karşılıklı paylaşımının yanı sıra, bu
bilgilerin iki veya daha fazla kişi tarafından anlaşılması süreci olarak da
tanımlanmaktadır. Örgütsel iletişimde bilginin aktarılmasının ötesinde, göndericinin
alıcıyı etkileme isteği de süreci etkileyen bir unsur olarak dikkat çekmektedir (Kelly,
1999: 92). Örgütlerde oluşturulacak etkin bir iletişim, örgütlerin stratejik planlarını
gerçekleştirmede en önemli yardımcısı olmaktadır. Örgütlerde stratejik planlama
seviyesinde iletişimin proaktif, iyi organize edilmiş ve etkin olarak kullanılabilir
olması; örgütlerin amaçlarına ulaşmasında önemli bir rol oynamaktadır (Kuchi,
2006: 219).
Örgütsel iletişim kavramı; temelde iki yönlü bir iletişim süreci olarak
tanımlanmaktadır ve etkin ve başarılı bir örgüt için stratejik bir öneme sahiptir.
Stratejik yönetim yaklaşımı kapsamında da örgütsel iletişim kavramı, önemli bir
unsur olarak dikkat çekmektedir. Stratejik yönetim yaklaşımı çerçevesinde ele
alındığında ise örgütsel iletişim; C. Conrad (1994) tarafından, bir durumu
kavrayabilme, en uygun iletişim stratejisini seçebilme ve bu stratejileri uygun bir
şekilde uygulamaya geçirebilme durumu olarak tanımlanmaktadır (Conrad, 1994;
Zalabak, 2002: 356).
Daniels, Spiker ve Papa ise 1997’de bu konuya yönetim temelli yaklaşarak
farklı bir tanımlamada bulunmuşlardır. Stratejik örgütsel iletişimi; “yönetim
tarafından seçilen mesajların, yönetim hedeflerine uygun hale getirilmesi” olarak
tanımlamışlardır. Kimi zaman tek yönlü iletişimle karıştırılsa da; aslında iki yönlü ve
50
etkileşimli bir sürece işaret etmektedir. Örgüt üyelerinden veya örgütün dış
çevresinden yönetime aktarılan; buradan etkileşime geçerek tekrar örgüt çalışanlarına
veya örgütün dış çevresine iletilen bilgi sürecine işaret etmektedir (Daniels, Spiker
ve Papa, 1997’den akt. Zalabak, 2002: 356).
Örgütlerin iç ve dış çevreleriyle etkileşim kurmalarının en önemli
araçlarından olan iletişim olgusu; yöneticilerin yanı sıra, diğer örgüt çalışanlarının ve
örgütün teknik, beşeri ve ekonomik tüm faaliyetlerini etkileyen önemli bir unsurdur.
Örgütlerde iletişim, özellikle de yönetim aşamasında büyük önem taşımaktadır.
Örgütsel iletişim, örgüt içinde önemli bir yönetim fonksiyonu veya yönetim ve
örgütlenme fonksiyonlarının önemli bir unsuru olarak dikkat çekmektedir (Goodman,
2000: 69). Örgüt ve birey üzerinde önemli etkileri olan iletişim kavramının,
yöneticilerin başarısı ve örgütün etkinliğinde de büyük rol oynayan bir süreç olduğu
dikkat çekmektedir.
2.1.1. Örgütsel iletişimin amaçları
Örgütler; belli bir işbirliği çerçevesinde eşgüdümlü olarak çalışan, belli bir
amaç doğrultusunda bir araya gelen araçlardan oluşan sistemlerdir. Örgütlerde
eşgüdümlü çalışmada, iletişim kavramı büyük önem taşımaktadır. Örgütsel iletişim
ise; belirli amaçları gerçekleştirmek üzere kurulmaktadır. Örgütsel politika ve
kararların örgüt çalışanlarına duyurulması ve anlatılması, örgütün çalışma düzeni,
örgütün kısa ve uzun dönemlik hedefleri, ücretlendirme sistemi, ödül ve ceza
sistemleri, yükselme ve kariyer imkânları, sosyal haklar ve benzeri alanlarda örgütün
işleyişine yönelik bilgiler; çalışanlara örgüt içi iletişim sistemleri aracılığıyla
duyurulmaktadır. Örgütsel iletişimin bir diğer amacı ise; örgütün yıllık bütçesinin,
51
gelirlerinin, faaliyetlerinin ve projelerinin, çalışanlara ve diğer kişilere duyurulması
olarak dikkat çekmektedir. Bunların yanı sıra; çalışanların örgütsel bilgilerini artırma
amaçlı örgütün çeşitli bölümleri ve yöneticileri tarafından tanıtılması, örgüt
çalışanlarınca örgütün dış çevreye tanıtımının yapılması, örgütün faaliyet alanına
ilişkin her türlü mevzuatın örgüt üyelerine duyurularak bu konuda olası hataların
önlenmeye
çalışılması
da
örgütsel
iletişimin
diğer
amaçları
arasında
sayılabilmektedir (Gürgen, 1997: 37).
Örgüt içi iletişimin temel amaçları; örgütün amaçları, hedefleri ve
politikalarının tanıtılması, bilgi verilerek çalışanların iş ve beceri eğitiminin
kolaylaştırılması, örgüt sorunları hakkında bilgilendirilerek örgüt çalışanlarının
aydınlatılması, yaratıcılığın özendirilerek çalışanların yönetime geribildirimde
bulunmaya yönelik özendirilmesi ve örgüt içi iletişim sistemleri aracılığıyla
çalışanların örgütsel yaşama katılımının sağlanmasıdır. Bunların yanı sıra; yöneticiler
ve çalışanlar arası iki yönlü ve karşılıklı iletişimin özendirilmesi, çalışanların örgütü
niteleyen özelliklerinin geliştirilmesi, işte ilerleme olanakları konusunda çalışanların
bilgilendirilmesi, örgüte has bir örgüt iklimi, kültürü ve kimliğinin yaratılarak
sürdürülmeye çalışılması da, örgütsel iletişimin amaçları arasında sayılabilmektedir
(Varol, 1993: 129).
Örgütlerde iletişim temelde; çalışanların bilgilendirilmesi, çalışanların yaptığı
işe yönelik motivasyonlarının sağlanması, yapılan işin kontrollerinin yapılması gibi
amaçlar doğrultusunda gerçekleştirilmektedir. Örgütsel iletişim, bu fonksiyonları
yerine getirme amaçlı kurulmaktadır. Tüm bunların yanı sıra örgütsel iletişim, örgüt
ve yönetimi için birkaç önemli amaca da hizmet etmektedir. Bunlar; bilgi paylaşımı,
geri bildirim (feedback), entegrasyon, ikna etme, heyecanlandırma ve yenilik yapma
52
gibi fonksiyonlardır. Örgütsel iletişim süreci aracılığıyla; hem örgüt içinde, hem de
örgüt dışında bilginin paylaşılması; olanaklı hale gelebilmektedir (Tutar, 2009: 163).
2.1.2. Örgütsel iletişimin fonksiyonları
İletişimin bilgi taşıma, ilişkilere aracılık etme, etkileşim aracı olma, kararların
uygulanmasını
sağlama,
emir
ve
talimatları
taşıma,
geribildirim sağlama
fonksiyonlarından hareketle; iletişimin örgütler bazında da benzer işlevleri olduğu
söylenebilmektedir. Örgütsel iletişim temelde; örgüt içinde çalışanlar arasında bilgi
taşıyarak, örgütün etkinliğini kurmada ve sürdürmede önemli bir araç olma
konumundadır.
Örgütsel iletişim özelinde düşünüldüğünde ise temel fonksiyonların; bilgi
sağlama, ikna etme ve etkileme, emredici ve öğretici iletişim kurma ve birleştirme
olarak dört ana grupta sınıflandırılabildiği gibi (Gürgen, 1997: 25 - 28); bilgi verme,
düzenleme, bütünleş(tir)me, yönetim, ikna etme ve sosyalleştirme olarak da
bölümlendirilebildiği (Richmond vd., 2005: 25) görülebilmektedir.
İletişimin bilgi verme işlevi: Bu işlev, kişiye dönük, yansız ve açıklayıcıdır. Örgüt
çalışanları, işleriyle ilgili süreç ya da politika değişikliklerinden haberdar edilme
ihtiyacı duymaktadırlar. Örgütsel iletişimin bilgi verme fonksiyonu; çalışanların
işlerini etkin bir şekilde yapabilmeleri için, onların ihtiyaç duydukları bilgiyi sağlama
işlevini yerine getirmektedir (Richmond vd., 2005: 25).
Örgütsel iletişimin bilgi sağlama işlevi kapsamında; örgütsel amaçların
gerçekleştirilebilmesi için çalışanların neyi, nasıl ve neden yapacakları konusunda
bilgilendirilmesi ele alınabilmektedir. Kurum ve kuruluşlarda örgüt politikası ve
hedefleri, üretilen mal veya hizmet, üretim yöntemleri ve yeniliklere ilişkin bilgi
iletilmeden, örgütsel faaliyetler gerçekleştirilememektedir. Ayrıca, iletişimin karar
53
vermedeki önemli rolü düşünüldüğünde, yeterli bilgiye sahip olmadan örgütsel
faaliyetlerin yürütülemeyeceği de görülebilmektedir. İletişimin bilgi sağlama işlevi
aracılığıyla; çalışanlara örgütün amaçları, politikaları ve yönetim ile ilgili bilgiler,
çalışanların görevleri, yetki ve sorumlulukları ile teknolojik gelişmeler hakkında
bilgilendirmeler yapılarak, çalışanların işlerini daha iyi yapabilmelerine olanak
sağlanabilmektedir (Gürgen, 1997: 25 - 28).
İletişimin düzenleme işlevi: Örgüt içi düzenleyici politikaların ve örgütün
devamlılığının sağlanması, bu işlev aracılığıyla olanaklı hale gelmektedir. Bir
çalışanın, kimi kural ya da düzenlemeleri ihlal etmesi durumunda, bunu tekrar
yapmaması yönünde yönetici tarafından bilgilendirilmesi; buna örnek olarak
verilebilmektedir.
İletişimin bütünleştirici işlevi: Örgütsel iletişimin insanları birlikte çalışmaya
yönlendirerek, görevlerin eşgüdümünü sağlamasından hareketle; bu işlev aracılığıyla,
çalışanların işbirliği içerisinde sorunsuzca işlerini yürütebilmeleri sağlanabilmektedir
(Richmond vd., 2005: 25).
Örgütsel iletişimin birleştirme fonksiyonu; kişilerin örgütsel amaçlar etrafında
toplanmalarını sağlama, onların psikolojik bütünlüğünü ve dengesini koruma gibi
önemli bir işleve sahiptir. Örgüt içindeki karşılıklı ilişkiler göz önüne alındığında,
iletişimin birleştirme işlevinin örgüt yaşamında önemli bir rol oynadığı
görülebilmektedir (Gürgen, 1997: 25 - 28).
İletişimin yönetim işlevi: Örgütsel iletişimin yönetim işlevi; üç temel amacı yerine
getirmeye çalışmaktadır. Bunlar; personelin neye ihtiyaç duyduğuna, onları daha iyi
duruma
getirecek
bilgiyi
öğrenmeye
ve
personelle
ilişkiler
geliştirmeye
odaklanmaktadır (Richmond vd., 2005: 25).
54
Örgütsel
iletişimin
emredici
ve
öğretici
fonksiyonu
olarak
da
sınıflandırılabilen (Gürgen, 1997: 25 - 28) yönetim işlevi; örgütlerde yöneticilerin
gerek astlarına bilgi verme, gerek de neyi, nasıl yapacaklarını söyleyerek onlara yön
verme ve davranışlarını yönlendirme amacı taşımaktadır.
İletişimin ikna edici işlevi: Örgütsel iletişimin ikna edici işlevinin, yönetim işlevinin
bir sonucu olduğu ileri sürülebilmektedir. Burada yönetici, çalışana özel bir şey
yaptırmak için onu etkileme çabası içerisinde bulunmaktadır. Bu yaklaşım, emredici
iletişim kurmanın aksine; üstler ve astlar arasında daha iyi ilişkilerin kurulabilmesine
de olanak tanımaktadır (Richmond vd., 2005: 25).
Örgütsel iletişimin fonksiyonlarından ikna etme ve etkileme; örgütsel
iletişimde insanların düşünce, tutum ve davranışlarını değiştirmeye yöneliktir. Örgüt
üyelerinin, örgüt amaçları doğrultusunda etkin ve verimli bir şekilde çalışabilmesi;
örgütsel hedeflerin örgüt çalışanları tarafından etkin bir şekilde benimsenebilmesine
bağlı olmaktadır. Benimseme ve özdeşleşmenin gerçekleşebilmesi ise, ikna edici bir
iletişim sürecinin işletilmesi sonucu ortaya çıkmaktadır. Örgütlerde çeşitli biçimlerde
gerçekleşen iletişimin önemli bir bölümü; insanların düşünce, tutum ve davranışları
üzerinde etkide bulunmayı hedeflemektedir (Gürgen, 1997: 25 - 28).
Sosyalleştirme işlevi: Sosyalleştirme, örgütteki iletişim ağlarıyla bütünleşme
anlamına gelmektedir. Bu işlev, örgüt içi iletişimin yönünü ve iletişim biçimini
belirlemektedir. Bir çalışanın diğer çalışanlara nasıl hitap etmesi gerektiğini
belirlemekte, örgütteki resmi olmayan kuralları ortaya koymaktadır (Richmond vd.,
2005: 25).
Bunların yanı sıra örgütsel iletişimin diğer unsurları; kontrol, güdüleme,
duyguların ifade edilmesi ve bilgi iletme fonksiyonu olarak sıralanabilmektedir
55
(Ramon ve Timothy, 1991: 474). Örgütsel iletişim aracılığıyla; örgütteki görev, yetki
ve sorumluluklar açıklanarak kontrole olanak tanınmaktadır. Ayrıca, iletişim örgütsel
amaçlara bağlılığı, dolayısıyla güdülenmeyi artırmaktadır. Duyguların ifade edilmesi
ve karar vermede kullanılacak bilgiyi iletmede kullanılarak, örgütsel başarı ve
etkinliğe de olanak tanımaktadır.
2.2. Örgüt içi iletişim
Örgütlerin hedef grupları temelde iç ve dış olmak üzere iki şekilde
incelenebilmektedir. Buna göre, örgütün iç hedef kamu kategorisine dâhil olan örgüt
çalışanları; örgütü hem içerden hem de dışarıdan gözlemleyebildikleri için örgüt için
oldukça önemli bir etkiye sahiptirler. Örgüt içi iletişim aracılığıyla, çalışanlar
nezdinde olumlu bir örgüt imajı oluşturulduğunda, bu aynı zamanda onların kendi
çevrelerini ve dolayısıyla da örgütün dış hedef kamu kategorilerini de etkilemektedir
(Okay, 2000: 177).
Örgüt içi iletişim kavramı, halkla ilişkiler ve iletişim yönetiminde önem
kazanan alanlardan biri olarak dikkat çekmektedir. İletişim kavramı, örgüt ve
yönetim teorilerinin temel konsepti olarak dikkat çekmekte; örgüt içi iletişim sistemi
ise bir yönetim fonksiyonu olarak tanımlanabilmektedir (Vercic, Vercic ve
Sriramesh, 2012: 223 - 224). Etkin bir örgüt içi iletişim sistemi oluşturabilmek, örgüt
başarısının en temel gerekliliğidir ve önemli bir örgüt kaynağı olarak dikkat
çekmektedir.
Örgütler, örgüt içi iletişim sistemleri aracılığıyla kendilerini çalışanlarına
tanıtmaktadır. Çünkü böylelikle çalışanlar, çalıştıkları örgüt ve onun hedefleriyle
bütünleşebilmektedirler. Aynı zamanda, çalışanlara yönelik iletişimin kısmen dışa
56
yönelik olmasından dolayı; yeni çalışanların örgüte kazandırılmasını sağlaması
açısından da önem taşımaktadır. Çalışanlara yönelik iletişim, kurumsal davranış için
önemli bir temel oluşturmaktadır. Çalışanlara iletilen bilgiler ne kadar doğru ve ikna
edici olursa, çalışanların örgütle bütünleşebilmeleri ve dolayısıyla daha verimli
çalışabilmeleri sağlanabilmektedir. Yöneticiler ile çalışanlar arasındaki bilgi akışının
ve paylaşımın devamlılığı ve karşılıklı oluşu; çalışanların kurumsal anlamda
davranışlarını ve örgütü temsil etme yetilerini de daha inandırıcı kılmaktadır (Grunig
vd., 1992: 533 - 534).
Örgüt içi iletişim kavramı; yöneticiler ve çalışanlar arasında iletişim
aracılığıyla olumlu iç ilişkiler kurma ve geliştirmeye yönelik etkisinden dolayı,
örgütsel etkinlikle doğrudan ilişkilidir. Bunun yanında örgüt içi iletişim; çalışanlar
arası etkili olarak kurulamadığında, örgütsel ilişkilere yönelik tehdit de
oluşturabilmektedir. Başarılı bir örgüt içi iletişim sistemi; çalışanlara yönelik fırsat
ve tehditlere dair bilgi sunmasının yanında, çalışanlarda örgütün değişen
önceliklerine yönelik anlayış oluşturma anlamında da önem taşımaktadır. Örgüt içi
iletişim sisteminin örgütlere faydaları; çalışanlara yönelik bilgilerin ve iletilerin
uygun
formlarda
ve
kabul
edilebilir
şekillerde
sunulması
sonucu
gözlemlenebilmektedir.
Örgüt içi iletişim sistemi, iletişim pratikleri içerisinde anahtar bir rol
üstlenmektedir ve önemi gittikçe artmaktadır. Örgüt içi iletişim sistemi, örgütler
bünyesinde; resmi veya resmi olmayan iletişim şeklinde, çalışanlar arası ya da
yönetime dair bir uygulama olarak görülebilmektedir (Welch, 2012: 246).
57
Yöneticiler ve iç paydaşlar arasındaki iletişime işaret eden örgüt içi iletişim;
örgütsel bağlılık oluşturmada, örgüte yönelik sadakat duygusu geliştirmede, değişen
düzene ayak uydurarak örgütün hedeflerini gerçekleştirebilmede önem taşımaktadır
(Welch, 2012: 247). Örgütlerin iç çevreleriyle iletişim kurabilmeleri, örgüt içi
iletişim sistemlerinin mevcudiyetine bağlıdır. Örgüt içi iletişim sistemi ise; veri
toplanması, işlenmesi ve gerekli yerlere iletilmesi ile mümkün olmaktadır. Örgüt içi
iletişim sistemi, örgüt yapısıyla ve işleyişiyle doğrudan ilişkilidir. Örgütün çalışanları
üzerinde değer yaratabilmesi ve amaçlarına ulaşabilmesi, etkin bir örgüt içi iletişim
sisteminin varlığına bağlı bir unsurdur (Varey ve White, 2000: 5). Örgüt içi iletişim
sistemleri aracılığıyla çalışanlar; kendilerinden neler beklendiği, diğerlerinin kendi
çalışma performansı hakkında neler düşündüğü gibi pek çok konudaki bilgi
ihtiyaçlarını, iletişim kurarak karşılayabilmektedirler.
3. Örgütlerde İletişim Türleri
Örgütsel iletişim, hiyerarşiye bağlı ortaya çıkan ve örgütsel yapı olarak da
adlandırılan
piramit
içerisinde
gerçekleşmektedir.
Yapısal
açıdan
yapılan
sınıflandırmaya göre örgütsel iletişim; resmi (formal) iletişim ve resmi olmayan
(informal) iletişim şeklinde, iletişimin yönüne göre ise; dikey, yatay ve çapraz
(diyagonal) iletişim olarak bölümlendirilebilmektedir.
3.1. Örgüt yapısına göre
Örgüt yapısına göre örgütsel iletişim; resmi (formal) iletişim ve resmi
olmayan (informal) iletişim olarak sınıflandırılabilmektedir.
58
3.1.1. Örgütlerde resmi (formal) iletişim
Örgütlerde resmi iletişim; genellikle yöneticiler veya örgütte benzer
pozisyonlarda
çalışan kişilerce kontrol edilen bir iletişim biçimi
olarak
tanımlanabilmektedir. Aynı zamanda örgütlerde resmi (formal) iletişim; örgütün
operasyonel iletişiminin ana hattı olarak da ifade edilebilmektedir. Operasyonel
iletişim kapsamında; raporlar, kayıtlar, örgütün farklı birimlerinde çalışanlara
yönelik bilgi taşıyan diğer tüm formların yanı sıra, örgütün hiyerarşik yapılanması
doğrultusunda emir, talimat ve mesajların iletimi, ayrıca halka yönelik satış
sunumları, reklam ve tanıtım faaliyetleri yer almaktadır. Örgütün bu temel
faaliyetleri için yararlandığı resmi (formal) iletişim kanalları, belli kurallar ve
yapılanmalar sonucunda oluşmaktadır (Bhatia, 2006: 45).
Formal iletişim olarak adlandırılan örgüt içi resmi iletişim; örgütte örgütsel
kurallar içerisinde ve örgütün amaçları doğrultusunda belli kalıplara göre işleyen
iletişim biçimidir. Bir işletmenin örgütsel yapısı doğrultusunda oluşan iletişim
sistemi, resmi (formal) iletişim olarak adlandırılmaktadır. Resmi iletişim
doğrultusunda, ast – üst arasındaki ilişkiler örgüt içerisinde işlerlik kazanmaktadır.
Örgüt içi iletişim, genel anlamda resmi iletişim şeklinde gerçekleşmektedir. Resmi
iletişim kapsamında; örgüt içindeki resmi bildiriler, talimatlar ve raporlama biçimleri
ele alınmaktadır. Resmi iletişim ile grup için gerekli bilgi ve anlayış sağlanarak;
çalışanların işten tatmini için istenen tutum oluşturulmakta ve ilgililere gerektiğinde
bilgi üretilmektedir (Tutar, 2009: 168 - 169).
Bir örgütün, örgütlenme planı ve örgüt şeması doğrultusunda, resmi
yapılanmalar aracılığıyla kurulan hiyerarşi; resmi iletişimin yönünü ve hızını
59
belirlemektedir. Hiyerarşik yapı çerçevesinde oluşturulan resmi iletişim, örgütün tüm
birimlerindeki çalışanlar arası iletişimin şeklini belirlemektedir. Örgüt içi iletişimi
sağlayan tüm resmi yazılar, raporlar, genelgeler, resmi toplantılar, komisyon
tutanakları, yönergeler; resmi iletişim biçimleri çerçevesinde sayılabilmektedir
(Kazancı, 2009: 342 - 343).
Örgütsel iletişimde kullanılan en etkin iletişim biçimi olarak dikkat çeken
resmi (formal) iletişim; örgütler büyüdükçe daha geniş bir alanda kullanılmaya
başlamakta ve örgütün tüm farklı birimlerine resmi iletişim kanalları ile ulaşmayı
olanaklı hale getirmektedir. Aynı zamanda resmi iletişim kanalları; bilgiyi
filtrelemeye yönelik eğilimleri dolayısıyla yöneticilerin iletişim hatalarını önlemekte,
örgütü birleştirici bir işlev görmekte ve örgütte işbirliğine de olanak tanımaktadır.
Ancak, resmi iletişimin, doğal iletişim kanallarını engelleyici bir niteliği de
bulunmaktadır. Bununla birlikte, örgütsel iletişimi resmi (formal) kanallarla
sürdürmek, çalışanlar için zaman alıcı olabilmektedir (Bhatia, 2006: 45 - 46).
3.1.2. Örgütlerde resmi olmayan (informal) iletişim
Örgütlerde resmi olmayan (informal) iletişim; örgüt içerisinde bilgi iletiminde
resmi iletişime nazaran daha kısıtlı olarak kullanılan ve ikincil olarak tercih edilen
bir iletişim biçimine işaret etmektedir. Resmi olmayan iletişim; önceden belirli
kurallarla
tanımlandırılmamış
ve
örgüt
çalışanlarının
bireysel
içgüdüleri
doğrultusunda gerçekleşen, hissettiklerini veya düşündüklerini belli kurallar ve
normlar çerçevesi dışında doğal iletişim aktivitesi içerisinde ilettikleri iletişim
biçimine işaret etmektedir. Resmi olmayan iletişim kapsamında örgütlerde
“söylentiler” dikkat çekmekte; örgütler büyüdükçe ve faaliyet alanları genişledikçe,
60
bu durumun arttığı görülebilmektedir. Söylentilerin yanı sıra “dedikodular” da resmi
olmayan iletişim biçimleri içerisinde sayılabilmekte; kimi zaman gerekli bilgileri
örgüt çalışanlarına sağladığı için, göz ardı edilememektedir. Örgütlerde resmi
olmayan (informal) iletişimi; yönetim dışında çalışanlar tarafından kontrol edilen ve
resmi olmayan kanallar aracılığıyla öğrenilen, kimi zaman da kendiliğinden
oluşturulan bilgiler olarak tanımlamak mümkündür. Resmi olmayan iletişim
kanallarının belli bir doğrultuyu izlemediği ve belirli kurallarının olmadığı
söylenilebilmekte; ancak örgüt içinde oldukça hızlı yayıldığı ve çok farklı doğrultuda
ilerleyebildiği de görülebilmektedir (Bhatia, 2006: 46).
Resmi olmayan (informal) iletişim; düzenlenmeyen, resmi yolları önceden
belirlenmeyen bir iletişim biçimi olmakla birlikte, örgüt içi söylentileri, dedikoduları
ve kasıtlı haberleri de içermektedir. Bu iletişim biçimi, örgüt içinde doğal olarak
gelişmektedir ve çalışanların sosyal tatminine olan etkisinden ötürü kimi zaman
resmi iletişimden daha efektif işlediği de olmaktadır. Resmi olmayan (informal)
iletişim biçimi, hiyerarşi ve yetki durumu göz önüne alınmaksızın farklı örgütsel
kademeler arasında kurulan bir iletişim biçimine işaret etmektedir. Resmi olmayan
(informal) iletişim kanallarının oluşma sebebi; resmi iletişim kanallarının çalışanların
haber alıp verme ihtiyacını tatmin edememesinden kaynaklanmaktadır. Örgütlerde
görülebilecek resmi olmayan (informal) iletişim kanalları; informal gruplaşmalar
(dostluk ve arkadaşlık ilişkileri ile örgüt dışı sosyal birliktelikler), açık ve çok yönlü
değişik bölüm ve kişiler arasında duygusal ve düşünsel sebeplerle kurulan ilişkiler,
merak, dedikodu, rivayet, söylenti, yakıştırma, uydurma haberlerin yayılmasını
sağlayan birliktelikler olarak sayılabilmektedir (Tutar, 2009: 179 - 182).
61
Dedikodu ve söylentiler: Dedikodu, örgüt içinde resmi iletişimin işlemediği
durumlarda gözlemlenmektedir. Dedikodu, örgüt içinde belli bir doğrultuda
ilerlemeyen resmi olmayan bir iletişim biçimine işaret etmektedir. Hem yatay hem de
dikey iletişim kanallarında görülebilmektedir. Bununla birlikte, dedikodu; kabul
edilebilirlik sınırını aştığında örgütte çalışanları olumsuz etkileyerek verimliliği
düşürebilmektedir. Örgüt içinde dedikodu, çalışanlara kendilerini ilgilendiren
konularda yeterli bilgi verilmediği durumlarda artmaktadır. Resmi iletişimin içeriğini
değiştirerek, kimi zaman çalışanların beklentileri doğrultusunda örgütteki ilgi çekici
kimi haberlere de yer verildiğinde; örgütte dedikodu ve söylentilere ihtiyaç
duyulmamaktadır. Örgüt içi resmi olmayan bir iletişim biçimine işaret eden
dedikodu; belli bir yol ve yöntem izlememektedir. Belirli bir kuralı olmadığı gibi,
sistematik bir işleyişi de bulunmamaktadır (Kazancı, 2009: 339 – 340).
Örgütlerde resmi olmayan (informal) iletişim biçiminin kullanılma sebepleri
içerisinde; öncelikle bilgi iletimindeki hızlılık verilebilmektedir. Bunun yanı sıra, bir
diğer sebebin ise; çalışanların yöneticilerinden geribildirim alabilmelerinde, resmi
olmayan (informal) iletişimin, resmi (formal) iletişim kanallarından daha hızlı
olmasından kaynaklandığı söylenebilmektedir. Resmi olmayan iletişim, resmi
iletişimi de destekler niteliktedir; resmi (formal) kanallar daha uzun zaman almakta
ve
daha
kesin bilgilerin
iletilmesini
gerekli
kılmaktayken,
bu bilgilerin
kesinleşmemiş de olsa resmi olmayan (informal) iletişim kanalları ile çalışanlara
iletilebilmesi olanaklı hale gelmektedir. Resmi olmayan iletişim kanallarından olan
dedikodu ve söylentiler; çalışanlar için rahatsız edici olmadığı takdirde, psikolojik
tatmin sağlama, örgüt bağlılığı ve çalışanlar arası dayanışma ortamı oluşturmada
etkili olabilmektedir (Bhatia, 2006: 47 - 48).
62
Kimi zaman örgütlerin resmi hiyerarşik yapılanması doğrultusunda kurulan
iletişim yeterli olmamakta; çalışanlar arası iletişimde gereksinimleri karşılayamaması
durumunda da resmi olmayan iletişim biçimlerinden yararlanılmaktadır. Örgüt içi
resmi dinamikler çerçevesinde kurulan formal iletişim, her zaman gerçeği
yansıtmamakta veya tüm çalışanlar tarafından önemli görülen kimi konulara, resmi
içeriğinden dolayı yer verememektedir. Resmi (formal) iletişime göre örgütlerde
daha hızlı işleyen resmi olmayan (informal) iletişim, örgüt çalışanları arası ilişki
dinamikleri içerisinde de önem taşımaktadır. Resmi olmayan (informal) iletişim
biçimlerinden olan dedikodunun; yönetim tarafından çalışanlara açık bir sistemin
benimsenmediği, örgüt için alınacak kararlarda çalışanların dâhil edilmediği veya
çalışanlara yaptıkları işin niteliğine dair gerekli bilgilerin yeterince verilmediği
örgütlerde daha yoğun olarak gözlemlendiği görülebilmektedir. Resmi olmayan
(informal) iletişim kanalları ve dedikodunun; örgüt içi çalışan ilişkilerini, personelin
örgütten veya yöneticilerinden beklentilerini, çalışanların istek ve ihtiyaçlarını
öğrenebilmek adına, örgüt için önemli bir kaynak oluşturduğu da söylenebilmektedir
(Kazancı, 2009: 340).
Resmi olmayan (informal) iletişimin etkin olarak kullanılabilmesi için,
yöneticiler ile çalışanlar arasında açık ve iki yönlü bir iletişimin geçerli olması
gerekmektedir. Çalışanlar, örgüt içi iletişim kapsamında örgütsel süreçlere yönelik
bilgilendirildiğinde,
dedikodu
zincirine
gerek
kalmamaktadır.
Yönetimin,
çalışanların öz-değerlerini geliştirebilme ve bilgilerini güncelleme amaçlı verimli
olabilecek grup aktiviteleri düzenlemesi, bu anlamda faydalı olabilmektedir. Bununla
birlikte, resmi olmayan iletişimin örgütlerde etkin olarak kullanımı; yönetimde
şeffaflık anlayışının oluşturulmasını ve çalışanların da karar alma mekanizmalarına
63
dâhil olabildikleri açık sistemlerin oluşturulabilmesini gerekli kılmaktadır.
Yöneticiler, çalışanların istek ve ihtiyaçlarından haberdar olmalı ve geribildirim
alabilmelidirler. Yöneticiler ile çalışanlar arası iki yönlü ve etkileşimli bir iletişim
sisteminin kurularak geliştirilmesi ve bu doğrultuda etkin bir yönetim anlayışının
benimsenmesi
de;
örgütlerde
resmi
olmayan
iletişimin
etkin
olarak
kullanılabilmesinin diğer gerekliliklerindendir (Bhatia, 2006: 48).
3.2. İletişimin yönüne göre
İletişimin yönüne göre yapılan sınıflandırmaya göre ise örgütsel iletişim;
dikey, yatay ve çapraz (diyagonal) iletişim olarak bölümlendirilebilmektedir.
3.2.1. Dikey iletişim
Dikey iletişim, örgütteki farklı hiyerarşik düzeydeki çalışanlar ve farklı
bölümler arasında gerçekleşen iletişim şeklidir. Dikey iletişim; yöneticiler ve
çalışanlar arasında, örgütsel hiyerarşi içerisinde, aşağıdan yukarıya doğru ve
yukarıdan aşağıya doğru olarak gerçekleşebilmektedir.
3.2.1.1. Yukarıdan aşağıya doğru dikey iletişim
Üst yönetimin alt seviyelerdeki çalışanlarla iletişimine işaret eden yukarıdan
aşağıya doğru iletişim; yönetici ve astları arasında resmi ve gayri resmi görüşmeler
şeklinde görülebilmektedir. Yukarıdan aşağıya doğru iletişimde kullanılan iletişim
araçları; elektronik postalar, kısa notlar, eğitim kılavuzları, mektuplar ve ilan
panoları gibi şekillerde görülebilmektedir (Boone vd., 1997: 21). Yukarıdan aşağıya
doğru iletişimdeki temel amaç; astlara bilgi vererek onların örgüt amaçları
doğrultusunda yönlendirilmesini sağlamaktır. Yukarıdan aşağıya dikey iletişim,
64
otorite ve konumlandırma olarak örgütte daha üst pozisyondaki bir çalışan veya
yöneticiden astlarına doğru kurulan iletişim biçimine işaret etmektedir. Bu
konumlandırma, örgütün resmi yapılanmasına bağlı olarak düzenlenen örgüt
şemasından da anlaşılabilmektedir. (Zalabak, 2002: 48). Üstlerden astlarına işe
yönelik her türlü bilgi aktarımı, bu gruba girmektedir.
Örgütlerde iletişim, en sık ve birincil olarak bu şekilde görülmektedir. Bunun
sebebi, geleneksel olarak örgütlerde bu tarz bir iletişim biçimine dikkat çekilerek
vurgu yapılmasıdır. Temelde, üst düzey ve otorite sahibi yönetici pozisyonundaki
çalışanların astlarıyla iletişimine işaret etmektedir. Yukarıdan aşağıya doğru iletişim
örgütlerde; siparişler, talimatlar, uyarılar, genelgeler, iş evrakları ve çalışan el
kitapları gibi şekillerde görülebilmektedir. Ayrıca yukarıdan aşağıya doğru iletişim,
etkili bir geribildirim sistemini de gerekli kılmaktadır. Yöneticiler, çalışanlarının
direktifleri net olarak anladığından emin olabilmelidir; aksi takdirde üst düzey
çalışanlardan iletilen bilgiler, astlarına yanlış veya eksik olarak iletilebilmektedir.
Yukarıdan aşağıya doğru dikey iletişim, zaman alıcıdır; bu nedenle kimi zaman
yöneticiler bu kanallardan yararlanmak yerine mesajlarını iletmek istedikleri
çalışanla direkt olarak iletişime geçebilmektedirler. Kimi zaman yukarıdan aşağıya
doğru iletişimde, yöneticiler önemli bilgileri çalışanlarıyla paylaşmamakta, iletilen
bilgilerde seçici olmaktadır; bu da yönetici ile çalışanlar arasındaki iletişimi
bozabilmektedir. Yukarıdan aşağıya doğru iletişimdeki bir diğer kısıtlama ise,
yöneticilerin gereğinden fazla ya da gereğinden az bilgiyi çalışanlarıyla
paylaşmasıdır. Bu durumun önüne geçilebilmesi için yöneticiler; çalışanlarıyla
paylaşacakları bilgileri önceden belirlemeli ve çalışanların kafasında yapılan işe dair
65
soru işareti bırakmamanın yanı sıra, gerekenden fazla detaylı bilgi vermekten de
kaçınmalıdırlar (Bhatia, 2006: 51 - 52).
3.2.1.2. Aşağıdan yukarıya doğru dikey iletişim
Astlardan yöneticilere yönelik iletişime işaret eden aşağıdan yukarıya doğru
iletişim ise; alt kademelerde yaşanan gelişmeleri yöneticilere duyurma amacı
taşımaktadır. Aşağıdan yukarıya doğru dikey iletişim; örgütte görece daha alt
pozisyondaki bir çalışandan üstlerine veya yöneticilerine yönelik olan iletişim
biçimine işaret etmektedir. Yukarıdan aşağıya doğru dikey iletişimde olduğu gibi,
iletişimin yönünü ve ast – üst ilişkisini belirleyen ise örgüt şemasıdır. Buna örnek
olarak; bir çalışanın şefiyle çalışma koşullarına yönelik kurduğu iletişim yahut
astların üstlerine sundukları raporlar verilebilmektedir (Daniels, Spiker ve Papa,
1997).
Aşağıdan
yöneticilerine
yukarıya
bilgi,
doğru
öneri,
iletişimin
şikâyet
ve
temel
kimi
fonksiyonu;
durumlarda
çalışanların
mağduriyetlerini
iletebilmeleridir. Önceden çok fazla teşvik edilmeyen aşağıdan yukarı doğru iletişim,
modern yöneticiler tarafından desteklenen ve uygulanan bir örgütsel iletişim biçimi
olarak dikkat çekmektedir. Bu durumun direkt bir sonucu olarak örgüt içinde
demokratik bir ortamın oluşumu dikkat çekmektedir.
Aşağıdan yukarıya doğru iletişimin örgütlerdeki önemine bakılacak
olduğunda; ilk olarak geribildirim özelliği dikkat çekmektedir. Aşağıdan yukarıya
doğru
iletişim,
yöneticilere
geribildirim
olanağı
sağlamaktadır.
Böylelikle
yöneticiler, çalışanlarına ilettikleri bilgi ve isteklerin çalışanlar tarafından anlaşılıp
uygulandığını takip etme olanağı bularak; aynı zamanda bu taleplere karşı
66
çalışanların fikirlerini de öğrenebilmektedirler. Aşağıdan yukarıya doğru iletişimin
bir diğer unsuru olan öneri kapsamında, yöneticiler çalışanlarından yapıcı öneriler ve
yenilikçi fikirler alabilmekte; bu durum, örgütler bünyesinde iki yönlü etkileşimli bir
iletişim ortamının oluşumuna da olanak tanınmaktadır. Aynı zamanda fikirleri ve
önerileri dinlenerek, uygun bulunduğunda uygulanan çalışanların örgüt bağlılığı
güçlenmekte ve örgüte katılımı artmakta; bu da örgütün etkinliğini doğrudan
etkilemektedir. Bunun yanı sıra aşağıdan yukarıya doğru iletişim, karşılıklı
işbirliğine de olanak tanımakta; yönetici ve çalışanlar arasında daha uyumlu ve
karşılıklı anlayışa dayalı bir yönetim ve çalışma ilişkisinin oluşumunu sağlamaktadır.
Ayrıca aşağıdan yukarıya doğru iletişim, örgütsel değişime de imkân tanımaktadır.
Çalışanlar yöneticileriyle direkt olarak iletişime geçebildiklerinden; örgüte yönelik
yeni fikirlere karşı durmak yerine, uygun bulduklarında daha çabuk benimseyerek,
bu yeni fikirlerin örgütte başarıyla yerine getirilebilmesi için çaba harcamaktadırlar
(Bhatia, 2006: 53).
Ancak, aşağıdan yukarıya doğru dikey iletişim, örgütte hiyerarşi problemini
de ortaya çıkarabilmektedir. Pek çok yönetici, çalışanları tarafından ne yapılması
gerektiğinin söylenmesini istememekte, otoritelerinin sarsıldığı yönünde endişe
duymaktadır. Kimi zaman yöneticiler, astlarından gelen mesajları dinlemek için
yeterince
sabırlı
olmamakta,
kimi
zaman
çalışanlardan
gelen
mesajları
baskılamaktadır. Bu durumları ortadan kaldırma amaçlı kimi örgütler ‘ombudsman’
denilen görevlilerden yararlanmakta; bu kişiler çalışanların mağduriyetleri veya
şikayetlerini araştırarak yöneticilere iletmekte, yönetici ve çalışan ilişkilerine etkin
bir şekilde aracılık etmektedirler (Bhatia, 2006: 53).
67
3.2.2. Yatay iletişim
Yatay iletişim; örgüt içinde bireylerarası iletişimde veya örgüt içinde benzer
seviyedeki çalışanlar arasında görülmektedir. Yatay iletişim, örgüt içindeki çeşitli
departman yöneticilerinin bir araya gelerek kendi çalışma gruplarına yönelik iletişimi
sırasında gözlemlenebilmektedir (Daniels, Spiker ve Papa, 1997).
Yatay iletişim, örgütte aynı düzeyde çalışan ve aralarında fonksiyonel ilişki
bulunan örgüt çalışanları arasında gerçekleşmektedir. Örgütlerde aynı düzeydeki
yöneticiler ve çalışanlar; bağlı bulundukları üst kademeye başvurmadan iletişim
kurmak için, yatay iletişim kanallarından faydalanmaktadırlar. Yatay iletişim
kanalları; benzer konumlardaki yöneticilerin işbirliği yapma amacıyla, aralarındaki
ilişkiyi dolaysız olarak geliştirmelerine önemli ölçüde katkıda bulunmaktadır.
Örgütlerde yatay iletişim, eşit düzeydeki çalışanlar arasındaki iletişime işaret
etmektedir. Yatay bilgi akışı, çalışanların bilgi paylaşımı ve görev koordinasyonunun
yanında, çalışanlar arası sosyal bir bağ oluşumuna yardımcı olmakta; bu durum, işten
ayrılma ve olumsuz davranışları engelleme açısından da etkili olmaktadır. Yatay
iletişim,
aynı
ve
benzer
kademe
çalışanların
rutin
faaliyetleri
sırasında
gerçekleşmektedir. Yönetimin planlama ve kontrol fonksiyonunda daha çok dikey
iletişimden yararlanılırken; yönlendirme ve koordinasyonda ise yatay iletişim
kanallarından
yararlanılmaktadır.
Yatay
iletişimdeki
temel
amaç,
örgütsel
koordinasyon ve problem çözme için kanal sağlamaktır (Tutar, 2009: 175 - 176).
Yatay iletişim; örgütte aynı veya benzer pozisyonda veya aynı yöneticiye
bağlı olarak çalışan personel arasında görülen bir iletişim biçimidir. Farklı
departmanlarda
aynı
seviyede
çalışan
yöneticiler
de
yatay
iletişimden
68
faydalanmaktadırlar. Bu iletişim biçiminin kullanılma sebebi; çalışanlar arası
koordinasyonu sağlamak ve yapılan faaliyetleri gözden geçirmektir. Bu iletişim
biçimi en çok; komite toplantıları veya konferanslar sırasında, katılımcıların çoğunun
eşit düzey çalışanlardan oluştuğu durumlarda, bu kişilerin iletişimi ve bilgi paylaşımı
sırasında görülmektedir. Örneğin, örgütteki satış departmanı, ürün veya hizmetini
doğru zamanda ve doğru maliyet kalitesiyle üretilmeden satış yapamamaktadır. Aynı
şekilde üretim departmanı, satın alma departmanı gerekli materyal ve makineler
temin etmeden üretim yapamamaktadır. Bu da ancak finans departmanının istenen
zamanda uygun fonları bu alana aktarabilmesiyle mümkün olabilmektedir. Yatay
iletişim; tüm bu departmanların birbirlerine ihtiyaç ve isteklerini bildirebilmelerini ve
aynı zamanda birbirlerini aktivitelerinden haberdar edebilmelerini olanaklı hale
getirmektedir.
Yatay iletişim; örgütteki departmanlar arası ve çalışanlar arası karşılıklı
anlayışı oluşturmaya yardımcı olmaktadır. Bunun yanı sıra; örgüt içindeki farklı
birimler arası işbirliği ve koordinasyona olanak tanımakta, çalışanlar arası
problemlerin yönetimin müdahalesine gerek kalmaksızın çözümlenebilmesini
sağlamakta, hiyerarşik engellerle karşılaşmadığı için de örgüt içinde etkin olarak
işleyebilmektedir (Bhatia, 2006: 53 - 54).
3.2.3. Çapraz (diyagonal) iletişim
Çapraz (diyagonal) iletişim, farklı çalışma birimlerindeki çalışanların
oluşturduğu çalışma ekipleri arasındaki iletişim biçimine işaret etmektedir. Çapraz
iletişim, farklı çalışma birimlerindeki birbirinin astı ya da üstü olmayan çalışanlar
arasında kurulan iletişimdir. Çapraz (diyagonal) iletişim; örgüt hiyerarşisinin farklı
69
düzeyindeki bölümlerin, basamaksal kanallarını kullanmadan gerçekleşmektedir.
Belli konularda bilgi alış verişi ve örgüt içi işbirliğinin sağlanmasına yardımcı
olmakla birlikte; çapraz iletişim kanallarının sık kullanımı, kimi zaman örgüt
çalışanları için yetki karmaşasına neden olabilmektedir. Ancak bunun yanı sıra;
çapraz (diyagonal) iletişim, örgüte yönelik uzmanlaşmayı, farklı birimlerin birbirine
yönelik sorumluklarını daha iyi kavramalarını ve yardımlaşmalarını kolaylaştırıcı bir
etki
yaratarak,
çalışanların
örgütsel
katılımını
sağlamakta
ve
işlerin
koordinasyonunda da yardımcı olmaktadır. Diyagonal iletişimin kullanımı, örgüt içi
eşgüdümü çalışmaya yardımcı olması açısından da önem taşımaktadır (Tutar, 2009:
176 - 177).
Örgütlerde çapraz (diyagonal) iletişim; örgüt içi koordinasyon ve işbirliği
sağlaması açısından önem taşımaktadır. İletişim etkinliklerinin örgütsel hiyerarşi
doğrultusunda yukarıdan aşağıya veya aşağıdan yukarıya olarak keskin sınırlarla
belirlenmediği, uygulanabilir bir alanına işaret etmektedir. Çapraz (diyagonal)
iletişim, örgüt içerisindeki farklı hiyerarşik konumlardaki çalışanların birbirleriyle
iletişime geçebilmesine olanak tanıyarak; çalışan motivasyonunu sağlaması açısından
da önem taşımaktadır (Bhatia, 2006: 54).
4. Örgüt İçi İletişimde Kullanılan Araçlar
Örgüt içi iletişimde kullanılan araçlar; kullanılan araçların niteliğine göre yazılı
araçlar, yazılı olmayan araçlar ve yeni iletişim teknolojileri araçları olarak
bölümlendirilebilmektedir.
70
4.1. Örgüt içi iletişimde kullanılan yazılı araçlar
Yazılı iletişim, yönetsel faaliyetlerin büyük bir kısmını oluşturmaktadır. Daha
sonra kontrol edilerek kalıcı olarak düzenlenmeye olanak tanımasının yanı sıra;
hukuki belge niteliği taşıması dolayısıyla da yazılı iletişim, örgütlerde tercih
edilmektedir. Bu nedenle örgütlerde politikalar ve prosedürler yazılı olarak
düzenlenmektedir. Örgütlerde kullanılan yazılı iletişim araçları olarak; örgütsel ve
yönetsel fonksiyonların yerine getirilmesini sağlayan ve örgütlerde çalışanların yetki
ve sorumluluklarını belirleyen örgüt şema ve kılavuzları, çalışma raporları, örgüt
tanıtımı amacıyla düzenlenen broşürler, örgütlerin yazılı iş anlaşmaları, iş
mektupları, formlar sayılabilmektedir (Nelson ve Quick, 1994: 254).
Örgüt içi iletişimde kullanılan yazılı araçlar, örgütlerde en sık kullanılan
iletişim türü olarak dikkat çekmektedir. Yazılı iletişim araçlarının saklanabilmesi ve
ihtiyaç halinde yeniden gözden geçirilebilir olma özelliği; örgütsel iletişim için
önemli bir iletişim aracı olmasını sağlamıştır. Resmi yazı, iş mektubu, başvuru
formu, dilekçe, rapor, genelge, sözleşme ve broşür; başlıca yazılı iletişim araçları
arasında sayılabilmektedir. Örgüt dışından gelen bilgilerle birlikte, örgüt içinde
oluşturulan etkin bir iletişim sistemi, tüm fonksiyonların (planlama, organizasyon,
kontrol ve haberleşme) yeterince yerine getirilebilmesinin ilk ve en önemli gereğidir.
Bu gereği yerine getirmek; çoğu kez yazılı iletişim yoluyla olmaktadır.
Örgütlerin yazılı iletişimi tercih etme sebepleri incelenecek olduğunda; yazılı
iletişimin belge ve arşiv değerinin olması ve saklanabilir niteliği, mesajların yazılı
olarak bütünlük içerisinde iletilebilme özelliği ve sözlü iletişime göre daha etkin bir
iletişim biçimi olması ve resmi özelliğinden dolayı yetkeyi daha iyi hissettirmesi
dikkat çekmektedir. Ayrıca yazılı iletişimin nezaket ve protokol kurallarına uyum
71
özelliği de örgüt içi iletişimde yazılı araçları tercih edilir kılmaktadır (Tutar, 2009:
216).
Örgütlerde var olan hiyerarşik yapılanmanın bir gereği olarak, yazılı
iletişimin kullanımı tercih edilmektedir. Örgütte statünün var olması ve yetkinin
hissettirilmek istenmesi de, örgütleri yazılı iletişimi kullanmaya yöneltmektedir.
Resmi iletişim akışı içerisinde bu nedenlerle yazılı iletişim her zaman ilk tercih
edilen iletişim yöntemi olarak dikkat çekmektedir (Gürsan, 2008: 124).
Örgütlerde kullanılan yazılı iletişim araçları şu şekilde sıralanabilmektedir:
Yazılı genelgeler ve belgeler: Örgütlerde resmi iletişimin en önemli aracı, yazılı
genelgeler, emirler, duyurular ve benzeri belgeler olarak dikkat çekmektedir.
Raporlar: Örgütün faaliyet gösterdiği sektörel sorunlar, ülke ekonomisi, işsizlik, işçi
– işveren ilişkileri ve benzeri konularla ilgili görüşlerin ve araştırmaların yer aldığı
örgüt içi iletişimde kullanılan yazılı iletişim araçlarındandır.
Yazılı yayın organı: Örgüt tarafından yayınlanmakta olan bülten, gazete, dergi
kurumsal iletişimin resmi ve açık yönlerini bütünleştirebilen yazılı iletişim
araçlarıdır. Örgüt içi yayınlanan yazılı yayın organları; bülten, gazete ve dergi
şeklinde görülebilmektedir (Tutar, 2009: 243). Gazete ve dergiler olarak
nitelendirilebilecek kuruluş yayınları, örgüt hakkında önemli kararları çalışanlara
duyurma ve çalışanlar arası iletişim sağlama işlevlerini yerine getirmektedir. Bunun
yanı sıra; yeni örgüt çalışanlarının tanıtımı ve bir takım örgüt içi duyurular, yine bu
yazılı araçlar aracılığıyla gerçekleştirilmektedir (Kazancı, 2009: 349). Örgüt
çalışanlarının eğitimi ve motivasyonu için de kullanılabilen bu yayınlar, kontrole
olanak tanıması açısından da tercih edilebilir araçlardır. Benzer amaçları
gerçekleştirmek adına oluşturulan bu yazılı araçlar, örgüt büyüklüğü ve yapısındaki
72
farklılıklar dolayısıyla biçim ve maliyet anlamında farklılıklar gösterebilmektedir
(Sabuncuoğlu, 2000).
Bülten: Kurum ve kuruluşlar yahut yetkililer tarafından herhangi bir konuyla
ilgili olarak süreli veya süresiz olarak yayınlanan yazılı yayın organıdır.
Bültenler, örgüt faaliyetlerinden çalışanları haberdar etme amacıyla belirli
periyotlarla yayınlanmaktadır. Örgüt içi iletişimde kullanıldığı kadar, örgüt
dışı iletişimde de kullanılmaktadır (Tutar, 2009: 243). Konuyla ilgili olan
kişilerin dikkatine sunulan, hacim bakımından az sayfalı yayınlardır. Ayrıca
örgüt çalışanlarının dikkatini çekecek yan bilgilere, güncel verilere ve
olaylara da yer verilmektedir.
Gazete: Çalışanların örgütteki gelişmeleri öğrenme ve kendileri için önemli
olan haberleri okuma amacıyla çıkarılan yazılı iletişim aracıdır. Kurum
gazetesi yoluyla örgütler, önemli kararlarını çalışanlarına duyurabildiği gibi;
örgüt içi iletişimini de bu kanal aracılığıyla sürdürebilmektedir. Örgütle ilgili
duyurular, örgüt haberleri, yeni personelin tanıtımı, örgütün çalışma alanına
ilişkin
teknik
bilgiler;
kurum
gazetesi
aracılığıyla
çalışanlara
aktarılabilmektedir (Kazancı, 2009: 349). Ayda bir veya üç ayda bir olarak
yayınlanan kurum gazetelerinin, örgütteki mevcut gelişmelerden çalışanları
haberdar etme ve çalışanların istek ve ihtiyaçlarını yöneticilerine bildirme
misyonu bulunmaktadır. Ayrıca bu gazetelerde; çeşitli sanat, spor, sinema,
aktüalite gibi bilgilere de yer verilmektedir (Onal, 2000: 67 - 68).
Dergi: Çeşitli alanlarla ilgili olarak çıkarılan ve ele aldığı konuları ayrıntılı
olarak inceleyen süreli yayın organıdır.
73
Broşürler: Küçük dergi boyutunda, az sayfalı ve bol resimli olarak hazırlanan
broşürler genel ve özel amaçlı olarak tasarlanabilmektedir. Genel amaçlı broşürler,
örgüte yönelik olumlu imaj yaratmaya yönelik, tarihçe, faaliyet alanı gibi genel
bilgileri veren yazılı iletişim araçlarıdır. Özel amaçlı broşürler ise; belli bir kamuya
yönelik örgütün belli başlı kimi özelliklerine odaklanan, daha kısıtlı bir alanda bilgi
vermeyi amaçlayan yazılı iletişim araçlarıdır. Broşürlerin renkli ve dikkat çekici bir
tasarımla hazırlanması, iletilmek istenen mesajın daha kolayca aktarılmasına olanak
tanımaktadır (Kazancı, 2009: 361). Broşür; az sayfalı, bol resimli, küçük dergi
formatında basılan, örgütü tanıtma amacı güden bir çeşit yazılı iletişim aracıdır.
El kitapları: Örgütün uğraş alanıyla ilgili konular, yeni projeler, karşılaşılan
sorunlarla ilgili bilgiler veren resimden çok yazı ağırlıklı bir yazılı iletişim aracıdır.
El kitapları; broşürden daha fazla sayfalı, resim yerine yazıların ağırlıklı olduğu bir
iletişim aracıdır (Yiğit, 2004: 44).
Afişler, posterler ve duvar tabloları: Örgütün çeşitli yerlerine asılan bu iletişim
araçları; içerdikleri yazı ve resimli mesajlarla çalışanları ve müşteri konumundakileri
bilgilendirici, yönlendirici ve hatırlatıcı etkide bulunmaktadırlar.
Afişler ise; çalışanların bir bakışta görebilecekleri ve mesajı alıp
etkilenmeklerini sağlayacak şekilde hazırlanan bir yazılı iletişim aracıdır. Afişlerde
görsel öğeler ön plandadır (Tutar, 2009: 245). Kullanılan sözcüklerle resimdeki
anlamın tamamlayıcı ya da güçlendirici olması, afişlerde önem kazanmaktadır.
Afişlerde kısa ve çarpıcı cümleler kullanılmaktadır (Kazancı, 2009: 362).
İlan (duyuru) tahtaları: Örgütün resmi duyurularına yönelik ilan tahtalarının yanı
sıra, çalışanların kendi duyurularını da asabilecekleri ilan tahtaları; örgüt içi
iletişimde kullanılan başlıca yazılı iletişim araçları arasındadır (Tutar, 2009: 244).
74
Örgütte herkesin rahatlıkla görebileceği yerlere koyulan duyuru panolarının etkili bir
şekilde kullanılabilmesi için panodaki yazıların güncel olması sağlanmalıdır ve
zamanı geçen duyurular panodan alınmalıdır. Duyuru panoları ile bilgiler; ilgili örgüt
çalışanına, belli bir kural çerçevesinde duyurulmaktadır. Kontrol edilebilen diğer
iletişim araçlarıyla kullanıldığında, güvenilirlik oranı oldukça yüksek olan panolar;
maliyetinin düşük olması, mesajı kısa sürede ulaştırabilmesi sebebiyle tercih
edilmekte ve örgüt içi iletişimde yaygın olarak kullanılmaktadır. Duyuru
panolarındaki haber içerikleri; personel haberleri, işletme haberleri, çalışanlarla
ilişkiler, sosyal ve toplumsal olaylar, çalışanlara yönelik hizmet duyuruları olarak
bölümlendirilebilmektedir (Peltekoğlu, 2001: 266).
Yıllıklar: Örgütün yıllık faaliyetlerini anlattığı bir yayın türüdür. Bilanço, kar - zarar
tablolarının yanı sıra, tarihçe, yöneticiler, ürün teknolojisi gibi örgütle ilgili
ansiklopedik bilgiler de yer almaktadır. Örgütün ilişkide bulunduğu kişi ve diğer
örgütlere gönderilmekte, aynı zamanda basın kuruluşlarına da bilgi sağlamaktadır
(Tutar, 2009: 244). Örgütün yıllık çalışmalarını açıklayan ve örgütün faaliyet
alanındaki kişilere gönderilen bir çeşit örgüt içi yazılı iletişim aracıdır.
4.2.Örgüt içi iletişimde kullanılan yazılı olmayan araçlar
Örgütlerde yazılı iletişimin yanı sıra, kullanılan bir diğer yöntem de yazılı
olmayan iletişim araçlarıdır. Bunlar; çalışanların her türlü konuşmalarını kapsayan,
bazen yüz yüze bazen telefonla konuşmayı içeren her türlü iletişim biçimi olarak
dikkat çekmektedir. Bu araçların yazılı iletişime göre en büyük eksikliği, saklanabilir
bir niteliğinin olmamasıdır. Bu nedenle kurallar, prosedürler gibi resmi nitelik
taşıyan örgütsel iletişim etkinlikleri; yazılı iletişim araçlarıyla gerçekleştirilmektedir.
Ancak bunun yanı sıra; yöneticiler örgüt içerisinde kimi zaman bazı bağlantıların
75
gerçekleştirilmesi, kimi günlük işlerin takibi ve benzeri durumlarda yazılı olmayan
araçlardan, sözlü iletişimden de yararlanmaktadırlar. Sözlü iletişimde dikkat edilmesi
gereken en önemli unsurlar ise; seçilen kelimeler ve yanlış anlaşılmalara neden
olmamasına dikkat edilmesidir (Tutar, 2009: 245).
Örgütsel
iletişimde
kullanılan
yazılı
olmayan
araçlar
kapsamında;
görüşmeler, toplantılar, söyleşiler, törenler, kampanyalar, basın açıklamaları,
sloganlar, piknikler, geziler, turnuvalar, festivaller, fuarlar sayılabilmektedir. Örgüt
içi iletişim kapsamında ise; organizasyonlar, personel etkinlikleri, çalışanları
bilgilendirmeye yönelik konferanslar, seminerler, görüşmeler ve toplantılar yazılı
olmayan iletişim biçimleri kapsamındadır.
Konferans ve seminerler: Herhangi bir konuda çalışanları aydınlatmak amacıyla,
geniş çaplı bir dinleyici kitlesine yönelik gerçekleştirilen ve yazılı olmayan iletişim
araçlarıdır. Bu araçlar genellikle eğitim amaçlı olup; çalışanların mesleki, teknik,
sosyal ve davranışsal bilgilerini geliştirmeyi amaçlamaktadır.
Görüşmeler: En az iki kişi arasında karşılıklı konuşma, soru sorma, diyalog olarak
tanımlanmaktadır. Görüşmeler yapılan iş ve çalışan değerlemesinde, örgüt için uygun
olan çalışanların seçiminde ve benzeri amaçlarla kullanılmaktadır.
Toplantılar: Görüşmelerin daha geliştirilmiş hali olarak dikkat çekmektedir.
Örgütlerde işbirliği ve anlayış ortamı yaratarak, sorunlara ortak çözüm yollarının
araştırılması için çeşitli konularda toplantılar düzenlenebilmektedir (Yiğit, 2004: 43).
Yüz yüze iletişimin bir türü olarak örgüt genel merkezinde veya ofislerde
yapılan toplantı ve konferansların; çalışanları bir araya getirerek, yönetim ve
çalışanlar
arasında
direkt
iletişimi
sağlaması
açısından
önem
taşıdığı
76
görülebilmektedir. Örgüt çalışanları arasında dayanışmanın sağlanması ve güven
duygusunun geliştirilmesi açısından da, toplantılar önem taşımaktadır. Toplantılar;
yerinde, zamanında ve istenilen koşullara uygun biçimde gerçekleştirildiğinde, çok
yararlı sonuçlar doğurabilmektedir. Örgüt içi iletişim açısından toplantılar; bilgi
verme, değerleme veya bilgi alma amacıyla yapılabilmektedir. Ayrıca yüz yüze
iletişim olanağı sağlayan toplantılar; yanlış iletiyi büyük ölçüde önlemesinin
yanında, yeni görüşlerin tartışmaya açılması bakımından da önemli bir örgüt içi
iletişim aracı olarak dikkat çekmektedir (Peltekoğlu, 2001: 349; 27).
Törenler ve Organizasyonlar: Törenler, iş yaşamındaki tüm alanlarda birleştirici,
pekiştirici ve destekleyici bir nitelik arz etmektedir. Bunun yanı sıra, törenlerin
uyumlaştırıcı etkisi; iş hayatının değişen koşullarına uyum sağlamayı da olanaklı
hale getirmektedir. Ayrıca değişik biçimlerdeki sosyal organizasyonlar da, örgüt için
büyük öneme sahip temel unsurlardandır (Terrence ve Key, 2000: 31).
Kutlamalar ve Etkinlikler: Örgüt çalışanları için çeşitli ve özel amaçları yerine
getirme amacı taşıyan etkinlikler, örgütlerde pek çok işlevi yerine getirmektedir.
Örgüt içindeki bireyler arası ilişkileri sağlamlaştırmakta, çalışanlar arası bağı
güçlendirmekte ve birleştirici etkide bulunmaktadır. Patronlar, yöneticiler ve
çalışanların bir araya gelebilecekleri ortak bir zemin yaratarak, hiyerarşiyi
sınırlandırmakta; örgüt içi kolektif ruhu güçlendirmektedir. Örgütün tarihi geçmişi,
bugünü ve geleceği arasında bağlantı kurma işlevini de yerine getirmektedir.
Örgütlerde kutlama çeşitleri ise, farklı amaçlara yönelik ve çeşitli şekillerde
görülebilmektedir. Dönemsel kutlamalar; mevsimlik etkinlikler, sezonluk temalar ya
da bir örgütün tarihindeki kilometre taşları gibi belirgin amaçlar üzerine
yapılandırılmakta; örgüt içindeki tarihi geçmişe ışık tutarak, bugün ve yarının
77
yapılandırılmasına da olanak tanımaktadır. Tanıtım etkinlikleri; herkesin dikkatini
çeken özel başarılar ve önemli anlaşmaların örgütler bünyesinde kutlanması amacıyla
düzenlenmektedir. Bunların yanı sıra; örgütün, kazandığı başarılara yönelik ortak bir
kültür yaratma amacıyla yaptığı zafer kutlamaları veya işler kötü gittiğinde ya da
yeterince başarı sağlanamadığında, çalışan motivasyonunu sağlama amaçlı
gerçekleştirdiği etkinlikler de bulunmaktadır. Örgüte yeni katılan çalışanlar veya
örgüt çalışanları arasından ayrılanlar için düzenlenen hoş geldin ve güle güle
etkinlikleri; örgütün değişen yeni duruma daha kolay adapte olabilmesine de olanak
tanımaktadır (Terrence ve Key, 2000: 50 – 54).
Yıldönümü kutlamaları: Bireysel ya da örgütsel bazda kutlanabilen yıldönümü
etkinlikleri; örgütün hedeflerinin çalışanlarca benimsenebilmesine olanak tanıyarak,
çalışanlarda örgüt bağlılığı oluşturma anlamında da önem taşımaktadır. Örgüt
çalışanlarının örgütteki çalışma yılları ve dönemlerine göre düzenlenebilecek kişisel
yıldönümü kutlamaları; çalışanların örgüte katkısının fark edilebilmesine de olanak
tanımaktadır. Örgütsel yıldönümü kutlamaları ise; örgütün kuruluş günü veya yıllık
olarak belirlenen belli bir gün için yapılan bir etkinlik olmakta ve çalışanları bir
araya getirerek, çalışanlardaki örgütsel bağlılığı artırıcı ve örgüt kültürünü
güçlendirici bir etkide bulunmaktadır (Terrence ve Key, 2000: 62).
4.3. Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçlarının kullanımı
Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanımı; geleneksel
araçlara nazaran örgütlere ek faydalar sağlamaktadır. İki yönlü iletişime olanak
tanıyan özelliğiyle öne çıkan yeni iletişim teknolojileri, örgüt çalışanlarına yönelik
bir etkinlik olan örgüt içi iletişimde de yenilikler ve kolaylıklar sunmaktadır. Maliyet
düşüklüğünün yanı sıra, iletilerin yer ve zamandan bağımsız ve oldukça hızlı
78
iletilmesini sağlayan yeni iletişim teknolojileri araçları; örgüt içi iletişim
uygulamalarında, çalışanların yönetime katılması gibi olanaklar da sağlamaktadır.
Yeni iletişim teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte örgütler, web sitelerinden ve
diğer yeni iletişim teknolojileri araçlarından yararlanmaktadırlar. Günümüzde
örgütlerde yeni iletişim teknolojileri araçları, giderek artan bir öneme sahip olmaya
başlamıştır.
İletişim araçlarının, yıllar içinde değişkenlik gösterdiği ve farklı biçimler
aldığı görülebilmektedir. Yeni iletişim teknolojilerinin sağladığı yeni olanaklar
doğrultusunda, şu anda her ne kadar eski olarak nitelendirilse de; bir faks makinesi
de zamanında günbegün sürdürülen iş yazışmalarının sürdürülebilmesinde kritik bir
rol üstlenmekteydi. Buradan da hareketle, dağıtım, paylaşım ve içerik keşfetmek için
yeni iletişim teknolojileri platformlarının gelecekte de büyümeye devam edecek ve
gelişecek olması dikkat çekmektedir. Ayrıca ilişkileri ve bağlantıları kurmak ve
geliştirmek için insanlara basit yollar sunan bu araçlar, gün geçtikçe daha karmaşık
hale gelecektir. Bunun yanı sıra, tanıtılan her yeni ürün veya hizmet ile bireylerin
ilgisi hep daha büyük ve daha yeni olan teknolojik yeniliğe kaymaktadır. İletişim
kurmak için tanıtılan ve insanlara sunulan yeni iletişim teknolojileri araçları ve yeni
platformlara, gün geçtikçe yenileri eklenmektedir (Solis ve Breakenridge, 2011: 154
- 155).
Yeni iletişim teknolojileri araçlarının sunduğu yeni mecralar, mevcut ve
potansiyel paydaşlar için yeni ve önemli fırsatlar da sunmaktadır. Markalar veya
potansiyel müşteriler için bu yeni araçlardan veya sosyal ağlardan yararlanmak; önce
örgütler için korkutucu olsa da, bu araçların örgütün ulaşmak istediği kişiler ile örgüt
arasında bir iletişim köprüsü kurduğu fark edilmelidir. Bu yeni iletişim teknolojileri
79
araçlarından faydalanmak için örgütler öncelikle, geribildirimleri dikkate almalı ve
kamularını dinlemeye özen göstermelidirler. Sosyal medya ve sosyal ağlarda
örgütlerin varlık gösterebilmeleri ve kamuları nazarında çekici hale gelebilmeleri;
kamularının kültürünü anlayabilmelerine, davranış kalıplarını bilmelerine ve
kamuları dışındaki kişiler için de ilgi uyandıran bir profil oluşturabilmelerine bağlı
olmaktadır. İletişim amaçlı kullanılan araçlar; gün geçtikçe değişiklik göstermekte,
bu süreçte bu araçlar içerisinde kimi diğerlerinin önüne geçmekte, kimi değişen
zaman şartlarıyla baş edemeyerek yok olmaktadır. Örgütlerin de, bu değişen şartlarla
birlikte örgütlerini dönüştürmelerine ve bu araçlarla uyumlu hale getirmelerine
ihtiyaç duyulmaktadır (Solis ve Breakenridge, 2011: 154 - 155).
Yeni
iletişim teknolojilerindeki gelişmeler doğrultusunda, örgütlerde
kullanılan yeni iletişim teknolojileri araçları; bilginin elektronik ortamda iletilmesini
sağlayan araçlardır. Genellikle yeni iletişim teknolojileri araçlarıyla iletilen bilgiler
yazılı olarak iletilmektedir. Gerek örgüt içinde, gerekse dış bağlantılarda iletişim;
bilgisayar üzerinden sağlanabilmektedir. Bilgisayar yardımıyla gerçekleştirilen
konferanslar, interaktif video gibi iletişim araçları da sözlü iletişimde kullanılan yeni
iletişim teknolojileri araçları arasındadır. Yeni iletişim teknolojileri araçları ile
bilgilerin elektronik ortamda mevcut bulunabilmesi ve çalışanların bulundukları
herhangi bir yerden bu bilgilere ulaşabilmesi, büyük bir kolaylık ve aynı zamanda
maliyet tasarrufu sağlamaktadır (Gürsan, 2008: 125).
Örgütsel iletişimde ve daha özel anlamda örgüt içi iletişimde yeni iletişim
teknolojilerinin kullanımı, örgütlerin maliyetlerini azaltarak verimliliğini artırmasına
katkıda bulunmakta; tekrarı azaltarak veri girişini kolaylaştırmakta ve zaman
tüketimini sınırlandırmaktadır. Ayrıca kâğıt ve doküman yönetiminde verimlilik
80
sağlayarak, bu anlamda da maliyeti azaltmaktadır. Örgütsel iletişimde kullanılan yeni
iletişim teknolojilerinin aynı zamanda; bilgi ve düşüncelerin karşılıklı olarak
tartışılmasına, paylaşılmasına olanak tanıyarak örgütsel yapı ve işlevleri üzerine
karar almada yaygın katılımı sağlaması, karar alma hızını artırması, örgütsel yapının
oluşumuna katkı sağlaması, yatay bir hiyerarşik düzene olanak tanıması gibi etkileri
de bulunmaktadır (Verity, 1994: 15).
Bunların yanı sıra; gereksiz elektronik postalar, aşırı bilgi yükleme, iletişimde
büyüyen hatalar ve benzeri şekillerde yeni iletişim teknolojilerinin örgütsel iletişime
olan olumsuz etkilerinden de bahsedebilmek mümkündür. Örgütsel iletişim
bağlamında yeni iletişim teknolojilerinin kullanımı ile video konferanslar aracılığıyla
firmanın
genel
merkezine
ulaşımı
sağlaması
ve
şubeler
arası
iletişimi
kolaylaştırması; dâhili hatlar, intranet ve örgüt içi ağ sistemleri ile örgüt çalışanları
ve departmanlar arası iletişimi kolaylaştırması; bu teknolojilerin örgütsel iletişime
olumlu anlamda katkısına işaret etmektedir. Bunların yanı sıra; kurumsal elektronik
posta adresleri, kurumsal ağlar aracılığıyla sunulan yeni mecralar ile örgüt
çalışanlarına iletişimde avantaj sağlaması gibi örgüt içi kullanımda olumlu etkilerden
de bahsedilebilmektedir. Yüz yüze görüşmeler olmadığından kimi zaman mesajların
yanlış anlaşılması sebebiyle doğabilecek hatalar ise bu araçların örgüt içi iletişimde
kullanımına yönelik bir dezavantaj olarak verilebilmektedir.
5. Örgüt İçi İletişimde Diyalojik İletişim Oluşturmada Yeni İletişim
Teknolojilerinin Kullanımı
Örgütsel iletişimde gerek örgüt içi, gerek de örgütün işbirliği içerisinde
çalıştığı kamuları ve paydaşlarıyla iletişiminde, diyalogu güçlendirerek etkileşimi
81
artırmak amacıyla geleneksel kitle iletişim araçlarının yanı sıra; internet ve yeni
iletişim teknolojileri araçlarından da faydalanılmaktadır. Bu yeni teknolojiler,
örgütsel iletişimde etkinliğin ve verimliliğin artmasında büyük önem taşımaktadır.
İnternet aracılığıyla kurulan örgüt içi diyalojik iletişim; diyalojik ilişkilerin
geliştirilmesini, böylece örgütün çalışanları ve kamularıyla uzun ömürlü, kaliteli ve
etkin ilişkiler kurabilmesini ve bunu geliştirebilmesini olanaklı hale getirmektedir.
Artık bir örgüt hakkında yalnızca bilgi sahibi olmak yeterli olmamakta,
etkileşime geçerek karşılıklı iletişim kurmak da önem kazanmaktadır. Kent ve Taylor
1998’de halkla ilişkilerde diyalojiklik çalışmasını oluşturarak, web sayfalarının bu
ihtiyacı karşılayan yapısına dikkat çekmektedir. Bu kapsamda kullanılan araçlar;
anlık mesajlaşma ortamları, bloglar, portallar, podcastler ve özellikle de web siteleri
olarak dikkat çekmektedir (Gordon ve Berhow, 2009: 150 - 152).
Kent ve Taylor (1998) tarafından önerilen diyalojik döngü prensibi; örgütlerin
hedef
kamu
kategorilerinin
ve
örgüt
çalışanlarının
örgüte
yönelik
soru
yöneltebilmelerini ve örgütlerin bunları çözme imkânına sahip olmasını ifade
etmektedir. Örgüt içi iletişimde diyalojik döngüyü olanaklı hale getirecek yeni
iletişim teknolojileri araçları; elektronik postalar, e-posta listeleri ve elektronik
sohbetler olarak sıralanabilmektedir. Elektronik postalar, örgüt içi iletişimde geri
beslemeyi olanaklı kılması açısından diyalojik döngüye katkıda bulunmaktadır.
Diyalojik döngünün istenen şekilde gerçekleşebilmesi için, örgütün web sitelerine
yahut elektronik posta adreslerine gelen iletilerin incelenerek geribildirimde
bulunulması gerekmektedir. E-posta listelerinin yanı sıra; bir diğer diyalojik iletişim
aracı olarak haber grupları, gruba üye katılımcının diğer tüm katılımcılarla da
etkileşime geçebilmesine olanak tanıması açısından da önem kazanmaktadır. Örgüt
82
web siteleri de; örgüt içi iletişimde diyalojik ilişkiler geliştirmeyi olanaklı hale
getirmede önemli bir ortam sunmaktadır. Örgüt içi halkla ilişkiler faaliyetlerinin
örgüt web sitelerince koordine edilmesi, düşük maliyetleri ile örgütsel verimliliğe de
katkıda bulunmaktadır. Hızlı ve kolay geribildirim sağlanabilmesi ve örgütün
kamularının ve çalışanlarının örgüte yönelik beklentilerinin belirlenebilmesinde, yeni
iletişim teknolojileri önemli olanaklar sunmaktadır (Kent ve Taylor, 1998;
Yamanoğlu ve Özdemir, 2010: 105).
Web siteleri ve yeni iletişim teknolojileri, halkla ilişkiler pratiklerinde
değiştirici ve dönüştürücü bir etkide bulunmuştur. Kent ve Taylor’un 1998’de yaptığı
araştırmaya göre; diyalojik halkla ilişkiler yaklaşımı çerçevesinde, internet kavramı
iki yönlülüğe, diyalojik etkiye ve interaktifliğe olanak tanıması açısından önem
taşımaktadır (Kent ve Taylor, 1998’den akt. McAllister, 2012: 319).
Konuyla ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde, Seltzer ve Mitrook (2007:
227 - 229); blogları, örgütsel diyalojik iletişimde geleneksel web sitelerinden daha
kullanışlı bulmakta ve bu mecraların iki yönlülüğe daha fazla olanak tanıdığını ifade
etmektedirler. Aynı zamanda bu araçların; eşzamanlı ilişki kurma ve yönetmede de,
önemli etkileri bulunduğunu ileri sürmektedirler.
Sosyal medya araçları, halkla ilişkiler uygulayıcıları için etkin ve efektif
metotlar olarak dikkat çekmektedir. Ayrıca, örgüt imajının tanıtımında da bu
araçlardan faydalanılmaktadır (McAllister, 2012: 321). Sosyal ağlar ve sosyal
medya; örgütün hedef kamu kategorisi, paydaşları ve diğer ilgili gruplarına
ulaşmada, interaktif bir forum sunması açısından da tercih edilmektedir.
83
Diğer alanlardaki etkilerinin yanı sıra örgüt içi iletişimde de karşılıklı ve
etkileşimli bir yapının oluşumuna olanak tanıyan web 2.0; interaktif, internet temelli
iletişim araçlarına ve bu teknolojilere verilen genel bir addır. Web 2.0, kullanıcı
merkezli içerik üretimi ve paylaşımı, yaratıcılık gibi unsurlara olanak tanıyan yeni
bir mecra olarak dikkat çekmektedir. Web 2.0; bloglar ve wikilerle başlamış, sosyal
ağları, video ve fotoğraf paylaşımını da içine alarak genişlemiş, geleceğin siber
topluluklarına önayak olmuştur (Flynn, 2012: 335).
Web 2.0 aynı zamanda; halkla ilişkiler ve iletişim yönetiminde de yeni bir
anlayışa neden olmaktadır. İnternet ve yeni iletişim teknolojileri; özellikle de web 2.0
aracılığıyla interaktifleşen iletişim aktivitelerini yeniden tanımlamaktadır. Örgütün iç
ve dış hedef kamu kategorileriyle; web 2.0 mecraları olarak nitelendirilebilecek
sosyal ağlar, wikiler, online forumlar, bloglar ve benzeri yeni iletişim teknolojileri
araçlarıyla direkt olarak iletişime geçebilmek mümkün olmaktadır. Web 2.0;
tüketicilerin de içerik üreticisi olmalarına olanak tanıyan, iletişim aktivitesini
karşılıklı ve etkileşimli bir hale getiren yeni bir anlayışa işaret etmektedir. Web 2.0
dünyasında markalar; öncekinden farklı bir konumlandırmaya sahip olmakla birlikte,
bireysel tüketicilerin de daha katılımcı hale geldikleri dikkat çekmektedir. Web
2.0’ın katılımcı olanaklarıyla markalar; daha kişisel ve değişime uygun, ayrıca
değişime ve yeniliğe açık hale gelmektedirler. Halkla ilişkilerde ve iletişimde yeni
bir anlayışa işaret eden web 2.0, direkt olarak sosyal medya ve sosyal ağlara işaret
etmemekle birlikte; medyanın sosyalleşmesine ve içeriğin geniş kamularla
paylaşılmasına yardımcı olduğu söylenebilmektedir. Sosyal medya, iletilmek istenen
içeriğin toplumsal bağlamda sunulmasına olanak tanımaktadır. Ancak, bu tek başına
ürün veya hizmete yönelik halkla ilişkiler ve iletişim faaliyetlerini sunmayı da
84
beraberinde getirmemektedir. Bu araçlar, örgütün ürün veya hizmetlerini kamularına
duyurmada işlevsel olarak yardımcı olabilmekte; ancak tek başına yeteli
olmamaktadır (Solis ve Breakenridge, 2011: 37 - 39).
6. Örgüt İçi İletişimde Kullanılan Yeni İletişim Teknolojileri Araçları
6.1. Örgüt web siteleri
Örgüt web siteleri; müşterilere örgütle ilgili genel bilgileri, aracı kanalların
varlığını haber veren sitelerdir. Örgüt web sitelerinde ayrıca, örgütün ürünleri ya da
sunduğu hizmetler hakkında da bilgiler verilmektedir. Örgüt web siteleri aracılığıyla;
kullanıcıların ya da müşterilerin çeşitli bilgilere ulaşabilmesi, sorularına yanıtlar
bulabilmesi, daha yakın müşteri ilişkilerinin kurulabilmesi, örgütle ilgili merak
edilen birçok konuyla ilgili bilgilerin sağlanabilmesi olanaklı hale gelebilmektedir.
Genel olarak firmanın tarihi, misyon ve felsefesi, faaliyet alanları ile
ürettikleri ürün ya da hizmetlerle ilgili bilgilerin yanı sıra; firma ya da markaları ile
ilgili güncel gelişmeler, firmanın finansal durumu, insan kaynakları yapısı, iş
fırsatları gibi konularla ilgili bilgilere de örgüt web sitelerinden ulaşmak mümkün
olmaktadır. Örgüt web siteleri; örgütün iç ve dış hedef kamu kategorisine
ulaşmasında ve etkileşime girmesinde, önemi gittikçe artan bir iletişim aracı halini
almaktadır. Örgüt web siteleri; elektronik ticaret, bilgi akışının kontrol edilmesi,
bilginin açıklanması ve iletişim masraflarının düşürülmesi gibi bir takım
fonksiyonları yerine getirmektedir. Bununla birlikte, örgüt web siteleri örgüt ve
kamuları arasında simetrik iletişim kurma ve geliştirmeye katkıda bulunması yönüyle
de önem kazanmaktadır (Yeygel ve Temel, 2006: 220 - 221). Gelişen ve ilerleyen
85
yeni iletişim teknolojilerinin bir uzantısı olarak örgüt ve kamuları arasında iki yönlü
iletişimi kurup geliştiren örgüt web siteleri; farklı kamulara ulaşabilme olanağı
sağlaması açısından da önem taşımaktadır.
Web sayfalarının, örgütsel iletişim yönünden örgütlere sağladığı en önemli
avantaj etkileşim özelliğidir. Etkileşim; kamularına mesaj vermeye çalışan tüm
örgütlerin, iletişim temelinde tek yanlı sunum yani iletim formatından kurtularak
sosyal
paydaşları
ile
karşılıklılık
esasına
dayalı
bir
mesaj
alışverişinde
bulunabilmelerini sağlamakta ve bu ihtiyaç, günümüz örgütleri için büyük önem
taşımaktadır. Günümüzde örgütsel iletişimin önemli araçlarından biri olan web
sayfaları; kuruluşlar açısından çift yönlülüğü sağlayabilmek adına yararlanılabilecek
önemli bir geribildirim kaynağı olarak görülmektedir. Bu nedenle web sayfaları iyi
tasarlanmalı, kurumsal kimliğe dönük etkileri göz önüne alınarak etkin bir şekilde
yönetilmelidir (Bilbil, 2008: 71).
6.2. Kurumsal Elektronik Posta Adresleri
Elektronik posta (e-mail); ağ bağlantısı aracılığıyla yazılı bir mesajı
bilgisayarlar arası ileten bir araçtır. Elektronik postanın kullanılabilmesi için; ağ
bağlantısı, bilgisayar, telefon, yazılımı olan bir modem gerekli olmaktadır. Ağ
bağlantıları aracılığıyla internet, küresel iletişime olanak tanımaktadır ve elektronik
postalar; kurumsal adreslerle örgütler tarafından da kullanılan bir iletişim platformu
olarak dikkat çekmektedir. Aynı zamanda elektronik postalar; örgütlerin kurumsal
yapısı gereği uymaları gereken resmi yapıya uygun olarak da kullanılabilmektedir.
Yöneticiler veya çalışanlar arasında, çeşitli kademelerde kişilerin iletişimine olanak
86
tanımaktadır. Kurumsal elektronik posta adresleri; örgütlerde maliyet düşüklüğü
sağlayarak, verimliliği de olumlu anlamda etkilemektedir (Bhatia, 2006: 82 - 83).
Elektronik posta (e-mail); bilgisayar temelli dokümanlardaki bilgileri iletme
ve saklama işlevini internet aracılığıyla sağlayan bir yeni iletişim teknolojileri
aracıdır. Bir iletişim aracı olarak elektronik postanın pek çok faydası bulunmaktadır.
Hızlıca yazılabilmekte, düzenlenebilmekte ve saklanabilmektedir. Bir kişiden, pek
çok kişiye oldukça hızlı bilgi aktarımı yapabilmeyi de olanaklı hale getirmektedir.
Elektronik postaların kısıtlamaları ve eksiklikleri ise şu şekilde sıralanabilmektedir:
Mesajın yanlış yorumlanması: Sözlü mesajlar kimi zaman yanlış anlaşılabilmekte, bu
durum elektronik postalarda daha sık görülebilmektedir. Bunu engellemek adına
önemli bir mesaj gönderilecekken tüm düzenlemelerin yapıldığından emin olunmalı,
ayrıca anlatılmak istenenin doğru ifade edildiğine dikkat edilmelidir (Brady, 2006:
109).
Olumsuz mesajların iletimi: Söylenilmesi gereken olumsuz bir mesaj olduğunda,
elektronik posta bunu anlatmakta kimi zaman doğru araç olmamaktadır. Bunun yanı
sıra yöneticiler ve çalışanlar, elektronik posta ile iletişimde dikkatli olmalı;
gönderilen mesajların farklı kişilere de iletilebileceği dikkate alınmalıdır (Binney,
2006: 32 - 33).
E–postanın fazla kullanımı: Her yıl 6 trilyona yakın bir oranda e-postanın
gönderildiği ve cevap beklendiği ifade edilmekte; yapılan kimi araştırmalar, özellikle
de yönetim kadrosundaki çalışanların büyük bir yüzdesinin, günlük çalışma süresinin
önemli bir kısmını e-posta okumak ve cevaplandırmakla geçirdiğini ortaya
koymaktadır. E-postanın gereğinden fazla kullanımı örgütlerin iş akışını etkilemekte;
87
kimi zaman da personelin çalışma süresi içerisinde görev ve sorumluluğuna
girmeyen pek çok alanda e-postayla karşılaşmasına neden olabilmektedir (Robbins
ve Judge, 2009: 395).
Gizlilik ve güvenlik unsurları: E-postaya yönelik gizlilik ve güvenlik temelli
dezavantajlar; gönderilen bir elektronik postanın görüntülenip görüntülenmediğinden
veya gizli kalacağından emin olunamaması, herhangi bir elektronik postayı firma
hesabından kişisel bir e-posta adresine göndermenin yaratabileceği güvenlik
problemleri olarak sıralanabilmektedir (Robbins ve Judge, 2009: 395 - 396).
Örgüt içi iletişimde kullanılabilen ve elektronik posta (e-mail) ile benzerlikler
gösteren online mesajlaşmalar (online messaging); resmi olmayan yapısı itibarıyla
örgütlerde sıklıkla görülmemektedir. Elektronik postalar; uzun mesajlar ve
saklanabilirlik açısından online mesajlaşmalardan daha tercih edilebilirdir. Bunun
yanı sıra; örgüt içi iletişimde resmi bir dil tercih edileceğinden, anlık mesajlar bile
iletilirken kısaltılmadan kullanılmalı ve doğru ifadelerle mesajın aktarılmasına dikkat
edilmelidir (Robbins ve Judge, 2009: 396).
6.2.1. Mailing list – kurum içi haber grupları
Elektronik posta ile benzerlikler gösteren mailing list - kurum içi haber
grupları; gerekli bilgilerin, haberlerin ve çeşitli iletilerin ilgili kişilere toplu halde
gönderilmesini sağlayan bir çeşit elektronik posta çeşidi olarak düşünülebilmektedir.
“Mailing list”lerde, e-posta listesine kayıtlı kullanıcılar; tek bir adrese elektronik
postalarını göndermektedirler ve iletileri, listeye kayıtlı olan tüm kullanıcılara
ulaşmaktadır. Örgütlerde bu araçlar, konuyla ilgili birimlerin üye olduğu e-posta
listeleri şeklinde de görülebilmektedir. Örgütler kapsamında; tüm örgütün dâhil
88
olduğu e-posta listeleri veya departmanlar bazında oluşturulan e-posta listeleri
olabildiği gibi, belli bir konu özelinde gerekli veya ilgili kişileri gelişmelerden
haberdar etme ve anlık gelişmeleri duyurma amaçlı oluşturulan e-posta listeleri de
bulunabilmektedir. Kurum içi haber grupları olarak da adlandırılan e-posta
listelerinden yararlanılabilmesi için; kayıt olunması veya e-posta listesi kurucusu
tarafından kayıt edilmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda kullanıcılar, e-posta listesine
kayıtlı kişilere yorumlarını, tepkilerini veya konuyla ilgili iletmek istediklerini
aktarabilmektedirler. Aynı zamanda, kurum içi haber gruplarında, tüm liste
üyelerinin karşılıklı etkileşimi de söz konusudur.
6.3. Örgütsel Bloglar
“Blog” kavramı; weblog kavramının kısaltılması olarak da tanımlanabilen,
düzenli aralıklarla güncellenen yazılı bilgiler, bağlantılar, fotoğraflar ve benzeri
içeriklerden oluşan, bireysel olarak internet temelli olarak online (eşzamanlı) olarak
yayımlanan gazeteler olarak açıklanabilmektedir. Bloglar; bilgisayarı ve internet
erişimi olan herkesin fikirlerini, görüşlerini paylaşabilmelerine olanak tanıyan,
okuyanlarla interaktif bir iletişim ortamı oluşturan mecralardır (Flynn, 2012: 315).
Bloglar, çeşitli konulara yönelik bilgilerin yazıldığı, kronolojik sırayla
okunabildiği, haberlerin, etkinliklerin, günlük faaliyetlerin duyurulduğu web
siteleridir. Kimi blog yazarları, kişisel blogların çalışan kimliklerinin dışında
olduğunu ileri sürse de; bu blogların çalıştıkları kurumların yöneticileri tarafından da
görüntülenebileceği göz önüne alınmalıdır (Robbins ve Judge, 2009: 397 - 398).
Bloglar; halkla ilişkiler uygulamalarında, yeni iletişim teknolojilerinin
kullanımı ile birlikte kullanılmaya başlayan, farklı ve yeni bir mecra olarak dikkat
89
çekmektedir. Bloglar; gerek kişisel amaçlar, gerek örgütsel amaçlar için
oluşturulabilmekte; uygulayıcılar ve örgütler için kullanıldığında iletişimi etkileşimli
ve iki yönlü hale getirmeye yardımcı olması dolayısıyla da önem taşımaktadır.
Bireyler veya örgütlerin iletişimde blogları kullanma nedenlerine bakılacak
olduğunda; kendini ifade etme, iç ve dış hedef kamu kategorileri ile iletişime geçme,
fikir ve bilgi paylaşımı amaçları öne çıkmaktadır. Diğer yeni iletişim teknolojileri
araçlarında olduğu gibi, bloglarda da, güncellemelerin gerekli oldukça yapılması
gerekmektedir (Smith, 2010: 175 - 176).
Örgütsel bloglar; yeni iletişim teknolojilerinin örgütlerde kullanım alanları
açısından günümüz blog atmosferine yeni eklenen ve önemi anlaşılan bir tür olarak
örgütlerin karşısına çıkmaktadır. Bu tür bloglardan beklenen temel prensip; örgüt
çalışanlarından ya da yöneticilerinden bir kesimin örgüt adına yazılar yazması, pek
çok bilgiyi örgütün hedef kamu kategorilerine sunması ve anında geri bildirimi ilk
ağızdan alması gibi önemli bir örgütsel iletişim sürecini oluşturmasıdır. Örgütsel
bloglar; ürünlerin ve firmaların tanıtıldığı ortamlar olmasının yanı sıra, örgütün
kamularıyla simetrik iletişim kurabilmesine olanak tanıyan açık ortamlar olarak da
tanımlanabilmektedir (Alikılıç ve Onat, 2007: 907 - 909).
Bloglar, örgüte değer kazandırabilen mecralar olarak dikkat çekmektedir.
Ancak bunun için örgütsel bloglarda; örgüte kişilik kazandırarak, özerkliğine dikkat
çekmek de önem taşımaktadır. Blogların örgüte bir diğer faydası ise; örgüt çalışanları
ve kamuları arasındaki sınırı kaldırarak, karşılıklı iletişime olanak tanımasıdır.
Bunun yanı sıra, bu araçlar, örgüt içi iletişim kapsamında düşünüldüğünde; örgütün
CEO’su veya yöneticisi ile çalışanlar arası etkileşimli bir iletişim mecrası
oluşturması açısından da önem taşımaktadır. İnteraktif, iki yönlü bir iletişime olanak
90
tanıyan örgütsel bloglar; örgütün tüketicileriyle, örgütte çalışmak isteyen personel
adaylarıyla, iş ortaklarıyla ve örgütle ilgili diğer kişilerle iletişimini sürdürebilmesine
imkân sunması yönüyle de dikkat çekmektedir.
Daha özel anlamda ise örgüt içi bloglar; çalışanların belli bir konu üzerinde
tartışabildikleri, farklı fikirler iletebildikleri, bilgi paylaşımı yapabildikleri, dışa
kapalı interaktif ortamlar sunmaktadır. Aynı zamanda, örgütsel blogların, örgütün
markasının tanıtımını ve pazarlamasını yapabildiği; ürün ve hizmetlerini halka
sunabildiği mecralar olduğu da görülebilmektedir. Örgüte yönelik bir duyuru, haber
iletilmek istendiğinde veya herhangi bir habere ya da örgüte dair bir duruma cevap
verilmek istendiğinde, yine bloglardan yararlanılabilmektedir. Bir web 2.0
uygulaması olan bloglar; bireylere ve örgütlere interaktif ve etkileşimli olarak
konuşma, tartışma ve işbirliği ortamı sunan ortamlar olarak dikkat çekmektedir
(Flynn, 2012: 93 - 95).
6.4. Örgüt içi ağlar - İntranet
İntranet; internet teknolojisi kullanılarak geliştirilen, sadece örgüt çalışanları
veya diğer davetli kullanıcılar için erişilebilen, yerel ağ üzerinden örgüt içi bilgi
sunmak için oluşturulmuş, bir çeşit yeni iletişim teknolojisi ürünü, örgüt içi iletişim
platformudur. Örgüt içi ağ sistemi olan intranetler; örgüt içinde belge transferi
amacıyla kullanılmakta, aynı zamanda örgüt içi iletişimde güvenli bir yeni iletişim
teknolojisi platformu oluşturmaktadır. İntranet, internetle aynı teknolojiye bağlı
olduğundan; örgüt için intranet ağı oluşturmanın kurulumu ve bakımı, zorluk
taşımamaktadır. Örgüt için kurulum maliyeti düşüktür; çünkü pek çok kaynaktan çok
sayıda yazılım ve bağlantıya ulaşmak mümkün olmaktadır. Çalışanlar için
91
öğrenilmesi ve kullanılması kolaydır, erişimi kolay olmaktadır; bu sebeplerle
özellikle de örgüt içi iletişimde tercih edilen bir mecra olarak dikkat çekmektedir
(Bhatia, 2006: 76).
Örgüt içi iletişimin sağlanmasında oldukça sık kullanılan intranet sistemi ile
şirket içi bilgiler, her an paylaşım içerisindedir. Sistem içerisine girişi yapılan
bilgiler; her çalışanın kullanımına açıktır ve çalışanlar bu ağ üzerinden, istedikleri
şekilde iletişime geçebilmektedirler. Örgüt içi bir web sitesi olarak tanımlanabilecek
intranet; sadece belli bir kuruluş içindeki bilgisayarları, yerel ağları (LAN) ve geniş
ağları (WAN) birbirine bağlayan bir ağdır ve çalışanların fiziksel olarak bir araya
gelmeden etkileşimlerine olanak tanımaktadır.
İntranet; geçmişin göreli olarak daha düşük verimli örgüt içi halkla ilişkiler
mecraları olan bülten tahtaları, basılı haber bültenleri ve toplantılar gibi mecralarına
nazaran, çalışanların daha az zamanını almakta, baskı ve organizasyon maliyetini de
ortadan kaldırmaktadır. İntranet; dünyanın her yerinden ve günün her saatinde örgüte
ulaşmanın önünü açması ve örgütün çalışanları ve departmanları arasında uyum ve
işbirliğine katkıda bulunması açısından da önem kazanmaktadır. İntranet
kapsamında; örgüt tarihçesi, organizasyon şeması, sağlık hizmetleri, izin ve tatil
günleri, giyim kuralları ve çalışma saatleri ve benzeri konuları kapsayan çalışan el
kitapları, örgüt çalışanlarının iletişim bilgileri, çalışanların talep ve isteklerini
belirlemeye yönelik anketler, çalışanların sıkça sordukları soruların yanıtları, örgüt
içi eğitim ve iş fırsatlarına yönelik bilgiler bulunmaktadır. Ayrıca intranetler; örgüt
içi halkla ilişkiler faaliyetlerinin bir parçası olarak ve örgüt kültürünün
benimsetilmesine yönelik düzenlenen örgüt yemekleri, piknikler, kutlamalar,
92
toplantılar gibi etkinliklerin duyurulmasında da kullanılabilmektedir (Yamanoğlu ve
Özdemir, 2010: 114 - 115).
6.5. Video Konferanslar
Video konferanslar; farklı lokasyonda, aynı örgüt için çalışan bireyler
arasındaki iletişimi kurmaya ve sürdürmeye olanak tanıyan bir yeni iletişim
teknolojileri aracıdır. Video konferanslar aracılığıyla; örgüt üyeleri birbirlerini
görebilmekte, duyabilmekte ve karşılıklı iletişime geçebilmektedirler. Video
konferansların gerçekleştirilebilmesi için, kimi örgütlerde özel odalar sağlanmakta ve
iletişim buradan sürdürülmektedir. Bu araçlar; seyahat etmeden, zaman kaybı
olmadan, maliyeti artırmadan farklı lokasyonlardaki örgüt çalışanlarına iletişim
imkânı sunması açısından önem taşımaktadır (Robbins ve Judge, 2009: 398).
Video konferanslar; farklı yerlerdeki çalışanlar veya bireylerin interaktif
toplantılar yapmalarına olanak tanıyan bir araçtır. Bu teknoloji; ses veya veri
dezavantajının üstesinden gelerek, konuşmaya görsel öğeler katmakta; böylelikle
konuşmanın gerçek hissi vermesine olanak tanımaktadır. Video konferanslar
aracılığıyla; dokümanlar veya imajlar değil, öznelerin kendisi yani bireyler iletişime
geçebilmekte; aynı zamanda yüz yüze iletişimde olduğu gibi etkileşimde
bulunulmasına da olanak tanımaktadır. Aynı zamanda video konferanslar; farklı
lokasyondaki çalışanlarla yüz yüze iletişime benzer bir imkân sunması, eşzamanlı bir
iletişimi olanaklı kılması, mesafe engellerini ortadan kaldırması, çalışanlar arası
seyahat maliyetini ortadan kaldırması, toplantı yapmak için zaman yaratmaya gerek
bırakmaması gibi avantajları ile de dikkat çekmektedir (Bhatia, 2006: 80 - 81).
93
6.6. Sosyal Medya ve Sosyal Ağlar
Sosyal medya kavramı; internet temelli kaynaklara kullanıcı katılımına ve
kullanıcıların aynı zamanda içerik üreticileri olabildikleri bir mecraya işaret
etmektedir. Sosyal medya kavramı; Facebook, Myspace gibi sosyal ağ sitelerini,
Twitter gibi mikroblog siteleri, Flickr ve Youtube gibi fotoğraf veya video
paylaşımına olanak tanıyan siteleri, wikileri, blogları kapsamakta, ancak bununla
sınırlı kalmamaktadır. Sosyal ağlar ise; kullanıcıların profil oluşturabildikleri, yazılı
bilgilere yönelik yorumlarını aktarabildikleri, bilgi paylaşımında bulunabildikleri ve
bağlantılı oldukları kişilerle iletişimlerini sürdürebildikleri online platformlardır
(Flynn, 2012: 332). Sosyal medya kavramı; insanlarla ilgilidir ve örgütlerin kamuları
hakkında bilgi sahibi olarak, onlara yardımcı olacak şekilde ulaşma biçimine işaret
etmektedir (Solis ve Breakenridge, 2011: 1).
Sosyal medya ve sosyal ağ kavramlarının birbirinden farkına bakılacak
olduğunda; temelde farklılığın sosyal medyanın içerik ve bilgiye dayalı olduğu,
sosyal ağların ise kişilere ve kişiler arası ilişkilere bağlı bir kavram olduğu
söylenebilmektedir. Sosyal medyada içerik, kişilerin önüne geçmektedir; bloglarda,
wikilerde, fotoğraflarda ve videolarda ileti ve bilgi paylaşımı, fikir beyan etme ve
benzeri unsurlar öne çıkmaktadır. Sosyal ağlarda ise, profiller ve bağlantılar öne
çıkmaktadır. Facebook, Linkedin gibi sosyal ağlarda, içerikten önce kişiler gelmekte;
içeriği üretenlerin kim olduğu önem kazanmaktadır. Ancak bu kavramların gün
geçtikçe iç içe geçtiği söylenebilmekte; sosyal ağ sitelerinin, sosyal medya
aracılığıyla kişilere içerik paylaşımı, bilgi iletme, arkadaşlarıyla bağlantı kurma ve
örgütler için kamularıyla bağlantı kurma olanağı sağladığı söylenebilmektedir (Shih,
2011: 17).
94
Sosyal medya; önemli bir halkla ilişkiler mecrası olarak dikkat çekmektedir
ve örgütün paydaşları ve kamuları ile iki yönlü simetrik iletişim kurabilmesini
olanaklı hale getirmektedir. Yapılan araştırmalara göre; Türk popülasyonunun
%45’inin internet erişimi bulunmaktadır, bu da 35 milyon kişiye işaret etmektedir.
Bu oran; Türk internet popülasyonunun, Avrupa’da beşinci sırada olunduğuna işaret
etmektedir. Sosyal hayatın yanı sıra; örgütlerde iş amaçlı olarak da bu araçlardan ve
teknolojilerden yararlanılmaktadır. Türkiye; Facebook kullanımında 3. sıradadır, bu
mecrayı Twitter izlemektedir. Bunun yanı sıra, kişisel ve kurumsal blog adresleri de
kullanılmaktadır (Alikılıç ve Atabek, 2011: 56).
Sosyal medya kavramı; örgütlerin iletişiminde ve halkla ilişkiler pratiklerinde
de temelden bir değişikliğe neden olmaktadır. Bu kapsamda sosyal ağlar, bloglar,
forumlar, podcastler, anlık mesajlaşma olanakları, video ve fotoğraf paylaşımı,
wikiler, kurumsal mail adresleri, intranet ve elektronik posta hizmetleri
sayılabilmektedir (Alikılıç ve Atabek, 2011: 57).
Sosyal ağlar kapsamında örnek olarak verilebilecek Facebook, Twitter,
Linkedin
gibi
sosyal
ağlar;
kişilerin
bağlı
oldukları
kişilerle
ilişkilerini
sürdürebilmelerine ve çeşitli duyurularda bulunabilmelerine olanak taşımasından
dolayı önem taşımaktadır. Kişisel olarak iletişimde kullanımının yanı sıra; kurumsal
sosyal ağ hesapları aracılığıyla, örgüt adına da kullanılabilmektedir. Profesyonel
hayatta, bu profillerin dikkatli kullanılması; uygun ifadelerden yararlanılması
gerekmektedir.
Facebook; dünyanın en büyük sosyal ağı olarak tanımlanabilmektedir ve 2011
verilerine göre dünya çapında 800 milyon aktif kullanıcısı bulunmaktadır. Facebook;
95
insanları online kamularına tanıtma, arkadaşlık kurma, bilgi paylaşma, elektronik
iletişime geçme ve kimi zaman iş temelli kişisel ilişkiler geliştirmeye teşvik eden bir
çeşit sosyal ağ olarak dikkat çekmektedir. Facebook profili; biyografik bilgilere veya
kullanıcıların kendilerine dair, kamularına duyurmak istedikleri bilgi paylaşımlarına
işaret etmektedir. Linkedin ise; yalnızca iş temelli sosyal ağ platformu olarak dikkat
çekmektedir. Facebook veya diğer sosyal ağlar, yabancıların da tanışmasına olanak
tanıyan bir sosyal ağ iken; Linkedin ise, kişilerle profesyonel anlamda ağ kurma
temeline dayanmaktadır veya zaten tanınan insanlarla bağlantı kurulmasına yardımcı
olmaktadır. Twitter; 140 karakter sınırı ile yazılan mesajların yazarın takipçileri
tarafından okunabileceği, online platformlara işaret etmektedir (Flynn, 2012: 322;
326; 334).
Wikiler; “what ı know is” den adını alan, okuyucuların sitenin içeriğini
değiştirebildikleri, ekleme yapabildikleri web sitelerine işaret etmektedir. Wikiler
örgütlerde; özellikle de çalışanlar arasında örgüt içi iletişimde kullanılan bir yeni
iletişim teknolojileri aracıdır. Bir diğer yeni iletişim teknoloji aracı olan podcast ise;
internet üzerinden radyo programları, ses ve video kayıtlarına ulaşılabilecek blog
veya yayın organlarıdır. Video paylaşım sitelerinin başı olarak kabul edilebilecek
Youtube ise; kullanıcılarına video indirebilme, etiketleme, tanımlama, paylaşma,
izleyebilme ve izledikleri materyallere yönelik yorum yapabilme olanağı sunan bir
web sitesidir. Pek çok örgüt; Youtube aracılığıyla, tüketicilerine ürün veya
hizmetlerine yönelik bilgilendirme yapmakta ve ürünlerinin tanıtımını bu
platformdan iletmektedir (Flynn, 2012: 328; 336).
En çok kullanılan sosyal medya aracı olan Facebook’un demografik verileri
incelendiğinde; kullanıcıların %60’ının 25 yaş üzeri olduğu, en çok da 35 – 49 yaş
96
arasındaki kullanıcı sayısında artış olduğu görülebilmektedir. Bireysel anlamda
kişilerin bu sosyal medya alanını kullanma sebepleri; arkadaşlarıyla iletişime geçmek
ve haberleri almak, gelişmelerden haberdar olmak olduğu görülmektedir. Örgütler
kapsamında bakıldığında ise; örgütün hedef kamu kategorisini oluşturan tüketicilerin
nerede olduğunun ve hangi kanalla iletişime geçilmesi gerektiğinin araştırılarak ona
uygun bir sosyal medya alanının saptanması gerekliliği öne çıkmaktadır. Örgütün
ürün veya hizmetini satın alan tüketiciler veya potansiyel tüketicilerin, kullanım
alışkanlıkları incelenerek, buna uygun bir sosyal medya aracının belirlenmesi; bu
anlamda kritik bir rol üstlenmektedir. Ancak bilinmelidir ki, Facebook hesabından
örgüte yönelik bir hesap açmak; tek başına örgütü yenilikçi ve etkileşimli hale
getirmede yeterli olmamaktadır. Bunun için stratejik planlamalar yapmak, yeni
teknolojileri uygun şekillerde takip ederek bunu örgüte uyarlamak, örgütü başarıya
götürebilmektedir (Shih, 2011: 121).
Sosyal medya araçları, bireysel kullanımının yanı sıra; stratejik yönetim
yaklaşımı çerçevesinde düşünüldüğünde örgütün tanıtımını yapma, örgüte kamular
oluşturma amacıyla da kullanılabilmektedir. Bu durum; örgüt çalışanlarının, sosyal
medyayı kullanım amaçlarına göre değişiklik göstermektedir. Örgüte yönelik sosyal
medya aktiviteleri kapsamında; örgütün ürün veya hizmetlerine yönelik pozitif bir
algı oluşturmaya ve örgütün kamularından eşzamanlı geribildirim alabilmeye yönelik
uygulamalar verilebilmektedir (Blanchard, 2012: 14). Sosyal medyanın iş temelli
olarak örgütlerde kullanımı; örgütün iç ve dış hedef kamu kategorileriyle etkileşimli
iletişimine olanak tanımaktadır (Flynn, 2012).
Örgütlerce önemi anlaşılan sosyal medya kavramı artık, kamular ve örgütler
arası etkileşimli bir iletişim sistemi oluşturma amaçlı kullanılmaktadır. Bunun yanı
97
sıra; hangi araçlardan ne şekilde yararlanılabileceği ve bu araçların etkinliğinin nasıl
ölçülebileceği soruları da önem kazanmaktadır. Sosyal medya, örgütün iç ve dış
hedef kamu kategorileri arasındaki iletişimin niteliğini değiştirmekte; hızlı, kolay ve
etkin iletişime olanak tanımaktadır. Sosyal medya, yönetim ve karar alma
aşamalarına çalışanların aktif katılımını olanaklı kılmakta; böylelikle etkileşimli bir
iletişim ortamının oluşumunu sağlamaktadır. Yeni ve en son olanın önem kazanması
ile sosyal medyada güncellik kavramı da dikkat çeken bir diğer unsurdur (DiStaso,
McCorkindale ve Wright, 2011: 325 - 328).
Sosyal medya ve sosyal ağlar örgütlere; kamularına ulaşma ve ürün veya
hizmetlerini tanıtma ve itibar yönetimi adına faydalar sağlamakla birlikte, etkin
olarak kullanılamadığında örgütler için riskler de taşımaktadır. Sosyal ağların
örgütlere yönelik riskleri düşünüldüğünde; yazılı, sözlü, fotoğraf veya video olarak
farklı
şekillerde
paylaşılan
bilgilerin
kontrol
edilmesi
gerekliliği
önem
kazanmaktadır. Bunun yanında; örgüt adına kullanılan resmi sosyal ağ hesaplarından
paylaşılan her türlü bilginin, çalışanın hem kendisi, hem çalıştığı örgüt, hem örgütün
itibarı üzerindeki etkileri göz önünde bulundurulması gerekliliği de unutulmamalıdır
(Flynn, 2012: 221 - 229).
Sosyal medya ve sosyal ağlar; bireysel ve örgütsel bazda bir anlayış
değişimine neden olmuş, bu mecralar aracılığıyla pek çok alanda yüzeysel veya
derinlikli bilgi sahibi olunabilme olanağı, kolaylıkla sağlanabilir hale gelmiştir.
Ancak örgütler için bu durum, şeffaf bir yönetim anlayışını gerekli kılmakta; örgüt
hem çalışanlarına, hem kamularına karşı daha açık olmak durumunda kalmaktadır.
Bu mecralarda örgütün istenen şekilde var olabilmesi için; proaktif olarak çalışması,
yalnızca çalışanların veya tüketicilerin beklentilerini duymakla yetinmeyip, çalışan
98
ve tüketicileri izlemesi, dinlemesi, ihtiyaçları ve beklentileri hakkında bilgi sahibi
olması gerekmektedir (Blanchard, 2012: 134).
Sosyal medyada da varlığını oluşturmak ve yönetmek isteyen bir örgüt; “ne
söylemeliyiz?” sorusundan önce “neyi dinlememiz gerekiyor?”a cevap verebilmeli,
hedef kamu kategorisine yönelik ayrıcalıklı bir araştırma yapmalıdır. Belli bir alana
ve kamuya odaklanmamış yayınlar, bu mecralarda başarılı olamamaktadırlar.
Örgütün sosyal ağlarda ve internette aranabilir anahtar sözcüklere veya içeriğe sahip
olması; Google ve benzeri arama motorlarında kolayca bulunabilmesine olanak
tanımaktadır. Örgütün web sitesi üzerinden sosyal medya uzantıları olarak Twitter,
Facebook, Youtube bağlantılarına da ulaşılabilmektedir. Örgütün ürün veya
hizmetleri tüketiciler üzerinde etkide bulunabildiğinde, örgütün bu ürün veya
hizmetlerine yönelik beğenilerini veya hoşnutsuzluklarını belirten kullanıcı tabanlı
siteler de oluşturulabilmektedir. Örgütün son etkinlikleri ve kampanyalarına yönelik
geribildirimleri sosyal medya araçları ile öğrenebilmek ve tüketici üzerindeki
etkilerini saptayarak başarılı veya başarısız olduğunu görebilmek mümkündür.
Sosyal medya araçlarının interaktifliği ve anında haber iletimi sağlayan yapısı,
tüketicilerin ürün veya hizmete yönelik beğeni ve şikâyetlerini fark ederek tüketici
beklentilerine uygun olarak ürün veya hizmet üzerinde gerekli değişikliklerin
yapılmasını da olanaklı kılmaktadır. Buradan alınan enformasyonlar aracılığıyla da
örgütler; bir sonraki kararlarını daha uygun olarak alabilmekte, daha uygun ve
istenen atılımları gerçekleştirebilmektedirler (Blanchard, 2012: 128 - 129).
99
III. BÖLÜM
YENİ İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN ÖRGÜT İÇİ İLETİŞİMDE
KULLANIMI: AMPİRİK BİR ARAŞTIRMA
1. Araştırmanın Tanımı ve Amacı
Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanımının incelendiği
araştırma kapsamında kuramsal tartışma kısmında halkla ilişkilerde mükemmellik
yaklaşımı çerçevesinde iki yönlü simetrik iletişim modeli ve bu bağlamda örgütsel
iletişim ve yeni iletişim teknolojileri irdelenmiş, yeni iletişim teknolojilerinin örgüt
içi iletişimde sağlayabileceği ek faydalar üzerinde durulmuştur. Araştırmanın
ampirik bulgularını içeren bu son bölümünde ise; ilk iki bölümde açıklanan konuyla
ilgili literatür bağlamında yeni iletişim teknolojilerinin uygulamadaki kullanımı
incelenmiştir.
Bu araştırma, yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanılma
düzeyini ve bu araçların iki yönlü özelliklerinden ve diyalojik kapasitesinden örgüt
içi iletişim bağlamında ne ölçüde yararlanıldığını ölçmeyi hedefleyen betimleyici
(descriptive) bir çalışmadır.
Araştırma kapsamında yapılan bu ampirik çalışma ile, yeni iletişim
teknolojilerinden örgüt içi iletişim bağlamında örgütlerin yararlanma düzeylerinin
ortaya koyulması amaçlanmaktadır. Ayrıca bu doğrultuda örgütsel yapı açısından
veya sektörel açıdan kimi farklılıkların olup olmadığının da incelenmesi
100 planlanmıştır. Yapılan bu araştırma ile genel olarak örgütlerin örgüt içi iletişimde
yeni iletişim teknolojilerini nasıl kullandıklarının ortaya koyulması ve örgüt
çalışanları arası iletişimi iki yönlü hale getirmede bu araçlardan yararlanmanın
örgütlere yönelik etkilerinin incelenmesi hedeflenmektedir. Bu çalışma kapsamında;
diyalojik kapasitesi yüksek olan yeni iletişim teknolojileri araçlarının, örgüt içi
iletişimdeki kullanımı incelenmiştir.
2. Araştırmanın Kapsamı
Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanımının incelendiği bu
araştırma; mevcut durumu ortaya koymayı amaçlayan tanımlayıcı – betimleyici
(descriptive) bir çalışmadır. Bu araştırma ile yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi
iletişimde kullanılma düzeyinin ve bu araçların iki yönlü, etkileşimli özelliklerinden
ve diyalojik kapasitesinden örgütler bünyesinde ne ölçüde yararlanıldığının
ölçülmesi hedeflenmiş ve Türkiye’deki büyük ölçekli firmalar üzerine yapılan
ampirik araştırma ile mevcut duruma yönelik bir analiz sunulmak istenmiştir.
Niceliksel araştırma yöntemlerinden anket kullanılarak araştırma bulgularına
ulaşılmış; aynı zamanda yüz yüze uygulanan anket formları sırasında, görüşmecilerle
yarı yapılandırılmış sorular aracılığıyla yüz yüze görüşmeler de yapılmış, bu bulgular
da araştırma kapsamında sunulmuştur.
2.1.Araştırma Evreni ve Örneklem
Araştırma evreni olarak, büyük ölçekli firmaların daha çok çalışana sahip
olmaları dolayısıyla yeni iletişim teknolojileri araçlarına küçük ve orta ölçekli
işletmelere nazaran daha çok ihtiyaç duymaları varsayılarak; Türkiye’deki büyük
101
ölçekli firmaların ele alınması planlanmıştır. Bu amaçla, Türkiye’nin büyük ölçekli
firmalarının sıralandığı listeler araştırılmıştır. Bu doğrultuda; Ankara Ticaret
Odası’nın Vergi Rekortmenleri sıralamasına, Capital Türkiye ilk 500 sıralamasına ve
Fortune 500 Türkiye sıralamasına ulaşılmıştır. Ankara Ticaret Odası’nın Vergi
Rekortmenleri sıralaması; sınıflandırmayı Ankara ilindeki örgütler bazında ve büyük
ölçekli firmaların ölçümü olarak da örgütlerin 2011 kazançları doğrultusundaki vergi
ödemeleriyle sınırlandırması bakımından tercih edilmemiştir. Capital Türkiye ilk 500
sıralamasında ise; ülke çapında bir veri seti sunulmasına rağmen, büyük ölçekli
firmaların sıralanmasındaki belirleyici etkenler belirtilmediği için, araştırma
kapsamında kullanılmamıştır.
Fortune 500 Türkiye sıralaması ise; mevcut listeler içerisinde niceliksel
veriler bakımından, net satışlar ve özellikle de örgüt içi iletişim çalışması için önem
taşıyan çalışan sayıları verilerine göre sıralanmış olduğundan araştırma için uygun
bulunmuştur (Bkz. Ek-3). Global Fortune 500 adıyla, dünya çapında satış ciroları
temelinde büyük ölçekli firmalara yönelik 1955’ten beri sıralama yapılmaktayken;
Türkiye çapındaki büyük ölçekli firmalara yönelik sıralamanın ise 2007 yılında
Fortune Türkiye’nin yayınlanmaya başlaması ile birlikte yapılmaya başlandığı
görülebilmektedir (Fortune Türkiye, 2013).
Araştırma evreni olarak Fortune 500 listesinin tercih edilme sebeplerinin;
Türkiye’deki çalışmalarda evren olarak sıklıkla görülmemesine rağmen, dünya
çapındaki listesiyle pek çok alan araştırmasına kaynak oluşturmuş olmasından ve
102
büyük ölçekli firmalar üzerine yapılan araştırmalarda başvurulan bir sıralama
olmasından kaynaklandığı ileri sürülebilmektedir. 1
1
Araştırma evreni olarak Fortune 500 sıralamasının seçildiği çok sayıda araştırma
mevcuttur. Fortune 500 firmalarının web sitelerinin, müşterileriyle ilişkilerine olan
etkisini inceleyen “Web sites of the fortune 500 companies: Facing customers
through home pages” adlı makale, büyük ölçekli işletmelerin örgüt web sitelerine
yönelik yaklaşımı ortaya koymakta ve geleceğe yönelik kimi yargılarda
bulunmaktadır (Liu vd., 1997). Bir başka çalışma ise, kurumsal olarak kullanılan
blogların büyük ölçekli işletmelerdeki etkisini Fortune 500 örneklemi kapsamında
incelemektedir (Lee vd., 2006). Fortune 500 listesini araştırma kapsamına dâhil eden
bir diğer çalışmada da, örgüt web siteleri, ilişkisel iletişim yaklaşımıyla ele alınarak;
bu araçların örgüt ve kamuları arasında ilişkisel halkla ilişkiler anlayışı
oluşturulmasına ve bu ilişkinin etkin yönetimine olan etkileri üzerinde durulmuştur
(Park ve Reber, 2008). Bir diğer makalede, Fortune 500 örgütleri ve kamuları
arasında diyalojik iletişim oluşturmada sosyal ağ sitesi Twitter’ın etkileri
incelenmekte ve online ilişki yönetimi anlayışı üzerinde durulmaktadır (Rybalko ve
Seltzer, 2010). İlişkisel iletişim yaklaşımı çerçevesinde mükemmel örgütleri ele alan
bir diğer çalışmada da, Fortune 500 sıralamasından yararlanılmıştır (Wilson, 1994).
Bunların dışında Fortune 500 firmalarının web sitelerine yönelik medya ilişkileri ve
internet odaklı bir araştırma (Callison, 2003) ve bu firmaların web sitelerinin,
yenilikçi pazarlama stratejileri geliştirmesi kapsamında incelendiği bir çalışma da
mevcuttur (Perry ve Bodkin, 2002).
103
Fortune 500 sıralamasının, yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde
kullanımının incelendiği bu araştırma kapsamında da, araştırma evreni olarak
seçilmesi uygun bulunmuştur. Böylelikle, araştırma evreni olarak Fortune 500
Türkiye 2011 sıralamasına giren Türkiye’nin büyük ölçekli firmaları seçilmiştir
(Bkz. Ek-3). 2011 verilerinin ele alınma sebebi ise; araştırmanın veri toplama süreci
kapsamında anketlerin uygulandığı dönem olan Nisan 2013 itibarıyla ilan edilen en
güncel listenin 2011 verilerine ait olmasıdır.
Araştırma evreninin hepsine ulaşmak zaman ve maliyet açısından mümkün
olmadığından; araştırma evrenini temsil etme yeteneğine sahip 100 firma, araştırma
örneklemi olarak belirlenmiştir. Araştırma örneklemi olarak, Fortune 500 Türkiye
2011 sıralamasına giren Türkiye’nin büyük ölçekli firmaları içerisinden belirlenen
100 firma ele alınmıştır (Bkz. Ek-2).
Tablo - 1: Fortune 500 sıralamasındaki firmaların ve araştırmaya dâhil edilen
firmaların sektörel dağılımı
SEKTÖRLER
N( n=500)
Yüzde(%)
N(n=100)
Yüzde(%)
Basım, yayın ve medya
8
%1.6
5
%5
Bilgi ve iletişim hizmetleri
4
%0.8
2
%2
Bilgisayar, yazılım ve büro makineleri
10
%2
2
%2
Depolama, taşımacılık ve lojistik hizmetleri
14
%2.8
1
%1
Doğal ve işlenmiş katı yakıt
2
%0.4
1
%1
Elektrikli ev aletleri
6
%1.2
3
%3
Elektronik ve telekomünikasyon
11
%2.2
2
%2
Endüstriyel gıda imalatı
20
%4
4
%4
Enerji
15
%3
5
%5
Hazır, iç ve spor giyim
14
%2.8
9
%9
104
İnşaat ve taahhüt
24
%4.8
9
%9
İşletme destek hizmetleri
3
%0.6
1
%1
Kimyevi madde
18
%3.6
3
%3
Makine ve ekipman
8
%1.6
2
%2
Medikal ve ilaç
14
%2.8
8
%8
Mermer, maden ve cevherleri
5
%1
2
%2
Mimarlık, mühendislik ve gayrimenkul hizmetleri
2
%0.4
1
%1
Mobilya
4
%0.8
2
%2
Motorlu taşıt satışı ve servisi
13
%2.6
3
%3
Perakende ticaret mağazaları
17
%3.4
9
%9
Petrol ve türevleri üretimi ve dağıtımı
16
%3.2
3
%3
Sağlık hizmetleri
2
%0.4
1
%1
Seyahat ve taşımacılık hizmetleri
15
%3
7
%7
Sıhhi tesisat ve iklimlendirme
4
%0.8
2
%2
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
22
%4.4
1
%1
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
21
%4.2
2
%2
Toprak ürünleri
26
%5.2
4
%4
Elektrik ekipmanları
14
%2.8
2
%2
Metal döküm ve işleme
32
%6.4
2
%2
Demir çelik ticareti
9
%1.8
1
%1
Teknik hırdavat
3
%0.6
1
%1
Diğer sektörler
124
%24.8
-
-
Toplam
500
%100
100
%100
Fortune 500 Türkiye 2011 sıralaması içerisinden belirlenen araştırma
örnekleminin sektörel dağılımı Tablo - 1’de verilmiştir. Sektörel sınıflandırmalar,
Fortune 500 sıralamasındaki sınıflandırma baz alınarak oluşturulmuştur. Araştırma
örnekleminin sektörel dağılımına bakılacak olduğunda; inşaat ve taahhüt, perakende
ticaret mağazaları ile hazır, iç ve spor giyim %9, medikal ve ilaç %8, seyahat ve
105
taşımacılık hizmetleri %7, basım yayın ve medya ile enerji sektörleri %5, toprak
ürünleri ile endüstriyel gıda imalatı %4, petrol ve türevleri üretimi ve dağıtımı,
motorlu araç satış ve serisi, kimyevi madde, elektrikli ev aletleri sektörlerinden %3,
bilgi ve iletişim hizmetleri, bilgisayar, yazılım ve büro makineleri, elektronik ve
telekomünikasyon, makine ve ekipmanları, mermer, maden ve cevherleri, mobilya,
sıhhi tesisat ve iklimlendirme, elektrik ekipmanları, metal döküm ve işleme ile taşıt
araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı sektörleri %2, geriye kalan teknik hırdavat,
demir çelik ticareti, tahıl, süt, et ve su ürünleri, sağlık hizmetleri, mimarlık,
mühendislik ve gayrimenkul hizmetleri, doğal ve işlenmiş katı yakıt, depolama,
taşımacılık ve lojistik hizmetleri, bilgisayar, yazılım ve büro makineleri gibi sektörler
ise %1’lik bir orana sahiptir. Araştırmaya katılan firma listesi ise; Ek-2’de
sunulmuştur.
Araştırma örnekleminde tüm sektör gruplarına Fortune 500 sıralamasındaki
dağılıma uygun bir şekilde yer verilmeye çalışılmıştır. Fortune 500 Türkiye 2011
sıralaması içerisinden oluşturulan 100 firmalık örneklem, firmalara örgüt web
sitelerindeki iletişim bilgileri doğrultusunda gönderilen elektronik postalar ve bu
iletişim bilgileri doğrultusunda yetkili kişilerle yapılan görüşmeler doğrultusunda
çalışmaya katılmaya istekli örgütler doğrultusunda belirlenmiştir. Sıralamaya dâhil
olan tüm firmalara araştırmaya katılmaları için olanak tanınmış, firmalara iletişim
bilgileri doğrultusunda anket formları yönlendirilmiş, öngörülen sürede anket
formlarını yanıtlayarak araştırmaya katılan firmalar kapsamında araştırma örneklemi
oluşturulmuştur. Örgütlerin bir kısmı, gönderilen elektronik postalara geri dönüş
yapmadığından veya belirtilen iletişim adreslerinde bulunamadığından araştırma
kapsamına dâhil edilememiştir. Anketler 2013 Nisan ayı içerisinde gerçekleştirilmiş,
106
anket verilerinin toplanması için belirlenen sürenin yetkililere belirtilmesine rağmen
daha sonraki tarihlerde ulaştırılan anket verileri ise araştırmaya dâhil edilememiştir;
zaten bulguların birbirini tekrarladığı da görülmüştür. Bunun yanı sıra firmaların bir
kısmı, prosedür gereği hiçbir anketi yanıtlamadıklarını ifade ettiklerinden
araştırmaya dahil edilememiş; kimi firmalar ise araştırmaya ancak firma ismi
belirtmeksizin katılabileceklerini ifade ettiklerinden, bu firmaların da yalnız sektör
bilgileri araştırma kapsamında sunulmuştur. Fortune 500 Türkiye evreni içerisinden
seçilen araştırma örneklemi bu şekilde oluşturulmuştur, firmaların araştırmaya
katılmaya yönelik olumlu yaklaşımları belirleyici unsur olarak dikkat çekmektedir.
İlgili tablo incelenecek olduğunda, kimi sektörlerde araştırma evrenindeki
dağılıma uygun bir örneklem dağılımı görülmekteyken (bilgisayar, yazılım ve büro
makineleri, elektronik ve telekomünikasyon, endüstriyel gıda imalatı, işletme destek
hizmetleri, kimyevi madde, makine ve ekipman, motorlu taşıt satışı ve servisi); kimi
sektörlerde ise araştırma evreni ile araştırma örneklemi dağılımındaki dengesizlik
(basım, yayın ve medya, elektrikli ev aletleri, hazır, iç ve spor giyim, inşaat ve
taahhüt, perakende ticaret mağazaları, metal döküm ve işleme) dikkat çekmektedir.
Araştırmaya katılımın firmaların yaklaşımı doğrultusunda oluştuğu da göz önüne
alındığında; kimi sektörlerin daha katılımcı, iki yönlü ve etkileşimli iletişime olanak
tanıyan sektörlere işaret ettiği de söylenebilmektedir. Örneğin; araştırma evreni
içerisinde %1.6’lık bir oranla yer alan basım, yayın ve medya sektörü, araştırma
evreni bünyesinde %5’lik bir dağılıma sahiptir. Bilgisayar, yazılım ve büro
makineleri, elektronik ve telekomünikasyon ile endüstriyel gıda imalatı sektörlerinde
ise araştırma evreni ile araştırma örneklemi arasında dengeli bir dağılım mevcuttur.
107
Bu sektörler, araştırmaya katılmaya yönelik istekleri ile iki yönlü ve karşılıklı bir
iletişim sistemine sahip oldukları düşüncesini akla getirmektedirler.
Ayrıca, araştırma örneklemindeki kimi sektörlerin dağılımındaki dengesizliğe
yönelik şunu da belirtmek gerekmektedir. Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi
iletişimde kullanımının araştırıldığı bu çalışma; her sektörde aynı önceliklere sahip
olmamaktadır. Kimi sektörlerde mavi yakalı personelin daha yoğun olarak görülmesi
ve bu çalışanların görece yeni iletişim teknolojilerine yönelik bilgi düzeyinin yeterli
olmaması veya yapılan işin niteliğinin farklı öncelikleri gerektirmesi; yetkililerin
araştırmaya
katılmaya
yönelik
tutumlarında
belirleyici
bir
etken
olarak
düşünülmektedir.
3. Kullanılan Veri Toplama Tekniği
Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanımının incelendiği tez
çalışmasının uygulama kısmında, araştırma sorularının test edilebilmesi ve ampirik
bulgulara ulaşılabilmesi için niceliksel araştırma yöntemlerinden “anket (survey)”
uygulanmıştır.
Bununla
birlikte,
yüz
yüze
uygulanan
anketler
sırasında,
görüşmecilerle “yüz yüze görüşmeler” de gerçekleştirilmiştir.
Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanımının incelendiği
araştırma kapsamında, uygulama verilerine ulaşabilmek amaçlı oluşturulan anket
formu üç kısımdan oluşmaktadır. Anketin ilk kısmı (1 - 5. sorular), anketi cevaplayan
firma yetkilisine dair demografik verileri ölçmeye yöneliktir. Anketin ikinci kısmı (6
- 10. sorular), örgüt yapısına ilişkin yargılar içermekte ve verilerin 5’li likert ölçeği
(1: kesinlikle katılmıyorum / 5: tamamen katılıyorum) aracılığıyla yanıtlanması
108
istenmektedir. Anketin son kısmında ise (11 – 21. sorular), yeni iletişim teknolojileri
araçlarının örgüt içinde kullanımına ilişkin sorulara yer verilmektedir. Sorular
çoğunlukla çoktan seçmeli ve kapalı uçlu olmakla birlikte, anketi yanıtlandıran
yetkiliyi kısıtlamamak ve yönlendirmemek amacıyla “diğer” seçeneği eklenerek,
farklı görüşlerin de ifade edilebilmesine olanak tanınmıştır.
Bunların yanı sıra, yeni iletişim teknolojileri araçlarının güncellenme
sıklığına
yönelik
sınıflandırma
sorusu
ve
örgütlerin
örgüt
içi
iletişim
uygulamalarında kullanmadıkları halde etkili olduğunu düşündükleri bir araç olup
olmadığının belirlenebilmesine yönelik bir adet de açık uçlu anket sorusu
bulunmaktadır (Bkz. Ek-1).
Verilerin toplanması 2013 Nisan ayı içerisinde gerçekleştirilmiş, araştırma
örneklemini oluşturan 100 adet büyük ölçekli firmaya anket soruları yöneltilmiştir.
100 anketin büyük bir kısmı yüz yüze (%81), bir kısmı ise elektronik posta
aracılığıyla (%19) uygulanmıştır. Yüz yüze yapılan anketlerde, kimi yanıtların
açıklanması için görüşmecilere yarı yapılandırılmış sorular da yöneltilmiş; alınan
yanıtlar da anket verilerini destekleyici bulgular olarak sunulmuştur. Anketin firma
içindeki örgüt içi iletişimle ilgilenen yetkililer tarafından doldurulmasına özen
gösterilmiş, konuyla ilgili olarak yetkililere ilgili bilgilerin sunulması sağlanmıştır.
Araştırma örneklemi içerisindeki firmalarda anket formunun; örgütler
bünyesindeki örgüt içi iletişim uygulamalarından sorumlu kişiler tarafından
yanıtlanması istenmiştir. Bu kapsamda örgütlerdeki insan kaynakları, kurumsal
iletişim, halkla ilişkiler müdürü veya yetkililerinin, kimi örgütlerde ise üst düzey
yöneticilerin veya merkezi Ankara’da olmayan ve elektronik posta aracılığıyla
109
ulaşılamayan örgütlerde ise bölge / şube sorumlularının anketleri yanıtlaması
istenmiştir. Belirtilen pozisyonların olmadığı örgütlerde ise, örgüt içi iletişim
uygulamalarından sorumlu olan yetkililerin anket formunu yanıtlamaları istenmiştir.
Anket verilerinin değerlendirilebilmesi için SPSS 16.0 programından
yararlanılmıştır. Verilerin değerlendirilmesi aşamasında elde edilen bulgular, SPSS
istatistik programı aracılığıyla incelenerek verilere yönelik; frekans analizi, ağırlıklı
ortalama ve standart sapma düzeyi hesaplamaları yapılmıştır. Ayrıca araştırma
bulguları arasında bağlantının ve ilişkinin olup olmadığı, karşılaştırmalı tablolar
aracılığıyla analizleri yapılarak incelenmiştir.
4. Araştırma Soruları
Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanımının incelendiği
tanımlayıcı - betimleyici bu araştırma kapsamında temel araştırma soruları şu
şekildedir:
Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanılma düzeyi
nedir?
Örgütler, yeni iletişim teknolojileri araçlarının iki yönlü ve etkileşimli
özelliklerinden
örgüt
içi
iletişim
bağlamında
ne
ölçüde
yararlanabilmektedirler?
Yeni
iletişim
teknolojilerinin
diyalojik
kapasitesinden
yararlanabilmede, örgüt yapısının ne ölçüde etkisi bulunmaktadır?
110
5. Araştırmanın Sınırlılıkları ve Uygulamada Karşılaşılan Güçlükler
Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişim uygulamalarında kullanımının
incelendiği tez çalışmasının uygulama kısmı kapsamında; araştırmanın kimi
sınırlılıkları bulunmaktadır. Öncelikle, Fortune 500 Türkiye 2011 sıralamasına giren
Türkiye’nin büyük ölçekli firmalarının evren olarak belirlendiği araştırma
kapsamında, örneklem olarak bu firmalar içerisinden 100 adet firma seçilmiş ve bu
çerçevede araştırma sorularına yanıtlar aranmıştır. Araştırma örneklemi olarak
seçilen örgütlerin, çoğunlukla Ankara veya İstanbul menşeli kurumsal örgütler
olduğu göz ardı edilmemelidir. Araştırmanın ampirik verilerinin ön test sürecinde
yapılan araştırmalar; diğer illerde konumlandırılmış örgütlerin bu teknolojilerden
yararlanma oranının bölgesel farklılıklar gösterdiğini ortaya koymaktadır. Buradan
da anlaşılabileceği üzere, araştırma örnekleminin farklı bölgelerde yoğunlaşan
örneklem gruplarında farklılık gösterebileceği ve bu teknolojilerden yararlanma
oranını değiştirebileceği bilgisi de dikkate alınmalıdır. Ancak, araştırmanın
geçerliliğine yönelik yapılan ön testler ve daha sonraki çalışmalar da, bu araçlardan
örgüt içi iletişimde yoğun olarak yararlanıldığını ortaya koymaktadır.
Araştırmanın bir diğer sınırlılığı da; 2011 sıralamasına giren firmalardan
kimilerinin iflas ederek ya da farklı sebeplerle kapanması dolayısıyla 2013 itibariyle
varlık gösterememesidir. Örneğin, Goldaş Kuyumculuk firması iflas nedeniyle
kapanmıştır ve araştırmaya dâhil edilememiştir.
Araştırma örnekleminin belirlenebilmesinde; firmaların çalışmaya katılmaya
yönelik istekleri, anketlere geri dönüş oranı ve yaklaşımları da belirleyici etkenler
olarak dikkat çekmektedir. Araştırma kapsamında görüşülen kimi firmaların;
111
prosedür gereği hiçbir anket uygulamasını yapmadıklarını belirtmiş olmaları, bu
firmaların araştırma dışında tutulmalarına neden olmuştur. Bunun dışında, kimi
firmalar; “örgüt” sözcüğünden rahatsız olmuş, kelimenin içeriği ve araştırmada
kullanım
şekli
hakkında
bilgi
sahibi
olmamalarına
rağmen
bu
şekilde
cevaplandırmak istememişlerdir; daha sonra “kurum” olarak oluşturulduğunda aynı
anketleri yanıtlamışlardır.
Araştırma sırasında karşılaşılan bir diğer güçlük ise; sorgulanan demografik
öğelere yöneliktir. Benzer özelliklere sahip örgütteki tek kişi olduğunu ifade eden
kimi
çalışanlar,
yönetim
tarafından
yaptırıma
uğrayacakları
endişesini
taşıdıklarından, anket formunu yanıtlamak istememişlerdir. Bu çalışanlar, anket
formunun yalnızca araştırma için kullanılacağı, kişi ismi değil, firma isimleri ve
sektör bilgilerinin çalışma için gerekli olduğu vurgusu yapılarak ikna edilmişlerdir.
Benzer sebeplerle kimi firmalar, ancak firma ismi vermeden araştırmaya katılmayı
kabul edebileceklerini ifade etmişlerdir. Bu nedenle medikal ve ilaç sektörünün
hepsi, inşaat ve taahhüt sektöründen bir firma, elektrikli ev aletleri sektöründen bir
firma, sıhhi tesisat ve iklimlendirme sektöründen bir firma isim belirtmeksizin
araştırmaya katılmışlardır. Bunun yanı sıra; kimi örgütlerde hiyerarşi, ast-üst
ilişkileri, aidiyet duygusu, örgüt kültürü gibi örgüte ilişkin bulguların araştırıldığı
likert ölçeğiyle oluşturulan anket sorularına yönelik de ek açıklamalara ihtiyaç
duyulmuştur. Ayrıca, yeni iletişim teknolojileri araçlarından mailing list ve örgütsel
bloglara yönelik de kimi örgütlerde ek açıklamalar yapılmıştır. Bu çerçevede
ölçülebilir verilere ulaşıldığında, belirlenen 100 firma kapsamında araştırma
bulguları incelenmiştir.
112
6. Araştırma Bulguları
6.1.Demografik bulgular
Araştırma bulguları kapsamında öncelikle örneklemin genel özellikleri
hakkında bilgi verilerek, anket bulgularının demografik özellikleri açıklanmaktadır.
Daha sonra, araştırma örnekleminin örgüt yapısına ilişkin bulgular ve örgüt içi
iletişim uygulamalarında yeni iletişim teknolojileri araçlarından yararlanma düzeyleri
ele alınmaktadır.
Tablo – 2: Örneklemin Genel Özellikleri
N (n=100)
Yüzde (%)
Kadın
37
37,0
Erkek
63
63,0
Toplam
100
100,0
20 – 30 yaş arası
27
27,0
31 – 40 yaş arası
41
41,0
41 – 50 yaş arası
24
24,0
51 – 60 yaş arası
7
7,0
61+
1
1,0
Toplam
100
100
Ortaöğretim (lise)
21
21,0
Ön lisans
13
13,0
Lisans
51
51,0
Lisansüstü
14
14,0
Toplam
99
99
1 yıldan az
5
5,0
1 - 5 yıl arası
34
34,0
6 – 10 yıl arası
20
20,0
11 – 15 yıl arası
19
19,0
16 – 20 yıl arası
9
9,0
21 +
12
12,0
Toplam
99
99,0
Örneklemin Genel Özellikleri
Cinsiyet
Yaş
Eğitim
Çalışma Süresi
113
Araştırma örnekleminin genel özellikleri hakkında bilgi verebilmek amaçlı
örneklemin demografik bulguları incelendiğinde; araştırmaya katılan firmalarda
anketi yanıtlayanların; %37’si kadın, %63’ü ise erkek çalışanlardan oluştuğu
görülmektedir. Araştırmaya katılanların yaş aralıklarının dağılımına bakıldığında;
anketi yanıtlayanların %27’sinin 20-30 yaş aralığında, %41’inin 31-40 yaş
aralığında, %24’ünün 41-50 yaş aralığında, %7’sinin 51-60 yaş aralığında, %1’inin
ise 61 yaş ve üzeri olduğu görülmektedir. Tablo 2’den de görülebileceği gibi,
araştırma
örnekleminin
yoğunluklu
olarak
(%41)
31-40
yaş
aralığındaki
çalışanlardan oluştuğu söylenebilmektedir.
Araştırmaya katılanların; %21’i lise, %13’ü ön lisans, %51’i lisans, %14’ü ise
lisansüstü mezunudur. Ankete katılanların %1’inin eğitim düzeyi sorusunu
yanıtlamadığı görülmektedir. Araştırma kapsamında farklı eğitim seviyelerinden
çalışanlara yer verildiği, ancak araştırma genelinde anketi yanıtlayan ve firmadaki
örgüt içi iletişim uygulamalarından sorumlu olan çalışanların yoğunluklu olarak
lisans ve lisansüstü mezunlarından (%65) oluştuğu dikkat çekmektedir.
Araştırmaya katılanların örgütte çalışma sürelerine bakılacak olduğunda;
%5’inin 1 yıldan az süredir, %34’ünün 1 ile 5 yıl arasında, %20’sinin 6 ile 10 yıl
arasında aynı firmada çalışanlardan oluştuğu görülmektedir. Bununla birlikte,
araştırmaya katılanların %19’unun 11 ile 15 yıldır aynı firmada çalıştığı, %9’unun
16 ile 20 yıl arası çalışan personelden oluştuğu, %12’sinin 21 yıl veya daha uzun bir
süredir
aynı
firmada
çalıştığı
görülmektedir.
Araştırmaya
katılan
firma
çalışanlarından %1’inin ise örgütteki çalışma süresine dair bilgi vermediği bulgusuna
114
ulaşılmıştır. Araştırma kapsamındaki firmalarda; farklı yıl aralıklarından ve
firmadaki kıdemi bakımından farklılık gösteren çalışanlara ulaşılmıştır. Araştırmaya
katılanların firmalardaki dağılımına bakıldığında; (%34) 1 ile 5 yıl arası aynı firmada
çalışanların yoğunluklu olarak dikkat çektiği; bunu %20’lik bir oranla 6 ile 10 yıldır
aynı firmada çalışanların izlediği görülmektedir.
Demografik bulgular genel olarak incelendiğinde; araştırma kapsamında ele
alınan 100 firmalık örneklem grubu özelinde; anketi yanıtlayanların çoğunluğunun
erkek (%63), lisans mezunu (%51), 31 – 40 yaş arasında (%41), firmadaki çalışma
süresi 1-5 yıl arasında yoğunlaşan (%34) çalışanlardan oluştuğu görülmektedir.
Tablo - 3: Araştırmaya katılan çalışanların firmadaki pozisyonu
Firmadaki pozisyonu
Frekans (sıklık)
Yüzde
Üst düzey yönetici
Orta düzey yönetici
11
2
11,0
2,0
Bölge / şube sorumlusu
32
32,0
İnsan kaynakları müdürü / yetkilisi
9
9,0
Halkla ilişkiler müdürü / yetkilisi
4
4,0
Kurumsal iletişim müdürü / yetkilisi
Satış müdürü / yetkilisi /sorumlusu
İdari işler sorumlusu /yetkilisi
6
10
4
6,0
10,0
4,0
Diğer
22
22,0
Toplam
100
100,0
Araştırmaya
katılan
örgüt
çalışanlarının
firmalardaki
pozisyonlarına
bakıldığında; %11’inin üst düzey yönetici, %32’sinin bölge / şube sorumlusu,
%9’unun insan kaynakları müdürü / yetkilisi, %4’ünün halkla ilişkiler müdürü /
yetkilisi, %6’sının kurumsal iletişim müdürü / yetkilisi, %10’unun satış müdürü /
yetkilisi, %4’ünün idari işler sorumlusu / yetkilisi olarak çalıştığı; kalan %22’lik
oranın ise örgüt içi iletişimden sorumlu diğer çalışanlardan oluştuğu görülmektedir.
115
Araştırma örneklemine giren firmalarda, anketi yanıtlayan çalışanların örgüt
içi iletişimden sorumlu yetkililer olmasına dikkat edilmiştir. Tablo - 3’ten de
görüldüğü gibi, çoğunlukla (%32) bölge / şube sorumluları anketleri yanıtlamışlardır.
Aynı zamanda, örgütler bünyesinde örgüt içi iletişimden sorumlu yetkililer olarak,
yalnızca %10’luk bir oranla halkla ilişkiler veya kurumsal iletişim yetkililerine
ulaşılabilmesi ve bu dağılım içerisinde de %4 ‘lük bir oranın halkla ilişkiler
yetkililerine işaret etmesi de dikkat çekmektedir. Bunun bir sebebi olarak, Fortune
500 Türkiye 2011 sıralamasına giren Türkiye’nin büyük ölçekli firmalarının çoğunun
genel merkezinin İstanbul’da olması ve bundan dolayı kurumsal iletişim, halkla
ilişkiler yetkililerinin genel merkezde konumlandırılmış olması söylenebilmekle
birlikte; bu alanın yeni yapılandırılan bir alan olarak düşünülebileceği yargısına da
ulaşılabilmektedir. Bunun yanı sıra; örgüt içi iletişimin örgütler bünyesinde
genellikle insan kaynakları uygulamalarının çalışma alanlarından biri olarak
düşünülerek, farklı pozisyonlardaki insan kaynakları yetkililerinin yönetiminde
yürütüldüğü de söylenebilmektedir. Diğer olarak ifade edilen ve belirtilen
sınıflandırmalar haricinde örgüt içi iletişimden sorumlu yetkililer ise; temsilci
asistanı, birim şefi, firma sorumlusu, mağaza müdür ve müdür yardımcıları, memur,
proje sorumlusu, kalite sistem yetkilisi, müşteri ilişkileri uzmanı, muhasebe ve satın
alma uzmanı gibi pozisyonlarda çalışmaktadır.
6.2. Örgüt yapısına ilişkin bulgular
Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanımını inceleyen
araştırma kapsamında ampirik bulgulara ulaşmak amaçlı oluşturulan anket formu
(Bkz. Ek-1) kapsamında örgüte ilişkin yargıların 5’li likert ölçeği aracılığıyla (1:
kesinlikle katılmıyorum, 2: katılmıyorum, 3: kararsızım, 4: katılıyorum, 5: tamamen
116
katılıyorum)
yanıtlanması
istenmiştir.
Örgüte
ilişkin bulgular
kapsamında,
araştırmaya katılan firmaların örgüt yapıları, firmalarındaki mevcut örgüt iklimi ve
örgüt kültürü ölçülmeye çalışılmış; bu değişkenlerin örgütlerin yeni iletişim
teknolojilerinden
yararlanma
düzeylerine
etkide
bulunup
bulunmadıkları
incelenmiştir. Ayrıca araştırma kapsamında ölçülen örgüte ilişkin ifadeler ile
örgütlerin; örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojilerinin kullanımına yönelik
yaklaşımının da ortaya koyulması hedeflenmiştir.
Örgütlerin yeni iletişim teknolojilerine yönelik yaklaşımının ve bu araçların
örgüt
içi
iletişimde
kullanılma
düzeylerinin
belirlenebilmesinde,
araştırma
kapsamındaki firmaların örgüt yapılarına ilişkin algılarının da ölçülmesine ihtiyaç
duyulmuştur. Örgüt kültürü ile yeni iletişim teknolojilerinden yararlanma bağı da
kurularak; bu araçlardan yararlanmanın örgüt kültürünü yenilikçi hale getirmeye
katkısının olup olmadığı sorgulanmıştır. Aynı zamanda örgüt yapısına ilişkin bu
bulgular; araştırma kapsamında ele alınan örgütlerin örgüt yapılanmalarına ilişkin
genel bir çerçeve sunması açısından da önem taşımaktadır.
Tablo - 4: “Örgütte hiyerarşik bir yapılanma vardır, ast-üst ilişkileri bu
hiyerarşik yapılanmaya göre sürmektedir.” ifadesine ilişkin tablo
“Örgütte hiyerarşik bir
yapılanma vardır, ast-üst ilişkileri
bu hiyerarşik yapılanmaya göre
sürmektedir.”
N
Ortalama
Standart sapma
99
4,23
,793
“Örgütte hiyerarşik bir yapılanma vardır, ast-üst ilişkileri bu hiyerarşik
yapılanmaya göre sürmektedir” ifadesine verilen yanıtlar incelendiğinde; araştırma
kapsamında bu ifadenin ortalaması 4,23 standart sapması ise 0,793 olarak
117
hesaplanmıştır. Bu sonuç, “katılıyorum” ifadesinin yoğunluklu olarak tercih
edildiğine işaret etmektedir. Ayrıca, standart sapma oranı da bu bulguyu
desteklemekte; “katılıyorum” ifadesinin genellikle tercih edildiğini göstermektedir.
“Tamamen
katılıyorum”
ifadesine
yaklaşan
ve
“katılıyorum”
seçeneğinde
yoğunlaşan bu sonuç; örneklem grubu genelinde örgütlerde, örgüt yapısının
hiyerarşik yapılanmaya dayalı olduğu ve ast-üst ilişkilerinin bu çerçevede devam
ettiğini ortaya koymaktadır.
Tablo - 5: “Örgütte ortak olarak benimsenen, örgüte has ve çalışanların aidiyet
duygusunu geliştiren ortak bir kültür bulunmaktadır.” ifadesine ilişkin tablo
“Örgütte ortak olarak benimsenen,
örgüte has ve çalışanların aidiyet
duygusunu geliştiren ortak bir kültür
bulunmaktadır.”
N
Ortalama
Standart sapma
99
4,17
,686
“Örgütte ortak olarak benimsenen, örgüte has ve çalışanların aidiyet
duygusunu geliştiren ortak bir kültür bulunmaktadır.” ifadesi, çalışanların örgüt
kültürüne yönelik algılarını ölçmeye yöneliktir. Tablo - 5’ten de görülebileceği
üzere; bu ifadeye verilen yanıtlar incelendiğinde, ortalama 4,17 standart sapma ise
0,686 olarak hesaplanmıştır. Standart sapma oranından da görülebileceği gibi,
araştırma kapsamında yoğunluklu olarak sorunun ortalama değerinin de karşılığı olan
“katılıyorum” ifadesinin tercih edildiği görülmektedir. Bu ifade de “katılıyorum”
yanıtının yoğunlukta olduğu bir sonuca işaret etmektedir. Bu sonuç; araştırma
kapsamında ele alınan farklı sektörlerdeki örgütlerin, örgüt çalışanlarınca
benimsenen ortak bir örgüt kültürü oluşturarak, çalışanlarında örgüte yönelik bir
aidiyet duygusu geliştirebildiklerini göstermektedir.
118
Tablo - 6: “Örgütte destekleyici bir iletişim ortamı mevcuttur, işbirliği ve
dayanışma ortamı bulunmaktadır.” ifadesine ilişkin tablo
“Örgütte destekleyici bir iletişim
ortamı mevcuttur, işbirliği ve
dayanışma ortamı bulunmaktadır.”
N
Ortalama
Standart sapma
99
4,27
,652
“Örgütte destekleyici bir iletişim ortamı mevcuttur, işbirliği ve dayanışma
ortamı bulunmaktadır.“ ifadesiyle örgüt çalışanlarının, örgüt iklimine yönelik algıları
ölçülmeye çalışılmıştır. Veriler incelendiğinde; bu ifadeye verilen yanıtların
ortalamasının 4,27 standart sapmasının ise 0,652 olduğu hesaplanmıştır. Bu ifadeye
verilen yanıtlar doğrultusunda da; araştırmaya katılanların yoğunluklu olarak
“katılıyorum” seçeneğini tercih ettiği görülmekte, standart sapma oranı da bu
bulguyu desteklemektedir. Araştırma kapsamındaki örgütlerin, destekleyici bir
iletişim ortamına sahip olduğu, örgütte işbirliği ve dayanışma ortamının mevcut
bulunduğu yargısına ulaşılabilmektedir. Ayrıca, örgüt yapısına ilişkin sorular
içerisinde en yüksek ortalama değere bu ifadede ulaşıldığı dikkat çekmektedir.
“Tamamen katılıyorum” ifadesine yakın ve “katılıyorum” ifadesinin yoğunlukta
olduğu bu sonuçla birlikte, örneklem genelinde olumlu bir örgüt ikliminin mevcut
bulunduğu yargısına ulaşılabilmektedir. Örneklem genelinde çatışmacı değil
destekleyici bir iletişim ortamı olduğu; örgüt çalışanları ve yöneticiler ile çalışanlar
arasında
işbirliği
ve
dayanışmaya
dayalı
bir
örgüt
ikliminin
bulunduğu
söylenebilmektedir.
119
Tablo - 7: “Örgüt içi iletişimde çalışanlara görev ve sorumluluklarının yanı sıra
örgütün hedef ve amaçlarına yönelik bilgilendirmeler de yapılmaktadır.”
ifadesine ilişkin tablo
"Örgüt içi iletişimde çalışanlarla
görev ve sorumluluklarının yanı sıra
örgütün hedef ve amaçlarına yönelik
bilgilendirilmeler de yapılmaktadır.”
N
Ortalama
Standart sapma
99
4,22
,708
“Örgüt içi iletişimde çalışanlara görev ve sorumluluklarının yanı sıra örgütün
hedef ve amaçlarına yönelik bilgilendirilmeler de yapılmaktadır.” ifadesine verilen
yanıtlar incelendiğinde; ortalamanın 4,22 standart sapmanın 0,708 olarak
hesaplandığı görülmektedir. Örgüt yapısını inceleyen bu ifade kapsamında örgüt
çalışanlarının, yapılan işe ve örgüt hedeflerine dair ne ölçüde bilgilendirildiği
ölçülmeye çalışılmıştır. Bu ifadeye verilen yanıtlar da; örneklem grubunun
çoğunlukla “katılıyorum” ifadesini tercih etiğini ortaya koymakta; standart sapma
oranı da bu bulguyu desteklemektedir. Yani araştırma kapsamında örgütler
çoğunlukla; örgüt içi iletişimde çalışanlara görev ve sorumluluklarının yanı sıra
örgütün hedef ve amaçlarına yönelik bilgilendirmeler de yapmaktadır. Bu sonuç aynı
zamanda; araştırma örneklemi kapsamındaki örgütlerin çalışanlarını, kurumun hedef
ve amaçlarıyla buluşturarak, ortak bir başarıya ulaşmayı hedeflediklerini de
göstermektedir. Örneklem grubundaki örgütlerin, çalışanlarını yalnızca kendi görev
ve sorumlulukları ile sınırlandırmayarak; örgüt hedef ve amaçları hakkında da
bilgilendirdiği ve yapılan işin bütünü hakkında da genel olarak bilgi sahibi olmalarını
sağladığı görülmektedir.
120
Tablo - 8: “Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojilerinden yararlanmak,
örgütlerde yenilikçi ve katılımcı bir örgüt kültürünün oluşumuna katkıda
bulunmaktadır.” ifadesine ilişkin tablo
“Örgüt içi iletişimde yeni iletişim
teknolojilerinden yararlanmak, örgütlerde
yenilikçi ve katılımcı bir örgüt kültürünün
oluşumuna katkıda bulunmaktadır.”
N
Ortalama
Standart sapma
98
4,29
,689
Araştırmaya katılanların, yeni iletişim teknolojilerine yönelik algılarını
ölçmek üzere yapılandırılan; “örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojilerinden
yararlanmak, örgütlerde yenilikçi ve katılımcı bir örgüt kültürünün oluşumuna
katkıda bulunmaktadır” ifadesine verilen yanıtların ortalaması 4,29 standart sapması
da 0,689 olarak hesaplanmıştır. Bu dağılım; “katılıyorum” yanıtının yoğun olarak
tercih edildiği bir sonuca işaret etmekte, standart sapma oranı da bu bulguyu
desteklemektedir. Örneklem grubu kapsamındaki örgütler; örgüt içi iletişim
uygulamalarında yeni iletişim teknolojileri araçlarından yararlanmalarının, örgüt
kültürlerini yenilikçi ve katılımcı hale getirmeye katkıda bulunduğunu ifade
etmektedirler.
Yeni iletişim teknolojileri araçlarının iki yönlü ve etkileşimli yapısının; bu
araçlardan yararlanan örgütlerin örgüt kültürünü de karşılıklı iletişime açık hale
getirmeye katkıda bulunduğu görülmektedir. Aynı zamanda örgüt içi iletişim
uygulamalarında bu teknolojilerden yararlanmak; örgütteki hiyerarşik yapılanmada
değişiklikler yaratmakta, örgütlerin daha yenilikçi ve yeniliğe açık hale gelmesine
katkıda bulunmaktadır. Bu sonuçla birlikte araştırmaya katılan örgütlerin; yeni
121
iletişim
teknolojilerine
yönelik
olumlu
bir
yaklaşımının
olduğu
ileri
sürülebilmektedir.
6.3. Örgüt içi iletişimde kullanılan araçlara ilişkin bulgular
6.3.1. Örgüt içi iletişimde kullanılan geleneksel araçlar
Örgüt içi iletişimde kullanılan geleneksel araçlar kapsamında; yazılı araçlar
bünyesinde yazılı genelgeler, belgeler, raporlar, bültenler, kurum gazeteleri, dergiler,
çalışanlara yönelik el kitapları veya broşürler, afişler, ilan ve duyuru tahtaları; yazılı
olmayan araçlar kapsamında ise konferans ve seminerler, toplantı ve görüşmeler,
törenler ve organizasyonlar ele alınmıştır.
Tablo - 9: “Örgüt içi iletişimde geleneksel araçlardan hangisini veya hangilerini
kullanıyorsunuz?” sorusuna alınan yanıtlara ilişkin tablo
Evet
Yazılı genelgeler,
belgeler, raporlar
Bültenler, kurum
gazeteleri, dergiler
Çalışanlara yönelik el
kitapları veya broşürler
Afişler
Frekans (sıklık)
Hayır
Toplam
Evet
Yüzde
Hayır
Toplam
89
11
100
89,0
11,0
100,0
57
43
100
57,0
43,0
100,0
53
47
100
53,0
47,0
100,0
42
58
100
42,0
58,0
100,0
İlan ve duyuru tahtaları
51
49
100
51,0
49,0
100,0
Konferans ve seminerler
60
40
100
60,0
40,0
100,0
Toplantı ve görüşmeler
90
10
100
90,0
10,0
100,0
Törenler ve
organizasyonlar
49
51
100
49,0
51,0
100,0
Örgüt içi iletişimde yazılı genelgeler, belgeler, raporların 100 kişilik
örneklem grubu bünyesinde kullanılma oranı %89’dur. Yazılı genelgeler, belgeler ve
raporların örgüt içi iletişimde yoğunluklu olarak tercih edildiği görülmektedir.
122
Örgütlerde resmi (formal) iletişimin en önemli aracı olarak nitelendirilebilecek yazılı
genelgeler,
belgeler,
raporların;
örgütler
bünyesinde
örgüt
içi
iletişim
uygulamalarında yoğun olarak kullanıldığı, özellikle de resmi yazışmaların,
araştırma kapsamındaki pek çok örgütte bu araçlar aracılığıyla gerçekleştirildiği
dikkat çekmektedir.
Örgüt içi iletişimde bültenler, kurum gazeteleri ve dergilerin kullanılma oranı
%57’dir. Yazılı genelgeler, belgeler ve raporlar kadar yoğunluklu olarak
kullanılmamakla birlikte; bültenler, kurum gazeteleri ve dergilerin de örgüt içi
iletişimde büyük bir oranla tercih edildiği görülmektedir. Örgüte yönelik güncel
bilgiler ve duyuruların yer aldığı bültenler, kurum gazeteleri ve dergiler; örgüt içi
iletişimde yoğun olarak kullanılmaktadır. Ayrıca araştırmanın veri toplama sürecinde
yapılan yüz yüze görüşmelerde; kimi örgütlerde örgüte yönelik bilgiler ve güncel
gelişmelerin, yeni iletişim teknolojileri araçları aracılığıyla duyurulduğu; kimi
örgütlerde ise bu araçlarla eşgüdümlü olarak kullanıldığı bulgularına da ulaşılmıştır.
Tablodan da görülebileceği gibi; çalışanlara yönelik el kitapları veya
broşürlerin örgüt içi iletişimde kullanılma oranı %53’tür. Örgüt içi iletişimde
kullanılan geleneksel araçlar içerisinde çalışanlara yönelik el kitapları veya
broşürlerin de yoğun olarak kullanıldığı görülmektedir. Yüz yüze uygulanan
anketlerde, broşürlerin genel olarak örgüte yönelik bilgilendirme amaçlı kullanıldığı
görülmüştür. Bununla birlikte, çalışanlara yönelik el kitaplarından ise; işe yeni
başlayan çalışanın görev ve sorumlulukları ile örgüte yönelik yükümlülükleri
hakkında
bilgilendirilmesi
ve
işe
oryantasyonunun
sağlanması
amacıyla
yararlanıldığı bulgularına ulaşılmıştır.
123
Tablodan da görüleceği üzere; afişlerin kurum içi iletişimde kullanılma oranı
%42’dir. Afişlerin, örgüt içi iletişimdeki fonksiyonuna bakıldığında; çalışanları
örgüte yönelik konularda bilgilendirici, yönlendirici ve hatırlatıcı etkileri dikkat
çekmektedir. Ancak yapılan araştırma bulguları incelendiğinde; örgüt içi iletişim
uygulamalarında kullanılan geleneksel araçlar bünyesinde afişlerin genellikle tercih
edilmediği söylenebilmektedir.
İlan ve duyuru tahtalarının örgüt içi iletişim amaçlı kullanım oranı ise
%51’dir. Örgüt içi iletişimde kullanılan ilan ve duyuru tahtaları; güncel bilgiler
doğrultusunda yenilenmekte, örgütteki her kademeden çalışanın görebileceği yere
konumlandırılmakta ve örgütler bünyesinde yaygın olarak kullanılmaktadır.
Kullanım alanlarına bakıldığında; çalışanlar ve örgüte yönelik haber ve duyuruların,
çalışanların unvan ve görev değişikliklerine yönelik bilgilendirmelerin ilan ve duyuru
tahtalarında yer aldığı görülmektedir. Yapılan bu araştırma doğrultusunda, farklı
kademeden çok sayıda çalışana sahip olan örgütlerin bu aracı tercih ettiği bulgusuna
ulaşılmıştır. Özellikle mavi yakalı çalışanların, yeni iletişim teknolojileri
araçlarından örgütle ilgili haberlere ve duyurulara ulaşmasının çeşitli nedenlerle zor
olduğu durumlarda, ilan ve duyuru tahtalarının işlevsel olarak hizmet verdiği
saptanmıştır.
Yazılı olmayan geleneksel araçlara bakıldığında; bu kapsamda konferans ve
seminerlerin örgüt içi iletişimde kullanılma oranı %60 olarak hesaplanmıştır.
Konferans ve seminerler; örgüt içi iletişimde çalışanların kişisel, kurumsal ve
mesleki becerilerini geliştirebilmeleri amacıyla gerçekleştirilmektedir. Araştırma
bulguları incelendiğinde, örgüt içi iletişimde yazılı olmayan geleneksel araçlardan
124
olan konferans ve seminerlerin yoğunluklu olarak kullanıldığı ve firmalar tarafından
tercih edildiği görülmektedir.
Örgüt içi iletişimde toplantı ve görüşmelerin kullanılma oranı ise %90 gibi
yüksek
bir çoğunluğa
işaret etmektedir.
Örneklem grubunun
büyük bir
çoğunluğunun, yüksek bir oranla örgüt içi iletişim uygulamalarında toplantı ve
görüşmelerden yararlandığı ve tercih ettiği dikkat çekmektedir. Toplantı ve
görüşmelerden; gerek örgütler bünyesinde örgüt içi iletişim uygulamalarında,
gerekse de yeni iletişim teknolojileri araçlarının iletişim hatalarına ve iletişim
engellerine neden olabildiği kimi durumların önlenmesinde yararlanılmaktadır. Bu
kapsamda, örgütte işbirliği ve dayanışma ortamı yaratarak sorunlara yönelik
çözümler geliştirmede, faaliyet değerlendirmesi gibi kimi uygulamalarda, toplantı ve
görüşmelerden farklı düzeylerde yararlanılarak; çalışanlarla, birim yöneticileriyle ya
da üst yönetimle belirli aralıklarla örgüt bünyesinde gerçekleştirilmektedir.
Törenler ve organizasyonların örgüt içi iletişimde kullanılma oranı %49’dur.
Örgüt içi iletişimde törenler ve organizasyonların; toplantı ve görüşmeler ile
konferans ve seminerler kadar yoğunluklu olarak kullanılan bir araç olmadığı
yargısına ulaşılabilmektedir.
Örgüt içi iletişimde kullanılan geleneksel araçlar kapsamında elde edilen
bulgular incelendiğinde, en sık kullanılan yazılı aracın yazılı genelgeler, belgeler ve
raporlar (%89) olduğu; yazılı olmayan aracın ise toplantı ve görüşmeler (%90)
olduğu görülmektedir.
Örgüt içi iletişimde kullanılan yazılı araçlarda; yazılı genelgeler, belgeler ve
raporları (%89) ikinci sırada bültenler, kurum gazeteleri ve dergiler (%57) izlemekte,
125
bunu sırasıyla çalışanlara yönelik el kitapları veya broşürler (%53) ile ilan ve duyuru
tahtaları (%51) izlemektedir. Bu kapsamda afişlerin (%42) ise çok fazla tercih
edilmediği söylenebilmektedir. Yazılı olmayan araçlara bakılacak olduğunda; sıkça
kullanılan toplantı ve görüşmelerden (%90) sonra, konferans ve seminerlerden (%60)
de bu amaçla yararlanıldığı görülmektedir. Törenler ve organizasyonlar (%49) ise bu
kapsamda pek fazla tercih edilmemektedir.
6.3.2. Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçlarının kullanımı
Tablo - 10: “Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçlarını kullanıyor
musunuz?” sorusuna alınan yanıtlara ilişkin tablo
Frekans (sıklık)
Yüzde
Evet
98
98,0
Hayır
2
2,0
Toplam
100
100,0
Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojilerinden yararlanma oranına
bakıldığında; %98 oranında bu teknolojilerin kullanıldığı görülmektedir. Bununla
birlikte, yalnızca %2’lik bir oranın örgüt içi iletişim bağlamında bu teknolojilerden
yararlanmadığı da dikkat çekmektedir. %2’lik bu örneklem dağılımının yeni iletişim
teknolojilerinden
kullanmadıkları
yararlandıkları,
ifade
ancak
örgüt
içi
iletişim
edilebilmektedir.
Örgüt
içi
iletişimde
uygulamalarında
yeni
iletişim
teknolojilerinden yararlanmayan %2’lik oranın, bu araçları tercih etmeme nedenleri
126
incelendiğinde; tamamının üst düzey yönetimin tercihleri sebebiyle bu araçları
kullanmadıkları, anket bulguları doğrultusunda görülebilmektedir.2
6.4. Örgüt içi iletişimde kullanılan yeni iletişim teknolojileri araçlarına
ilişkin bulgular
Tablo - 11: “Örgüt içi iletişimde hangi yeni iletişim teknolojileri araçlarını
kullanmaktasınız?” sorusuna alınan yanıtlara ilişkin tablo
Frekans (sıklık)
Hayır Toplam
22
100
Evet
78,0
Yüzde
Hayır
22,0
Toplam
100,0
Örgüt web siteleri
Evet
78
Kurumsal e-mail adresleri
96
4
100
96,0
4,0
100,0
64
36
100
64,0
36,0
100,0
19
81
100
19,0
81,0
100,0
Örgüt içi ağlar –intranet
69
31
100
69,0
31,0
100,0
Video konferanslar
41
59
100
41,0
59,0
100,0
Sosyal medya sosyal ağlar
43
57
100
43,0
57,0
100,0
Diğer
13
87
100
13,0
87,0
100,0
Mailing list – kurum içi haber
grupları
Örgütsel bloglar
Örgüt içi iletişimde kullanılan yeni iletişim teknolojileri araçlarına bakılacak
olduğunda; örgüt web sitelerinin kullanılma oranının %78 olduğu görülmektedir.
Tablodan da görülebileceği gibi; örgüt içi iletişimde kullanılan yeni iletişim
teknolojileri araçları içerisinde örgüt web sitelerinin yoğun olarak kullanıldığı ve
2
Bu
araçların
tercih
edilmemesinde;
denetlenme
güçlüğü,
güncellemelerin
oluşturduğu iş yükü, örgüt içi hiyerarşiye uygun olmama, altyapı eksikliği,
çalışanların bu alandaki becerilerinin yetersizliği gibi anket formunda sorgulanan
diğer unsurların ise belirleyici etkenler olmadığı söylenebilmektedir.
127
tercih edildiği söylenebilmektedir. Örgüt web siteleri kapsamında örgüte yönelik
bilgiler, ürünler ve sunduğu hizmetler ile güncel gelişmeler yer almakta; örgütün iç
ve dış hedef kamu kategorileriyle simetrik iletişim kurarak geliştirebilmesi olanaklı
hale gelebilmektedir. Örgüte yönelik bilgilendirici bir işlev gören web sitelerinden;
örgüt içi iletişim bağlamında, örgüt web sitelerindeki çalışanlara yönelik başlıklar
aracılığıyla yararlanılabilmektedir. Ayrıca bu araçlar, gerekli bilgilerin iç hedef kamu
kategorisi olan örgüt çalışanlarına iletilebilmesinde de etkin bir araç olarak
kullanılmaktadır. Araştırma kapsamındaki büyük ölçekli kurumsal firmaların,
firmanın tanıtım yüzü olan örgüt web sitelerinin önemini kavradıkları; örgüte yönelik
bilgilendirmelerde, iç ve dış hedef kamu kategorileriyle iki yönlü simetrik iletişim
kurma ve geliştirmede örgüt web sitelerinden yoğun olarak yararlandıkları da dikkat
çekmektedir.
Kurumsal elektronik posta adreslerinin örgüt içi iletişim aracı olarak
kullanılma oranı ise %96 gibi yüksek bir oran olarak görülmektedir. Araştırma
bulguları incelendiğinde; örgüt içi iletişimde en sık kullanılan yeni iletişim
teknolojileri aracının yüksek bir oranla kurumsal elektronik posta adresleri olduğu
dikkat çekmektedir. Yapılan yüz yüze görüşmeler ve araştırma bulguları
değerlendirildiğinde; bu aracın yoğun olarak tercih edilme sebepleri; arşivleme
olanağı, kolayca farklı birimlere iletilerin ve belgelerin iletilmesini sağlaması ve
özellikli olarak belirlenen örgüt çalışanlarına gönderilebilme olanağı sunmasıdır.
Ayrıca kurumsal elektronik posta adreslerinin, hızlı ve iş akışını engellemeksizin
örgüt içi iletişimi olanaklı kılması da bir diğer dikkat çeken özelliğidir. Kimi
örgütlerde resmi yazışmalar da kurumsal elektronik posta adresleri aracılığıyla
128
gerçekleştirilirken; kimi örgütlerde ise geleneksel araçlarla eşgüdümlü olarak
kullanılmakta ve daha çok günlük rutin raporlamalarda tercih edilmektedir.
Tablodan görülebileceği gibi; mailing list – kurum içi haber gruplarının örgüt
içi iletişim uygulamalarında kullanımına bakıldığında, kullanım oranının %64 olduğu
görülmektedir. Maling list - kurum içi haber grupları da kurumsal elektronik posta
adreslerine benzerlikler göstermekte; kurumsal elektronik posta adreslerinin belli bir
alana,
konuya
ve
belli
kullanıcılara
yönelik
özelleştirilmiş
hali
olarak
düşünülebilmektedir. Elektronik posta gruplarında, listeye kayıtlı kullanıcılar,
birbirleriyle
etkileşime
geçerek
farklı
konularda
bilgi
paylaşımında
bulunabilmektedir. Örgütler bazında ve örgüt içi iletişim uygulamaları bünyesinde
kullanımına bakılacak olduğunda, departman çalışanlarına veya tüm örgüt
çalışanlarına yönelik maling list’ler oluşturulabilmekte; böylelikle örgüt kapsamında
veya ilgili birim bünyesinde gerekli duyuruların yapılması, çalışanların ve
çalışanlarla yöneticilerinin karşılıklı olarak iletişime geçebilmeleri olanaklı hale
gelebilmektedir. Araştırma kapsamında da bu araçların yoğunluklu olarak tercih
edildiği görülmektedir.
Örgüt içi iletişimde örgütsel blogların kullanılma oranı ise %19’dur.
Araştırmanın veri toplama sürecinde örgütsel bloglar, içeriği örgütlere en sıklıkla
açıklanma ihtiyacı duyulan yeni iletişim teknolojileri aracı olmuştur. Büyük ölçekli
kurumsal firmalar bünyesinde bile, örgütsel bloglar, çoğunlukla örgüt içi iletişim
uygulamalarının gerçekleştirildiği bir yeni iletişim teknolojileri mecrası olarak
algılanmamaktadır. Weblog kavramının kısaltmasından gelen blog kavramı; düzenli
aralıklarla güncellenen yazılı ve görsel içeriklerle desteklenen online gazeteler olarak
açıklanabilmektedir. Örgüt içi iletişim uygulamaları kapsamında ise örgütsel bloglar;
129
benzer bir şekilde örgüte yönelik yazılı ve görsel öğelerle desteklenen bilgi ve
duyuruların yer aldığı online gazeteler olarak açıklanabilmekte, karşılıklı ve
etkileşimli yapısıyla iki yönlü simetrik iletişime olanak tanıması açısından da önem
taşımaktadır. Bu araçlar; örgütün her kademeden çalışanı arasında belli bir konunun
iki yönlü ve karşılıklı iletişime olanak tanıyan bir şekilde tartışılabilmesini olanaklı
kılan, örgüt çalışanları dışındaki kişilere kapalı interaktif ortamlara işaret etmektedir.
Tablodan da görülebileceği gibi; örgütsel bloglar, örgüt içi iletişim uygulamalarında
yoğun olarak tercih edilmemektedir.
Örgüt içi ağlar olarak da nitelendirilebilen intranetlerin örgüt içi iletişim
uygulamalarında kullanım oranı ise %69 olarak görülmektedir. Araştırma
kapsamında örgüt içi ağlar – intranetlerin, örgüt içi iletişim uygulamalarında yoğun
olarak kullanıldığı dikkat çekmektedir. İntranetler, yalnızca örgüt çalışanlarının
erişimini olanaklı kılan bir yeni iletişim teknolojileri mecrasına işaret etmekte;
geleneksel araçlardan ilan ve duyuru tahtaları gibi işlev görerek örgütle ilgili çeşitli
bilgilerin ve duyuruların aktarılmasında kullanılmaktadır.
Video konferansların örgüt içi iletişim uygulamalarında kullanım oranı ise,
%41’dir. Farklı lokasyondaki firma çalışanlarının eşzamanlı ve karşılıklı iletişimine
izin veren video konferanslar; araştırma kapsamındaki örgütler bünyesinde, örgüt içi
iletişim uygulamalarında yoğunluklu olarak kullanılmamaktadır.
Sosyal medya ve sosyal ağların örgüt içi iletişim uygulamalarında
kullanımına bakılacak olduğunda; %43 oranında kullanılmasına rağmen, %57’lik
oranla bu araçların örgüt içi iletişim uygulamalarında genellikle tercih edilmediği
görülmektedir. Sosyal medya ve sosyal ağlar örgütler tarafından bir örgüt içi iletişim
130
mecrası olarak genellikle algılanmamakta ve bu mecralara pek çok örgütte erişim
hakkı olmamaktadır. Sosyal medya ve sosyal ağlarda, örgüte yönelik duyuru ve
bilgilendirmelerin, genellikle örgüt çalışanlarının bireysel hesapları aracılığıyla
yapıldığı görülmektedir.
Bu yeni iletişim teknolojileri araçlarının yanı sıra, kimi örgütlerde farklı
araçlardan yararlanan %13’lük bir oran da bulunmaktadır. Bu bağlamda, kullanılan
diğer yeni iletişim teknolojileri araçları içerisinde; Tesco Kipa’nın kullandığı
Microsoft yazılımı Yammer, THY’nin iç iletişim ağı Crewrest, Pegasus’un intranet
ağı Peganet, Migros’un kullandığı Tamim, Sütaş’ın kullandığı Palm (Palmos işletim
sistemi: adres defteri, zaman çizelgesi, notlar gibi bilgilerin yer aldığı bir çeşit avuç
içi bilgisayar), EÜAŞ’ın kullandığı elektronik imza, bilgi ekranları, telekonferans,
firmaya ait diğer özel programlar sayılabilmektedir.
Yapılan bu araştırma sonucunda, örgüt içi iletişimde en fazla kullanılan yeni
iletişim teknolojileri aracının %96’lık yüksek bir oranla kurumsal elektronik posta
adresleri olduğu görülmektedir. Bunu sırasıyla örgüt web siteleri (%78), örgüt içi
ağlar – intranet (%69) ve mailing list – kurum içi haber grupları (%64) izlemektedir.
Sosyal medya ve sosyal ağlardan (%43), video konferanslardan (%41) ve örgütsel
bloglardan (%19) ise örgüt içi iletişim uygulamalarında çokça yararlanılmadığı ileri
sürülebilmektedir.
131
6.4.1. Örgüt içi iletişimde kullanılmadığı halde etkili bir örgütsel iletişim
aracı olarak düşünülen yeni iletişim teknolojileri araçları
Tablo - 12: “Bu araçlardan kullanmadığınız halde etkili bir örgütsel iletişim
aracı olduğunu düşündüğünüz araç veya araçlar hangisi veya hangileridir?”
sorusuna alınan yanıtlara ilişkin tablo
Frekans
(sıklık)
Yüzde
71
71,0
Mailing list- kurum içi haber grupları
3
3,0
Örgüt web siteleri
1
1,0
Örgütsel bloglar
3
3,0
Örgütsel bloglar, Örgüt içi ağlar- intranet
1
1,0
Sosyal medya ve sosyal ağlar
11
11,0
Sosyal medya ve sosyal ağlar, Örgütsel bloglar
1
1,0
Video konferans, Sosyal medya ve sosyal ağlar
1
1,0
Video konferanslar
5
5,0
3
3,0
100
100,0
Soruyu yanıtlamayanlar
Diğer
Toplam
Örgütler bünyesinde, örgüt içi iletişimde kullanılmadığı halde etkili bir
örgütsel iletişim aracı olduğu düşünülen araçların ne olduğunu belirlemeye yönelik
açık uçlu olarak yöneltilen 15. soruya (Bkz. Ek-1), araştırma örneklemi bünyesinde
%29’luk bir oranla katılımın sağlandığı görülmektedir. Örgütlerin kullanmadıkları
halde etkili bir örgütsel iletişim aracı olduğunu düşündükleri araçlar içerisinde
%11’lik bir oranla “sosyal medya ve sosyal ağlar” cevabının öne çıktığı ifade
edilebilmektedir. Bunu %5’lik bir oranla “video konferanslar” izlemekte, ardından
%3’lük oranlarla “örgütsel bloglar” ve “mailing list – kurum içi haber grupları”
gelmektedir. Buna göre örneklem grubundaki örgüt çalışanları; sosyal medya ve
132
sosyal ağların örgüt içi iletişimde etkin olarak kullanıldığında etkili bir örgütsel
iletişim aracı olduğunu düşünmektedirler. Video konferansların da etkin bir şekilde
kullanıldığında, etkili bir örgütsel iletişim aracı olabileceğini düşünen çalışanlar; bu
aracın özellikle de görsel hafıza açısından önemli olduğunu vurgulamaktadırlar.
Daha geniş bir kitleye ulaşmak için örgütsel blogların farklı, katılımcı ve etkileşimli
bir yapıya olanak tanıyabileceğini düşünenler de mevcuttur. Verilen diğer cevaplar
arasında %1’lik bir oranla “örgüt web siteleri” de bulunmaktadır. Bununla birlikte,
tablodan da görülebildiği gibi, toplamda %3’lük bir örneklem dağılımı; bu soruyu
birden fazla yeni iletişim teknolojileri aracı doğrultusunda yanıtlamıştır. Bu dağılım
incelendiğinde %1’lik bir oranla “örgütsel bloglar, örgüt içi ağlar – intranet”, %1’lik
bir oranla “sosyal medya ve sosyal ağlar, örgütsel bloglar”, %1’lik bir oranla “video
konferans, sosyal medya ve sosyal ağlar” örgütler tarafından örgüt içi iletişimde
kullanılmadığı halde etkili bir örgütsel iletişim aracı olarak düşünülmektedir.
Bununla birlikte, %3’lük bir örneklem grubunun, belirtilen yeni iletişim teknolojileri
araçları dışında farklı yanıtlar verdiği görülmektedir. 3
Yeni iletişim teknolojileri araçlarının farklı özelliklerinden örgüt içi iletişim
uygulamalarında yararlanılabilmesi için; örgütler bünyesine kazandırılması ve etkin
bir şekilde yönetilebilmesi gerekmektedir. Örgütler bünyesinde, daha etkin bir
şekilde karşılıklı ve etkileşimli bir örgüt içi iletişim ortamının oluşabilmesinde, bu
araçların farklı niteliklerinden yararlanılması önem taşımaktadır.
3
“Diğer” olarak belirtilen %3’lük örneklem grubunun %1’lik bir kısmı hizmet içi
eğitim kursları, %1’lik bir kısmı telefon yanıtını verirken, %1’lik bir oran ise bu
araçların kullanımının bir gereklilik olduğunu ifade etmiştir.
133
6.4.2. Örgüt içi iletişimde kullanılan yeni iletişim teknolojileri araçlarının
güncellenme sıklığı
Tablo - 13: Yeni iletişim teknolojileri araçlarının güncellenme sıklığına ilişkin
tablo4
Sık sık
Sürekli olarak
(haftada birkaç
(her gün)
kez)
F.
%
F.
%
Örgüt web
siteleri
Mailing list –
kurum içi haber
grupları
Ortalama (ayda
birkaç kez)
Az (Birkaç
ayda bir)
Güncelleme
yapılmamaktadır
Toplam
F.
%
F.
%
F.
%
F.
%
38
50,7%
15
20,0%
11
14,7%
10
13,3%
1
1,3%
75
100,0%
36
47,4%
8
10,5%
19
25,0%
11
14,5%
2
2,6%
76
100,0%
Örgütsel bloglar
7
25,0%
8
28,6%
6
21,4%
4
14,3%
3
10,7%
28
100,0%
Örgüt içi ağlar –
intranet
27
39,1%
14
20,3%
17
24,6%
9
13,0%
2
2,9%
69
100,0%
Sosyal medya
sosyal ağlar
14
35,0%
9
22,5%
8
20,0%
4
10,0%
5
12,5%
40
100,0%
Diğer
2
28,6%
3
42,9%
1
14,3%
0
0,0%
1
14,3%
7
100,0%
Örgüt içi iletişimde kullanılan yeni iletişim teknolojileri araçlarının
güncellenme sıklığına bakılacak olduğunda, örgüt web sitelerinin %50,7’lik bir
oranla sürekli olarak (her gün) güncellendiği görülmektedir. Araştırma kapsamında
bu oranı, örgüt web sitelerinin %20’lik bir oranla sık sık(haftada birkaç kez)
güncellendiği bilgisi izlemekte; daha sonra %14,7’lik bir oranla ortalama (ayda
4
Bu tabloda, ilgili soruyu cevaplandıran yüzde esas alınarak bu doğrultuda
hesaplamalar biçimlendirilmiştir. Örneğin, 100 örgüt bünyesinde %75’lik bir oranla
cevaplandırılan örgüt web sitelerinin güncellenme sıklığına bakılacak olduğunda; bu
aracı sürekli olarak (her gün) güncelleyen 38 örgüt, soruyu cevaplandıran 75 örgütün
%50,7’sine denk gelmektedir.
134
birkaç kez) ölçeğinde güncellendiği bulgusu gelmektedir. %13,3’lük bir oranla
güncellemelerin az (birkaç ayda bir) ölçeğinde yapıldığı, %1,3’lük bir oranla ise
örgüt web sitelerinde güncelleme yapılmadığı görülmektedir.
Buradan da görülebileceği gibi; örgüte dair bilgiler ve güncel gelişmelerin iç
ve dış hedef kamu kategorileriyle karşılıklı ve etkileşimli olarak iletilmesini sağlayan
örgüt web sitelerinin, yoğunluklu olarak sürekli güncellendiği bulgusuna ulaşılmıştır.
Örgüt içi iletişimde örgütle ilgili güncel bilgilerin ve gelişmelerin duyurulmasında,
sürekli olarak güncellemelerin yapıldığı örgüt web siteleri, bu özelliği dolayısıyla da
önemli bir yeni iletişim teknolojileri mecrası olarak dikkat çekmektedir.
Tablodan da görülebileceği gibi, mailing list – kurum içi haber gruplarının
güncellenme sıklığına bakıldığında; %47,4’lük bir oranla sürekli olarak (her gün)
güncellenmelerin yapıldığı dikkat çekmektedir. Araştırma kapsamında bu bulguyu,
%25’lik bir oranla ortalama (ayda birkaç kez) ifadesi ile %14,5’lik oranla az (birkaç
ayda bir) ifadesi izlemektedir. Bu kapsamda, %10,5’lik bir oran, sık sık (haftada
birkaç kez) güncellemelerin yapıldığı ifade etmekteyken, %2,6’lık bir oranın da
güncelleme yapılmadığını belirttiği görülmektedir.
Araştırma
bulgularından
da
görülebileceği
gibi,
örgüt
içi
iletişim
uygulamalarında kullanılan mailing list - kurum içi haber gruplarının güncellenme
sıklığı
sürekli
olarak
hesaplanmıştır.
Elektronik
posta
listesi
olarak
da
nitelendirilebilecek bu araçlar, örgüt içindeki güncel bilgilerin, listeye kayıtlı
kullanıcılarla anında paylaşılarak karşılıklı, etkileşimli ve iki yönlü iletişimine olanak
tanıyarak iletilmesini sağladığından; örgüt içi iletişim bağlamında etkin olarak
kullanılabilmesi için güncellemelerin sürekli olarak yapılması gerekmektedir.
135
Örgütsel bloglar, örgüt içi iletişimde yoğunluklu olarak kullanılan bir yeni
iletişim teknolojileri aracı olmamakla birlikte; kullanan örgütlerde güncellemeler,
%28,6’lık bir oranla sık sık (haftada birkaç kez) yapılmaktadır. Bunu %25 ile sürekli
olarak ifadesi izlemekte, daha sonra %21,4 ile ortalama (ayda birkaç kez) ifadesi,
%14,3 ile az (birkaç ayda bir) ifadesi, %10,7’lik bir oranla da güncelleme
yapılmamaktadır ifadesi gelmektedir.
Örgütsel bloglar, örgüt içi iletişim uygulamalarında örgütler tarafından
yoğunluklu olarak tercih edilmemekte, kullanan örgütlerde ise güncellemelerin
haftada birkaç kez yapıldığı görülmektedir. Örgütle ilgili bilgilerin ve gelişmelerin
aktarıldığı bir çeşit online bültenler veya gazeteler olarak da nitelendirilebilecek
örgütsel bloglar için; haftada birkaç kez yapılan güncellemelerin yeterli olduğu
söylenebilmektedir.
Tablodan da görüldüğü üzere; örgüt içi ağlar – intranetler, %39,1’lik bir
oranla sürekli olarak (her gün) güncellenmektedir. Bunu %24,6’lık bir oranla
ortalama (ayda birkaç kez) ifadesi izlemekte, %20,3 ile sık sık (haftada birkaç kez)
ifadesi takip etmekte, daha sonra %13 ile az (birkaç ayda bir) ifadesi ve %2,9 ile
güncelleme yapılmamaktadır ifadesi gelmektedir.
Örgüt içi iletişimde yoğun olarak kullanılan örgüt içi ağlar – intranetler; aynı
zamanda kullanılan örgütlerde sürekli olarak güncellenmektedir. Böylelikle örgüt
çalışanlarının sürekli olarak birbiriyle iletişimi sağlanmakta ve çalışanlara yönelik
çeşitli
bilgilendirmeler,
örgütteki
güncel
gelişmeler
doğrultusunda
yapılan
güncellemeler yardımıyla intranet sistemleri ile tüm çalışanlara iletilebilmektedir.
Sosyal medya ve sosyal ağlar, örgüt içi iletişim aracı olarak örgütler
tarafından fazla tercih edilmemekle birlikte, kullanan örgütlerin %35’lik bir oranla
136
sürekli olarak (her gün) bu mecralarda gerekli güncellemeleri yaptığı görülmektedir.
Bunu %22,5’lik bir oranla sık sık (haftada birkaç kez) ifadesi, %20 ile ortalama
(ayda birkaç kez) ifadesi, %12,5 ile güncelleme yapılmamaktadır ifadesi, daha sonra
ise %10 ile az (birkaç ayda bir) ifadesi izlemektedir.
Araştırma
bulgularından
da
görülebileceği
gibi;
örgüt
içi
iletişim
uygulamalarında örgütler tarafından yoğunluklu olarak tercih edilmeyen sosyal
medya ve sosyal ağlar; kullanan örgütlerde ise sürekli olarak güncellenmektedir.
Sosyal medya ve sosyal ağ platformları; örgüt çalışanlarınca örgüt içi iletişim
mecrası olarak genellikle algılanmamaktadır. Pek çok örgüt çalışanının; bu
platformlarda bireysel olarak kullandığı bir hesabının olduğu, bu hesaplar aracılığıyla
kimi zaman örgüte yönelik duyurular da yaptıkları halde, daha çok kişisel amaçlarla
yararlandıkları bulgularına ulaşılmıştır. Araştırma kapsamında çoğunlukla firmaların
örgüt adına açtıkları, örgüte yönelik bilgilendirmeleri ve duyuruları ilettikleri ve
örgüt içi iletişimde yararlandıkları kurumsal sosyal medya ve sosyal ağ hesapları
bulunmamaktadır. Örgüt çalışanları kişisel hesaplarını kimi zaman bu amaçlarla
kullandığını ifade etmekle birlikte; pek çok örgütte bu mecralara erişim, iş akışını
engellediği gerekçesiyle bulunmamaktadır.
Örgüt içi iletişimde kullanılan yeni iletişim teknolojileri araçlarının
güncellenmesine yönelik genel bir analiz yapılacak olduğunda; en yüksek oranla
(%50,7) sürekli olarak güncellenen örgüt web siteleri; araştırma örneklemi
kapsamında gerekli güncellemelerin en sık yapıldığı yeni iletişim teknolojileri aracı
olarak dikkat çekmektedir. Bunu %47,4’lük bir oranla mailing list – kurum içi haber
grupları ve %39,1’lik bir oranla örgüt içi ağlar – intranet sistemlerinin sürekli olarak
güncellendiği bulgusu izlemektedir. Kullanan örgütlerde sosyal medya ve sosyal ağ
137
hesapları da, %35’lik bir oranla sürekli olarak güncellenmektedir. Örgütsel bloglarda
ise; kullanan az sayıda birkaç örgütün bu araçları, %28,6’lık bir oranla sık sık
güncellediği görülmektedir.
Örgüt içi iletişimde en yoğun olarak kullanılan kurumsal elektronik posta
adresleri, güncellenme sıklığı sorusuna dâhil edilmemiştir. Bunun sebebi, elektronik
postaların güncellenme gerekliliğinin olmayışı, gerekli olduğunda ve iletilmek
istenen bilgiler dâhilinde kullanıcılar tarafından yararlanılan bir araç olmasından
kaynaklanmaktadır. Video konferanslar ise, örneklem grubundaki firmalar
kapsamına
örgüt
içi
iletişim
uygulamalarında
genellikle
yoğun
olarak
kullanılmamasına rağmen, yine benzer sebeplerle güncellenme sıklığı sorusuna dâhil
edilmemiştir. Bunun sebebi, bu aracın da, güncelleme gerektirmeyen ve gerekli
oldukça ve iletilmek istenen bilgiler dâhilinde karşılıklı olarak farklı lokasyonlardaki
firma çalışanlarının iletişimine olanak tanıyan bir araç olmasından ileri gelmektedir.
138
6.4.3. Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçlarının kullanılma
alanları
Tablo - 14: “Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçlarını hangi
bilgilerin paylaşılmasında kullanmaktasınız?” sorusuna alınan yanıtlara ilişkin
tablo
Frekans (sıklık)
Evet Hayır Toplam
Örgüt içi etkinlik ve organizasyonların
duyurulması
Unvan ve görev değişiklikleri, atamalar ve
eleman ihtiyacının iletimi
Evet
Yüzde
Hayır Toplam
91
9
100
91,0
9,0
100,0
81
19
100
81,0
19,0
100,0
Personele yönelik çeşitli bilgilerin iletimi
77
23
100
77,0
23,0
100,0
Yapılacak toplantılar için bilgilendirme amacıyla
81
19
100
81,0
19,0
100,0
Diğer
18
82
100
18,0
82,0
100,0
Tablodan da görülebildiği gibi, örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri
araçları, %91’lik yüksek bir oranla örgüt içi etkinlik ve organizasyonların
duyurulmasında kullanılmaktadır. Örgüt içi etkinlik ve organizasyonlar; örgüt
çalışanlarının ortak bir örgüt kültürü çerçevesinde toplanabilmesine yardımcı olması
ve örgütteki işbirliği ve dayanışma temelli bir örgüt iklimi yaratmaya katkıda
bulunması açısından önem taşımaktadır. Örgüt içi iletişimin çalışanlara bilgi iletme
fonksiyonu kapsamında düşünülebilecek örgüt içi etkinlik ve organizasyonların
duyurumu; örgütlerde yoğunluklu olarak yeni iletişim teknolojileri araçları ile
çalışanlara iletilmektedir. Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanım
alanları temelinde bakıldığında, bu araçlardan yoğunluklu olarak örgüt içi etkinlik ve
organizasyonların duyurulmasında bir aracı olarak yararlanıldığı dikkat çekmektedir.
Unvan ve görev değişiklikleri, atamalar ve eleman ihtiyacının iletiminde
%81’lik bir örneklem grubu yeni iletişim teknolojileri araçlarından yararlanmaktadır.
139
Örgüt içi iletişimin çalışanlara bilgi verme işlevi kapsamında düşünülebilecek unvan
ve görev değişiklikleri, atamalar ve eleman ihtiyacının iletimi; örgüt çalışanlarının
işleriyle ilgili süreç ya da politika değişikliklerinden haberdar edilmesi amacını
taşımaktadır. Araştırma bulgularından da görülebileceği gibi, bu bilgilerin
iletilmesinde de örgütler, yoğunluklu olarak yeni iletişim teknolojileri araçlarından
yararlanmaktadırlar.
Personele yönelik servis güzergâhı, doğum günleri, kan ihtiyacı, çalışanların
dâhili telefonları gibi bilgilerin iletilmesinde bu yeni araçlardan yararlanan örgütler;
örneklem grubunun %77’lik bir kısmını oluşturmaktadır. Araştırma bulgularından da
görülebileceği gibi; örgüt içi iletişim kapsamında personele yönelik çeşitli bilgilerin
iletilmesinde
yoğunluklu
olarak
yeni
iletişim
teknolojileri
araçlarından
yararlanılmaktadır. Personele yönelik servis güzergâhı, doğum günleri, kan ihtiyacı
gibi bilgilerin iletimi; örgüt içi iletişimin bilgi verme işlevinin yanı sıra bütünleştirici
işlevi kapsamında da düşünülebilmektedir. Örgüt içi iletişimde iş akışının etkin bir
şekilde sürdürülebilmesinde; örgüt içi çalışanların kullanımına açık yeni iletişim
teknolojileri mecralarında örgüt çalışanlarının dâhili telefonlarının iletilmesi veya
örgüt çalışanlarına sunulan servislere yönelik bilgilendirmelerin bulunması önem
taşımaktadır. Aynı zamanda örgüt içi iletişimin çalışanları bütünleştirici işlevi
kapsamında; çalışanların doğum günlerinin paylaşılması ve kutlanması, ya da hasta
olan personel veya yakını için kan ihtiyacı duyurularının yapılması; çalışanların
çalıştıkları örgüte yönelik aidiyet duygularını geliştirici bir işlev görmekte, çalışanlar
arası işbirliği ve dayanışma temelli bir çalışma ortamını olanaklı kılmaktadır.
Yapılacak toplantılara yönelik bilgilendirme amacıyla yeni iletişim
teknolojilerinin kullanımı, %81’lik bir orana işaret etmektedir. Yapılacak toplantılara
140
yönelik bilgilendirmeler; örgüt içi iletişimin bilgi iletme fonksiyonu kapsamında
düşünülebilmekte ve örgütler bünyesinde yoğunluklu olarak yeni iletişim
teknolojileri araçları ile duyurulmaktadır. Bu durum; örgüt içi iletişimde geleneksel
araçlar ve yeni iletişim teknolojileri araçlarının birlikte ve eşgüdümlü olarak
kullanıldığını destekler niteliktedir. Örgüt içi iletişimin geleneksel araçlarından biri
olan toplantılar, örgüt çalışanlarına yeni iletişim teknolojileri aracılığıyla
aktarılmaktadır.
Yapılan araştırma bulguları genel olarak analiz edildiğinde; örgüt içi
iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçlarının %91’lik yüksek bir oranla en yoğun
olarak örgüt içi etkinlik ve organizasyonların duyurulmasında kullanıldığı
görülmektedir.
Bunu,
%81’lik
eşit
oranlarla
yapılacak
toplantılar
için
bilgilendirmeler ile unvan ve görev değişiklikleri, atamalar ve eleman ihtiyacının
iletiminde bu araçların kullanıldığı bulgusu izlemektedir. Daha sonra ise; %77’lik bir
oranla personele yönelik servis güzergâhı, doğum günleri, kan ihtiyacı, çalışanların
dâhili telefonları gibi bilgilerin iletilmesinde kullanıldığı bulgusunun geldiği
görülmektedir.
Örgüt
içi
iletişimde
yeni
iletişim
teknolojilerinin
hangi
bilgilerin
paylaşılmasında kullanıldığına yönelik bu soruda; %18’lik bir oran da bu araçları,
belirtilen seçeneklerin haricinde diğer alanlarda kullandıklarını ifade etmiştir. Bu
diğer alanlar incelendiğinde; alınan ödüller, başarılar, üretim ihracat rekorları,
kurumda yeni başlayan süreçlere yönelik bilgilendirmeler, belge paylaşımı, kurum içi
eğitimler, güncel haberleşme ve bilgi paylaşımı, günlük rutin raporlamalar, iş
talepleri, yönetim sistemleri dokümantasyonu, yakın vefat duyuruları, yasal-mevzuat
değişiklikleri, sosyal içerikli faaliyetler, yazışmalar, yönetmelik gibi çeşitli alanlarda
141
bu araçlardan yararlanıldığı görülmektedir. Araştırma bulguları kapsamında, yeni
iletişim teknolojileri araçlarının örgüt içi iletişimde çeşitli bilgilerin paylaşımında
yoğunluklu olarak tercih edildiği görülmektedir.
6.4.4. Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçlarının tercih
edilme sebepleri
Tablo - 15: “Örgüt içi iletişimde yararlandığınız bu yeni iletişim teknolojileri
araçları ile geleneksel araçları karşılaştırdığınızda bu yeni araçları tercih etme
sebebiniz nedir?” sorusuna alınan yanıtlara ilişkin tablo
Frekans (sıklık)
Yüzde
Daha hızlı ve pratik olması
Evet
93
Hayır
7
Toplam
100
Evet
93,0
Hayır
7,0
Toplam
100,0
Düşük maliyeti sebebiyle
81
19
100
81,0
19,0
100,0
Çalışanların yönetime katılım düzeylerini
artırarak katılımcı bir yapının oluşumuna olanak
tanıması
51
49
100
51,0
49,0
100,0
Yönetim ve çalışanlar arası iyi ilişkiler kurma ve
geliştirmeye olanak tanıması
38
62
100
38,0
62,0
100,0
Astların üstlerine fikirlerini ifade edebilmelerini
kolaylaştırması
39
61
100
39,0
61,0
100,0
Kâğıt ve doküman yönetiminde verimlilik
sağlaması
68
32
100
68,0
32,0
100,0
Diğer
8
92
100
8,0
92,0
100,0
Örgüt içi iletişim uygulamalarında yeni iletişim teknolojilerinin geleneksel
araçlara tercih edilme sebeplerine bakıldığında; en temel sebebin %93’lük yüksek bir
oranla daha hızlı ve pratik olması olduğu görülmektedir.
Yeni iletişim teknolojileri araçları; iletilmek istenen bilgiler ve duyuruları
eşzamanlı ve karşılıklı olarak iletebilme olanağına sahiptir. Bu araçlar, örgüt içi
iletişimde zaman tüketimini sınırlandırmakta, daha çabuk ve daha kolay bir şekilde
142
her aşamadan örgüt çalışanının iletişimine olanak tanımakta, aynı zamanda bunu
geleneksel araçlardan daha hızlı ve pratik bir şekilde gerçekleştirmektedirler.
Araştırma kapsamında örgütler bünyesinde de, bu araçların yoğunluklu olarak bu
şekilde algılandıkları dikkat çekmektedir.
Düşük maliyeti sebebiyle bu araçların geleneksel araçlara nazaran tercih
edilebilir olduğunu ileri sürenler, %81’lik bir örneklem grubunu oluşturmaktadır.
Örgütler, kendilerini iç paydaşları olan çalışanlarına yönelik tanıtmak, çalışanların
örgüte yönelik beklentilerini algılayabilmek ve her seviyeden çeşitli çalışanın
iletişimini yürütmek amaçlı gerçekleştirdikleri örgüt içi iletişim uygulamalarında,
yeni iletişim teknolojileri araçlarından yararlanmakta ve böylelikle çoğunlukla
kurulum süreci dışında, maliyet avantajı da sağlamaktadır. Araştırma kapsamında da
örgütler, yeni iletişim teknolojileri araçlarının geleneksel araçlara nazaran tercih
edilebilir olma sebepleri içerisinde, yoğunluklu olarak bu araçların düşük maliyetli
olmaları dolayısıyla örgütlerde kullanıldıklarını ifade etmişlerdir.
Tablodan da görülebileceği gibi; yeni iletişim teknolojileri araçlarının,
çalışanların yönetime katılım düzeylerini artırarak katılımcı bir yapının oluşumuna
olanak tanıdığını ileri sürenler, %51’lik bir örneklem grubuna işaret etmektedir.
Yeni iletişim teknolojilerinin karşılıklı, iki yönlü ve etkileşimli özelliklerinin;
örgütler bünyesinde katılımcı bir örgüt yapısı oluşturmaya katkıda bulunabileceği
ileri sürülmektedir. Bu araçlardan etkin bir şekilde yararlanan örgütlerde, örgütle
ilgili bilgilerin çalışanlarla paylaşılmasının yanı sıra, yönetimin örgüte dair aldığı
veya almayı planladığı kararları çalışanlarının fikrine sunabilmesi ve geribildirim
alabilmesi de olanaklı olabilmektedir. Böylelikle, çalışanların da yönetimin
kararlarında söz söyleme hakkının olabildiği, karşılıklı ve etkileşimli iletişimin
143
gerçekleşebildiği açık yapılanmalı örgütler gözlemlenebilmektedir. Araştırma
kapsamında yüksek bir oranla bu araçların, çalışanların yönetimin kararlarına katılım
düzeylerini artırarak katılımcı bir yapıya olanak tanıdığının ifade edilmesi; araştırma
genelinde yeni iletişim teknolojilerinin etkileşim boyutundan da yararlanıldığını
göstermektedir. Ancak, yeni iletişim teknolojileri araçlarının bu özelliğinden
yararlanabilmenin, örgüt yönetimine bağlı bir durum olduğu; açık yapılanmalı ve
destekleyici örgütlerde görülebileceği de söylenebilmektedir. Aynı zamanda,
araştırma kapsamında destekleyici iletişim ortamının da yoğun olarak görüldüğünden
hareketle, bu durumun gerçekleşebilir olduğu ileri sürülebilmektedir.
Bu araçların yönetim ve çalışanlar arası iki yönlü ilişkiler kurma ve
geliştirmeye olanak tanıdığını ileri sürenler, örneklem grubunun yalnızca %38’lik bir
kısmıdır.
Kent ve Taylor (1998)’un belirttiği üzere, “teknolojinin tek başına ilişkiler
kurma ve yıkmada etkili olmadığı, ancak bu ilişkiler üzerindeki etkisinin
incelenebileceği” yargısıyla paralel olarak; araştırma kapsamındaki örgütler de yeni
iletişim teknolojileri araçlarının yönetim ve çalışanlar arası iyi ilişkiler kurma ve
geliştirmeye olanak tanıdığını yoğunluklu olarak düşünmemektedirler. Ancak, bu
araçların destekleyici bir çalışma ortamı oluşturmaya, tüm çalışanlarca benimsenen
ortak bir örgüt kültürünün oluşumuna ve farklı şekillerde oluşturulan yönetim çalışan ilişkilerini sürdürmeye yardımcı olduğu söylenebilmektedir. Yönetim ve
çalışanlar arası diyalog temelli ilişkiler kurmaya dayanan ilişkisel iletişim yaklaşımı
çerçevesinde örgüt içi iletişimde; karşılıklılık ve etkileşim esası dikkat çekmektedir.
Ancak, yönetim ve çalışanlar arası karşılıklılık ve etkileşim esasına dayalı iyi ilişkiler
kurmada,
yeni
iletişim
teknolojilerinden
yararlanmak
tek
başına
yeterli
144
olmamaktadır. Bununla birlikte, bu araçlar aracılığıyla; yönetimin çalışanların örgüte
ve örgütteki çalışma şartlarına yönelik beklentilerini ölçümleyerek, buna göre bir
yaklaşım geliştirebilmesi de olanaklı hale gelebilmektedir.
Bu araçlar aracılığıyla astların üstlerine fikirlerini ifade edebilmelerinin
kolaylaştığını düşünenler ise %39’luk bir örneklem grubuna işaret etmektedir.
Mükemmel örgütlerde örgüt içi iletişim uygulamaları, simetrik iletişim
şeklinde görülmektedir. Diyalojik iletişim çerçevesinde mükemmel örgütlerde bilgi
akışı iki yönlü, karşılıklı ve etkileşimli olarak yürütülmektedir. Bilgi akışı
yöneticilerden astlarına yönelik işe yönelik bilgilendirmeler ve talimatlar şeklinde
görüldüğü gibi; astlardan yöneticilerine yönelik yapılan işe veya yönetim kararlarına
ilişkin fikir beyanı şeklinde de görülebilmektedir. Araştırma kapsamında ise örgütler;
yeni iletişim teknolojileri araçlarının örgüt içi iletişimde astların üstlerine fikirlerini
ifade edebilmelerini kolaylaştırdığını yoğunluklu olarak düşünmemektedirler.
Yeni iletişim teknolojilerinin karşılıklı ve etkileşime izin veren yapısı
dolayısıyla astların üstlerine fikirlerini ifade edebilmelerini kolaylaştırarak, örgüt
kararlarına çalışanların da katılımına olanak tanıyacağı düşünülmekle birlikte;
uygulamada çok fazla geçerliliği olmadığı görülmektedir. Çalışanlar üst yönetimle
direkt olarak iletişime nadiren geçebilmekte, bu araçlar aracılığıyla genellikle birim
yöneticilerine ulaşabilmekte ve birim yöneticilerinin bilgilendirmeleri doğrultusunda
yönetimin kararları hakkında bilgi sahibi olarak fikir beyan edebilmektedirler.
Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojilerinden yararlanmanın; kâğıt ve
doküman yönetiminde verimlilik sağlaması açısından geleneksel araçlara tercih
edilebilir olduğunu düşünenler ise %68’lik bir örneklem grubuna işaret etmektedir.
145
Maliyet tasarrufunun özellikli bir alanı olarak düşünülebilecek kâğıt ve
doküman yönetiminde verimlilik; yeni iletişim teknolojileri araçlarının örgüt içi
iletişimde kullanımını, geleneksel araçlara nazaran tercih edilebilir kılmaktadır. Yeni
iletişim teknolojileri araçları ile örgüt içi iletişim kapsamındaki duyuru ve
bilgilendirmeler, resmi yazışmalar, kâğıt ve doküman yönetiminde verimlilik
sağlanarak gerçekleştirilebilmektedir. Aynı zamanda örgüt içi yazışmaların yeni
iletişim teknolojileri araçları ile arşivlenebilme olanağına da sahip olması, örgütlerin
bu araçları tercih etmesine neden olmaktadır. Araştırma kapsamında da bu araçların;
yoğunluklu olarak kâğıt ve doküman yönetiminde verimlilik sağlayarak örgüt
maliyetine katkıda bulunması bakımından geleneksel araçlara tercih edildiği
görülmektedir.
Yüz yüze uygulanan anketler sırasında firma yetkilileriyle yapılan yüz yüze
görüşmeler sonucunda, anketi yanıtlayan farklı kademelerdeki örgüt içi iletişimden
sorumlu yetkililerin bu araçların tercih edilmesine yönelik farklı tercihleri olduğu
görülmüştür. Yapılan bu araştırma bulguları değerlendirilecek olduğunda; anketi
yanıtlayan üst düzey yöneticiler ve birim yöneticileri ile birim yetkilileri ve
çalışanlarının, bu araçların tercih edilmesine yönelik farklı öngörülerinin bulunduğu
söylenebilmektedir. Üst yönetim daha çok maliyet ve tasarruf konularına eğilmekte
ve bu araçların çalışanların yönetim kararlarına katılarak katılımcı bir kültürün
oluşumuna katkıda bulunduğunu ifade etmekle birlikte; bu husus, birim çalışanları
tarafından her zaman bu şekilde algılanmamaktadır. Birim çalışanları, genellikle
daha hızlı ve pratik olması sebebiyle bu araçların örgüt içi iletişimde tercih edildiğini
ifade etmekte, bu araçların çalışanların yönetime katılım düzeylerini artırarak
katılımcı bir yapıya olanak tanıdığını ise düşünmemektedirler. Buradan hareketle,
146
örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojilerinin kullanımında bu araçların iki yönlü
ve etkileşimli özelliklerinden yararlanabilmek için örgütlerde zihniyet değişikliğine
ihtiyaç duyulduğu söylenebilmektedir. Bu araçların örgüt içi iletişimde iki yönlü ve
etkileşimli olarak kullanılabilmesi, yeniliğe ve farklı fikirlere açık örgütler ve örgüte
bağlı üst düzey yöneticiler aracılığıyla gerçekleşebilmektedir.
Araştırma kapsamında yeni iletişim teknolojileri araçlarının örgüt içi
iletişimde geleneksel araçlara tercih edilme sebeplerine bakıldığında; ilk olarak
%93’lük yüksek bir oranla daha hızlı ve pratik olması dolayısıyla tercih edildiği
görülmektedir. İkinci olarak, %81’lik bir oranla düşük maliyeti sebebiyle bu
araçların tercih edildiği belirtilmektedir. Daha sonra %68’lik bir oranla kâğıt ve
doküman yönetiminde etkinlik sağladığı yargısı gelmekte, bunu %51’lik bir oranla
çalışanların yönetime katılım düzeylerini artırarak katılımcı bir yapının oluşumuna
katkıda bulunması yargısı izlemektedir. Araştırmaya katılan örgütler bünyesinde bu
araçların astların üstlerine fikirlerini ifade etmeyi kolaylaştırması (%39) ile yönetim
ve çalışanlar arası iyi ilişkiler kurma ve geliştirmeye olanak tanıması (%38)
açısından tercih edilebilir olduğunu ileri sürenler ise yoğunluklu olarak
görülmemektedir.
Ayrıca, yeni iletişim teknolojileri araçlarını tercih edilebilir kılan diğer
unsurlar olarak örneklem grubunun verdiği yanıtlar incelendiğinde; arşivleme
kolaylığı, güvenilebilir oluşu, iletilecek kişi veya kişilerin belirlenebilmesi, daha kısa
sürede daha çok kişiye ulaşılabilmesini mümkün kılması, tüm çalışanlara aynı anda
ulaşılabilmesine olanak tanıması, yazılı onay sağlaması gibi unsurlar da dikkat
çekmektedir. Bunların yanı sıra; bu araçların zamana uyum sağlayabilmek adına
147
veya yönetimin bu doğrultudaki talimatları dolayısıyla kullanıldığını belirten örgütler
de bulunmaktadır.
6.4.5. Örgüt
içi
iletişimde
yeni
iletişim
teknolojileri
araçlarını
kullanmanın örgütlere sağladığı avantajlar
Tablo - 16: “Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçlarından
yararlanmanın örgüte ne gibi avantajlar sağladığını düşünmektesiniz?”
sorusuna alınan yanıtlara ilişkin tablo
Avantajı olduğunu düşünmüyorum.
Merkez-şube koordinasyonunun etkin bir şekilde
kurularak sürdürülmesine olanak tanımaktadır.
Frekans (sıklık)
Evet Hayır Toplam
7
93
100
Evet
7,0
Yüzde
Hayır Toplam
93,0
100,0
60
40
100
60,0
40,0
100,0
Örgüt içi iletişimi karşılıklı ve etkileşimli hale
getirmesi açısından önemlidir.
78
22
100
78,0
22,0
100,0
Daha kısa sürede daha çok sayıda kişiye
ulaşılmasını sağlamaktadır.
81
19
100
81,0
19,0
100,0
Çalışanların yönetimin kararlarına katılımına
olanak tanımaktadır.
29
71
100
29,0
71,0
100,0
Diğer
3
97
100
3,0
97,0
100,0
Yeni iletişim teknolojileri araçlarının örgüt içi iletişimde kullanıldığını, ancak
bir avantajı olmadığını düşünenler, %7’lik bir örneklem grubuna işaret etmektedir.
Bu bulgu doğrultusunda da, araştırmaya katılan firmaların, yeni iletişim
teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanımına yönelik genellikle olumlu bir
tutumunun bulunduğu anlaşılmaktadır.
Tablodan görülebildiği gibi; yeni iletişim teknolojileri araçlarının merkezşube koordinasyonunun etkin bir şekilde kurularak sürdürülmesine olanak tanıdığını
düşünenler, %60’lık bir örneklem grubuna işaret etmektedir.
148
Özellikle farklı lokasyonlarda konumlandırılmış, genel merkezinin yanında
pek çok şubesi olan örgütlerde; örgütün ortak olarak hareket edebilmesinde,
şubelerindeki
gelişmeleri
duyurabilmelerinde
veya
tepe
yöneticileriyle
görüşebilmelerinde merkez-şube iletişimi büyük önem taşımaktadır. Araştırma
kapsamındaki
örgütler,
yeni
iletişim teknolojileri
araçlarının, merkez-şube
koordinasyonunun sağlanması ve bunun sürdürülebilmesine olanak tanıdığını
yoğunluklu olarak ifade etmektedirler.
Araştırma kapsamında, yeni iletişim teknolojileri araçlarından örgüt içi
iletişimde yararlanmanın avantajları içerisinde; %78’lik bir oranla örgüt içi iletişimi
karşılıklı ve etkileşimli hale getirmesi avantajının belirtildiği görülmektedir.
Yeni iletişim teknolojilerinin karşılıklı ve etkileşimli özellikleri, örgüt içi
iletişimde iki yönlü simetrik iletişimi gerçekleştirilebilir kılmaktadır. Bu araçlar
aracılığıyla örgüt içi iletişim, örgütteki her düzey çalışan arasında karşılıklı ve
etkileşimli bir şekilde sürdürülebilmektedir. Araştırma kapsamında da örgütler,
yoğunluklu olarak yeni iletişim teknolojileri araçlarının bu avantajına katılmış ve
örgüt içi iletişimi karşılıklı ve etkileşimli hale getirdiğini ifade etmişlerdir.
Örgüt içi iletişim uygulamalarında yeni iletişim teknolojileri araçlarından
yararlanmanın, örgütlere sağladığı avantajlara bakılacak olduğunda; araştırmaya
katılan örneklem grubu tarafından bu araçların en büyük avantajının %81’lik bir
oranla daha kısa sürede daha çok sayıda kişiye ulaşılmasını sağlaması olduğu
görülmektedir.
Daha hızlı ve pratik olması sebebiyle örgütlerde örgüt içi iletişimde tercih
edilen yeni iletişim teknolojileri araçları, aynı zamanda daha kısa sürede çok sayıda
örgüt çalışanına ulaşılmasını sağlaması avantajıyla da dikkat çekmektedir. Yeni
149
iletişim teknolojileri araçları ile ulaşılmak istenen örgüt çalışanına oldukça hızlı bir
şekilde ulaşılabilmekte, aynı zamanda eşzamanlı olarak geribildirim alınabilmesi de
olanaklı olmaktadır. Araştırma kapsamında da örgütler tarafından yoğunluklu olarak
daha kısa sürede daha çok sayıda kişiye ulaşılmasını sağlaması avantajının ifade
edildiği görülmektedir.
Yeni iletişim teknolojileri araçlarının karşılıklı ve etkileşime izin veren yapısı
dolayısıyla çalışanların yönetim kararlarına katılımına olanak tanıdığını düşünenlerin
oranı ise %29’luk bir örneklem grubu ile sınırlı kalmaktadır. Yeni iletişim
teknolojileri araçları, iki yönlü ve etkileşimli özellikleriyle katılımcı bir örgüt
kültürünün oluşumuna yardımcı olmaktadır. Bu kapsamda bilgi akışının yöneticiden
astlarına doğru olarak sınırlı kalmayarak, astlardan yöneticilerine doğru da
gerçekleşebileceği görülebilmekte; aynı zamanda yönetimin aldığı kararlara örgüt
çalışanlarının da katılımı olanaklı hale gelebilmektedir. Araştırma kapsamında ise
örgütler, yeni iletişim teknolojileri araçlarından yararlanmanın, çalışanların yönetim
kararlarına katılımına olanak tanıması yönünde bir avantajı olduğunu yoğunluklu
olarak düşünmemektedirler.
Yeni iletişim teknolojileri araçlarının örgüt içi iletişimde kullanmanın
örgütlere sağladığı avantajlar kapsamında verilen bu seçenekler dışında, araştırma
örnekleminin yanıtları incelendiğinde; kısa zamanda doğru bilginin iletimine olanak
tanıması ve zaman yönetiminde kolaylık sağlaması gibi avantajlar da dikkat
çekmektedir.
Araştırma bulguları kapsamında yeni iletişim teknolojileri araçlarından örgüt
içi iletişim uygulamalarında yararlanmanın, örgütlere sağladığı avantajlara yönelik
genel bir analiz yapılacak olduğunda; %81’lik yüksek bir oranla yoğunluklu olarak
150
daha kısa sürede daha çok kişiye ulaşılması avantajı dikkat çekmektedir. Bunu ikinci
olarak %78’lik bir oranla örgüt içi iletişimi karşılıklı ve etkileşimli hale getirdiği
yargısı izlemekte; daha sonra %60’lık bir oranla merkez-şube koordinasyonunun
etkin bir şekilde kurularak sürdürülmesine olanak tanıması avantajı gelmektedir. Bu
kapsamda örgütler, bu araçların çalışanların yönetim kararlarına katılımına olanak
tanıdığını ise (%29) yoğunluklu olarak düşünmemektedirler.
6.4.6. Örgüt
içi
iletişimde
yeni
iletişim
teknolojileri
araçlarını
kullanmanın örgütlere dezavantajları
Tablo - 17: “Örgüt içi iletişim uygulamalarınızda yeni iletişim teknolojileri
araçlarından yararlanmanın dezavantajları olduğunu düşünüyor musunuz?”
sorusuna alınan yanıtlara ilişkin tablo
Frekans (sıklık)
Yüzde
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Dezavantajı olduğunu düşünmüyorum.
54
46
100
54,0
46,0
100,0
Aşırı bilgi yükleme
28
72
100
28,0
72,0
100,0
İletişim hataları ve iletişim engellerine neden
olması
27
73
100
27,0
73,0
100,0
Yeni iletişim teknolojileri araçlarının güncel olma
gerekliliğinin çalışanlarda ekstra iş yükü
doğurması
5
95
100
5
95,0
100,0
Diğer
8
92
100
8,0
92,0
100,0
Yeni iletişim teknolojileri araçlarının örgüt içi iletişim uygulamalarında
kullanımının örgütlere yönelik dezavantajlarına bakılacak olduğunda; öncelikle
%54’lük bir oranla örneklem grubunun bu araçların dezavantajları olduğunu
düşünmediği yargısına sahip olduğu söylenebilmektedir. Araştırma kapsamında
151
yoğunluklu olarak bu araçların örgüt içi iletişimde kullanımına yönelik
dezavantajlarının olmadığının düşünüldüğü ifade edilebilmektedir.
Yeni iletişim teknolojileri araçlarının, örgütlere yönelik dezavantajları
içerisinde; öncelikli olarak %28’lik bir oranla aşırı bilgi yükleme verilebilmektedir.
Bu kapsamda, örgüt çalışanlarına gün içerisinde kendi sorumluluğuna girmeyen çok
sayıda gereksiz mail ulaşması ve kullanılan diğer iletişim araçları aracılığıyla sürekli
olarak bilgi iletilmesi durumuyla karşı karşıya gelinebilmektedir.
Yeni iletişim teknolojileri araçlarının örgüt içi iletişimde kullanımında, bu
araçların kullanım sıklığı kadar, gönderilen iletilerin ilgili çalışana gönderilip
gönderilmediğine de dikkat edilmelidir. Çünkü örgüt çalışanlarına gün içerisinde
kendi sorumluluğuna girmeyen alanlarda bu araçlar aracılığıyla sürekli olarak bilgi
iletimi, örgüt çalışanlarında aşırı ve kimi zaman gereksiz bilgi yüklemesine neden
olmakta, bu da çalışanların iş akışını olumsuz anlamda etkileyebilmekte, çalışanların
iş vaktinden çalarak örgüt verimliliğine zarar verebilmektedir. Bu nedenle, gün
içerisinde bu araçlar aracılığıyla iletilen bilgilerin ilgili kişilere gönderildiğinin
kontrol edilerek etkin bir şekilde yönetilmesi, büyük önem taşımaktadır. Araştırma
kapsamında ise bunu bir dezavantaj olarak gören örgütler, yoğunluklu olarak
görülmemektedir.
Diğer bir dezavantaj olarak; %27’lik bir oran ile bu araçların iletişim hataları
ve iletişim engellerine neden olması verilebilmektedir. İletişim hataları ve iletişim
engelleri, yüz yüze iletişim gerçekleşmediğinden kimi zaman iletilerin yanlış
anlamalara sebep olabilmesi olarak kendini göstermektedir. Bu dezavantajı
önleyebilmek adına örgütler, kimi kritik konulardaki iletilerini yüz yüze toplantı ve
görüşmeler aracılığıyla ifade etmeyi tercih edebilmektedirler.
152
Yeni iletişim teknolojileri araçlarının güncel olma gerekliliğinin çalışanlarda
ekstra iş yükü doğurması ise, yalnızca %5’lik bir örneklem grubu tarafından
dezavantaj olarak görülmektedir. Çünkü pek çok örgütte, bu güncellemelerden
sorumlu ayrı bir birim bulunmakta, çoğunlukla da bilgi işlem departmanları
aracılığıyla güncellemeler yapılmaktadır. Bu nedenle, örgüt çalışanlarının günlük
çalışma döngüsü, güncellemelerden etkilenmemektedir.
Belirtilen bu dezavantajların yanı sıra örgütler tarafından bu araçların
algılanan diğer dezavantajlarına bakıldığında; kimi zaman yanlış kişilere yanlış
mesajların iletilebilmesi, bu araçlara zaman ayırmanın çalışanlar için zaman kaybı
yaratacağı düşüncesi, güvenlik problemleri doğurması gibi unsurlar dikkat
çekmektedir. Bunun yanı sıra, çalışanların yeni iletişim teknolojilerini kullanabilme
ve yararlanabilme becerilerinin yetersizliği dolayısıyla kimi örgüt çalışanlarına,
özellikle mavi yakalılara ulaşılamaması da, bu araçlara yönelik bir dezavantaj olarak
belirtilmiştir. Düşünmeyi ve yaratıcılığı engellemesi, bu teknolojileri oluşturmanın
örgüt için yatırım maliyeti oluşturacağı dolayısıyla fon / bütçe ayırma gerekliliği de
araştırmaya katılanlar tarafından bu araçların diğer dezavantajları içerisinde
sıralanmıştır. Ayrıca yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanımının
bir diğer dezavantajı olarak dezenformasyon (yanlış veya hatalı bilgilerin örgüt
çalışanlarına iletilmesi) verilebilmektedir.
Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanımının örgütlere
dezavantajlarına yönelik genel bir analiz yapılacak olduğunda; yoğunluklu olarak
dezavantajının olmadığı yargısı (%54) dikkat çekmektedir. Belirtilen dezavantajlar
içerisinde ilk olarak (%28) aşırı bilgi yükleme yargısı belirtilmekte, bunu ikinci
olarak iletişim hataları ve iletişim engellerine neden olması yargısı (%27) takip
153
etmektedir. Bu dezavantajlar içerisinde bu araçların güncel olma gerekliliğinden
doğan ekstra iş yükü ise (%5) araştırma kapsamında yoğunluklu olarak bir
dezavantaj olarak düşünülmemektedir.
6.5. Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçları kullanımında
örgütsel hiyerarşi bağlamındaki farklılıklara ilişkin bulgular5
5
Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri kullanımında örgütsel hiyerarşi
bağlamındaki farklılıkları sorgularken kullanılan ifadeler, örgüt içi iletişimde yeni
iletişim teknolojileri araçlarından yararlanmada iletişimin yönüne göre olan
farklılıkları ölçmeye yöneliktir. Bu bağlamda; “yöneticilerden astlarına yönelik”
ifadesi ile yukarıdan aşağıya doğru dikey iletişim, “astlardan yöneticilerine yönelik”
ifadesiyle aşağıdan yukarıya doğru dikey iletişim, “aynı düzey çalışanlar arası”
ifadesiyle yatay iletişim, “farklı hiyerarşik konumdaki çalışanlar arası” ifadesiyle de
çapraz (diyagonal) iletişim kapsamında bu araçların kullanımındaki farklılıklar
sorgulanmaktadır. Yeni iletişim teknolojilerinin hiyerarşiyi sınırlayan yapısıyla bu
anlamda ayrımın olmadığı örgütlerde ise, bu araçların kullanımında iletişimin
yönüne göre örgütsel hiyerarşi bağlamında farklılıkların olmadığının ifade
edilebilmesi için “tüm örgüt çalışanları arası” ifadesi bulunmaktadır. “Tüm örgüt
çalışanları arası” ifadesinin bir bağlamda diğer ifadeleri de kapsayabildiği veya
“astlardan yöneticilerine yönelik” ile “yöneticilerden astlarına yönelik” ifadelerinin
“farklı hiyerarşik konumdaki çalışanlar arası” ifadesini de karşılayabileceği
düşünülerek; sorgulanan bulgulara yönelik yanıtlar alınabilmesi için anketi
yanıtlayan yetkililer, bu ifadeler ve karşılıkları hakkında bilgilendirilmiştir.
154 Tablo - 18: Örgüt web sitelerinin kullanımındaki hiyerarşik farklılıklar
Yöneticilerden
astlarına yönelik
Astlardan yöneticilere
yönelik
Aynı düzey çalışanlar
arası
Farklı hiyerarşik
konumdaki çalışanlar
arası
Tüm örgüt çalışanları
arası
Frekans (sıklık)
Yüzde
18
82
100
8
92
100
8
92
100
7
93
100
43
57
100
18,0
82,0
100,0
8,0
92,0
100,0
8,0
92,0
100,0
7,0
93,0
100,0
43,0
57,0
100,0
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Örgüt web sitelerinin kullanımındaki hiyerarşik farklılıklara bakılacak
olduğunda; %43 oranında yoğunluklu olarak tüm örgüt çalışanları arasında
kullanıldığı görülmekte; bunu %18’lik oranla yöneticilerden astlarına yönelik
kullanıldığı bulgusu izlemektedir.
Tablo - 19: Kurumsal elektronik posta adreslerinin kullanımındaki hiyerarşik
farklılıklar
Yöneticilerden
astlarına yönelik
Astlardan yöneticilere
yönelik
Aynı düzey çalışanlar
arası
Farklı hiyerarşik
konumdaki çalışanlar
arası
Tüm örgüt çalışanları
arası
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Frekans (sıklık)
Yüzde
46
54
100
39
61
100
40
60
100
35
65
100
66
34
100
46,0
54,0
100,0
39,0
61,0
100,0
40,0
60,0
100,0
35,0
65,0
100,0
66,0
34,0
100,0
155 Örgüt içi iletişim uygulamalarına genellikle en sık kullanılan araç olan
kurumsal elektronik posta adresleri, tüm hiyerarşideki çalışanlar tarafından
yoğunluklu olarak tercih edilmektedir. Özel olarak bakıldığında, kurumsal elektronik
posta adreslerinin %66’lık bir oranla tüm örgüt çalışanları arasında kullanıldığı;
yöneticilerden astlarına yönelik ise %46’lık bir oranla tercih edildiği görülmektedir.
Tablo - 20: Mailing list – kurum içi haber gruplarının kullanımındaki
hiyerarşik farklılıklar
Yöneticilerden
astlarına yönelik
Astlardan yöneticilere
yönelik
Aynı düzey çalışanlar
arası
Farklı hiyerarşik
konumdaki çalışanlar
arası
Tüm örgüt çalışanları
arası
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Frekans (sıklık)
Yüzde
16
84
100
14
86
100
19
81
100
20
80
100
37
63
100
16,0
84,0
100,0
14,0
86,0
100,0
19,0
81,0
100,0
20,0
80,0
100,0
37,0
63,0
100,0
Mailing list – kurum içi haber gruplarının örgütsel hiyerarşi bağlamında
kullanımına bakılacak olduğunda, en yoğun olarak %37 ile tüm örgüt çalışanları
arasında kullanıldığı görülebilmekte; bunu %20’lik bir oranla farklı hiyerarşik
konumdaki çalışanlar arası kullanıldığı bulgusu izlemektedir.
156
Tablo - 21: Örgütsel blogların kullanımındaki hiyerarşik farklılıklar
Yöneticilerden
astlarına yönelik
Astlardan yöneticilere
yönelik
Aynı düzey çalışanlar
arası
Farklı hiyerarşik
konumdaki çalışanlar
arası
Tüm örgüt çalışanları
arası
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Frekans (sıklık)
5
95
100
4
95
100
6
94
100
6
94
100
25
75
100
Yüzde
5,0
95,0
100,0
4,0
95,0
100,0
6,0
94,0
100,0
6,0
94,0
100,0
25,0
75,0
100,0
Tablodan da görülebileceği gibi, örgütsel bloglar, örgüt içi iletişimde yoğun
olarak kullanılmamaktadır. Bu aracın tüm örgüt kapsamında kullanım yüzdesi ise
yalnızca %25’tir.
Tablo - 22: Örgüt içi ağlar – intranet kullanımındaki hiyerarşik farklılıklar
Yöneticilerden
astlarına yönelik
Astlardan yöneticilere
yönelik
Aynı düzey çalışanlar
arası
Farklı hiyerarşik
konumdaki çalışanlar
arası
Tüm örgüt çalışanları
arası
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Frekans (sıklık)
Yüzde
20
80
100
13
87
100
17
83
100
17
83
100
43
57
100
20,0
80,0
100,0
13,0
87,0
100,0
17,0
83,0
100,0
17,0
83,0
100,0
43,0
57,0
100,0
157
Örgüt içi ağlar - intranetlerin örgüt içi iletişimde kullanımındaki hiyerarşik
farklılıklara bakılacak olduğunda, yoğunluklu olarak tüm örgüt çalışanları arasında
%43’lük bir oranla kullanıldığı, bunu %20’lik bir oranla da yöneticilerden astlarına
yönelik tercih edildiği bulgusunun izlediği görülmektedir.
Tablo - 23: Video konferansların kullanımındaki hiyerarşik farklılıklar
Yöneticilerden
astlarına yönelik
Astlardan yöneticilere
yönelik
Aynı düzey çalışanlar
arası
Farklı hiyerarşik
konumdaki çalışanlar
arası
Tüm örgüt çalışanları
arası
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Frekans (sıklık)
Yüzde
17
83
100
6
94
100
14
86
100
11
89
100
22
78
100
17,0
83,0
100,0
6,0
94,0
100,0
14,0
86,0
100,0
11,0
89,0
100,0
22,0
78,0
100,0
Video konferansların örgüt içi iletişimde kullanımına bakılacak olduğunda;
yoğun olarak kullanılan bir araç olmadığı bulgusuna ulaşılabilmekte; örgütsel
hiyerarşi bağlamında ise en yoğun olarak %22’lik bir oranla tüm örgüt çalışanları
tarafından kullanıldığı görülmektedir.
158
Tablo - 24: Sosyal medya ve sosyal ağların kullanımındaki hiyerarşik
farklılıklar
Yöneticilerden
astlarına yönelik
Astlardan yöneticilere
yönelik
Aynı düzey çalışanlar
arası
Farklı hiyerarşik
konumdaki çalışanlar
arası
Tüm örgüt çalışanları
arası
Frekans (sıklık)
5
95
100
6
94
100
10
90
100
7
93
100
27
73
100
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Evet
Hayır
Toplam
Yüzde
5,0
95,0
100,0
6,0
94,0
100,0
10,0
90,0
100,0
7,0
93,0
100,0
27,0
73,0
100,0
Sosyal medya ve sosyal ağların örgüt içi iletişimde kullanımındaki hiyerarşik
farklılıklar incelenecek olduğunda; öncelikle, yoğunluklu olarak tercih edilen bir araç
olmadıkları dikkat çekmektedir. Bununla birlikte; tablodan da anlaşılabileceği gibi,
en yoğun olarak %27 ile tüm örgüt çalışanları arasında kullanıldığı görülmektedir.
Bunu, %10’luk bir oranla; aynı düzey çalışanlar arası kullanıldığı bulgusu
izlemektedir.
Yeni iletişim teknolojileri araçlarından yararlanma düzeyi kapsamında
örgütsel
hiyerarşi
bağlamında
ise
anlamlı
bir
farklılığın
görülmediği
söylenebilmektedir. Örgüt içi iletişim uygulamalarına genellikle en sık kullanılan
araç olan kurumsal elektronik posta adresleri, tüm hiyerarşideki çalışanlar tarafından
yoğunluklu olarak tercih edilmektedir. Özel olarak bakıldığında, yöneticilerden
astlarına yönelik %46’lık bir oranla kurumsal elektronik posta adresleri genellikle
tercih edilmekte; en az ise %5’lik bir oranı paylaşan örgütsel bloglar ve sosyal medya
159
ve sosyal ağlar kullanılmaktadır. Astlardan yöneticilere yönelik ise, %39’luk bir
oranla en sık kurumsal elektronik posta adreslerinin; en az ise %4’lük bir oranla
örgütsel blogların kullanıldığı görülmektedir. Aynı düzey çalışanlar arasında,
%40’lık bir oranla en sık kullanılan örgüt içi iletişim aracı yine kurumsal elektronik
posta adresiyken; en az kullanılan araç ise %6’lık bir oranla örgütsel bloglardır.
Farklı hiyerarşik konumdaki çalışanlar arasında da, %35’lik bir oranla en sık
kurumsal elektronik posta adresleri; en az ise %6’lik bir oranla örgütsel bloglar
kullanılmaktadır. Tüm örgüt çalışanları arasında ise, %66’lık bir oranla en sık
kurumsal elektronik posta adresleri kullanılmakta; en az %22’lik bir oranla video
konferanslar tercih edilmektedir. Yapılan araştırma bulguları incelendiğinde; örgüt
içi iletişimde yeni iletişim teknolojilerinin kullanımına yönelik hiyerarşik bir
farklılığın bulunmadığı ve bu araçların, tüm örgüt çalışanları tarafından yoğunluklu
olarak kullanıldığı görülmektedir. Bu durumun, yeni iletişim teknolojileri araçlarının
hiyerarşiyi sınırlandıran yapısından ileri geldiği de söylenebilmektedir.
7.
Araştırma Bulguları Arasındaki İlişkinin İncelenmesine Yönelik Analizler
7.1. Örgütsel yapı ile yeni iletişim teknolojileri araçlarından yararlanma
düzeyi arasındaki ilişki
Araştırmanın kuramsal tartışma kısmında organik örgütsel yapıya sahip
örgütlerin yeniliğe açık özelliklerinden dolayı yeni iletişim teknolojilerini
kullanmaya ve yararlanmaya daha yatkın oldukları belirtilmektedir. Ampirik
araştırma bulgularına bakıldığında; örneklem grubunda %98’lik bir çoğunlukla örgüt
içi iletişimde yeni iletişim teknolojilerinden yararlanılması, aradaki farklılığı
160
ayırabilmeyi güçleştirmektedir. Bununla birlikte; örgüt içi iletişimde yeni iletişim
teknolojilerini kullanmayan %2’lik örneklem grubu, örgüt bünyesinde hiyerarşik bir
yapılanma olduğu yargısına “katılıyorum” veya “tamamen katılıyorum” olarak
yanıtlayanlar arasında değil, “kararsızım” olarak yanıtlayanlar içerisinde yer
almaktadır. Bunun, hiyerarşik yapılanmanın anket formunu cevaplandıran yetkililer
tarafından tam olarak anlaşılamaması dolayısıyla oluşan bir durum olduğu
görülebilmekle birlikte; yeni iletişim teknolojileri kullanımının hiyerarşik olmayan
organik örgütlerde görülebileceği yargısının, uygulamada geçersiz olduğu da ileri
sürülebilmektedir. %52 “katılıyorum”, %38 “tamamen katılıyorum” yargısı
doğrultusunda örneklemin %90’ına işaret eden hiyerarşik yapılanmalı örgütlerin
hepsi, farklı düzeylerde de olsa, bu teknolojilerden yararlanmaktadırlar.
Araştırmanın kuramsal tartışma kısmında, katılımcı ve destekleyici bir örgüt
kültürüne sahip olan örgütlerin, yeni iletişim teknolojilerine daha yatkın olabileceği
ileri sürülmekledir. Yapılan ampirik çalışma bulguları, bu durumun uygulamada
geçerliliği olmadığını ortaya koymaktadır. Çalışanların aidiyet duygusunu geliştiren
ve ortak olarak benimsenen bir örgüt kültürünün örgüt bünyesinde bulunduğuna
yönelik ifadeyi; bu teknolojilerden yararlanmayan %2’lik örneklem grubunun,
“kararsızım” ve “katılıyorum” doğrultusunda yanıtladığı görülebilmektedir.
Örgütte destekleyici bir iletişim ortamı olduğuna yönelik yargıya %51’lik bir
çoğunlukla “katılıyorum” yönünde cevap verilmiş, destekleyici bir iletişim iklimine
sahip örgütlerin çoğunlukla yeni iletişim teknolojileri araçlarından yararlandıkları da
görülmüştür. Ancak, bu teknolojilerden yararlanmayan %2’lik oranın da,
örgütlerinde destekleyici bir iletişim ortamı bulunduğunu söylemesi; bu iki değişken
arasında anlamlı bir ilişki olmadığını göstermektedir. Yapılan tüm bu analizler
161
ışığında; örgütsel yapı ile yeni iletişim teknolojileri araçlarından yararlanma düzeyi
arasında anlamlı bir ilişkinin bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Ancak, elde edilen
veriler, bu konuda anlamlı bulgulara ulaşılabilmesini engellemektedir. Çünkü örgüt
içi iletişimde bu teknolojilerden yararlanmadığını ifade eden %2’lik bir örneklem
grubu mevcuttur ve bu oran aracılığıyla genellenebilir verilere ulaşılamamaktadır.
7.2. Örgütlerin yeni iletişim teknolojilerine yönelik yaklaşımları ile yeni
iletişim teknolojileri araçlarını kullanma düzeyleri arasındaki ilişki
Tablo - 25: “Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojilerinden yararlanmak,
örgütlerde yenilikçi ve katılımcı bir örgüt kültürünün oluşumuna katkıda
bulunmaktadır.” ile “Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçlarını
kullanıyor musunuz?” sorularına alınan yanıtlara ilişkin çapraz tablo
“Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojilerinden Örgüt içi iletişimde yeni iletişim
yararlanmak, örgütlerde yenilikçi ve katılımcı bir teknolojileri araçlarını kullanıyor
musunuz?
örgüt kültürünün oluşumuna katkıda
bulunmaktadır.”
Evet
Hayır
Toplam
Katılmıyorum
2
0
2
Kararsızım
7
0
7
Katılıyorum
48
2
50
Tamamen Katılıyorum
Toplam
39
96
0
2
39
98
Örgütlerin yeni iletişim teknolojilerine yönelik yaklaşımı ile yeni iletişim
teknolojilerini kullanma düzeyleri arasındaki ilişki incelenecek olduğunda; bu iki
değişken arasında da uygulamada anlamlı bir ilişkinin olmadığı görülmektedir.
“Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojilerinden yararlanmak, örgütlerde yenilikçi
ve katılımcı bir örgüt kültürünün oluşumuna katkıda bulunmaktadır.” ifadesi ile
ölçülmeye çalışılan örgütlerin yeni iletişim teknolojilerine yönelik yaklaşımları;
162
%48’lik bir oranla “katılıyorum” doğrultusunda yanıtlanmış, ancak örgüt içi
iletişimde bu teknolojilerden yararlanmadığını ifade eden örgütlerin tamamının da bu
ifadeyi “katılıyorum” olarak yanıtladıkları görülmüştür.
Örgütlerde, yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişim uygulamalarında
kullanımına yönelik, genellikle olumlu bir yaklaşım olmakla birlikte; örgütlerin bu
teknolojilerden yararlanma düzeylerini etkileyen farklı unsurların da bulunduğu
düşünülebilmektedir. Bunların başında da üst yönetimin kararları gelmektedir.
Araştırmanın amaçları içerisinde, yeni iletişim teknolojilerinin yenilikçi
yönlerinin bulunup bulunmadığının ele alınması ve incelenmesi de yer almaktadır.
Bu kapsamda, yeni iletişim teknolojilerinin katılımcı ve iki yönlü doğasının; iletişimi
kimi hiyerarşik engellere rağmen yenilikçi ve katılımcı hale dönüştürdüğü
görülmektedir. Örgüt kültürünün de yeniliklere açık ve katılımcı hale gelebilmesine
yardımcı olabilecek bu araçlar, kimi örgütler tarafından, zamanın gereklilikleri ve
hızlılığı dolayısıyla tercih edilmekte; üst yönetimin tercihleri dolayısıyla da yeterince
karşılıklı olarak kullanılamamaktadır.
Etkili bir şekilde kullanıldığında, örgüt kültürünü güçlendirici unsurlar
barındırabilen, karşılıklı yapısı dolayısıyla çalışanların yönetimin kararlarına
katılımını olanaklı kılan, yöneticilere ulaşılmasını kolaylaştıran bu araçlar; hiyerarşik
örgüt yapılanmalarının yoğun olarak görüldüğü ve yönetimin katılımcı bir yönetim
anlayışını genellikle tercih etmediği örgütlerde, yenilikçi özelikleri ile öne
çıkamamaktadır. Bu örgütlerde bu araçların kullanıldığı; ancak, yalnızca değişen
zamanla birlikte geleneksel yazılı ve yazılı olmayan araçların dönüştüğü olgular
olarak algılandığı söylenebilmektedir. Astlar tarafından yeterince kullanılamayan
163
yeni iletişim teknolojilerinin karşılıklılık ve etkileşimlilik boyutu, yöneticiler
tarafından daha çok kullanılmakta, kimi zaman çalışanlar, çalışma saatlerinin ofis
dışına taşması ve yöneticileri tarafından sürekli ulaşılabilir olmaları gibi durumlarla
karşı karşıya gelebilmektedirler.
Yeni iletişim teknolojilerine yönelik örgütlerin olumlu yaklaşımları ve
%98’lik bir oranla yoğun olarak örgüt içi iletişimde bu araçlardan yararlanmaları;
yeni iletişim teknolojilerin yenilikçi özelliklerinin de örgütler tarafından bu
teknolojilerdeki gelişmelere paralel olarak gelişerek dönüşebileceğine işaret
etmektedir.
8. Örgüt İçi İletişimde Yeni İletişim Teknolojileri Araçlarından Yaralanmada
Sektörel Farklılıklar
Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojilerinin kullanımına yönelik sektörel
farklılıklara bakıldığında; öncelikle, araştırmaya katılan sektörlerin çok fazla oluşu,
sektörler arasında bu araçların kullanımına yönelik bir analiz yapabilmeyi
güçleştirmektedir.
Bununla
birlikte,
örgüt
içi
iletişimde
yeni
iletişim
teknolojilerinden yararlanmayan %2’lik oranın %1’inin hazır, iç ve spor giyim;
%1’inin ise perakende ticaret mağazaları sektörlerinden oluştuğu söylenebilmektedir.
Ancak, belirtilen bu sektörlerdeki diğer örgütlerin bu teknolojilerden yararlanması
dolayısıyla, genel olarak bu sektörlerde yeni iletişim teknolojilerinin kullanılmadığı
yargısına ulaşmak mümkün olmamaktadır.
Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanımına yönelik sektörel
bir değerlendirme yapmak gerekirse; örgüt web sitelerinin yoğunluklu olarak %9’luk
164
bir oranla inşaat taahhüt, %6’lık bir oranla hazır, iç ve spor giyim ve %5’lik bir oranı
paylaşan basım, yayın ve medya ile seyahat ve taşımacılık hizmetleri sektörlerinde
kullanıldığı görülmektedir. Kurumsal elektronik posta adresinin kullanımına
bakılacak olduğunda; yoğunluklu olarak %8’lik bir oranı paylaşan medikal ve ilaç,
hazır, iç ve spor giyim ve inşaat taahhüt sektörleri; %7’lik bir oranla seyahat ve
taşımacılık sektörleri ve %5’lik bir oranı paylaşan basım, yayın ve medya ile enerji
sektörleri dikkat çekmektedir. Mailing list - kurum içi haber gruplarını yoğunluklu
olarak kullanan sektörlere bakıldığında; %7 ile inşaat taahhüt ile %6’lık bir oranı
paylaşan perakende ticaret mağazaları ve seyahat ve taşımacılık hizmetleri
sektörlerinin öne çıktığı görülebilmektedir. Örgütsel blogların, örgüt içi iletişimde
yoğunluklu olarak kullanılan bir yeni iletişim teknolojileri olmadığı bulgusuna
ulaşılmıştır. Örgütsel blogların örgüt içi iletişimde, herhangi bir sektörde diğer
sektörlere nazaran daha yoğun olarak kullanıldığı ise söylenememektedir. Örgüt içi
ağlar-intranet sistemlerini örgüt içi iletişimde yoğun olarak kullanan sektörler
incelendiğinde; %6’lık bir oranı paylaşan seyahat ve taşımacılık hizmetleri ve inşaat
taahhüt sektörlerinin ön plana çıktığı görülmektedir. Video konferansların
yoğunluklu olarak kullanıldığı sektörlere bakıldığında; %5’lik bir oranı paylaşan
inşaat taahhüt ve perakende ticaret mağazaları sektörleri dikkat çekmektedir. Sosyal
medya ve sosyal ağların yoğunluklu olarak kullanıldığı sektörler ise; %7’lik bir
oranla hazır, iç ve spor giyim ve %5’lik bir oranla perakende ticaret mağazaları
sektörleridir. Ancak bu dağılımın, araştırma örneklemi kapsamındaki kimi
sektörlerin örneklem dağılımında diğerlerine nazaran daha yoğun olarak yer alması
sebebiyle bu şekilde görüldüğü ve bu araçların kullanımındaki sektörel farklılıklara
yönelik bir analiz yapabilmeyi güçleştirdiği de dikkate alınmalıdır.
165
9. Araştırma Bulgularının Değerlendirilmesi
Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanım düzeyini ölçmeye
yönelik yapılan ampirik araştırma sonucunda; bu araçların kullanım oranının
%98’lik yüksek bir orana işaret ettiği dikkat çekmektedir. Bu araçlar içerisinde, en
fazla tercih edilen aracın ise kurumsal elektronik posta adresleri olduğu
görülmektedir. Bu anlamda örgütsel blogların ise en az tercih edilen yeni iletişim
teknolojileri mecrası olduğu da dikkat çekmektedir. Ancak örgütler, bu aracı
kullanmamalarına rağmen, etkili bir örgütsel iletişim aracı olabileceğini
düşünmektedirler.
Örgüt içi iletişimde kullanılan geleneksel araçlar ile yeni iletişim teknolojileri
araçları incelendiğinde; %98’lik yüksek bir oranla yeni iletişim teknolojilerinden
yararlanan örneklem grubunun, aynı zamanda geleneksel araçlardan da yararlandığı
dikkat çekmektedir. Ampirik araştırma bulguları incelendiğinde; yeni iletişim
teknolojileri araçlarının geleneksel araçlarla birlikte ve eşgüdümlü olarak örgüt içi
iletişim uygulamalarında kullanıldığı söylenebilmektedir. Geleneksel araçlar
kapsamında örneklem grubu bünyesinde en sık kullanılan yazılı aracın; yazılı
genelgeler, belgeler ve raporlar; en sık kullanılan yazılı olmayan aracın ise toplantı
ve görüşmeler olduğu görülebilmektedir. Örgütler bünyesinde bu araçlar, özellikle
resmi yazışmalarda sıklıkla kullanılmakta; yazılı evrak - ıslak imza kimi örgütlerde
tercih edilmektedir. Resmi yazışmalarda geleneksel araçlar ön plandayken, günlük
rutin raporlamalarda ise yeni iletişim teknolojileri araçları tercih edilmektedir. Kimi
örgütlerde ise yazışmalar, yönergeler ve yönetmelikler de yeni iletişim teknolojileri
araçları aracılığıyla iletilmektedir.
166
Yeni iletişim teknolojilerinin geleneksel araçlara nazaran tercih edilme
sebeplerine bakılacak olduğunda; hızlı ve pratik olması ile maliyet açısından
sağladığı kimi faydalar dikkat çekmektedir. Bu araçlar aracılığıyla, örgüt içinde her
kademede çalışan istediği personele hızlı bir şekilde ulaşabilmektedir. Ancak, çeşitli
sebeplerle her düzey çalışana ulaşılamadığı durumlarda ise geleneksel yazılı
araçlardan da yararlanılmaktadır. Bu araçların, astlardan yöneticilere yönelik daha
etkin ve iki yönlü olarak kullanılabilmesi için; yönetimin buna açık olması ve
hiyerarşik yapılanmanın çok katı olmaması gerekmektedir. Bu araçların bir diğer
önemli avantajı olarak da, örgüt içi iletişimi karşılıklı ve etkileşimli hale
getirebilmesi verilebilmektedir. Aynı zamanda bu araçlar; karşılıklı olarak örgüt
içinde fikir beyanına olanak tanıyarak, tek yönlü iletişimin önüne geçilebilmesini
sağlamaktadırlar. Ancak bunun yanı sıra, bu araçların; aşırı bilgi yükleme, iletişim
hataları, yanlış kişilere mesajların iletilebilmesi, güvenlik problemleri, kurulum
aşamasında örgüt için oluşturabileceği yatırım maliyeti gibi kimi dezavantajları da
bulunmaktadır.
Araştırmanın ampirik bulguları incelendiğinde; yeni iletişim teknolojileri
araçlarından yararlanma düzeyi açısından iletişimin yönüne göre ve örgütsel
hiyerarşi bağlamında anlamlı bir farklılığın olmadığı görülmektedir. Yöneticilerden
astlarına, aslardan yöneticilere, aynı düzey ve farklı düzey çalışanlar arası ya da tüm
örgüt çalışanları arasında yoğunluklu olarak yeni iletişim teknolojileri araçlarından
yararlanıldığı, en sık da kurumsal elektronik posta adreslerinin kullanıldığı
görülmektedir. Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanımında,
örgütsel hiyerarşi anlamında farklılığın yoğun olarak görülmemesinin ve genellikle
167
tüm örgüt çalışanlarının bu araçları kullanıyor olmasının; yeni iletişim teknolojileri
araçlarının hiyerarşiyi sınırlayan yapısından kaynaklandığı da ileri sürülebilmektedir.
Örgüt yapısı ile yeni iletişim teknolojilerinden yararlanma bağı incelenecek
olduğunda; katı hiyerarşik yapılanmalı mekanik örgütlerin yerine merkezi
yapılanmanın olmadığı ve görev tanımlarının keskin olarak belirtilmediği organik
örgütlerin yenilikçi ve katılıma açık yapısının yeni iletişim teknolojilerine daha
yatkın olacağı düşünülmekle birlikte, uygulamada bu durumun karşılığının olmadığı
söylenebilmektedir. %90’lık bir oranla hiyerarşik yapılanmayı benimseyen örgütlerin
tamamının bu teknolojilerden yararlandığı görülmektedir. Bu durumun, örneklem
grubundaki firmaların, mekanik yapılanmadan organik yapılanmaya dönüşmekte
olan örgütlere işaret ettiği ifade edilebilmekle birlikte; yönetimin kararları ve
yeniliğe açıklığı doğrultusunda bu teknolojilerin örgütlerde kullanılabildiği de ileri
sürülebilmektedir.
Örgütteki genel iletişim ortamına işaret eden örgüt iklimi kapsamında yeni
iletişim teknolojilerinden yararlanılma düzeyine bakılacak olduğunda; savunmacı
yerine destekleyici bir iletişim ortamının mevcut olduğu örgütlerde bu araçlardan
yararlanma düzeyinin yüksek olacağı yargısı, uygulamada geçerliliği olmayan bir
durum olarak dikkat çekmektedir. Çünkü ampirik bulgular incelenecek olduğunda;
%2 oranında örgüt içi iletişimde bu teknolojilerden yararlanmayan örneklem
grubunda destekleyici bir iletişim ortamının olduğu görülebilmekle birlikte; ampirik
bulguların çoğunluğunu oluşturan ve örgüt içi iletişimde bu teknolojileri kullanan
örneklem grubunda da destekleyici iletişim ortamına dayalı bir örgüt ikliminin
olduğu söylenebilmektedir.
168
Örneklem genelinde, yeni iletişim teknolojilerine yönelik olumlu bir yaklaşım
dikkat çekmektedir. Bu teknolojilerden yoğun olarak yararlanılmasının yanı sıra;
örgüt içi iletişimde bu araçlardan yararlanmanın, yenilikçi ve katılımcı bir örgüt
kültürünün oluşumuna katkıda bulunacağını düşünenler de çoğunluktadır. Ancak, bu
araçların yenilikçi ve katılımcı özelliklerinden yararlanılabilmesi için, yöneticilerin
astlarından gelebilecek fikir ve önerilere de açık olabilmeleri gerekmektedir
169
SONUÇ
Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişim uygulamalarında kullanımının
incelendiği tez çalışması kapsamında; araştırmanın kuramsal tartışma bölümünde
halkla ilişkilerde mükemmellik yaklaşımı ve iki yönlü simetrik iletişim modeli ile
örgütsel iletişim ve yeni iletişim teknolojilerine yönelik kuramsal bir çerçeve
sunulmaya çalışılmıştır. İlgili literatür doğrultusunda uygulamadaki duruma yönelik
bir analiz sunulabilmesi için, konuyla ilgili ampirik bir araştırma yapılarak
Türkiye’deki büyük ölçekli firmalar kapsamında yeni iletişim teknolojilerinin örgüt
içi iletişimde kullanımı incelenmiştir. Elde edilen ampirik araştırma bulgularının,
araştırmaya yönelik oluşturulan kuramsal çerçeveyle de uyumlu sonuçlara işaret
ettiği dikkat çekmektedir.
Yeni
iletişim
teknolojileri
ve
bu
teknolojilerinin
halkla
ilişkiler
uygulamalarında kullanımı nispeten yeni bir alana işaret etmektedir. Bununla
birlikte, örgüt içi iletişim bağlamında yeni iletişim teknolojilerinin kullanımı ise
örgütlere yeni bir perspektif sunmaktadır. Yeni iletişim teknolojilerinin iki yönlü ve
etkileşimli özellikleri, örgütlerin iç hedef kamu kategorileri olan örgüt çalışanlarıyla
olan iletişiminin de karşılıklı ve iki yönlü olarak sürdürülmesine olanak
tanımaktadır. Yeni iletişim teknolojileri örgüt içi iletişimde ek faydalar sağlamakta;
örgütlere maliyet avantajı ve zaman tasarrufu sunmaktadır. Bunun yanı sıra etkin
bir şekilde kullanıldığında çalışanların yönetime katılım düzeylerini artırmakta,
örgüt
içinde
daha
katılımcı
ve
etkileşimli
bir
örgüt
kültürüne
zemin
hazırlamaktadır. Bu araçların karşılıklı ve etkileşimli özellikleri dolayısıyla iki
yönlü simetrik iletişimi olanaklı kılmasının ise, örgütler tarafından tam olarak
kavranamadığı dikkat çekmektedir. Bununla birlikte, örneklem bünyesinde yalnızca
170 %2’lik bir oranla yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanılmıyor
olmasından hareketle; bu araçların mevcut potansiyelinin örgütlerce fark edildiği ve
etkileşimli özelliklerinden de örgüt içi iletişim bağlamında daha etkin olarak
yararlanılacağı ileri sürülebilmektedir.
Yeni iletişim teknolojileri araçları kapsamında ele alınabilecek örgüt web
siteleri, kurumsal elektronik posta adresleri, örgüt içi ağlar - intranet sistemleri,
örgütsel bloglar, mailing list - kurum içi haber grupları, video konferanslar, sosyal
medya ve sosyal ağlar; örgütlerin halkla ilişkiler uygulamalarında ve örgüt içi
iletişim uygulamalarında yeni olanaklar sunmaktadır. Belirtilen bu yeni iletişim
teknolojileri araçları dışında podcastler, wikiler gibi kimi web 2.0 uygulamalarının
ise literatürde yer almalarına rağmen; araştırma örneklemi kapsamında örgüt içi
iletişimde kullanılmadığı görülmüştür.
Yeni iletişim teknolojileri ve bu araçların örgüt içi iletişimde kullanımı;
örgütlere geleneksel araçlara nazaran kimi ek faydalar sağlamaktadır. Bu ek faydalar
kapsamında; iki yönlü ve etkileşimli iletişime olanak tanıması, maliyet düşüklüğü,
kâğıt ve doküman yönetiminde verimlilik sağlaması, iletilerin daha hızlı bir şekilde
iletilmesini sağlaması gibi unsurlar sayılabilmektedir. Yeni iletişim teknolojileri
araçları aracılığıyla örgüt içi iletişimde tüm örgüt çalışanlarına aynı anda
ulaşılabilmek olanaklı hale gelmiştir. Aynı zamanda bu araçlar, zaman yönetimi
açısından kolaylık sağlamakta ve örgütlere yazışmalarını arşivleme olanağı da
sunmaktadır. Yeni iletişim teknolojileri araçlarının dezavantajlarından olan iletişim
hataları ve iletişim engellerinin önüne geçilebilmesi için de kimi örgütler, düzenli
aralıklarla yüz yüze toplantı ve görüşmeler gerçekleştirmektedirler.
171
Halkla ilişkilerde iki yönlü, etkileşimli bir iletişime işaret eden, geribildirimi
olanaklı kılan ve karşılıklı etkileşim sağlayan iki yönlü simetrik iletişim modeli;
mükemmellik yaklaşımına işaret etmektedir. Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi
iletişimde karşılıklılığı ve iki yönlülüğü olanaklı hale getirmesi dolayısıyla; bu
teknolojilerden yararlanan örgütlerin de yenilikçi ve katılımcı yapıya açık örgütler
olduğu ileri sürülebilmektedir.
Halkla ilişkilerde mükemmellik yaklaşımı aynı zamanda, ilişkisel ve diyalojik
iletişimi de gerekli kılmaktadır. Kent ve Taylor tarafından kavramsallaştırılan
diyalojik iletişim kavramı; örgüt ve kamuları arasındaki ilişkileri ilişkisel
dinamiklere bağlayarak, diyalog kavramını temel almaktadır. Yeni iletişim
teknolojileri araçlarının yapısı da buna benzerlikler göstermekte; örgüt içi iletişimde
etkin olarak bu araçlardan yararlanan örgütlerde yöneticilerden astlarına yönelik bilgi
akışının yanı sıra, astlardan yöneticilere doğru bilgi akışı da olanaklı olabilmektedir.
Bununla birlikte, bu durumun örgüt yapısına ve örgüt yönetiminin yaklaşımına bağlı
bir durum olduğu da dikkat çekmektedir.
Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanımının incelendiği tez
çalışması kapsamında, bu araçların örgüt içi iletişim bağlamında kullanılma
düzeyleri incelenerek; bu araçların iki yönlü ve etkileşimli özelliklerinden örgüt içi
iletişimde yararlanılma alanları, bu araçların örgütler bünyesinde algılanan
avantajları üzerinde durulmuştur. Aynı zamanda, yeni iletişim teknolojileri
araçlarının diyalojik kapasitesinden yararlanabilmede, örgüt yapısının belirleyici bir
etken olup olmadığı da, araştırma kapsamında incelenmiştir. Yapılan araştırma
bulguları; bu araçların örgüt içi iletişimde yoğun olarak kullanıldığını ortaya
koymakta, en sık kurumsal elektronik posta adreslerinin kullanıldığı, en az ise
172
örgütsel blogların kullanıldığı dikkat çekmektedir. Bununla birlikte, bu araçların
geleneksel araçlarla ve eşgüdümlü bir şekilde kullanıldığı bulgularına da ulaşılmıştır.
Yeni iletişim teknolojilerinin kimi dezavantajlarının, bu araçların geleneksel araçlar
ile
birlikte
ve
söylenebilmektedir.
eşgüdümlü
Yeni
kullanımı
iletişim
aracılığıyla
teknolojilerinin
önüne
geçilebileceği
diyalojik
kapasitesinden
yararlanabilmede, örgüt yapısının etkide bulunduğu yargısı öne sürülebilmekte;
ancak yöneticilerin, yeniliklere ve astlarından gelebilecek önerilere açık olabildiği
örgütlerde bu araçların iki yönlü ve etkileşime açık özelliklerinden yararlanılabildiği
de dikkat çekmektedir.
Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanımının örgütlere ek
avantajlar sağlayacağı ana fikrinden hareketle oluşturulan bu tez çalışması
kapsamında; araştırmanın ampirik bulgularının da, bu fikri destekler nitelikte olduğu
görülmektedir. Örneklem grubu kapsamında yeni iletişim teknolojileri araçlarından
yararlanıldığı, bu araçların örgüt içi iletişim kapsamında da yoğunlukla örgüt içi
etkinlik ve organizasyonların duyurulmasında kullanıldığı bulgularına ulaşılmıştır.
Örgüt içi iletişim kapsamında genellikle geleneksel araçlarla birlikte ve eşgüdümlü
olarak kullanılan yeni iletişim teknolojileri araçları; daha hızlı ve pratik olması
dolayısıyla da geleneksel araçlardan daha yoğun olarak tercih edilmektedir.
Örneklem grubunun araştırma bünyesinde verdiği yanıtlar incelendiğinde; yeni
iletişim teknolojileri araçlarının en önemli avantajı olarak yoğunluklu olarak daha
kısa sürede daha çok kişiye ulaşma olanağı sunması verilebilmektedir. Bu kapsamda,
örgütler bünyesinde örgüt içi iletişim uygulamaları bağlamında yeni iletişim
teknolojilerine yönelik algının; çabukluk ve zaman yönetimi bağlamında
düşünüldüğü yönünde bir çıkarımda da bulunulabilmektedir.
173
Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanımına yönelik ise,
araştırma örneklemi bünyesinde yoğunluklu olarak dezavantajlarının olmadığı
yönünde bir yargının olduğunu söyleyebilmek mümkündür. Ancak aşırı bilgi
yükleme, çalışanlara kendi sorumluluğuna girmeyen alanlarda çok sayıda iletilerin
ulaşması, iletişim hataları gibi kimi dezavantajlarının bulunduğu; ancak bu
dezavantajların da bu araçların etkin bir şekilde yönetimiyle veya geleneksel
araçlarla desteklenerek eşgüdümlü olarak kullanılmasıyla önlenebilecek bir durum
olduğu söylenebilmektedir.
Yeni iletişim teknolojileri araçlarının örgüt içi hiyerarşiyi sınırlandırdığı,
böylelikle daha yenilikçi veya yeniliğe açık örgütlerin oluşumuna olanak tanıdığını
söylemek
mümkündür.
Ancak,
yeni
iletişim
teknolojileri
araçlarının
bu
özelliklerinden yararlanabilmenin, yönetimin tutumuna bağlı bir durum olarak
örgütlerde gözlemlenebileceği de göz ardı edilmemelidir.
Ampirik araştırma
bulguları ışığında; yeni iletişim teknolojileri araçlarından örgüt içi iletişim
uygulamalarında yararlanmanın örgüt yapısıyla doğrudan bağlantılı olmadığı
söylenebilmektedir. Ancak, örgüt içi iletişimde bu araçların iki yönlü ve etkileşimli
özelliklerinden yararlanmanın ise örgüt yapısına bağlı bir durum olarak
gözlemlendiği dikkat çekmektedir.
Örgütlerin, örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojilerini kullanmaya
yönelik genellikle olumlu bir yaklaşımı bulunmaktadır. Bu durumun, bu aracı örgüt
içi iletişim uygulamalarında kullanan ve kullanmayan tüm araştırma örneklemi
genelinde bu şekilde gözlemlenmesi; bu araçlardan örgüt içi iletişim bağlamında
yararlanma ve kullanma düzeyinde artış olabileceği yönünde bir çıkarım yapabilmeyi
mümkün kılmaktadır. Bunun yanı sıra, bu olumlu yaklaşım; yeni iletişim
174
teknolojileri araçlarının iki yönlü ve etkileşimli özelliklerinden ve diyalojik
kapasitesinden
tüm
örgütler
bünyesinde
yararlanma
oranında
da
artış
gözlemlenebileceği yönünde bir öngörüde bulunabilmeyi de olanaklı kılmaktadır.
Yeni iletişim teknolojileri araçlarının, karşılıklı ve etkileşimli yapısından tam olarak
yararlanılabilmesi, örgütleri de daha yenilikçi hale getirmektedir. Örgütler
bünyesinde yeni iletişim teknolojileri aracılığıyla yöneticiler ve çalışanlar arası iki
yönlü ve diyalog temelli bir ilişkinin kurulmasıyla, mükemmel halkla ilişkiler
kavramı da olanaklı hale gelebilmektedir.
175
KAYNAKÇA
Alikılıç, Ö. ve Onat, F., (2007), Bir Halkla İlişkiler Aracı Olarak
Kurumsal Bloglar, Journal of Yaşar University, 2(8): 899 – 927.
Alikılıç, Ö. ve Atabek, Ü., (2011), Social Media Adoption Among Turkish
Public Relations Professionals: A Survey of Practitioner, Public Relations
Review, 38: 56 – 63.
Arklan, Ü. ve Taşdemir, E., (2010), Kurum İçi Halkla İlişkiler, Literatürk
Yayınları.
Berberoğlu, G., (1991), Karşılaştırmalı Yönetim, Eskişehir: Anadolu
Üniversitesi Yayınları.
Bhatia, R.C., (2006), Business Communication, Ane Books India
Publishing, Delhi.
Biber, A., (2004), Halkla İlişkilerde Teorik Bir Çerçeve, Vadi Yayınları:
Ankara.
Bilbil, E. K., (2008), Kurumsal İletişim Aracı Olarak Web Sayfalarının
Kamu ve Özel Sektör Kuruluşlarında Karşılaştırmalı Analizi, İstanbul
Üniversitesi, İletişim Fakültesi Dergisi, (32): 67 – 79.
Binney, E., (2006), Is E-mail The New Pink Slip?, HR Magazine,
November, P: 32-33.
Blanchard, O., (2012), Social Media ROI: Managing and Measuring
Social Media Efforts In Your Organization, Que Publishing, 5th edition.
176
Boone, L. E., Kurtz, D. L. ve Block, J. R., (1997), Contemporary Business
Communication, NJ: Prentice Hall, s.21.
Bovee, C. L., Thill, J. V. ve Mescon, M. H., (2007), Excellence in Business,
Third Edition, Pearson: Prentice Hall: NJ.
Brady, D., (2006), E-mail: Can We Talk?, Business Week, December 4,
s.109.
Breakenridge, D., (2008), PR 2.0, New Media, New Tools, New Audiences,
Pearson: NJ.
Brunig, S. D. ve Ledingham, J. A., (1999), Relationships Between
Organizations and Publics: Development of a Multi-Dimensional OrganizationPublic Relationship Scale, Public Relations Review, 25(2): 157-170.
Buber, M., (1970), I and Thou, Kaufmann, W. (Çev.), Charles Scribner’s
Sons, New York.
Callison, C., (2003), Media Relations and the Internet: How Fortune 500
Company Web Sites Assist Journalists In News Gathering, Public Relations
Review, 29: 29-41.
Conrad, C., (1994), Strategical Organizational Communication: Toward
the 21th Century, Orlando, FL: Harcourt, Brace.
Cutlip, S. M., Center, A. H. ve Broom, G. M., (1994), Effective Public
Relations, Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Daniels, T. D., Spiker, B. K. ve Papa, M. J., (1997), Perspectives on
Organizational Communication, Madison, WI: Brown ad Benchmark.
177
Deetz, S., (1994), “Represantative Practices and The Political Analyses of
Corporations: Building a Communication Perspective in Organization Studies”,
Organizational Communication: New Perspective, Ed. B. Kovacic, Albeny: State
University of NY Press.
Dessler, G., (2005), Human Resource Management, Pearson: Prentice Hall,
Tenth Edition.
Dinçer, Ö., (1994), Strateji, Yönetim ve İşletme Politikası, İstanbul: İz
Yayıncılık.
DiStaso, M. W., McCorkindale, T. ve Wright, D. K., (2011), How Public
Relations Executives Perceive and Measure The Impact of Social Media In
Their Organizations, Public Relations Review, 37: 325 – 328.
Dozier, D. M., Grunig, L. A. ve Grunig, J. E., (1995), Manager’s Guide To
Excellence in Public Relations and Communication Management, Mahvah, NJ:
Lawrance Erlbaum Assoc., Inc.
Efil, İ., (2002), İşletmelerde Yönetim ve Organizasyon, Alfa Yayınları.
Esrock, S. L. ve Leichty, G. B., (2000), Organization of Corporate Web
Pages: Publics and Functions, Public Relations Review, 26(3): 327 – 344.
Evans, D.,(1992), Supervisory Management Principles and Practise, Third
Edition, Cassel Educational LTD. London, UK, s: 6.
Fidan, M., (2008), Halkla İlişkiler Aracı Olarak İnternet ve Markaya
Katkısı, Selçuk İletişim. C.5, S.3: 153-160.
178
Flynn, N., (2012), The Social Media Handbook: Policies and Best
Practices to Effectively Manage Your Organization’s Social Media Presence,
Posts and Potential Risks, Pfeiffer Publishing.
Goldhaber, G., (1993), Organizational Communication, 6th edition,
Dubuque, IA: Brown.
Goodman, B. M., (2000), Corporate Communication: The American
Picture, Corporate Communications: An Internal Journal. Volume: 5, Number: 2, s:
69.
Gordon, J. ve Berhow, S., (2009), University Websites and Dialogic
Features For Building Relationships With Potential Students, Public Relations
Review, 35: 150 – 152.
Grunig, J. ve Hunt, T., (1984), Managing Public Relations, New York: Holt,
Rinehort&Winston.
Grunig, J. E., (1989), “Symetrical Presuppositions as a Framework for Public
Relations Theory”, Public Relations Theory, Botan, C. ve Hazelton, Jr. V. (Der.),
Hillsdale, NJ: Lawrance Erlbaum Ass.,Inc.
Grunig, J. E. ; Dozier, D. M. ; Ehling, W. P. ; Grunig, L. A. ; Repper, F. C. ve
White, J., (1992), Excellence in Public Relations and Communication
Management, Lawrence Erlbaum Assoc: NJ.
Grunig, J. E., (1993), From Symbolic to Behavioral Relationships, Public
Relations Review, 19: 136.
179
Grunig, L. ; Dozier, D. M. ve Grunig, J. E., (1994), IABC Excellence in
Public Relations and Comunication Management, Phase 2: Qualitative Study,
Initial Analysis: Cases of Excellence, San Francisco: IABC Research Foundation.
Grunig,
J.
E.,
(2000),
Collectivism,
Collaboration
and
Societal
Corporatism as Core Professional Values in Public Relations, Journal of Public
Relations Research, Vol. 12: 1, s.23- 48.
Grunig, L. A. ; Grunig, J. E. ve Dozier, D. M., (2002), Excellent Public
Relations
and
Effective
Organizations:
A
Study
of
Communication
Management in Three Countries, Lawrance Erlbaum Assoc: NJ.
Grunig, J. E. ve Grunig, L., (2005), “Halkla İlişkiler ve İletişim Modelleri”,
Halkla İlişkiler ve İletişim Yönetiminde Mükemmellik, Grunig, J. E. (Der.),
Tribeca İletişim Danışmanlık, İstanbul: Rota Yayınları, s. 307-348.
Grunig, J. E., Grunig, L. A. ve Dozier, D., (2006), “The Excellence Theory”
Public Relations Theory II, Botan, C. H. ve Hazleton, V. (Ed.), NJ, Lawrance
Erlbaum.
Grunig, J. E., (2009), “Büyük Yapıyı Biçimlendirmek: Stratejik Bir Yönetim
Fonksiyonu Olarak Halkla İlişkiler Üzerine Süregiden Araştırmalar”, Halkla
İlişkiler Üzerine: Disiplinler Arası Bir Alanın Yönelimleri, Keskin, F. ve
Özdemir, B. P., (Der.), Dipnot Yay.: Ankara: 53 – 87.
Gürdal, S., (1997), Halkla İlişkiler ve Yerel Yönetimlerde Uygulamalar,
Simge Ofis Matbaacılık, İstanbul, s: 83.
Gürgen, H., (1997), Örgütlerde İletişim Kalitesi, İstanbul, Der Yayınları.
180
Gürsan, E., (2008), Çokuluslu İşletmelerin Örgüt Kültürü ve Örgütsel
İletişime Etkisi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Halkla İlişkiler ve
Tanıtım Anabilim dalı, yayınlanmamış yüksek lisans tezi.
Hallahan, K., (2000), “Halkla İlişkilerde Unutulan Kamular: Pasif Kamular”
(Çev. Aysun Özuğurlu), Halkla İlişkilerde Seçme Yazılar: Alana İlişkin Bir
Derleme, Güz, H. ve Yıldırım Becerikli S. (Der.) Alban Yay., Ankara, 2004: 233 –
258.
Heath, R. L. ve Coombs, W. T., (2006), Today’s Public Relations: An
Introduction, London, Sage Publications.
Hickman, C. R. ve Silva, M. A., (1984), Creating Excellence, New York:
Plume.
Jones, G. R., (2004), Organizational Theory, Design and Change, Pearson:
Prentice Hall, Fourth Edition.
Kalla,
H.
K.,
(2005),
Integrated
Internal
Communications:
A
Multidisciplinary Perspective, Corporate Communications: An International
Journal, 10(4): 302-314.
Kamçılı, E., (2009), Yeni İletişim Teknolojilerinin Halkla İlişkiler ve
Tanıtım Alanında İşlevselliği Üzerine Bir Çalışma: İstanbulrestaurants Web
Sitesi İncelemesi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Halkla İlişkiler
ve Tanıtım Anabilim Dalı, yayınlanmamış yüksek lisans tezi.
181
Karagöz, İ., (1999), Örgütsel İletişimde Etkinliği Artırmada İntranetin
Rolü ve İntranetin Bir Alt Sistemi Olarak Tusaş Uygulaması, Eskişehir Anadolu
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, yayınlanmamış yüksek lisans tezi, S: 14.
Kazancı, M., (2009), Kamuda Ve Özel Kesimde Halkla İlişkiler, Turhan
Kitabevi: Ankara, 8.baskı.
Kelleher, T., (2001), Public Relations Roles and Media Choice, Journal of
Public Relations Research, 13(4), s.303–320.
Kelly,
D.,
(1999),
Using
Vision
to
Improve
Organizational
Communication, Leadership & Organization Development Journal, 21(2): 92-101.
Kelly, K. S. ; Laskin, A. V. ve Rosenstein, G. A., (2010), Investor Relations:
Two-Way Symmetrical Practice, Journal of Public Relations Research, 22:2, s.182
- 208.
Kent, M. L. ve Taylor, M., (1998), Building Dialogic Relationships
Through The Wold Wide Web, Public Relations Review, 24(3): 321 – 334.
Kent, M. L., (2001), Teaching Mediated Public Relations, Public Relations
Review,27, p.: 59 – 71.
Kent, M. L. ve Taylor, M., (2002), Toward a Dialogic Theory of Public
Relations, Public Relations Review 28: 21 – 37.
Koçel, T., (2001), İşletme Yöneticiliği,
8.baskı, İstanbul: Beta Basım
Yayım.
182
Kuchi, T., (2006), Constant Change and The Strategic Role of Human
Communication: A Selective Annotated Bibliography, Library Management,
27(4/5): 218-235.
Ledingham, J. A. ve Brunig, S. D., (1998), Relationship Management in
Public Relations: Dimensions of an Organization-Public Relationship, Public
Relations Review, 24(1): 55 – 65.
Leding ham, J. A., (2001), Government – Community Relationships:
Extending the Relational Theory of Public Relations, Public Relations Review,
27: 285 – 295.
Lee, S., Hwang, T. ve Lee, H. H., (2006), Corporate Blogging Strategies of
the Fortune 500 Companies, Management Decision, Vol. 44, No:3: 316-334.
Lesly,
P.,
(1998),
Lesly’s
Handbook
of
Public
Relations
and
Communication, NCT Business Books, İllinois.
Liu, C., Arnett, K. P., Capella, L. M. ve Beatty R. C., (1997), Web Sites of
the Fortune 500 Companies: Facing Customers Through Home Pages,
Information & Management, 31: 335-345.
McAllister, S. M., (2012), How the World’s Top Universities Provide
Dialogic Forums For Marginalized Voices, Public Relations Review, 38: 319 –
327.
Nelson, D. N. ve Quick, J. C., (1994), Organizational Behavior, West
Pubishing Company, NY.
183
Ogbonna, E. ve Harris, L. C., (1998), Organizational Culture: It’s Not
What You Think, Journal of General Management, Vol. 23, No:3.
Okay, A., (2000), Kurum Kimliği, Ankara, Kapital Medya Hizmetleri A.Ş.
Okay, A. ve Okay, A., (2001), Halkla İlişkiler Kavram ve Strateji ve
Uygulamaları, İstanbul, Der Yayınları.
Onal, G., (2000), Halkla İlişkiler, 2.baskı, İstanbul: Türkmen Kitabevi.
Park, H. ve Reber, B. H., (2008), Relationship Building and the Use of
Web Sites: How Fortune 500 Corporations Use Their Web Sites to Build
Relationships, Public Relations Review, 34: 409-411.
Pearson, R., (1989), “Business Ethics as Communication Ethics: Public
Relations Practice and the Idea of Dialogue”, Public Relations Theory, Botan, C.
H. ve Hazleton, Jr. V. (Eds.), Hillsdale, NJ: Lawrance Erlbaum Assoc.: 111 – 134.
Peltekoğlu, F. B., (1993), İşletmenin Yapısı Açısından Halkla İlişkiler
Modelleri, Verimlilik Dergisi, Cilt: 22, Sayı: 1: 7 – 14.
Peltekoğlu, F. B., (2001), Halkla İlişkiler Nedir?, Genişletilmiş 2. Baskı,
İstanbul: Beta Yayınları.
Perry, M. ve Bodkin, C. D., (2002), Fortune 500 Manufacturer Web Sites
Innovative Marketing Strategies or Cyberbrochures?, Industrial Marketing
Management, 31: 133– 144.
Peters, T. J. ve Waterman, R. H., (1982), In Search of Excellence, New
York: Warner.
184
Podnar, K. ve Golob, U., (2009), Reconstruction of Public Relations
History Through Publications in Public Opinion Quartely, Journal of
Communication Management, 13(1): 55- 76.
Ramon, J. A. ve Timothy, M. S., (1991), Management, South-Western
Publishing, 2.nd Edition.
Rybalko, S. ve Seltzer, T., (2010), Dialogic Communication in 140
Characters or Less: How Fortune 500 Companies Engage Stakeholders Using
Twitter, Public Relations Review, 36: 336-341.
Richmond, V. P., McCroskey, J. C. ve McCroskey, L. L., (2005),
Organizational Communication For Survival, Pearson Education, Inc.
Robbins, S. P. ve Judge, T. A., (2009), Organizational Behavior, Pearson
Prentice Hall, NJ.
Rotman, M. B., (1995), Public Relations Careers, Illinois, USA: VGM
Career Horizons.
Sabuncuoğlu, Z., (2000), İnsan Kaynakları Yönetimi, Ezgi Kitabevi.
Sabuncuoğlu, Z., (2001), İşletmelerde Halkla İlişkiler, Ezgi Kitabevi.
Saran, M., (2005), İnternet ve Halkla İlişkiler, Yeni Düşünceler, 1 (1): 6175.
Seitel, F. P., (2007), The Practice of Public Relations, 10th edit. NJ USA:
Pearson Prentice Hall.
Seltzer, T. ve Mitrook, M. A., (2007), The Dialogic Potential of Weblogs in
Relationship Building, Public Relations Review, 33: 227 – 229.
185
Shih, C., (2011), The Facebook Era: Tapping Online Social Networks to
Market, Sell and Innovate, Prentice Hall:Pearson Education, Second Edition.
Smith, B. G., (2010), The Evolution of The Blogger: Blogger
Considerations of Public Relations – Sponsored Content In The Blogosphere,
Public Reelations Review, 36: 175- 177.
Solis, B. ve Breakenridge, D., (2011), Putting the Public Back in Public
Relations: How Social Media is Reinventing the Aging Business of PR, Pearson
Education Inc.,USA, 7th Edition.
Spooner, S. M., (2009), Fulfilling the Dialogic Promise: A Ten-Year
Reflective Survey on Dialogic Internet Principles, Public Relations Review, 35:
320-322.
Taylor, M., (2000), Public Relations as Relationship Management: A
Relational Approach to the Study and Practice of Public Relations, Public
Relations Review, Vol. 26, Issue.2, s.255-256.
Terrence, E. D. ve Key, M. K., (2000), Kurum içi Halkla İlişkiler:
Kutlamalar, Ritüeller, Törenler, Ödüller, Mediacat Kitapları, Kapital Medya
Hizmetleri A.Ş., Ankara.
Theunissen, P. ve Noordin, W. N. W., (2012), Revisiting the Concept
“Dialogue” in Public Relations, Public Relations Review, 38: 5-13.
Timisi, N., (2003), Yeni İletişim Teknolojileri ve Demokrasi, Dost
Kitabevi: Ankara.
Tutar, H., (2009), Örgütsel İletişim, Seçkin Yay.: Ankara, 2. Baskı.
186
Varey, F. R. ve White, J., (2000), The Corporte Communication: System
of Managing, Corporate Communication: An Internal Journal, Volume: 5, Number:
1, p. 5.
Varol, M., (1993), Örgüt Sosyolojisine Giriş, Ankara Üniversitesi Yayınları
No: 2, Ankara, s. 129.
Vercic,
A.
T.,
Vercic,
D.
ve
Sriramesh,
K.,
(2012),
Internal
Communication: Definition, Parameters and The Future, Public Relations
Review, 38: 223 – 230.
Verity, J. W., (1994), How Digital Technology is Changing the Way We
Work and Life, Business Week, The Information Revolution, p.15.
Vural, B. A. ve Coşkun, G., (2006), Yeni Teknolojiler ve Halkla İlişkiler:
Halkla İlişkiler Alanında İnternet Kullanımı Üzerine Bir Araştırma, Kocaeli
Üniversitesi iletişim Fakültesi, II. Ulusal Halkla İlişkiler Sempozyumu, s. 179 – 194.
Welch, M., (2012), Appropriateness and Acceptability: Employee
Perspectives of Internal Communication, Public Relations Review, 38: 246 – 254.
Wilson, L. J., (1994), Excellent Companies and Coalition-Building Among
the Fortune 500: A Value and Relationship-Based Theory, Public Relations
Review, 20(4): 333-343.
Yağmurlu, A., (2010), E-halkla İlişkiler ve Bakanlık Uygulamaları, Selçuk
İletişim, Sayı: 6, Cilt: 2: 62 – 80.
Yamanoğlu Aktaş, M. ve Özdemir, B. P., (2010), Örgütsel Etkinliğin
Artırılmasında Web Sitelerinin Bir Halkla İlişkiler Aracı Olarak Kullanımı,
Verimlilik Dergisi, Sayı: 3: 105 – 123.
187
Yeygel, S. ve Temel, A., (2006), İşletmelerin Kurumsal İmajlarının Hedef
Kitlelere İletilmesinde Bir Araç Olarak Kurum Web Siteleri, II. Ulusal Halkla
İlişkiler Sempozyumu, Halkla İlişkilerde Yeni Yönelimler ve Sorunlar, Kocaeli
Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi: 213 – 234.
Yiğit, İ., (2004), Örgütsel İletişim Açısından Bilişim Teknolojileri ve Bir
Uygulama, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yönetim ve
Organizasyon Bilim Dalı, yayınlanmamış yüksek lisans tezi.
Zalabak
Shockley,
P.,
(2002),
Fundamentals
of
Organizational
Communication: Knowledge, Sensitivity, Skills, Values, 5th edition, Pearson
Education Company, Boston.
Fortune
Türkiye
web
sitesi,
(2013).
http://www.fortuneturkey.com/fortune500_main.asp. Erişim Tarihi: 01.04.2013.
188
EKLER
189
EK-1: Anket Soru Formu
Bu anket, Ankara Üniversitesi Halkla İlişkiler ve Tanıtım yüksek lisans öğrencisi Deniz Çalık’ın
“Yeni İletişim Teknolojilerinin Örgüt İçi İletişimde Kullanımı” konulu tez çalışmasına yardımcı
olması açısından firma yetkililerine yönelik hazırlanmış, örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri
araçlarının kullanılma düzeylerini ölçen bir çalışmadır. Zaman ayırdığınız için teşekkürler.
Demografik sorular: (anketi cevaplayan firma yetkilisine dair bireysel sorular)
1) Cinsiyetiniz:
o
Kadın
o
Erkek
2) Yaşınız?
o
20 – 30 yaş
o
31 – 40 yaş
o
41 – 50 yaş
o
51 – 60 yaş
o
61 yaş ve üzeri
3) Eğitim düzeyiniz? (En son mezun olduğunuz veya halen eğitim gördüğünüz eğitim
aşamasını seçiniz.)
o
Lisansüstü
o
Lisans
o
Ön lisans
o
Ortaöğretim (lise)
4) Kaç yıldır bu firmada çalışmaktasınız?
o
1 yıldan az
o
1 – 5 yıl arası
o
6 – 10 yıl arası
o
11 – 15 yıl arası
o
16 – 20 yıl arası
o
20 yıl ve üzeri
5) Firmadaki pozisyonunuz?
o
Üst düzey yönetici
o
Bölge / şube sorumlusu
o
İnsan kaynakları müdürü / yetkilisi
o
Halkla ilişkiler müdürü / yetkilisi
o
Kurumsal iletişim müdürü / yetkilisi
190
Kesinlikle Katılmıyorum
Katılmıyorum
uygun olan seçeneğe ait olan kutuyu
işaretleyiniz.
Kararsızım
Lütfen aşağıdaki ifadelerden, kurumunuz için
Katılıyorum
Diğer (Diğer ise lütfen belirtiniz……………………………………………)
Tamamen Katılıyorum
o
6) “Örgütte hiyerarşik bir yapılanma vardır, ast-üst ilişkileri bu
hiyerarşik yapılanmaya göre sürmektedir.”
7)
“Örgütte ortak olarak benimsenen, örgüte has ve
çalışanların aidiyet duygusunu geliştiren ortak bir kültür
bulunmaktadır.”
8) “Örgütte destekleyici bir iletişim ortamı mevcuttur, işbirliği
ve dayanışma ortamı bulunmaktadır.”
9) ”Örgüt içi iletişimde çalışanlarla görev ve sorumluluklarının
yanı sıra örgütün hedef ve amaçlarına yönelik
bilgilendirilmeler de yapılmaktadır.”
10) “Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojilerinden
yararlanmak, örgütlerde yenilikçi ve katılımcı bir örgüt
kültürünün oluşumuna katkıda bulunmaktadır.”
Yeni iletişim teknolojileri araçlarının örgüt içi iletişimde kullanımına ilişkin sorular:
11) Örgüt içi iletişimde geleneksel araçlardan hangisini veya hangilerini kullanıyorsunuz?
(1’den fazla seçebilirsiniz.)
o
Yazılı genelgeler, belgeler, raporlar
o
Bültenler, kurum gazeteleri, dergiler
o
Çalışanlara yönelik el kitapları veya broşürler
o
Afişler
o
İlan ve duyuru tahtaları
o
Konferans ve seminerler
o
Toplantı ve görüşmeler
o
Törenler ve organizasyonlar
12) Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçlarını kullanıyor musunuz?
o
Evet
o
Hayır
191
(Not: Hayır ise 13. Soruyu cevaplandırarak anket çalışmasını tamamlandırınız. Evet ise
lütfen 14. Sorudan devam ediniz.)
13) Örgüt içi iletişim uygulamalarınızda yeni iletişim teknolojileri araçlarını tercih etmeme
nedeniniz nedir? (1’den fazla seçebilirsiniz.)
o
Denetlemenin güç oluşu sebebiyle
o
Güncellemelerden dolayı oluşan ekstra iş yükü ve zaman baskısı sebebiyle
o
Örgüt içi hiyerarşiye uymadığı için
o
Altyapı eksikliği sebebiyle
o
Üst düzey yönetimin tercihleri sebebiyle
o
Çalışanların yeni iletişim teknolojilerini kullanma becerilerinin yeterince
gelişmemesinden dolayı
o
Diğer (Diğer ise lütfen belirtiniz……………………………………………)
14) Örgüt içi iletişimde hangi yeni iletişim teknolojileri araçlarını kullanmaktasınız?
(1’den fazla seçebilirsiniz.)
o
Örgüt web siteleri
o
Kurumsal e-mail adresleri
o
Mailing list - kurum içi haber grupları
o
Örgütsel bloglar
o
Örgüt içi ağlar – intranet
o
Video konferanslar
o
Sosyal medya ve sosyal ağlar
o
Diğer (Diğer ise lütfen belirtiniz………………………………………………)
15) Bu araçlardan kullanmadığınız halde etkili bir örgüt içi iletişim aracı olduğunu
düşündüğünüz araç veya araçlar hangisi veya hangileridir?
……………………………………………………………………………….
16) Örgüt içi iletişimde kullandığınız bu yeni iletişim teknolojileri araçlarının
güncellenme sıklığı nedir? Kullandığınız araçlardan her birinin güncelleme sıklığını 1–5
aralığında ölçeklendiriniz. [1: sürekli olarak (her gün), 2: sık sık (haftada birkaç kez), 3:
ortalama (ayda birkaç kez), 4: az (birkaç haftada bir), 5: güncelleme yapılmamaktadır]
( ) Örgüt web siteleri
( ) Mailing list – kurum içi haber grupları
192
( ) Örgütsel bloglar
( ) Örgüt içi ağlar – intranet
( ) Sosyal medya ve sosyal ağlar
( ) Diğer (Belirtiniz…………………………………………………….)
17) Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçlarını hangi bilgilerin
paylaşılmasında kullanmaktasınız?
o
Örgüt içi etkinlik ve organizasyonların duyurulmasında
o
Unvan değişiklikleri, görev değişiklikleri, atamalar ve eleman ihtiyacının
iletiminde
o
Personele yönelik çeşitli bilgilerin (servis güzergâhı, doğum günleri, kan
ihtiyacı, çalışanların dâhili telefonları vb.) iletilmesinde
18)
o
Yapılacak toplantılar için bilgilendirme amacıyla
o
Diğer (Diğer ise lütfen belirtiniz…………………………………………)
Örgüt içi iletişimde yararlandığınız bu yeni iletişim teknolojileri araçları ile
geleneksel araçları karşılaştırdığınızda bu yeni araçları tercih etme sebebiniz nedir?
o
Daha hızlı ve pratik olması
o
Düşük maliyeti sebebiyle
o
Çalışanların yönetime katılım düzeylerini artırarak katılımcı bir yapının
oluşumuna olanak tanıması
o
Yönetim ve çalışanlar arası iyi ilişkiler kurma ve geliştirmeye olanak
tanıması
o
Astların üstlerine fikirlerini ifade edebilmelerini kolaylaştırması
o
Kâğıt ve doküman yönetiminde etkinlik sağlaması
o
Diğer (Diğer ise lütfen belirtiniz…………………………………………)
19) Örgüt içi iletişimde yeni iletişim teknolojileri araçlarından yararlanmanın
örgütünüze ne gibi avantajlar sağladığını düşünmektesiniz?
o
Avantajı olduğunu düşünmüyorum.
o
Merkez – şube koordinasyonunun etkin bir şekilde kurularak sürdürülmesine
olanak tanımaktadır.
o
Örgüt içi iletişimi karşılıklı ve etkileşimli hale getirmesi açısından önemlidir.
o
Daha kısa sürede daha çok sayıda kişiye ulaşılmasını sağlamaktadır.
o
Çalışanların yönetimin kararlarına katılımına olanak tanımaktadır.
193
o
Diğer (Diğer ise lütfen belirtiniz………………………………………….)
20) Örgüt içi iletişim uygulamalarınızda yeni iletişim teknolojileri araçlarından
yararlanmanın dezavantajları olduğunu düşünüyor musunuz?
o
Dezavantajları olduğunu düşünmüyorum.
o
Aşırı bilgi yükleme (Örneğin, çalışanlara direkt olarak kurum içerisinde kendi
sorumluluğuna girmeyen alanlarda çok sayıda gereksiz mail ulaşması ve
kullanılan diğer iletişim araçları aracılığıyla sürekli olarak bilgi iletimi)
o
İletişim hataları ve iletişim engellerine neden olması (yüz yüze iletişim
gerçekleşmediğinden yanlış anlamalara sebep olabilmesi)
o
Yeni iletişim teknolojileri araçlarının güncel olma gerekliliğinin çalışanlarda
ekstra iş yükü doğurması
o
Diğer (Farklı bir dezavantajı olduğunu düşünüyorsanız belirtiniz………..)
21) Örgüt içi iletişimde kullanılan yeni iletişim teknolojileri araçları, örgüt içinde hangi
gruptaki çalışanlar arasında tercih edilmektedir?
Yöneticilerden
Astlardan
Aynı düzey
Farklı
Tüm örgüt
astlarına
yöneticilere
çalışanlar
hiyerarşik
çalışanları
yönelik
yönelik
arasında
konumdaki
arasında
çalışanlar
arasında
Örgüt web siteleri
Kurumsal
e–mail adresleri
Mailing list
haber grupları
Örgütsel bloglar
Örgüt içi ağlar intranet
Video konferanslar
Sosyal medya ve sosyal
ağlar
Diğer (Belirtiniz……..)
194
EK-2: Araştırma Örneklemini Oluşturan Firma Listesi
1)Türkiye Radyo Televizyon Kurumu
2)İhlâs Holding A.Ş.
3)Türk Telekomünikasyon A.Ş.
4)Turkcell İletişim Hizmetleri A.Ş.
5)İndeks Bilgisayar Sistemleri Müh. San. ve Tic. A.Ş.
6)Bimeks Bilgi İşlem ve Dış Tic. A.Ş.
7)Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü
8)Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü
9)Vestel Elektronik San. ve Tic. A.Ş.
10)Arçelik A.Ş.
11)Elektrikli ev aletleri sektöründe hizmet veren bir firma
12)KVK Teknoloji Ürünleri ve Tic. A.Ş.
13)Genpa Telekomünikasyon Ve İletişim Hizmetleri San. Tic. A.Ş.
14)Coca -Cola İçecek A.Ş.
15)Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.
16)Ülker Bisküvi San. ve Tic. A.Ş.
17)Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ)
18)Türkiye Elektrik İletim A.Ş.(TEİAŞ)
19)Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ)
20)Enerjisa
21)Türkiye Petrolleri A.O.
22)Tema Mağazacılık Hizmetleri Tic. A.Ş.
23)Koton Mağazacılık Tekstil San. ve Tic. A.Ş.
24)Ozon Giyim San. ve Tic. A.Ş.
25)Mavi Giyim San. ve Tic. A.Ş.
26)Hugo BOSS Tekstil San. Ltd. Şti.
27)MUDO Satış Mağ. A.Ş.
195
28)Sarar Giyim Tekstil San. ve Tic. A.Ş.
29)KİĞILI Giyim Tic. A.Ş.
30)Vakko Tekstil ve Hazır Giyim San. İşl. A.Ş.
31)Kolin İnşaat Turizm Tic. San. A.Ş.
32)Yüksel İnşaat
33)TAV Tepe Akfen Yatırım İnş. ve İşl. A.Ş. adına TAV Ankara Esenboğa Terminal
İşl.
34)TAV İstanbul Terminal İşl. A.Ş. adına TAV Ankara Esenboğa Terminal İşl.
35)Çelikler Taahhüt İnş. ve San. A.Ş.
36)Tepe İnşaat San. A.Ş.
37)Doğuş İnş. ve Tic. A.Ş. adına Doğuş Grubu
38)Hayat Kimya San. A.Ş.
39)Reckitt Benckiser Temizlik Malzemeleri San. ve Tic. A.Ş.
40)Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu
41)Medikal ve ilaç sektöründe hizmet veren A Firması
42)Medikal ve ilaç sektöründe hizmet veren B Firması
43)Medikal ve ilaç sektöründe hizmet veren C Firması
44)Medikal ve ilaç sektöründe hizmet veren D Firması
45)Medikal ve ilaç sektöründe hizmet veren E Firması
46)Medikal ve ilaç sektöründe hizmet veren F Firması
47)Medikal ve ilaç sektöründe hizmet veren G Firması
48)Medikal ve ilaç sektöründe hizmet veren H Firması
49)ETİ Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü
50)Rönesans Gayrimenkul Yatırım A.Ş.
51)İstikbal Mobilya Sanayi ve Tic. A.Ş.
52)Yataş Yatak ve Yorgan Sanayi Tic. A.Ş.
53)Koluman Motorlu Araçlar Tic. ve San. A.Ş.
54)Borusan Oto Servis ve Tic. A.Ş.
55)Neziroğlu Motorlu Araçlar Tic. Ltd. Şti.
196
56)BİM Birleşik Mağazalar A.Ş.
57)Migros Tic. A.Ş.
58)Carrefoursa Carrefour Sabancı Tic. Merk. A.Ş.
59)Tesco Kipa Kitle Paz. Tic. ve Gıda San. A.Ş.
60)Teknosa İç ve Dış Tic. A.Ş.
61)Makromarket A.Ş.
62)Kiler Alışveriş Hiz. Gıda San. Tic. A.Ş.
63)Boyner Büyük mağazacılık A.Ş.
64)Tekzen Ticaret ve Yatırım A.Ş.
65)Opet Petrolcülük A.Ş.
66)Aygaz A.Ş.
67)Reis Otomotiv Tic. ve San. A.Ş.
68)Acıbadem Sağlık Hizmetleri ve Tic. A.Ş.
69)Türk Hava Yolları A.O.
70)T.C.Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü
71)Pegasus Hava Taşımacılığı A.Ş.
72)Setur Servis Turistik A.Ş. (Setur yetkili satış acentası)
73)Trek Turizm San. ve Tic. A.Ş.
74)Kamil Koç Otobüsleri A.Ş.
75)Havaalanları Yer Hizmetleri A.Ş.
76)Sıhhi Tesisat ve İklimlendirme sektöründe hizmet veren bir firma
77)Sütaş Süt Ürünleri A.Ş.
78)Otokoç Otomotiv Tic. ve San. A.Ş.
79)Kütahya Porselen San. A.Ş.
80)Türk Tuborg Bira ve Malt Sanayii A.Ş.
81)Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş.
82)Doğan Gazetecilik A.Ş. Posta Ankara Temsilciliği
83)Oyak Beton San. ve Tic. A.Ş.
197
84)Alarko Carrier San. ve Tic. A. Ş.
85)Alstom Grid Enerji Endüstrisi A.Ş.
86)Baştaş Başkent Çimento San. ve Tic. A.Ş.
87)Çayeli Bakır İşletmeleri A.Ş.
88)Doğan Dağ. Satış Paz. Mat. Ödeme Ara. ve Tah. Sis. A.Ş.
89)Erkunt Sanayi A.Ş.
90)İnşaat ve taahhüt sektöründe hizmet veren bir firma
91)Limak Çimento Sanayi ve Tic. A.Ş.
92)Limak İnşaat San. ve Tic. A.Ş.
93)Mesa Mesken San. A.Ş.
94)Mitaş Enerji ve Madeni İnşaat İşleri Türk A.Ş.
95)Noksel Çelik Boru San. A.Ş.
96)Roketsan Roket San. ve Tic. A.Ş.
97)Siemens San. ve Tic. A.Ş.
98)Tofaş Türk Otomobil Fabrikası A.Ş.
99)Toros Tarım San. ve Tic. A.Ş.
100)Türk Traktör Ziraat Makineleri A.Ş.
198
EK-3: Araştırma evreni olan Fortune 500 Türkiye 2011 listesi
TÜRKİYE PETROL RAFİNERİLERİ A.Ş.
Net Satışlar
(TL)
41.443.843.000
Çalışan
Sayısı
5244
Petrol ve türevleri üretimi ve dağıtımı
KOCAELİ
PETROL OFİSİ A.Ş.
19.548.691.967
1020
Petrol ve türevleri üretimi ve dağıtımı
İSTANBUL
7
OPET PETROLCÜLÜK A.Ş.
14.948.022.375
784
Petrol ve türevleri üretimi ve dağıtımı
İSTANBUL
4
2
TÜRKİYE ELEKTRİK DAĞITIM A.Ş.
14.232.543.724
8500
Enerji
ANKARA
5
6
TÜRK TELEKOMÜNİKASYON A.Ş.
11.940.555.000
34886
Bilgi ve iletişim hizmetleri
ANKARA
6
11
TÜRK HAVA YOLLARI A.O.
11.815.424.727
18489
Seyahat ve taşımacılık hizmetleri
İSTANBUL
7
8
SHELL & TURCAS PETROL A.Ş.
10.760.269.000
600
Petrol ve türevleri üretimi ve dağıtımı
İSTANBUL
8
12
FORD OTOMOTİV SANAYİ A.Ş.
10.445.022.950
9455
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
İSTANBUL
9
10
TÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM A.Ş.
10.043.285.208
8143
Enerji
ANKARA
10
5
EÜAŞ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
9.926.446.855
11422
Enerji
ANKARA
2011
Sırası
1
2010
Sırası
1
2
4
3
Şirket Adı
Ana Sektör Kodu
Şehir
11
9
TURKCELL İLETİŞİM HİZMETLERİ A.Ş.
9.370.073.000
14536
Bilgi ve iletişim hizmetleri
İSTANBUL
12
15
EREĞLİ DEMİR VE ÇELİK FABRİKALARI T.A.Ş.
8.920.544.781
13433
Metal döküm ve işleme
ANKARA
13
14
ARÇELİK A.Ş.
8.437.239.000
19136
Elektrikli ev aletleri
İSTANBUL
14
13
ENKA İNŞAAT VE SANAYİ A.Ş.
8.415.310.000
13558
İnşaat taahhüt
İSTANBUL
15
16
BİM BİRLEŞİK MAĞAZALAR A.Ş.
8.189.135.000
18715
Perakende ticaret mağazaları
İSTANBUL
16
17
TOFAŞ TÜRK OTOMOBİL FABRİKASI A.Ş.
7.336.658.000
7720
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
İSTANBUL
17
19
VESTEL ELEKTRONİK SAN. VE TİC. A.Ş.
6.976.564.000
12826
Elektrikli ev aletleri
İSTANBUL
18
18
MİGROS TİC. A.Ş.
5.753.112.000
16778
Perakende ticaret mağazaları
İSTANBUL
19
21
AYGAZ A.Ş.
5.455.670.000
1339
Petrol ve türevleri üretimi ve dağıtımı
İSTANBUL
20
20
SELÇUK ECZA DEPOSU TİC. VE SAN. A.Ş.
5.074.497.922
5322
Medikal ve ilaç
İSTANBUL
21
25
İÇDAŞ ÇELİK ENERJİ TERSANE VE ULAŞIM SAN. A.Ş.
5.016.693.489
5129
Metal döküm ve işleme
İSTANBUL
22
26
DOĞUŞ OTOMOTİV SERVİS VE TİC. A.Ş.
4.808.253.000
1980
Motorlu taşıt satış ve servisi
İSTANBUL
23
22
ANADOLU EFES BİRACILIK VE MALT SANAYİİ A.Ş.
4.761.266.000
15507
Endüstriyel gıda imalatı
İSTANBUL
24
23
JTI TÜTÜN ÜRÜNLERİ PAZARLAMA A.Ş.
4.331.903.051
133
Toptan gıda içecek ve temizlik ürünleri
İZMİR
25
27
PETKİM PETROKİMYA HOLDİNG A.Ş.
3.891.322.098
2586
Kimyevi madde
İZMİR
26
114
ENERJİSA ENERJİ ÜRETİM A.Ş.
3.740.124.000
3626
Enerji
İSTANBUL
27
32
İSTANBUL GAZ DAĞITIM SAN. VE TİC. A.Ş.
3.500.334.849
2107
Enerji
İSTANBUL
28
28
COCA-COLA İÇECEK A.Ş.
3.408.583.000
9244
Endüstriyel gıda imalatı
İSTANBUL
199
29
34
POLİMEKS İNŞAAT TAAHHÜT VE SANAYİ TİC. A.Ş.
3.243.182.793
13570
İnşaat taahhüt
İSTANBUL
30
33
BSH EV ALETLERİ SAN. VE TİC. A.Ş.
3.133.116.710
4857
Elektrikli ev aletleri
İSTANBUL
31
29
2.981.426.160
1865
Endüstriyel gıda imalatı
İSTANBUL
32
36
2.907.024.680
8119
Doğal ve işlenmiş katı yakıt
ANKARA
33
37
UNİLEVER SAN. VE TİC. TÜRK A.Ş.
TÜRKİYE KÖMÜR İŞLETMELERİ KURUMU GENEL
MÜDÜRLÜĞÜ
TEMA MAĞAZACILIK HİZMETLERİ TİC. A.Ş.
2.852.262.603
14244
Hazır, iç ve spor giyim
İSTANBUL
34
35
OTOKOÇ OTOMOTİV TİC. VE SAN. A.Ş.
2.851.361.916
1691
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
İSTANBUL
35
31
CARREFOURSA CARREFOUR SABANCI TİCARET MERKEZİ A.Ş.
2.484.522.395
7478
Perakende ticaret mağazaları
İSTANBUL
KİBAR DIŞ TİCARET A.Ş.
2.402.232.276
49
Demir çelik ticareti
İSTANBUL
36
37
43
KROMAN ÇELİK SANAYİİ A.Ş.
2.379.932.285
986
Metal döküm ve işleme
İSTANBUL
38
40
TÜRKİYE PETROLLERİ A.O.
2.374.529.719
4935
Enerji
ANKARA
39
51
GÜBRE FABRİKALARI T.A.Ş.
2.276.393.199
1517
Kimyevi madde
İSTANBUL
40
44
ER-BAKIR ELEKTROLİTİK BAKIR MAMÜLLERİ A.Ş.
2.268.239.327
706
Demir dışı metaller
DENİZLİ
TÜRKİYE ŞEKER FABRİKALARI A.Ş.
2.265.818.771
15143
Endüstriyel gıda imalatı
ANKARA
41
42
38
KVK TEKNOLOJİ ÜRÜNLERİ VE TİC. A.Ş.
2.230.307.072
294
Elektronik ve telekomünikasyon
İSTANBUL
43
47
SARKUYSAN ELEKTROLİTİK BAKIR SAN. VE TİC. A.Ş.
2.202.640.009
753
Demir dışı metaller
KOCAELİ
44
42
GENPA TELEKOMÜNİKASYON VE İLET. HİZM. SAN. TİC. A.Ş.
2.120.335.147
684
Elektronik ve telekomünikasyon
İSTANBUL
45
39
İPRAGAZ A.Ş.
2.069.475.434
663
Petrol ve türevleri üretimi ve dağıtımı
İSTANBUL
46
41
TESCO KİPA KİTLE PAZARLAMA TİC. VE GIDA SAN. A.Ş.
2.063.100.000
9009
Perakende ticaret mağazaları
İZMİR
47
50
SIEMENS SAN. VE TİC. A.Ş.
2.050.558.560
2800
Elektrik ekipman
İSTANBUL
T. C. DEVLET DEMİRYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
2.046.501.496
28771
Seyahat ve taşımacılık hizmetleri
ANKARA
AKDENİZ İNŞAAT VE EĞİTİM HİZMETLERİ A.Ş.
1.986.160.594
1511
İnşaat taahhüt
İSTANBUL
48
49
45
KOLİN İNŞAAT TURİZM SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
1.907.797.649
3768
İnşaat taahhüt
ANKARA
51
68
TEKFEN İNŞAAT VE TESİSAT A.Ş.
1.886.652.019
13366
İnşaat taahhüt
İSTANBUL
52
60
TÜRK TRAKTÖR ZİRAAT MAKİNELERİ A.Ş.
1.800.665.445
2491
Makina ve ekipmanları
ANKARA
53
48
GSD DIŞ TİC. A.Ş.
1.799.875.830
14
Toptan ve dış ticaret
İSTANBUL
54
46
ÜLKER BİSKÜVİ SANAYİ TİC. A.Ş.
1.798.789.943
7218
Endüstriyel gıda imalatı
İSTANBUL
55
YOLBULAN BAŞTUĞ METALURJİ SAN A.Ş.
1.773.248.592
536
Metal döküm ve işleme
OSMANİYE
56
DEVLET HAVA MEYDANLARI İŞLETMESİ GENEL
MÜDÜRLÜĞÜ
1.760.643.523
8296
Depolama, taşımacılık ve lojistik hizmetler
ANKARA
50
57
49
BİZİM TOPTAN SATIŞ MAĞAZALARI A.Ş.
1.732.972.128
1401
Toptan gıda içecek ve temizlik ürünleri
İSTANBUL
58
82
İÇTAŞ İNŞAAT TİC. VE SAN. A.Ş.
1.729.439.000
774
İnşaat taahhüt
ANKARA
200
59
55
YILDIZ ENTEGRE AĞAÇ SAN. VE TİC. A.Ş.
1.713.385.210
1550
Orman ürünleri
KOCAELİ
60
53
AKSA AKRİLİK KİMYA SANAYİ A.Ş.
1.675.470.000
933
Kimyevi madde
İSTANBUL
61
52
TEKNOSA İÇ VE DIŞ TİC. A.Ş.
1.669.631.000
3278
Perakende ticaret mağazaları
İSTANBUL
62
58
DİLER DEMİR ÇELİK ENDÜSTRİSİ VE TİC. A.Ş.
1.633.232.262
800
Metal döküm ve işleme
İSTANBUL
63
54
KORDSA GLOBAL ENDST.İPLİK VE KORDBEZİ SAN.TİC.A.Ş.
1.627.181.679
4033
Plastik ve kauçuk
İSTANBUL
64
30
GOLDAŞ KUYUMCULUK SANAYİ İTHALAT İHRACAT A.Ş.
1.606.306.487
259
Kuyumculuk
İSTANBUL
65
61
KAPTAN DEMİR ÇELİK ENDÜSTRİ VE TİC. A.Ş.
1.594.449.349
750
Demir çelik ticareti
İSTANBUL
66
79
KARDEMİR KARABÜK DEMİR ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş.
1.585.690.576
4084
Metal döküm ve işleme
KARABÜK
67
65
TİRYAKİ AGRO GIDA SAN. VE TİC. A.Ş.
1.563.997.200
853
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
GAZİANTEP
68
57
İNDEKS BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ MÜH. SAN. VE TİC.A.Ş.
1.513.546.064
369
Bilgisayar, yazılım ve büro makinaları
İSTANBUL
69
70
62
72
ASELSAN ELEKTRONİK SAN. VE TİC. A.Ş.
MENGERLER TİCARET TÜRK A.Ş.
1.501.878.990
1.477.879.384
4888
1043
Elektronik ve telekomünikasyon
Motorlu taşıt satış ve servisi
ANKARA
İSTANBUL
71
70
PEGASUS HAVA TAŞIMACILIĞI A.Ş.
1.475.071.556
2037
Seyahat ve taşımacılık hizmetleri
İSTANBUL
72
83
ETİ MADEN İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
1.474.648.042
3827
Mermer, maden ve cevherleri
ANKARA
73
92
TUSAŞ - TÜRK HAVACILIK VE UZAY SANAYİ A.Ş.
1.459.683.758
3950
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
ANKARA
74
87
İZMİR DEMİR ÇELİK SANAYİ A.Ş.
1.424.211.534
1085
Metal döküm ve işleme
İZMİR
75
77
YAZICI DEMİR ÇELİK SANAYİ VE TURİZM TİC. A.Ş.
1.419.830.660
1300
Metal döküm ve işleme
İSTANBUL
76
71
ETİ GIDA SAN. VE TİC. A.Ş.
1.354.693.959
Endüstriyel gıda imalatı
ESKİŞEHİR
77
85
BRİSA BRIDGESTONE SABANCI LASTİK SAN. VE TİC. A.Ş.
1.347.777.289
1777
Plastik ve kauçuk
İSTANBUL
78
100
HAYAT KİMYA SANAYİ A.Ş.
1.347.679.972
2600
Kimyevi madde
İSTANBUL
79
84
BORUSAN MANNESMANN BORU SAN. VE TİC. A.Ş.
1.331.316.883
1343
Metal döküm ve işleme
İSTANBUL
80
66
YÜKSEL İNŞAAT A.Ş.
1.317.049.798
11384
İnşaat taahhüt
ANKARA
81
89
AKSA ENERJİ ÜRETİM A.Ş.
1.307.427.464
660
Enerji
İSTANBUL
82
91
TÜRK PİRELLİ LASTİKLERİ A.Ş.
1.300.604.952
1854
Plastik ve kauçuk
İSTANBUL
83
81
TAV TEPE AKFEN YATIRIM İNŞAAT VE İŞLETME A.Ş.
1.289.924.738
2746
İnşaat taahhüt
İSTANBUL
84
69
ANADOLU CAM SANAYİİ A.Ş.
1.287.709.423
5508
Cam ve cam ürünleri
İSTANBUL
85
73
TRAKYA CAM SANAYİİ A.Ş.
1.255.468.033
2768
Cam ve cam ürünleri
İSTANBUL
TGS DIŞ TİCARET A.Ş.
1.243.857.954
16
Toptan ve dış ticaret
İSTANBUL
86
87
101
GOODYEAR LASTİKLERİ T.A.Ş.
1.235.675.615
1311
Plastik ve kauçuk
İSTANBUL
88
102
KOLUMAN MOTORLU ARAÇLAR TİC. VE SAN. A.Ş.
1.229.659.373
845
Motorlu taşıt satış ve servisi
ANKARA
89
121
OLTAN GIDA MADDELERİ İHRACAT İTH. VE TİC. LTD.ŞTİ.
1.225.060.231
485
Yaş ve kuru meyve ve sebze
TRABZON
201
90
59
91
76
92
KONYA ŞEKER SAN. VE TİC. A.Ş.
1.220.210.706
1450
Endüstriyel gıda imalatı
KONYA
TOROS TARIM SAN. VE TİC. A.Ş.
1.210.561.000
993
Kimyevi madde
İSTANBUL
TÜRKİYE RADYO TELEVİZYON KURUMU
1.202.497.717
7500
Basım yayın ve medya
ANKARA
93
86
ASSAN ALÜMİNYUM SAN. VE TİC. A.Ş.
1.189.065.540
950
Demir dışı metaller
İSTANBUL
94
96
PERGAMON-STATUS DIŞ TİC. A.Ş.
1.143.764.529
27
Toptan ve dış ticaret
İZMİR
95
67
YAŞAR BİRLEŞİK PAZARLAMA DAĞ. TUR. VE TİC. A.Ş.
1.141.997.029
935
Toptan gıda içecek ve temizlik ürünleri
İZMİR
AYDEM ELEKTRİK DAĞITIM A.Ş.
1.125.812.086
612
Enerji
DENİZLİ
96
97
75
KREA İÇERİK HİZMETLERİ VE PRODÜKSİYON A.Ş.
1.116.776.000
643
Bilgi ve iletişim hizmetleri
İSTANBUL
98
95
NURSAN METALURJİ ENDÜSTRİSİ A.Ş.
1.116.484.025
551
Metal döküm ve işleme
HATAY
99
80
BANVİT BANDIRMA VİTAMİNLİ YEM SANAYİ A.Ş.
1.116.294.969
3238
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
BALIKESİR
100
99
BORUSAN OTOMOTİV İTHALAT VE DAĞITIM A.Ş.
1.108.689.522
161
Motorlu taşıt satış ve servisi
İSTANBUL
101
78
FARMALOJİSTİK ECZA DEP.VE ÖNDEP.LOJ.HZ.SN.TİC.A.Ş.
1.088.971.210
90
Medikal ve ilaç
İSTANBUL
102
116
HES HACILAR ELEKTRİK SAN. VE TİC. A.Ş.
1.069.353.496
992
Elektrik ekipman
KAYSERİ
103
94
104
SÜTAŞ SÜT ÜRÜNLERİ A.Ş.
1.063.420.382
3133
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
BURSA
ODEON TURİZM İŞLETMECİLİĞİ A.Ş.
1.057.441.877
831
Seyahat ve taşımacılık hizmetleri
İSTANBUL
105
64
ÇAY İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
1.025.388.518
14500
Tarımsal ürünler
RİZE
106
98
AKÇANSA ÇİMENTO SAN. VE TİC. A.Ş.
1.010.032.475
1113
Toprak ürünleri
İSTANBUL
107
113
ACIBADEM SAĞLIK HİZMETLERİ VE TİC. A.Ş.
1.009.476.468
9383
Sağlık hizmetleri
İSTANBUL
108
125
EKİNCİLER DEMİR VE ÇELİK SANAYİ A.Ş.
985.974.739
728
Metal döküm ve işleme
İSTANBUL
ABDİ İBRAHİM İLAÇ PAZARLAMA A.Ş.
981.220.281
981
Medikal ve ilaç
İSTANBUL
108
MAKRO MARKET A.Ş.
978.468.829
4864
Perakende ticaret mağazaları
ANKARA
111
88
EİS ECZACIBAŞI İLAÇ SIN.VE FİN.YAT.SAN.VE TİC.A.Ş.
973.552.000
1947
Medikal ve İlaç
İSTANBUL
112
110
ABALIOĞLU YEM-SOYA VE TEKSTİL SANAYİ A.Ş.
962.966.985
1859
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
DENİZLİ
109
110
S.S. İZMİR ECZACILAR ÜRT. TEMİN VE DAĞ.KOOP.(EDAK)
961.286.913
446
Medikal ve ilaç
İZMİR
114
111
ALKAN GRUP TURİZM İŞLETMELERİ A.Ş.
925.372.696
747
Seyahat ve taşımacılık hizmetleri
ANTALYA
115
153
İPEK DOĞAL ENERJİ KAYNAKLARI ARAŞ. VE ÜRT.A.Ş.
909.098.723
2188
Enerji
ANKARA
116
130
ADVANSA SASA POLYESTER SANAYİ A.Ş.
904.582.000
1217
Plastik ve kauçuk
ADANA
117
112
DOĞUŞ İNŞAAT VE TİC. A.Ş.
895.900.000
2837
İnşaat taahhüt
İSTANBUL
118
160
OTOKAR OTOMOTİV VE SAVUNMA SANAYİ A.Ş.
890.525.189
1519
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
İSTANBUL
119
128
ATÜ TURİZM İŞLETMECİLİĞİ A.Ş.
887.730.134
1172
Perakende ticaret mağazaları
İSTANBUL
120
115
S.S. TRAKYA YAĞLI TOHUMLAR TARIM SATIŞ KOOP. BİRL.
873.568.504
934
Yaş ve kuru meyve ve sebze
EDİRNE
113
202
121
124
122
SODA SANAYİİ A.Ş.
871.842.188
1769
Kimyevi madde
İSTANBUL
MAN KAMYON VE OTOBÜS TİCARET A.Ş.
871.501.382
170
Motorlu taşıt satış ve servisi
ANKARA
123
103
HÜRRİYET GAZETECİLİK VE MATBAACILIK A.Ş.
868.738.457
7198
Basım yayın ve medya
İSTANBUL
124
123
TÜRK HENKEL KİMYA SAN. VE TİC. A.Ş.
860.695.462
693
Kimyevi madde
İSTANBUL
125
135
BALPET PETROL ÜRÜNLERİ TAŞIMACILIK SAN.VE TİC.A.Ş.
853.972.620
66
Petrol ve türevleri üretimi ve dağıtımı
MERSİN
126
126
MAKİNA VE KİMYA ENDÜSTRİSİ KURUMU
849.006.575
5794
Makina ve ekipmanları
ANKARA
127
131
BOYTAŞ MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş.
848.125.830
3776
Mobilya
KAYSERİ
128
117
ARENA BİLGİSAYAR SAN. VE TİC. A.Ş.
844.952.466
227
Bilgisayar, yazılım ve büro makinaları
İSTANBUL
129
175
KÜRÜM DEMİR SANAYİ DIŞ TİC. A.Ş.
844.760.261
204
Metal döküm ve işleme
İSTANBUL
130
216
İSTANBUL ALTIN RAFİNERİSİ A.Ş.
844.275.170
42
Kuyumculuk
İSTANBUL
131
167
RAM DIŞ TİC. A.Ş.
843.473.420
31
Toptan ve dış ticaret
İSTANBUL
132
106
NUH ÇİMENTO SANAYİİ A.Ş.
841.454.063
920
Toprak ürünleri
İSTANBUL
133
129
BMC SAN. VE TİC. A.Ş.
838.077.193
2525
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
İZMİR
134
KADOOĞLU PETROLCÜLÜK TAŞ. SAN. İTH. VE İHR. A.Ş.
832.372.331
109
Petrol ve türevleri üretimi ve dağıtımı
İSTANBUL
135
METRO ELEKTRONİK KUYUMCULUK DIŞ TİCARET A.Ş.
823.177.306
271
Bilgisayar, yazılım ve büro makinaları
İSTANBUL
136
137
ARÇELİK-LG KLİMA SAN. VE TİC. A.Ş.
819.282.721
1192
Sıhhı tesisat ve iklimlendirme
KOCAELİ
137
134
TAV İSTANBUL TERMİNAL İŞLETMECİLİĞİ A.Ş.
814.726.629
2418
İşletme destek hizmetleri
İSTANBUL
S.S. BURSA ECZACILARI ÜRT. TEMIN VE DAĞ. KOOP.
810.613.955
836
Medikal ve ilaç
BURSA
BORUSAN OTO SERVİS VE TİC. A.Ş.
807.446.022
535
Motorlu taşıt satış ve servisi
İSTANBUL
S.S. İSTANBUL ECZACILAR ÜRT. TEMIN DAĞ. KOOP.
805.309.363
800
Medikal ve ilaç
İSTANBUL
138
139
146
140
141
118
ÇİMSA ÇİMENTO SAN. VE TİC. A.Ş.
800.938.697
1034
Toprak ürünleri
İSTANBUL
142
149
KARSAN OTOMOTİV SANAYİİ VE TİC. A.Ş.
798.305.569
961
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
BURSA
143
165
BORUSAN MAKİNA VE GÜÇ SİSTEMLERİ SAN. VE TİC. A.Ş.
796.389.391
519
Makina ve ekipmanları
İSTANBUL
BAYER TÜRK KİMYA SAN. LTD. ŞTİ
788.982.374
1269
Medikal ve ilaç
İSTANBUL
DOĞA ORGANİK GIDA TAR.ÜRN.ÜRT. VE TİC.İTH.İHR.A.Ş.
785.260.914
201
Endüstriyel gıda imalatı
MANİSA
144
145
173
146
141
KORTEKS MENSUCAT SAN. VE TİC. A.Ş.
783.546.735
2158
Keten elyaf ve elyaf iplik
BURSA
147
148
107
KİLER ALIŞVERİŞ HİZMETLERİ GIDA SAN. VE TİC. A.Ş.
780.528.000
3376
Perakende ticaret mağazaları
İSTANBUL
133
NOKSEL ÇELİK BORU SANAYİ A.Ş
772.372.135
595
Metal döküm ve işleme
ANKARA
203
149
BAB DIŞ TİCARET MADEN İNŞAAT SAN. VE TİC. A.Ş.
763.597.414
19
Toptan ve dış ticaret
İSTANBUL
150
105
TAT KONSERVE SANAYİİ A.Ş.
758.415.676
1096
Endüstriyel gıda imalatı
İSTANBUL
151
143
KESKİNOĞLU TAVUKÇULUK VE DAMIZLIK İŞL.SAN.TİC.A.Ş.
747.571.512
2995
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
MANİSA
152
120
INDESIT COMPANY BEYAZ EŞYA SAN. VE TİC. A.Ş.
741.176.247
1110
Elektrikli ev aletleri
İSTANBUL
153
181
ÖZKAN DEMİR ÇELİK SANAYİ A.Ş.
734.639.162
800
Metal döküm ve işleme
İZMİR
154
147
ALTUNKAYA İNŞAAT NAKLİYAT GIDA TİC. A.Ş.
734.584.542
200
Toptan gıda içecek ve temizlik ürünleri
GAZİANTEP
AK-PA TEKSTİL İHRACAT PAZARLAMA A.Ş.
712.382.085
30
Kimyevi madde
İSTANBUL
ECZACIBAŞI YAPI GEREÇLERİ SAN. VE TİC. A.Ş.
707.283.463
2888
İnşaat malzemeleri
İSTANBUL
İSTANBUL
155
156
157
157
158
TAB GIDA SAN. VE TİC. A.Ş.
705.896.724
9061
Konaklama, restoran ve kafeler
158
132
ERPİLİÇ ENTEGRE TAVUKÇULUK ÜRT.PAZ.VE TİC.LTD.ŞTİ.
699.038.255
2250
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
BOLU
MULTİNET KURUMSAL HİZMETLER A.Ş.
686.960.172
244
Elektronik ve telekomünikasyon
İSTANBUL
159
160
162
TÜRK PRYSMİAN KABLO VE SİSTEMLERİ A.Ş.
686.690.260
402
Elektrik ekipman
BURSA
161
119
DOĞAN DAĞ. SATIŞ PAZ.MAT.ÖDEME ARA.VE TAH.SİS.A.Ş.
682.982.487
395
Basım yayın ve medya
İSTANBUL
162
244
TIRSAN TREYLER SANAYİ TİCARET VE NAKLİYAT A.Ş.
680.076.216
459
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
SAKARYA
163
176
TEZCAN GALVANİZLİ YAPI ELEMANLARI SAN. VE TİC.A.Ş.
679.530.459
291
Metal döküm ve işleme
KOCAELİ
164
161
ATLASJET HAVACILIK A.Ş.
679.375.096
752
Seyahat ve taşımacılık hizmetleri
İSTANBUL
165
127
GLAXOSMITHKLINE İLAÇLARI SAN. VE TİC. A.Ş.
670.742.668
799
Medikal ve ilaç
İSTANBUL
166
178
NETLOG LOJİSTİK HİZMETLERİ A.Ş.
670.303.455
2554
Depolama, taşımacılık ve lojistik hizmetler
İSTANBUL
167
186
KÜÇÜKBAY YAĞ VE DETERJAN SAN. A.Ş.
661.062.083
357
Endüstriyel gıda imalatı
İZMİR
168
151
MERKEZ ÇELİK SAN. VE TİC. A.Ş.
660.955.578
2222
Mobilya
KAYSERİ
169
150
BOYNER BÜYÜK MAĞAZACILIK A.Ş.
660.147.222
2595
Perakende ticaret mağazaları
İSTANBUL
170
122
İHLAS HOLDİNG A.Ş.
656.864.484
3240
Basım yayın ve medya
İSTANBUL
171
191
COMPONENTA DÖKÜMCÜLÜK TİC. VE SAN. A.Ş.
654.634.202
2326
Metal döküm ve işleme
BURSA
172
148
BEYPİ BEYPAZARI TARIMSAL ÜRT. PAZ. SAN.VE TİC.A.Ş.
651.222.208
2382
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
BOLU
EVKUR ALIŞVERİŞ MERKEZLERİ TİCARET A.Ş.
637.326.032
2991
Perakende ticaret mağazaları
İSTANBUL
173
174
145
NURSAN ÇELİK SANAYİ VE HADDECİLİK A.Ş.
633.103.491
210
Metal döküm ve işleme
HATAY
175
208
ETSUN ENTEGRE TARIM ÜRÜNLERİ SAN. VE TİC. A.Ş.
631.550.416
57
Toptan ve dış ticaret
İSTANBUL
176
172
ENERJİ PETROL ÜRÜNLERİ PAZARLAMA A.Ş.
619.138.295
135
Petrol ve türevleri üretimi ve dağıtımı
İSTANBUL
177
193
KOCAER HADDECİLİK SAN. VE TİC. A.Ş.
618.557.201
622
Metal döküm ve işleme
DENİZLİ
204
169
AKSA JENERATÖR SANAYİ A.Ş.
616.627.802
C5 ELEKTRONİK SAN. VE TİC. A.Ş.
616.520.406
180
212
ALTINYILDIZ MENSUCAT VE KONFEKSİYON FABRK. A.Ş.
610.732.092
181
155
178
179
182
Makina ve ekipmanları
İSTANBUL
97
Elektronik ve telekomünikasyon
İSTANBUL
3171
Dokuma, örme, trikotaj, terbiye ve kumaş
İSTANBUL
865
ADESE ALIŞVERİŞ MERKEZİ TİC. A.Ş.
610.574.226
3794
Perakende ticaret mağazaları
KONYA
ALSTOM GRİD ENERJİ ENDÜSTRİSİ A.Ş.
604.730.382
1010
Elektrik ekipman
KOCAELİ
183
192
HAS OTOMOTİV YATIRIM VE PAZARLAMA A.Ş.
601.860.885
277
Motorlu taşıt satış ve servisi
İSTANBUL
184
138
SETUR SERVİS TURİSTİK A.Ş.
598.881.000
935
Seyahat ve taşımacılık hizmetleri
İSTANBUL
185
164
ZORLUTEKS TEKSTİL TİC. VE SAN. A.Ş.
597.844.199
1823
Dokuma, örme, trikotaj, terbiye ve kumaş
İSTANBUL
186
224
BAŞAK METAL TİC. VE SAN. A.Ş.
597.653.782
6
Demir çelik ticareti
DENİZLİ
187
170
NAMET GIDA SAN. VE TİC. A.Ş.
595.014.546
694
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
KOCAELİ
188
177
YEŞİM SATIŞ MAĞAZALARI VE TEKSTİL FABRİKALARI A.Ş.
590.614.664
47
Hazır, iç ve spor giyim
BURSA
189
184
BEYTEKS TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş.
582.855.174
1990
Keten elyaf ve elyaf iplik
ADANA
MARMARA METAL MAMÜLLERİ TİCARET A.Ş.
576.175.493
89
Demir dışı metaller
İSTANBUL
190
191
63
LİMAK İNŞAAT SAN. VE TİC. A.Ş.
574.840.079
2416
İnşaat taahhüt
ANKARA
192
222
KOTON MAĞAZACILIK TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş.
572.878.878
2740
Hazır, iç ve spor giyim
İSTANBUL
193
228
BOSCH TERMOTEKNİK SAN. VE TİC. A.Ş.
568.993.475
728
Sıhhı tesisat ve iklimlendirme
MANİSA
194
180
TÜRK DEMİR DÖKÜM FABRİKALARI A.Ş.
568.288.504
1483
Metal ürünler ve mutfak ekipmanları
İSTANBUL
195
166
BİLİM İLAÇ SAN. VE TİC. A.Ş.
567.001.541
1909
Medikal ve ilaç
İSTANBUL
196
168
KENT GIDA MADDELERİ SANAYİİ VE TİC. A.Ş.
565.867.126
1590
Endüstriyel gıda imalatı
KOCAELİ
SUMMA TURİZM YATIRIMCILIĞI A.Ş.
565.070.703
1500
İnşaat taahhüt
ANKARA
197
198
187
AKENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
559.970.769
304
Enerji
İSTANBUL
199
245
OZON GİYİM SAN. VE TİC. A.Ş.
559.930.940
3506
Hazır, iç ve spor giyim
İSTANBUL
200
171
ÇİMENTAŞ İZMİR ÇİMENTO FABRİKASI T.A.Ş.
558.665.000
992
Toprak ürünleri
İZMİR
201
265
LİMAK YATIRIM ENERJİ ÜRETİM İŞLT.HİZM.VE İNŞ. A.Ş.
558.353.659
6106
Enerji
ANKARA
METAG İNŞAAT TİCARET A.Ş.
556.462.503
2392
İnşaat taahhüt
İSTANBUL
202
203
196
ETİ GÜMÜŞ A.Ş.
555.810.429
608
Demir dışı metaller
ANKARA
204
214
CMS JANT VE MAKİNA SANAYİ A.Ş.
551.790.187
1505
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
İZMİR
205
233
PETLAS LASTİK SAN. VE TİC. A.Ş.
548.233.169
2150
Plastik ve kauçuk
KIRŞEHİR
205
206
139
NETCELL İLETİŞİM HİZMETLERİ TİC. A.Ş.
540.696.683
48
Elektronik ve telekomünikasyon
İSTANBUL
207
274
MOBİLTEL İLETİŞİM HİZMETLERİ SAN. VE TİC. A.Ş.
538.854.730
145
Elektronik ve telekomünikasyon
İSTANBUL
208
190
BURSA ÇİMENTO FABRİKASI A.Ş.
536.131.109
1166
Toprak ürünleri
BURSA
RECKITT BENCKISER TEMİZLİK MALZ. SAN. VE TİC. A.Ş.
533.885.379
330
Kimyevi madde
İSTANBUL
209
210
182
AUTOLİV CANKOR OTOMOTİV EMNYT SİS. SAN.VE TİC.A.Ş.
531.320.866
1450
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
KOCAELİ
211
230
OMSAN LOJİSTİK A.Ş.
529.708.627
1250
Depolama, taşımacılık ve lojistik hizmetler
İSTANBUL
HOROZ LOJİSTİK KARGO HİZMETLERİ VE TİCARET A.Ş.
523.236.074
1136
Depolama, taşımacılık ve lojistik hizmetler
İSTANBUL
212
213
144
ÖZDİLEK ALIŞ VERİŞ MERKEZLERİ VE TEKSTİL SAN. A.Ş.
512.211.295
3478
Perakende ticaret mağazaları
BURSA
214
249
EKOL LOJİSTİK A.Ş.
509.199.165
2130
Depolama, taşımacılık ve lojistik hizmetler
İSTANBUL
215
197
MERİNOS HALI SAN. VE TİC. A.Ş.
507.202.000
270
Halı kilim ve yer kaplamaları
GAZİANTEP
216
255
ETİ BAKIR A.Ş.
503.248.183
2000
Demir dışı metaller
KASTAMONU
217
203
BORUSAN LOJİSTİK DAĞITIM DEPOLAMA TAŞM.VE TİC.A.Ş.
500.466.669
726
Depolama, taşımacılık ve lojistik hizmetler
İSTANBUL
218
215
ASAŞ ALÜMİNYUM SAN. VE TİC. A.Ş.
487.376.276
1150
Demir dışı metaller
İSTANBUL
219
461
AK-YÜN MENSUCAT SAN. VE TİC. A.Ş.
483.415.452
4
Toptan ve dış ticaret
İSTANBUL
220
207
İNTEMA İNŞAAT VE TESİSAT MALZEME YAT. VE PAZ.A.Ş.
483.040.945
312
Metal ürünler ve mutfak ekipmanları
İSTANBUL
221
209
STARPET GARZAN AKARYAKIT DAĞITIM PAZARLAMA A.Ş.
480.942.755
320
Petrol ve türevleri üretimi ve dağıtımı
İSTANBUL
222
GARANTİ-KOZA İNŞAAT SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
478.564.487
381
İnşaat taahhüt
İSTANBUL
223
PLASMAR PLASTİK VE KİMYA SANAYİ VE DIŞ TİC. A.Ş.
477.127.059
23
Toptan ve dış ticaret
İSTANBUL
518
Mermer, maden ve cevherleri
RİZE
224
201
ÇAYELİ BAKIR İŞLETMELERİ A.Ş.
476.585.949
225
231
ANADOLU ISUZU OTOMOTİV SAN. VE TİC. A.Ş.
474.007.706
520
Motorlu taşıt satış ve servisi
İSTANBUL
226
227
ÇELEBİ HAVA SERVİSİ A.Ş.
472.753.336
4207
Seyahat ve taşımacılık hizmetleri
İSTANBUL
ÇEBİTAŞ DEMİR ÇELİK ENDÜSTRİSİ A.Ş.
465.450.484
327
Demir çelik ticareti
İSTANBUL
OLTAN FINDIK SAN. VE TİC. A.Ş.
464.822.590
75
Tarımsal ürünler
DÜZCE
227
228
300
SANKO PAZARLAMA İTHALAT İHRACAT A.Ş.
464.057.400
90
Keten elyaf ve elyaf iplik
GAZİANTEP
230
217
KOROZO AMBALAJ SAN. VE TİC. A.Ş.
458.068.076
680
Plastik ve kauçuk
İSTANBUL
231
237
ORTA ANADOLU TİC. VE SAN. İŞLETMELERİ T.A.Ş.
457.653.490
1272
Dokuma, örme, trikotaj, terbiye ve kumaş
KAYSERİ
229
206
232
219
STANDARD PROFİL OTOMOTİV SANAYİİ VE TİC. A.Ş.
452.602.814
4561
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
İSTANBUL
233
271
GEMLİK GÜBRE SANAYİİ A.Ş.
450.725.156
427
Kimyevi madde
BURSA
234
198
LİMAK ÇİMENTO SAN. VE TİC. A.Ş.
447.259.580
894
Toprak ürünleri
SİİRT
235
221
KOÇ SİSTEM BİLGİ VE İLETİŞİM HİZMETLERİ A.Ş.
445.857.081
1125
Bilgi ve iletişim hizmetleri
İSTANBUL
236
183
ZORLU ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.
444.942.000
374
Enerji
BURSA
237
185
GAAT DIŞ TİC. VE SAN. A.Ş.
444.722.815
207
Toptan ve dış ticaret
İSTANBUL
238
200
EWE DOĞALGAZ SAN. VE TİC. A.Ş.
443.970.326
10
Enerji
İSTANBUL
239
234
FASDAT GIDA DAĞITIM SAN. VE TİC. A.Ş.
443.681.669
217
Depolama, taşımacılık ve lojistik hizmetler
KOCAELİ
BURSAGAZ BURSA ŞEHİRİÇİ DĞLGZ DAĞ.TİC.VE TAAH A.Ş.
441.227.139
241
Enerji
BURSA
241
260
ARMADA BİLGİSAYAR SİSTEMLERİ SAN. VE TİC. A.Ş.
437.967.190
132
Bilgisayar, yazılım ve büro makinaları
İSTANBUL
242
264
AYDINLI HAZIR GİYİM SAN. VE TİC. A.Ş.
435.874.345
2512
Hazır, iç ve spor giyim
İSTANBUL
243
194
EKİM TURİZM TİC. VE SAN. A.Ş.
434.150.585
315
Motorlu taşıt satış ve servisi
İSTANBUL
ÇELİK MOTOR TİCARET A.Ş.
428.221.879
165
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
İSTANBUL
240
244
245
213
AŞKALE ÇİMENTO SANAYİİ T.A.Ş.
424.020.416
948
Toprak ürünleri
ERZURUM
246
277
HEMA ENDÜSTRİ A.Ş.
423.303.183
2409
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
İSTANBUL
247
253
MUTLU AKÜ VE MALZEMELERİ SANAYİ A.Ş.
421.716.947
839
Elektrik ekipman
İSTANBUL
248
259
DYO BOYA FABRİKALARI SAN. VE TİC. A.Ş.
418.947.055
612
Kimyevi madde
İZMİR
249
291
HİDROMEK HİDROLİK MEKANİK MAK.İML.SAN.VE TİC.A.Ş.
418.232.339
963
Makina ve ekipmanları
ANKARA
250
235
ŞÖLEN ÇİKOLATA GIDA SAN. VE TİC. A.Ş.
417.976.426
1380
Endüstriyel gıda imalatı
GAZİANTEP
251
248
ABDÜLKADİR ÖZCAN OTOMOTİV LASTİK SAN. VE TİC. A.Ş.
415.632.971
550
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
ANKARA
252
202
KAYSERİ VE CİVARI ELEKTRİK T.A.Ş.
413.261.803
632
Enerji
KAYSERİ
253
364
GELECEK OTOMOTİV SAN. VE TİC. A.Ş.
409.479.909
259
Motorlu taşıt satış ve servisi
DİYARBAKIR
254
205
İDO İSTANBUL DENİZ OTOBÜSLERİ SAN. VE TİC. A.Ş.
405.797.770
684
Seyahat ve taşımacılık hizmetleri
İSTANBUL
255
206
DEVA HOLDİNG A.Ş.
404.973.563
1918
Medikal ve ilaç
İSTANBUL
256
250
SOFRA YEMEK ÜRETİM VE HİZMET A.Ş.
404.234.753
7738
İşletme destek hizmetleri
İSTANBUL
257
275
OLMUKSA INTERN. PAPER-SABANCI AMB.SAN.VE TİC.A.Ş.
402.883.054
929
Kağıt ve kağıt ürünleri
İSTANBUL
207
258
272
ŞAYPA ALIŞVERİŞ MERKEZLERİ SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.
402.074.045
2035
Perakende ticaret mağazaları
BURSA
259
243
MONDİ TİRE KUTSAN KAĞIT VE AMBALAJ SANAYİ A.Ş.
401.784.507
945
Kağıt ve kağıt ürünleri
İZMİR
260
257
BİMEKS BİLGİ İŞLEM VE DIŞ TİC. A.Ş.
396.134.213
525
Bilgisayar, yazılım ve büro makinaları
İSTANBUL
261
278
İLHANLAR HADDECLK BORU PROFİL VE TEKS.SAN.LTD.ŞTİ.
395.984.538
261
Metal döküm ve işleme
HATAY
262
309
TEPE İNŞAAT SANAYİ A.Ş.
390.833.096
360
İnşaat taahhüt
ANKARA
263
273
MAVİ GİYİM SAN. VE TİC. A.Ş.
389.561.146
1424
Hazır, iç ve spor giyim
İSTANBUL
ELİTA GIDA SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.
388.746.245
235
Toptan gıda içecek ve temizlik ürünleri
İSTANBUL
VİTRA KARO SAN. VE TİC. A.Ş.
382.001.769
1245
Toprak ürünleri
İSTANBUL
264
265
246
266
258
MENDERES TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş.
380.177.701
3345
Ev ve teknik tekstil
İZMİR
267
288
ADOPEN PLASTİK VE İNŞAAT SANAYİ A.Ş.
376.978.691
896
Plastik ve kauçuk
ANTALYA
268
299
269
270
271
356
YOLBULAN METAL SAN. VE TİC. A.Ş.
376.038.851
370
Metal döküm ve işleme
İSTANBUL
BİRGİ BİRLEŞİK GİYİM İHRACATÇILARI DIŞ TİC. A.Ş.
371.951.004
12
Toptan ve dış ticaret
İSTANBUL
TURİSTİK HAVA TAŞIMACILIK A.Ş.
370.571.673
354
Depolama, taşımacılık ve lojistik hizmetler
İSTANBUL
DURAK FINDIK SAN. VE TİC. A.Ş.
366.998.659
410
Yaş ve kuru meyve ve sebze
İSTANBUL
KOYUNCU ELEKTR.BİLGİ İŞL.SİST.SAN.VE DIŞ TİC. A.Ş.
365.345.695
174
Bilgisayar, yazılım ve büro makinaları
İSTANBUL
273
327
KARDEMİR HADDECİLİK SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.
361.371.689
500
Metal döküm ve işleme
DENİZLİ
274
204
DOĞUŞ ÇAY VE GIDA MADDELERİ ÜRT. PAZ.İTH.İHR.A.Ş.
360.568.563
1262
Toptan gıda içecek ve temizlik ürünleri
ORDU
275
242
BATIÇİM BATI ANADOLU ÇİMENTO SANAYİİ A.Ş.
357.274.736
803
Toprak ürünleri
İZMİR
276
436
ÇELİKLER TAAHHÜT İNŞAAT VE SANAYİ A.Ş.
357.176.692
1850
İnşaat taahhüt
ANKARA
277
225
ANEL ELEKTRİK PROJE TAAHHÜT VE TİC. A.Ş.
357.044.134
1845
Elektrik ekipman
İSTANBUL
278
262
UNİPRO GIDA SAN. VE TİC. A.Ş.
356.841.570
330
Endüstriyel gıda imalatı
İSTANBUL
ESER TAAHHÜT VE SAN. A.Ş.
355.675.743
4500
İnşaat taahhüt
ANKARA
TREK TURİZM SAN. VE TİC. A.Ş.
354.571.538
268
Seyahat ve taşımacılık hizmetleri
İSTANBUL
272
279
280
251
281
240
AS ÇİMENTO SAN. VE TİC. A.Ş.
352.597.115
282
Toprak ürünleri
BURDUR
282
256
BAŞARI TİCARET VE İLETİŞİM HİZMETLERİ A.Ş.
351.311.228
111
Elektronik ve telekomünikasyon
ANKARA
PAKPEN PLASTİK BORU VE YAPI EL. SAN. VE TİC. A.Ş.
350.600.572
612
Plastik ve kauçuk
KONYA
MERSİN ULUSLARARASI LİMAN İŞLETMECİLİĞİ A.Ş.
347.118.211
1051
Depolama, taşımacılık ve lojistik hizmetler
MERSİN
VİLMEKS İÇ VE DIŞ TİCARET VE METAL SANAYİ A.Ş.
346.563.172
33
Demir çelik ticareti
İSTANBUL
283
284
276
285
286
247
İSTİKBAL MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş.
346.438.213
917
Mobilya
KAYSERİ
287
328
BOSCH TERMOTEKNİK ISITMA VE KLİMA TİC. A.Ş.
344.578.787
185
Teknik hırdavat
İSTANBUL
208
288
261
ARTENİUS TURKPET KİMYEVİ MD.VE PET AMB.ML.SAN.A.Ş.
343.769.234
161
Plastik ve kauçuk
ADANA
289
295
MATLI YEM SAN. VE TİC. A.Ş.
343.605.718
500
Tarımsal ürünler
BURSA
290
287
LİMAK BATI ÇİMENTO SAN. VE TİC. A.Ş.
343.260.075
558
Toprak ürünleri
İSTANBUL
291
90
STFA DENİZ İNŞAATI İNŞAAT SAN. VE TİC. A.Ş.
342.141.147
3000
İnşaat taahhüt
İSTANBUL
292
252
293
BOSSA TİC. VE SAN. İŞLETMELERİ T.A.Ş.
338.887.305
1915
Dokuma, örme, trikotaj, terbiye ve kumaş
ADANA
KADOOĞLU YAĞ SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
338.279.004
110
Tarımsal ürünler
GAZİANTEP
294
282
NORTEL NETWORKS NETAŞ TELEKOMÜNİKASYON A.Ş.
336.826.885
1349
Elektrik ekipman
İSTANBUL
295
266
ŞEKER PİLİÇ VE YEM SANAYİİ TİC. A.Ş.
335.816.234
1504
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
BALIKESİR
296
292
CIMPOR YİBİTAŞ ÇİMENTO SAN. VE TİC. A.Ş.
330.890.242
655
Toprak ürünleri
ANKARA
MİTAŞ ENERJİ VE MADENİ İNŞAAT İŞLERİ TÜRK A.Ş.
329.950.816
500
Demir çelik ticareti
ANKARA
297
298
281
KAMİL KOÇ OTOBÜSLERİ A.Ş.
329.875.672
1500
Seyahat ve taşımacılık hizmetleri
BURSA
299
305
ALARKO CARRIER SAN. VE TİC. A.Ş.
328.501.669
570
Sıhhı tesisat ve iklimlendirme
İSTANBUL
300
289
KILIÇ DENİZ ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ İHR. İTH.VE TİC. A.Ş.
328.115.500
750
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
MUĞLA
301
430
DENİZATI PETROKİMYA ÜRN.YAPI İNŞ. SAN.VE TİC.A.Ş.
326.590.675
47
Kimyevi madde
KOCAELİ
302
286
GAP GÜNEYDOĞU TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş.
326.233.195
1460
Dokuma, örme, trikotaj, terbiye ve kumaş
İSTANBUL
303
269
BAĞFAŞ BANDIRMA GÜBRE FABRİKALARI A.Ş.
325.139.670
309
Kimyevi madde
İSTANBUL
304
387
İPEK TEKSTİL PAZARLAMA SAN.VE DIŞ TİCARET LTD.ŞTİ.
322.297.345
20
Ev ve teknik tekstil
İSTANBUL
305
331
BOYTEKS TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş.
320.780.554
1003
Dokuma, örme, trikotaj, terbiye ve kumaş
KAYSERİ
306
437
DEMİRER KABLO TESİSLERİ SAN. VE TİC. A.Ş.
318.622.985
259
Elektrik ekipman
İSTANBUL
307
358
MARS LOJİSTİK ULUSLAR.TAŞIM.DEPO.DAĞ.VE TİC.A.Ş.
317.044.786
522
Depolama, taşımacılık ve lojistik hizmetler
İSTANBUL
308
254
ADANA ÇİMENTO SANAYİİ T.A.Ş.
315.035.420
452
Toprak ürünleri
ADANA
309
290
TAMEK GIDA VE KONSANTRE SANAYİİ VE TİC. A.Ş.
313.294.979
792
Endüstriyel gıda imalatı
İSTANBUL
310
334
SARAY DÖKÜM VE MADENİ AKSAM SANAYİ A.Ş.
311.758.988
470
İnşaat malzemeleri
İSTANBUL
311
307
DSD DERİ SANAYİCİLERİ DIŞ TİC. A.Ş.
310.305.176
50
Deri ve kürk
İSTANBUL
312
337
BOYÇELİK METAL SAN. VE TİC. A.Ş.
309.609.667
452
Metal döküm ve işleme
KAYSERİ
313
338
BEYÇELİK GESTAMP KALIP VE OTO YAN SN.PZ.VE TC.A.Ş.
308.297.179
1038
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
BURSA
314
321
EROĞLU GİYİM SAN. VE TİC. A.Ş.
308.245.749
1892
Hazır, iç ve spor giyim
İSTANBUL
315
318
AYNES GIDA SAN. VE TİC. A.Ş.
308.190.212
686
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
DENİZLİ
209
KÖKSAN PET VE PLASTİK AMBALAK SAN. VE TİC. A.Ş.
307.555.438
249
Plastik ve kauçuk
GAZİANTEP
294
VİSTA TURİZM VE SEYAHAT A.Ş.
307.107.226
200
Seyahat ve taşımacılık hizmetleri
İSTANBUL
336
MARSHALL BOYA VE VERNİK SANAYİ A.Ş.
306.971.988
328
Kimyevi madde
KOCAELİ
319
349
MESCİER DEMİR ÇELİK SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.
306.801.745
343
Metal döküm ve işleme
KARABÜK
320
304
HAVAALANLARI YER HİZMETLERİ A.Ş.
306.475.941
3339
Seyahat ve taşımacılık hizmetleri
İSTANBUL
321
352
VATAN PLASTİK SAN. VE TİC. A.Ş.
306.010.704
356
Plastik ve kauçuk
İSTANBUL
322
267
OYAK BETON SAN. VE TİC. A.Ş.
305.272.622
193
Toprak ürünleri
ANKARA
323
306
HUGO BOSS TEKSTİL SANAYİ LTD. ŞTİ.
302.218.555
3414
Hazır, iç ve spor giyim
İZMİR
324
298
MUDO SATIŞ MAĞAZALARI A.Ş.
301.400.293
1806
Hazır, iç ve spor giyim
İSTANBUL
325
446
KARAKAŞ ATLANTİS KIY.MAD.KUY.TELEK.SAN VE TİC A.Ş.
297.996.466
158
Kuyumculuk
İSTANBUL
326
463
İSTANBUL MEMORİAL SAĞLIK YATIRIMLARI A.Ş.
297.891.990
1730
Sağlık hizmetleri
İSTANBUL
316
359
317
318
ÖZBEREKET GD.İNŞ.OTO.OTO YED.PRÇ.VE AKS.SN.TC.LT.Ş
297.794.348
238
Toptan gıda içecek ve temizlik ürünleri
İSTANBUL
328
325
KÜÇÜKÇALIK TEKSTİL SANAYİ TİC. A.Ş.
297.324.150
1475
Ev ve teknik tekstil
BURSA
329
348
MEPET METRO PETROL VE TESİSLERİ SANAYİ TİC. A.Ş.
293.167.582
181
Petrol ve türevleri üretimi ve dağıtımı
İSTANBUL
ÇAK TEKSTİL SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
293.087.274
2200
Hazır, iç ve spor giyim
İSTANBUL
327
330
331
241
BORUSAN İSTİKBAL TİCARET TÜRK A.Ş.
292.937.995
2
Demir çelik ticareti
İSTANBUL
332
283
ALCATEL LUCENT TELETAŞ TELEKOMÜNİKASYON A.Ş.
292.074.241
630
Elektronik ve telekomünikasyon
İSTANBUL
333
332
DİMES GIDA SAN. VE TİC. A.Ş.
291.978.352
288
Endüstriyel gıda imalatı
TOKAT
334
239
ARBEL BAKLİYAT HUBUBAT SAN. VE TİC. A.Ş.
291.480.724
105
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
MERSİN
335
322
ATAÇ İNŞAAT VE SANAYİ A.Ş.
291.383.352
3471
İnşaat taahhüt
ANTALYA
KAYSERİ METAL CENTER SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
290.968.042
78
Metal döküm ve işleme
KAYSERİ
336
337
383
HAVELSAN HAVA ELEKTRONİK SAN. VE TİC. A.Ş.
289.547.598
1112
Elektronik ve telekomünikasyon
ANKARA
338
339
GOLD BİLGSYR OTOM.SİS. İNŞ.TUR.GIDA SN.VE TİC.A.Ş.
288.849.216
576
Bilgisayar, yazılım ve büro makinaları
İSTANBUL
339
353
AK-KİM KİMYA SANAYİ TİC. A.Ş.
288.191.401
420
Kimyevi madde
İSTANBUL
340
414
ÖZYILMAZ FINDIK TİC. VE SAN. LTD. ŞTİ.
287.617.845
81
Yaş ve kuru meyve ve sebze
SAMSUN
341
301
İZOCAM TİC. VE SAN. A.Ş.
286.431.333
434
İnşaat malzemeleri
İSTANBUL
CGS ÇETİNKAYA GİYİM SAN. VE TİC. A.Ş.
286.360.257
1610
Perakende ticaret mağazaları
İSTANBUL
343
279
ARCELOR MİTTAL AMBALAJ ÇELİĞİ SAN. VE TİC. A.Ş.
285.511.058
163
Metal döküm ve işleme
İSTANBUL
344
320
İLCİ İNŞAAT SAN. VE TİC. A.Ş.
284.702.911
2150
İnşaat taahhüt
ANKARA
342
210
345
SARBAK METAL TİCARET VE SANAYİ A.Ş.
281.093.437
188
Demir dışı metaller
İSTANBUL
346
296
ROKETSAN ROKET SAN. VE TİC. A.Ş.
279.163.910
1390
Teknik hırdavat
ANKARA
347
329
ONTEX TÜKETİM ÜRÜNLERİ SAN. VE TİC. A.Ş.
278.754.177
492
Kağıt ve kağıt ürünleri
İSTANBUL
348
310
MATESA TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş.
278.377.470
1967
Dokuma, örme, trikotaj, terbiye ve kumaş
KAHRAMANMARAŞ
POLİBAK PLASTİK FİLM SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
278.090.741
316
Plastik ve kauçuk
İZMİR
349
350
375
TEKNİK ALUMİNYUM SANAYİ A.Ş.
275.345.647
280
Demir dışı metaller
İSTANBUL
351
313
SARAR GİYİM TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş.
274.182.609
2138
Hazır, iç ve spor giyim
ESKİŞEHİR
352
369
DENTAŞ AMBALAJ VE KAĞIT SANAYİ A.Ş.
272.977.643
813
Kağıt ve kağıt ürünleri
DENİZLİ
353
362
KORUMA KLOR ALKALİ SAN. VE TİC. A.Ş.
272.597.921
284
Kimyevi madde
KOCAELİ
354
311
DEMİR EXPORT A.Ş.
271.803.524
484
Mermer, maden ve cevherleri
ANKARA
355
341
ALTUR TURİZM SERVİS VE TİCARET LTD. ŞTİ.
271.087.553
206
Seyahat ve taşımacılık hizmetleri
İSTANBUL
UNİTEKS TEKSTİL GIDA MOTORLU ARÇ.SAN. VE TİC. A.Ş.
270.501.585
389
Hazır, iç ve spor giyim
İZMİR
356
357
308
BİZİMGAZ TİC. VE SAN. A.Ş.
269.290.784
72
Petrol ve türevleri üretimi ve dağıtımı
İSTANBUL
358
418
ASSAN DEMİR VE SAÇ SANAYİ A.Ş.
269.091.870
191
Metal döküm ve işleme
İSTANBUL
HEMA DIŞ TİCARET A.Ş.
267.742.376
1251
Toptan ve dış ticaret
İSTANBUL
İNCİ AKÜ SAN. VE TİC. A.Ş.
267.674.655
530
Elektrik ekipman
MANİSA
SOMA KÖMÜR İŞLETMELERİ A.Ş.
267.073.228
3468
Doğal ve işlenmiş katı yakıt
İSTANBUL
359
360
374
361
362
346
TEKZEN TİCARET VE YATIRIM A.Ş.
267.004.112
1600
Perakende ticaret mağazaları
İSTANBUL
363
330
KİĞILI GİYİM TİC. A.Ş.
265.300.150
1772
Hazır, iç ve spor giyim
İSTANBUL
MASS KABLO YATIRIM VE TİCARET A.Ş.
265.043.523
25
Toptan ve dış ticaret
İSTANBUL
365
351
MAR TÜKETİM MADDELERİ İHR. İTH. SAN.VE TİC.A.Ş.
261.226.673
450
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
BALIKESİR
366
316
MAJOR SKT OTO DONANIM SAN. VE TİC. A.Ş.
258.660.433
624
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
BURSA
MESA MESKEN SANAYİ A.Ş.
258.135.213
817
İnşaat taahhüt
ANKARA
364
367
EĞRETLİ GIDA VE TEKSTİL SANAYİ TİCARET LTD. ŞTİ.
258.103.060
250
Toptan gıda içecek ve temizlik ürünleri
BURSA
369
GÜL ECZA DEPOSU SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
257.413.891
40
İSTANBUL
370
DERİNDERE TURİZM OTOMOTİV SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
256.950.653
381
Medikal ve ilaç
Mimarlık, mühendislik, gayrimenkul ve kiralama
hizmetleri
371
ORTADOĞU RULMAN SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
256.846.906
1879
Makina ve ekipmanları
ANKARA
368
323
İSTANBUL
211
372
FLOKSER TEKSTİL SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
256.700.644
1025
Dokuma, örme, trikotaj, terbiye ve kumaş
İSTANBUL
373
340
MEM TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş.
255.522.714
1200
Keten elyaf ve elyaf iplik
KAHRAMANMARAŞ
374
333
EGE PROFİL TİC. VE SAN. A.Ş.
254.791.872
584
Plastik ve kauçuk
İZMİR
375
381
POYRAZ POYRAZ FINDIK ENTEGRE SAN. VE TİC. A.Ş.
254.367.158
264
Yaş ve kuru meyve ve sebze
ORDU
376
218
ÜMRAN ÇELİK BORU SANAYİ A.Ş.
253.349.536
480
Metal döküm ve işleme
İSTANBUL
377
355
TEKLAS KAUÇUK SAN. VE TİC. A.Ş.
252.960.043
384
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
KOCAELİ
DENİZYILDIZI PETROKMY ÜRN.TURZ.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ.
252.144.150
41
Kimyevi madde
KOCAELİ
378
379
268
ÖZ-SEL ECZA DEPOLARI TİCARET VE PAZARLAMA A.Ş.
251.553.979
75
Medikal ve ilaç
İSTANBUL
380
380
UYUM GIDA VE İHTİYAÇ MADDELERİ SAN. VE TİC. A.Ş.
250.964.434
1650
Perakende ticaret mağazaları
İSTANBUL
381
317
MARDİN ÇİMENTO SANAYİİ VE TİC. A.Ş.
250.459.777
306
Toprak ürünleri
MARDİN
382
335
REYSAŞ TAŞIMACILIK VE LOJİSTİK TİC. A.Ş.
249.329.323
448
Depolama, taşımacılık ve lojistik hizmetler
İSTANBUL
383
347
VAKKO TEKSTİL VE HAZIR GİYİM SANAYİ İŞLET. A.Ş.
249.109.109
1251
Hazır, iç ve spor giyim
İSTANBUL
384
382
VİKO ELEKTRİK VE ELEKTRONİK ENDT. SAN. VE TİC.A.Ş.
249.084.672
759
Elektrik ekipman
İSTANBUL
ÇEKOK GIDA SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
248.380.087
96
Yaş ve kuru meyve ve sebze
KOCAELİ
385
386
413
DURMAZLAR MAKİNA SAN. VE TİC. A.Ş.
246.911.773
824
Takım tezgahları ve otomasyon
BURSA
387
344
MED MARİNE KILAVZ.ROMORKAJ HİZ.İNŞ.SAN.VE TİC.A.Ş.
245.877.362
315
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
İSTANBUL
388
AVEKS İÇ VE DIŞ TİCARET A.Ş.
245.410.429
58
Toptan ve dış ticaret
İSTANBUL
389
KALE GIDA SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
244.841.896
363
Toptan gıda içecek ve temizlik ürünleri
ÇANAKKALE
KAYSERİ
390
372
BOYDAK DIŞ TİC. A.Ş.
244.597.179
128
Toptan ve dış ticaret
391
388
GÖKNUR GIDA MAD.ENERJİ İML.İTH.İHR.SAN VE TİC.A.Ş.
244.060.895
213
Endüstriyel gıda imalatı
ANKARA
ALİ RAİF İLAÇ SANAYİ A.Ş.
244.037.279
739
Medikal ve ilaç
İSTANBUL
FEZA GAZETECİLİK A.Ş.
243.745.839
1017
Basım yayın ve medya
İSTANBUL
392
393
343
394
326
BAYDEMİRLER TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş.
241.172.900
1202
Dokuma, örme, trikotaj, terbiye ve kumaş
İSTANBUL
395
367
GEDİK TAVUKÇULUK VE TARIM ÜRÜNLERİ TİC. SAN.A.Ş.
241.154.738
905
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
UŞAK
396
423
GÜRTEKS İPLİK SAN. VE TİC. A.Ş.
241.107.893
1430
Keten elyaf ve elyaf iplik
GAZİANTEP
OBA MAKARNACILIK SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
239.324.589
250
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
GAZİANTEP
397
212
398
PAMUKKALE KABLO SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
238.570.157
160
Elektrik ekipman
DENİZLİ
NORM CİVATA SAN. VE TİC. A.Ş.
238.213.709
463
Teknik hırdavat
İZMİR
399
416
400
350
SARAY HALI A.Ş.
238.099.876
1117
Halı kilim ve yer kaplamaları
İSTANBUL
401
342
KONYA ÇİMENTO SANAYİİ A.Ş.
237.199.966
327
Toprak ürünleri
KONYA
402
384
GÖLTAŞ GÖLLER BÖLGESİ ÇİMENTO SAN. VE TİC. A.Ş.
234.623.592
558
Toprak ürünleri
İSTANBUL
403
385
BEŞLER MAKARNA UN İRMİK GIDA SAN. VE TİC. A.Ş.
234.548.468
230
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
GAZİANTEP
404
405
YAYLA AGRO GIDA SANAYİ VE NAKLİYAT A.Ş.
232.827.613
166
Tarımsal ürünler
ANKARA
405
395
ASSAN PANEL SAN. VE TİC. A.Ş.
232.567.268
204
Metal ürünler ve mutfak ekipmanları
İSTANBUL
406
408
AGT AĞAÇ SAN. VE TİC. A.Ş..
232.250.772
600
Orman ürünleri
ANTALYA
407
BORUSAN OTOMOTİV PAZARLAMA VE TİCARET A.Ş.
231.263.147
23
Motorlu taşıt satış ve servisi
İSTANBUL
408
BEKAERT İZMİT ÇELİK KORD SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
230.242.341
474
Demir çelik ticareti
KOCAELİ
POLAT YOL YAPI SAN. VE TİC. A.Ş.
227.422.191
2236
İnşaat taahhüt
İSTANBUL
ESCORT TEKNOLOJİ YATIRIM A.Ş.
226.848.043
182
Bilgisayar, yazılım ve büro makinaları
İSTANBUL
409
429
410
411
397
GÜNEY ÇELİK HASIR VE DEMİR MAMULLERİ SAN.TİC. A.Ş.
226.106.562
350
Demir çelik ticareti
İSTANBUL
412
475
SELÇUK İPLİK SAN. VE TİC. A.Ş.
225.627.644
1052
Keten elyaf ve elyaf iplik
GAZİANTEP
413
370
ÜNYE ÇİMENTO SAN. VE TİC. A.Ş.
225.141.203
225
Toprak ürünleri
ORDU
414
AYTAÇ GIDA YATIRIM SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
224.678.805
657
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
ÇANKIRI
415
TAHA KARGO DIŞ TİC. LTD. ŞTİ.
222.755.227
102
Depolama, taşımacılık ve lojistik hizmetler
İSTANBUL
ÇELİKORD A.Ş.
221.504.252
423
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
İSTANBUL
AKTEKS AKRİLİK İPLİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
221.173.398
789
Dokuma, örme, trikotaj, terbiye ve kumaş
GAZİANTEP
416
412
417
418
366
ERDEM TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş.
221.058.930
980
Keten elyaf ve elyaf iplik
KAHRAMANMARAŞ
419
458
ÇAĞ ÇELİK DEMİR VE ÇELİK ENDÜSTRİ A.Ş.
220.924.369
352
Metal döküm ve işleme
İSTANBUL
NADİR TEKSTİL DERİ VE YAĞ SANAYİ TİCARET LTD. ŞTİ.
220.731.554
138
Endüstriyel gıda imalatı
GAZİANTEP
ALİŞAN ULUSLARARASI TAŞIMACILIK VE TİC. A.Ş.
220.669.982
750
Depolama, taşımacılık ve lojistik hizmetler
İSTANBUL
BİLKOM BİLİŞİM HİZMETLERİ A.Ş.
218.168.255
83
Bilgisayar, yazılım ve büro makinaları
İSTANBUL
420
421
391
422
423
439
TRAKYA DÖKÜM SAN. VE TİC. A.Ş.
217.954.628
810
Metal döküm ve işleme
İSTANBUL
424
428
AKBAŞLAR TEKSTİL ENERJİ SAN. VE TİC. A.Ş.
217.690.247
890
Dokuma, örme, trikotaj, terbiye ve kumaş
BURSA
HATTAT TARIM MAKINALARI SAN VE TIC A S
217.333.697
256
Makina ve ekipmanları
İSTANBUL
425
213
426
432
KUMAŞ KÜTAHYA MANYEZİT İŞLETMELERİ A.Ş.
216.566.731
594
Mermer, maden ve cevherleri
KÜTAHYA
427
400
ROYAL HALI İPLİK TEKSTİL MOBİLYA SAN. VE TİC. A.Ş.
215.004.638
354
Halı kilim ve yer kaplamaları
GAZİANTEP
428
368
BURULAŞ - BURSA ULAŞIM TP.TAŞM. İŞL.SN.VE TC.A.Ş.
214.759.499
299
Seyahat ve taşımacılık hizmetleri
BURSA
429
379
TÜRK TUBORG BİRA VE MALT SANAYİ A.Ş.
214.427.422
555
Endüstriyel gıda imalatı
İZMİR
430
433
YÜNSA YÜNLÜ SAN. VE TİC. A.Ş.
214.079.338
1709
Dokuma, örme, trikotaj, terbiye ve kumaş
İSTANBUL
BAŞTAŞ BAŞKENT ÇİMENTO SAN. VE TİC.A.Ş.
212.582.333
239
Toprak ürünleri
ANKARA
LEONİ KABLO VE TEKNOLOJİLERİ SAN. VE TİC. LTD.ŞTİ.
212.346.777
80
Motorlu kara taşıtları ve ekipmanlar
BURSA
431
432
492
SÖĞÜTSEN SERAMİK SAN. İNŞ. MADENCİLİK İTH.İHR.A.Ş.
212.226.765
1420
Mermer, maden ve cevherleri
ANKARA
434
345
ÇAMLI YEM BESİCİLİK SANAYİ TİC. A.Ş.
211.730.664
345
Tarımsal ürünler
İZMİR
435
392
KEREVİTAŞ GIDA SAN. VE TİC. A.Ş.
211.576.344
1208
Yaş ve kuru meyve ve sebze
İSTANBUL
436
448
MEMİŞSAN GIDA VE AMB. PAZ. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.
211.531.600
138
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
MERSİN
437
393
433
438
KARTONSAN KARTON SAN. VE TİC. A.Ş.
211.305.096
271
Kağıt ve kağıt ürünleri
İSTANBUL
AKOVA SÜT VE GIDA MAMUL. SAN. VE TİC. A.Ş.
210.516.394
430
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
KONYA
439
401
KUMTEL DAYANIKLI TÜK. MAL.PLASTİK SAN. VE TİC.A.Ş.
210.000.127
363
Elektrikli ev aletleri
KAYSERİ
440
447
ELBA BASINÇLI DÖKÜM SANAYİİ A.Ş.
209.726.815
572
Metal ürünler ve mutfak ekipmanları
MANİSA
441
KADOOĞLU İÇ VE DIŞ TİCARET A.Ş.
209.562.064
26
Toptan ve dış ticaret
ŞIRNAK
442
HAS OTOMOTİV TİCARET A.Ş.
209.204.116
165
Motorlu taşıt satış ve servisi
İSTANBUL
443
415
NEZİROĞLU MOTORLU ARAÇLAR TİCARET LTD. ŞTİ.
209.098.887
280
Motorlu taşıt satış ve servisi
ANKARA
444
386
GROSERİ GIDA VE İHTİYAÇ MAD. TİC. VE SAN.LTD.ŞTİ.
207.944.704
1063
Perakende ticaret mağazaları
ADANA
445
474
HARPUT TEKSTİL SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.
206.832.856
555
Ev ve teknik tekstil
BURSA
446
485
TÜMKA KABLO SANAYİ A.Ş.
205.915.222
180
Elektrik ekipman
İSTANBUL
TESAN İLETİŞİM A.Ş.
203.962.197
180
Elektronik ve telekomünikasyon
İSTANBUL
447
448
443
KCS KAHRAMANMARAŞ ÇİMENTO BETON SN.VE
MAD.İŞL.A.Ş.
202.659.383
537
Toprak ürünleri
KAHRAMANMARAŞ
449
486
ŞAHİNLER METAL SANAYİ VE TİC. A.Ş.
202.645.565
140
Demir dışı metaller
ANKARA
450
470
HELVACIZADE GIDA VE İHTİYAÇ MAD. SAN. VE TİC.A.Ş.
202.386.395
176
Toptan gıda içecek ve temizlik ürünleri
KONYA
TEKNOROT OTOMOTİV ÜRÜN SAN. VE TİC A.Ş.
202.151.326
1425
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
İSTANBUL
ANKARA
GAZİANTEP
451
452
453
459
RÖNESANS GAYRİMENKUL YATIRIM A.Ş.
202.081.000
366
Mimarlık, mühendislik, gayrimenkul ve kiralama
hizmetleri
ŞİRECİ TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş.
201.929.918
1650
Keten elyaf ve elyaf iplik
214
454
GÜMÜŞDOĞA SU ÜRÜNLERİ ÜRETİM İHR. VE İTH. A.Ş.
200.675.169
596
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
MUĞLA
455
ÖZDEN AKARYAKIT VE MADENİ YAĞ SANAYİ TİCARET A.Ş.
200.061.567
73
Petrol ve türevleri üretimi ve dağıtımı
İSTANBUL
EGE SERAMİK SAN. VE TİC. A.Ş.
199.450.822
898
Toprak ürünleri
İZMİR
İŞBİR SENTETİK DOKUMA SANAYİ A.Ş.
199.042.152
253
Ev ve teknik tekstil
BALIKESİR
KLİMASAN KLİMA SAN. VE TİC. A.Ş.
199.010.995
1046
Sıhhı tesisat ve iklimlendirme
İZMİR
YÖRÜKOĞLU SÜT VE ÜRÜNLERİ SANAYİ TİCARET A.Ş.
198.772.334
450
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
ANTALYA
ALKİM ALKALİ KİMYA A.Ş.
198.701.999
346
Kağıt ve kağıt ürünleri
İSTANBUL
ELSAN ELEKTRİK GEREÇLERİ SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
198.017.542
220
Elektrik ekipman
DENİZLİ
456
427
457
458
422
459
460
421
461
BASIN İLAN KURUMU
196.249.924
320
Basım yayın ve medya
İSTANBUL
463
464
435
409
TROY KIYMETLİ MADEN TİCARETİ A.Ş.
ARZUM ELEKTRİKLİ EV ALETLERİ SAN. VE TİC. A.Ş.
195.230.403
193.396.697
11
142
Kuyumculuk
Elektrikli ev aletleri
İSTANBUL
İSTANBUL
465
223
DOĞAN GAZETECİLİK A.Ş.
193.166.112
1123
Basım yayın ve medya
İSTANBUL
466
ARSLAN ALÜMİNYUM SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ
193.014.381
675
Demir dışı metaller
İSTANBUL
467
LİDER KAĞITÇILIK SANAYİ VE DIŞ TİCARET A.Ş.
192.368.996
112
Kağıt ve kağıt ürünleri
İSTANBUL
462
468
403
ERMETAL OTOMOTİV VE EŞYA SANAYİ TİC. A.Ş.
191.411.927
686
Taşıt araçları ve ekipmanları imalat ve bakımı
BURSA
469
498
SERANİT GRANİT SERAMİK SAN. VE TİC. A.Ş.
191.337.002
1100
Toprak ürünleri
İSTANBUL
470
CVS MAKİNA İNŞAAT SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
191.106.805
352
Makina ve ekipmanları
KOCAELİ
471
ARSLANTÜRK TARIM ÜRÜN SAN. NAKLİYAT İTH.VE İHR.A.Ş.
190.950.020
45
Tarımsal ürünler
TRABZON
472
394
S.S. MARMARA ZEYTİN TARIM SATIŞ KOOP. BİRLİĞİ
190.725.278
593
Endüstriyel gıda imalatı
BURSA
473
452
SÖKTAŞ TEKSTİL SAN. VE TİC. A.Ş.
189.704.789
2049
Dokuma, örme, trikotaj, terbiye ve kumaş
AYDIN
474
440
GESAN YATIRIM VE TİC. A.Ş.
189.434.494
79
Petrol ve türevleri üretimi ve dağıtımı
KOCAELİ
475
453
YATAŞ YATAK VE YORGAN SANAYİ TİCARET A.Ş
189.088.106
1333
Mobilya
KAYSERİ
476
424
NCR BİLİŞİM SİSTEMLERİ LTD. ŞTİ.
188.533.307
241
Bilgisayar, yazılım ve büro makinaları
İSTANBUL
477
406
DENİZLİ ÇİMENTO SANAYİİ TÜRK A.Ş.
188.508.870
258
Toprak ürünleri
DENİZLİ
BİLKONT DIŞ TİCARET VE TEKSTİL SANAYİ A.Ş.
187.038.752
759
Dokuma, örme, trikotaj, terbiye ve kumaş
İSTANBUL
EDİRNE YAĞ SAN. VE TİC. A.Ş.
ÖZGÜN İNŞAAT TAAHHÜT SANAYİ TİCARET LTD. ŞTİ.
185.988.828
185.911.168
193
801
Endüstriyel gıda imalatı
İnşaat taahhüt
EDİRNE
İSTANBUL
478
479
480
460
399
215
481
398
EGE GÜBRE SANAYİİ A.Ş.
185.542.690
156
Kimyevi madde
İZMİR
482
357
BALIKESİR ELEKTROMEKANİK SANAYİ TESİSLERİ A.Ş.
184.648.323
695
Elektrik ekipman
BALIKESİR
483
478
END ALÜMİNYUM METAL MAKİNA KİM.SAN.VE TİC.LTD.ŞTİ.
183.373.119
46
Metal döküm ve işleme
KOCAELİ
484
426
ADOÇİM ÇİMENTO BETON SAN. VE TİC. A.Ş.
183.122.555
250
Toprak ürünleri
İSTANBUL
485
BAŞHAN TARIMSAL ÜRÜNLERİ PAZ. SAN.VE DIŞ TİC. A.Ş.
183.106.862
292
Tarımsal ürünler
MERSİN
486
487
ERBOSAN ERCİYAS BORU SAN. VE TİC. A.Ş.
ÇAMSAN AĞAÇ SAN. VE TİC. A.Ş.
183.064.146
182.614.880
320
318
Metal döküm ve işleme
Orman ürünleri
KAYSERİ
İSTANBUL
488
ECE PETROL OTOMOTİV İNŞAAT SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.
182.234.284
41
Petrol ve türevleri üretimi ve dağıtımı
İSTANBUL
489
KİBSAŞ KARADENİZ İNŞAAT VE BETON SAN. VE TİC. A.Ş.
182.162.464
450
İnşaat taahhüt
İSTANBUL
490
BAK AMBALAJ SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
181.938.660
341
Basım yayın ve medya
İZMİR
491
DUMANKAYA İNŞAAT SAN. VE TİC. A.Ş.
181.689.610
602
İnşaat taahhüt
İSTANBUL
492
ERKUNT SANAYİ A.Ş.
181.467.194
1205
Metal döküm ve işleme
ANKARA
493
SECURİTAS GÜVENLİK HİZMETLERİ A.Ş.
180.603.803
9100
İşletme destek hizmetleri
ANKARA
SÜRAT KARGO LOJİSTİK VE DAĞITIM HİZMETLERİ A.Ş.
180.425.847
2938
Depolama, taşımacılık ve lojistik hizmetler
İSTANBUL
KÜTAHYA PORSELEN SAN. A.Ş.
180.121.571
1564
Toprak ürünleri
KÜTAHYA
REİS OTOMOTİV TİCARET VE SANAYİ A.Ş.
179.278.464
227
Petrol ve türevleri üretimi ve dağıtımı
ANKARA
OVA UN FABRİKASI A.Ş.
179.102.055
157
Tahıl, süt, et ve su ürünleri
KONYA
İSTOR ALTIN MÜCEVHERAT PAZ. İTH. VE İHR. LTD. ŞTİ.
178.511.107
15
Kuyumculuk
İSTANBUL
BENTO BANTÇILIK VE TEMİZLİK MADDELERİ SAN TİC A.Ş.
178.488.055
250
Plastik ve kauçuk
İSTANBUL
BOLU ÇİMENTO SANAYİİ A.Ş.
178.292.938
233
Toprak ürünleri
BOLU
312
494
495
484
496
497
456
498
499
500
469
216
ÖZET
Yeni iletişim teknolojilerinin örgüt içi iletişimde kullanımının araştırılarak
incelendiği bu tez çalışması; yeni iletişim teknolojileri araçlarını iki yönlü ve
etkileşimli özellikleriyle ele almakta ve üç temel bölümden oluşmaktadır. İlk
bölümde halkla ilişkilerde mükemmellik yaklaşımı çerçevesinde iki yönlü simetrik
iletişim yaklaşımı incelenmiş; ikinci bölümde ise örgütsel iletişim ve yeni iletişim
teknolojileri hakkında, ilgili literatüre yönelik genel bir çerçeve sunulmuştur.
Araştırmanın son bölümünde ise, konuyla ilgili ampirik bir araştırma yapılarak,
Fortune 500 Türkiye 2011 sıralamasına giren Türkiye’nin büyük ölçekli firmalarına
uygulanan anket aracılığıyla, bu firmaların yeni iletişim teknolojileri araçlarından
yararlanma ve kullanma düzeylerinin ölçülmesi hedeflenmiştir. Bu tez çalışması
kapsamında, yeni iletişim teknolojileri araçlarının etkileşimli özelliklerinin, örgüt içi
iletişimde örgütler bünyesinde kullanımı incelenerek; bu araçlar, halkla ilişkilerde
mükemmellik yaklaşımını olanaklı kılması bağlamında tartışılmıştır.
Anahtar Sözcükler: Yeni İletişim Teknolojileri, Örgüt İçi İletişim, Mükemmellik
Teorisi (Halkla İlişkilerde Mükemmellik Yaklaşımı), İki Yönlü Simetrik İletişim
Modeli.
217
ABSTRACT
This thesis, which is investigating the use of new communication
technologies in intra-organizational communication, considers new communication
technologies tools with their two-way and interactive features and it consists of three
basic parts. In the first part, two-way symmetrical communication is discussed within
the framework of excellence in public relations approach. In the second part, a
general framework about the relevant literature about organizational communication
and new communication technologies is presented. In the final part of the study;
Turkey’s large-scale companies listed in the ranking of Fortune 500 Turkey 2011, are
analyzed and a questionnaire was applied to these companies. In the scope of this
thesis, the interactive features of new communication technologies tools, examined
in the context of intra-organizational communication. Moreover, new communication
technologies tools are discussed in the context of excellence in public relations
approach.
Key
Words:
New
Communication
Technologies,
Intra
-
Organizational
Communication, The Excellence Theory (Excellence in Public Relations), Two-Way
Symmetric Model.
218