Pulmoner Rehabilitasyon ve Evde Bakımın Tanımlanması
advertisement
Pulmoner Rehabilitasyon ve Evde Bakımın Tanımlanması Prof. Dr. Müzeyyen Erk İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD Konunun Planı ► Tanım ► Amaç, endikasyonlar ► PR nun komponentleri ► PR yararları ► Evde bakım Pulmoner Rehabilitasyonun Tanımı Akciğer hastalığı olan kişide, toplum içindeki bağımsızlığını ve fonksiyonlarını kişinin maksimumunda tutabilmeyi amaçlayan, mültidisipliner bir yaklaşımla kişiye ve ailesine yöneltilen çok boyutlu ve sürekli bir hizmettir. NIH Workshop AJRCCM 1994;149: 825 Yaşam aktiviteleri Egzersiz kapasitesi Bağımsız olma Semptomlar Maliyet AMAÇ Kronik akciğer hastalıklarında rehabilitasyonun amacı NIH Workshop ARJCCM 1994; 149: 149 Pulmoner Rehabilitasyon Hangi Hastalıklar İçindir? ► KOAH ► Astım ► İnterstisyel hastalıklar ► Bronşektazi ► Kistik fibrozis ► Göğüs duvarı hastalıkları ► Nöromüsküler hastalıklar ► Vantilatöre bağımlı hastalar ► Cerrahi öncesi ve sonrası ► Transplantasyon ► Volüm azaltıcı cerrahi ► Kanser hastaları Pulmoner Rehabilitasyon Ünitesinin Komponentleri ► Hasta ► Hasta yakını ► PR teknikleri ► Sorumlu profesyoneller MEDİKAL SORUMLU AARC Clinical Practice Guideline, Respir Care 2002; 45(5): 617-625 Kronik Akciğer Hastalığında Klinik Seyir Solunum mekaniği bozukluğu Gaz değişim anormalliği Alevlenmeler Depresyon Dispne Anksiyete Aktivite Egzersiz toleransı Kaslarda erime Yaşam kalitesi mmHg 100 PaCO2 60 PaO2 20 Kronik solunum yetmezliğinin (KOAH) seyrı - Yıl( ∼20-30) “impairment” “disability” “handicap” Kas Disfonksiyonunun Mekanizması Williams RS. N Eng J Med 1999; 341: 759-760 Agusti. Monaldi ACD 2000; 55: 6, 506 - 508 • İskelet kaslarındaki disfonksiyonun nedeni karmaşıktır • Çok faktör rol oynayabilir o o o o o o o o Hipoksemi İnaktivite Sistemik inflamasyon Kötü beslenme Steroid yan etkisi Sigara Aşırı apopitozis (kardiyak kaşekside olduğu gibi) Anabolik hormonların seviyesinde azalma KOAH da Fizik Kapasite Maltais ve ark. AJRCCM 1996; 153: 228 100 Standart skor N:74 P<0.001 10 BAZ 0.5 1 Yıl 1.5 2 KOAH da Egzersiz - Laktik Asit ve Oksijen Sarfiyatı Laktik asit (m mol/ L) Maltais ve ark. AJRCCM 1996; 153: 228 10 Sağlıklı KOAH 5 1 0.5 1.0 1.5 VO2 (L/dak) 2.0 3.0 Akciğer Rehabilitasyonu için Hasta Seçim Kriterleri 1. Stabil 2. Kronik akciğer hastası 3. Hevesli 4. Mümkün olduğunca erken evre 5. Gerçekçi amaçlar Pulmoner Rehabilitasyon Ünitesinin Komponentleri ► Hasta ► Hasta yakını ► PR teknikleri ► Sorumlu profesyoneller MEDİKAL SORUMLU AARC Clinical Practice Guideline, Respir Care 2002; 45(5): 617-625 Kronik akciğer hastaların ve yakınlarının hastalık ve tedavi konusunda eğitime gereksinimi vardır ► Hastalık hakkında eğitim gerekir ► Risk faktörlerini ve korunmayı öğretmek gerekir ► İnhalasyon teknikleri eğitim gerektirir ► Her hasta için uygun tekniği saptamak gerekir ► Sosyal ve psikolojik sorunları saptamak, öneri getirmek gerekir Pulmoner Rehabilitasyon Servisinin Komponentleri ► Hasta ► Hasta yakını ► PR teknikleri ► Sorumlu profesyoneller MEDİKAL SORUMLU AARC Clinical Practice Guideline, Respir Care 2002; 45(5): 617-625 Pulmoner Rehabilitasyon Teknikleri ►Hastanın saptanması ►Eğitim ►Psikolojik destek ►İlaç eğitimi ►Egzersiz eğitimi ►Göğüs fizyoterapisi ►Kontrollü solunum teknikleri ►Beslenme desteği ►Sürekli bakım, evde bakım programları Pulmoner rehabilitasyon eğitiminde neler göz önüne alınmalıdır (1) AARC Clinical Practice Guideline (Pulmonary Rehabilitation) Respir Care 2002; 47 (5): 617 625 ► Akciğer anatomisi, fizyolojisi, fizyopatolojisi ► Medikal testlerin tanımı ve yorumu ► Bronşiyal hijyen teknikleri ► Egzersiz teknikleri: Solunum egzersizi Endurans, gerilme ve gevşeme egzersizleri ► Üst ekstremite ► Alt ekstremite Solunum kaslarının egzersizleri (Geleneksel ekstremite egzersizlerine solunum kas egzersizi eklendiğinde ne yarar elde edildiği konusunda kanıt az) Günlük yaşam aktivitelerinde enerji tasarrufu Pulmoner rehabilitasyon eğitiminde neler göz önüne alınmalıdır (2) AARC Clinical Practice Guideline (Pulmonary Rehabilitation) Respir Care 2002; 47 (5): 617 625 ► İlaçların (hatta vitamin, bitkisel yardımcı ted. vb yaklaşımların) endikasyonu, etki mekanizması, yan etlileri ► Korunma, hastalıkla kendi kendine başetme Semptomlarla başetme, kontrol etme İnfeksiyonlardan korunma, erken davranma Çevresel kontrol Başka medikal olanakları araştırmak Pulmoner rehabilitasyon eğitiminde neler göz önüne alınmalıdır (3) AARC Clinical Practice Guideline (Pulmonary Rehabilitation) Respir Care 2002; 47 (5): 617 625 ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► ► Kronik pulmoner hastalıkları ilgilendiren uyku sorunları (somnolans,noktürnal desatürasyon, UAS) Cinsellik, mahremiyet Beslenme Sigara bırakma teknikleri Psikososyal destek Toplumda hasta ve aile için mevcut destek ve olanak ve hizmetler Kapsamlı bakım planı Seyahat etme özellikleri Boş zamanların değerlendirilmesi Stresle başetme Oksijen tedavisinin tüm özellikleri Pulmoner Rehabilitasyonun Kanıtlanmış Yararları ► ► ► ► ► ► ► ► Solunumsal semptomların azalması (dispne, yorgunluk) Egzersiz performansının artması Hastalık ve tedavisi hakkında bilginin artması Günlük yaşam aktivitelerini başarma gücünün artması Yaşam kalitesinin artması Psikososyal semptomların azalması (anksiyete ve depresyonun azalması, kendine yetme gücünün artması) Hospitalizasyon ve ilaç kullanımının azalması İşi veya hobileri ile uğraşabilme yeteneğinin kazanılması Pulmoner Rehabilitasyonun Kanıtlanmış Yararları ► Semptomlarda azalma ► Anksiyete ve depresyonun azalması, öz güvenin artması ► Günlük yaşam aktivitelerinin kolaylaşması ► Egzersiz yeteneğinin artması ► Daha iyi bir yaşam kalitesi ► Hospitalizasyon günlerinin azalması ► Yaşam süresinin uzaması Hodgkin,JE,Clinics in Chest Med. 1990 Tedavi Etkileri Değerlendirme Alevlenmeler Hastaneye yatış Dispne skorları Yaşam kalitesi anketleri Algılama FEV1 IC PaO2 BKİ Solunum sistemi Sistemik etkiler 6DYT VO2 BODE Evde Bakım ► Kronik akciğer hastalıklarında farmakolojik tedavinin yanı sıra, sürekli oksijen tedavisi, vantilatör desteği, veya pulmoner rehabilitasyonun değişik komponentlerinin uygulanması gerekmektedir ► İşte bu mültidisipliner tedavi ve bakım yaklaşımlarının ev ortamında yürütülmesi mümkündür maliyet – etkinlik ve evde bakım KOAH ve diğer kronik akciğer hastalıklarına karşı sergilenen geleneksel “yok sayma” felsefesi günümüzde değişmiştir, çünkü: Alevlenmelerin azalması QoL nin yükselmesi Semptomların iyileştirilmesi, gayreti MALİYETİ AZALTMAKTADIR (Çünkü, hospitalizasyon, işgücü kaybı, ilaç sarfiyatı azalmaktadır) KOAH da Maliyet – Etkinlik 413 KOAH hastasının farmakoekonomik analizi: IB Evre I 1681 USD / 1 hasta / yıl Evre II 5037 “ “ LAB Evre III 10.812 “ “ Diğer tedaviler Beta 2 Tanı araçları Alevlenmeler Hastaneye yatış Hilleman DE ve ark. Chest 2000; 118: 1278-85 Solunum Sistemi Hastalıklarında Evde Bakım Evde bakım gerektiren solunum sistemi hastalıkları: KOAH Akciğer fibrozisi 1960-2000 Kifoskolyoz KAH (- %59) Bronşektazi İnme (- %64) Kistik fibrozis Kas hastalıkları Kronik astım Diğer KOAH (+ %163) Hastanede yatırılan obstrüktif hastalıkların sayısı Kot A93: Bronşit-Amfizemastım Taburcu olan Erkek 5 milyon KOAH Kadın 47 248 34 558 702 384 Yatılan gün sayısı 423 272 287 426 Ortalama kalış (gün) 8.6 Ölen Yataklı tedavi kurumları istatistik yıllığı(1993) Sağlık Bakanlığı, Tedavi Hizmetleri Müdürlüğü Ankara,1994 Yaş ile İlgili Özellikler ► 2002: Her 10 kişiden 1’ i ≥ 60 yaş ► 2020: Her 5 kişiden 1’i ≥60 yaş ► 2050: >60 yetişkinlerin sayısı, 14 yaş altı çocuk sayısını geçecek ► 2150: Her 3.3 kişiden 1’ i ≥60 yrs Evde Bakım ► ► ► ► 21. yüzyılda, majör sağlık sorunlardan biri, kronik hastalıkların bakımına etkin çözümler bulmaktır Kronik hastalıkların evde bakımı politik ve hukuki destek gerektirir Bir çok gelişmiş ülke, kronik solunum yetmezliği hastaları için Fransız modelinin kullanışlı olduğunu düşünmektedir Fransa’nın sağlık harcamalarının ABD’ den az olmasının nedeni, kronik hasta bakımına önem veriliyor olmasıdır Stuart M, Weinrich M. Integrated Health System for Chronic Disease Management. Lessons learned from France. Chest 2004; 125: 695-703 Evde Bakım (Fransız örneği) ► L’Association de la Region de Lyon pour la Lutte Contre la Poliomyelite “ALLP” Lion, 1960 ► Association d’ Entraide des Polios et Handicapes Paris, 1967 ►Doktorlar ►Konuyla ilgili devlet adamları ►Sivil toplum örgütleri ANTADIR (La Fédération Association National pour le Traitment à Domicile de L’Insuffisance Respiratoire Chronique) 1978 de Andre Ludot tarafından yazılan bir raporla teklif edildi ve 1980 ‘de onun başkanlığında kuruldu. Evde Bakım (Fransız örneği) Yoğun bakım Ara bakım Evde solunum desteği Kimsesizler için ikamet Aile ile işbirliği Acil ziyaret: Her an Aletin uygunluğu Rutin ziyaret: 2 ayda bir Hastanın uyumu Solunum yetmezliğinin düzeyi Genel Kurul •Sağlık sigortası Ulusal kuruluşları •Bilimsel dernekler •Fransız Solunum Yetmezliği Dostları ve Dernekleri Federasyonu İdare Kurulu Seçilmiş üyeler ve temsilciler Mediko-teknik ve Medikososyal komisyon Görevi: Evde solunum desteğinin değerlendirilmesi ve tanıtımı için araştırma yapmak, Hasta izlemek Ulusal Sigorta Sandıkları, Dernekler AKTİVASYON ÖNERİLERİ (Genel kurul üyesi, Bakanlıklar’dan üyeler, Sigorta ,Sendika) Bölgesel Dernekler Mali İşler Ulusal Komisyonu İdare Kurulu Bürosu 1 Başkan, 2 Yardımcı, Vs. Kuruluşlar arası ilişkiler, mali işler Dernekler, ANTADİR ANTADIR in Organizasyon Şeması SONUÇ ► PR, kronik akciğer hastalıklarında mutlaka yer alması gereken mültidisipliner bir tedavi yaklaşımıdır ► Hastayı eğitmek, kas gücünü arttırmak, psikolojik veya sosyal destek vermek yaşam kalitesini arttırmayı mümkün kılar ► PR sayesinde kronik akciğer hastalıklarının maliyeti azalır ► Kronik akciğer hastalarının profesyonel kişiler ile evde düzenli izlenmesi mortalite, morbidite ve maliyet açısından önemlidir.
