Besinler ve dengeli beslenme

KONU: Besinler ve Dengeli Beslenme
Besinlerin gerekliliği
Besin içerikleri ve görevleri
Bütün canlılar büyümek, gelişmek, ve yaşamını sağlıklı
bir şekilde devam ettirebilmek için beslenmeye ihtiyaç
vardır.
Canlılar koşmak, yürümek ve oyun oynamak için
enerjiye ihtiyaç duyarız. Solunum yapmak, büyüyüp
gelişmek gibi yaşamsal faaliyetleri sürdürmek için
enerjiye ihtiyaç vardır.
Vücudumuzun yaşamsal faaliyetleri sürdürebilmesi için
gerekli yiyecek ve içecekler besin olarak adlandırılır. Bu
besinlerin düzenli bir şekilde vücuda alınmasına
beslenme denir.
Yediğimiz besinleri bitki ve hayvanlardan elde ederiz.
Meyve ve sebzeler bitkisel besinler; et, balık, yumurta
gibi besinler hayvansal besinlerdir.
Sağlıklı bir yaşam için;
-yediğimiz besinlerin tazeliğine,
-Temizliğine,
-Katkı maddesi içerip içermediğine bakmak gerekir.
Sağlıklı bir yaşam için alacağımız besinlerin yanında spor
yapmakta gereklidir.
Besinler vücudumuzda, yapıcı-onarıcı, düzenleyici ve
enerji verici gibi gruplayabiliriz.
Yukarıda verilen besinlerden A, C ve D deki besinler
sağlıklı beslenmeye uygun iken, B,Ç ve E deki besinler
sağlıklı beslenmeye uygun değildir.
Çocukların sağlıklı olmak için;
-Açık havada oynamalı,
-Spor yapmalı,
Yapıcı-Onarıcı Besinler
- Dişleri fırçalamalı,
-Sebze ve meyveleri tüketmeden önce bol su ile
yıkamalıdır.
 Her canlının beslendiği besinler farklı olabilir.
İnsan, et, süt, yumurta, sebze, ekmek vb ile
beslenirken, bitkiler kendi besinini kendi üretir.
…
Bu grupta proteinler yer alır.
Proteinler: Vücudumuzun büyüme ve gelişmesinde
görevlidir. Kazalar sonucu vücudumuzda meydana gelen
yaraların ve yıpranan yerlerin onarılmasında rol oynar.
5. Sınıf Fen ve Teknoloji
5. Sınıf Fen ve Teknoloji
Su: Vücudumuzda çeşitli maddelerin taşınmasını ve vücut
sıcaklığının ayarlanmasını sağlar.
Vücudumuzun % 70 i sudur. Vücudun
su ihtiyacı içilen sular ve yiyeceklerle
alınan sularla karşılanır.
Enerji Verici Besinler
Spor yapma, yürüme, koşma, düşünme gibi günlük
faaliyetlerimiz ile iç organlarımızın çalışması için
enerjiye ihtiyaç vardır. Vücudumuz bu enerji ihtiyaçlarını
karbonhidrat ve yağlardan sağlar.
Karbonhidratlar: şeker ve şekerli yiyecekler, ekmek,
makarna ve tahıllarda bulunur.
Mineraller: Su, maden suyu ve diğer tüm besinlerde
mineraller bulunur.
Vitaminler: Bütün besinlerde bulunur. Vücudumuzu
hastalıklara karşı koruyarak direncini arttırır. A, B, C, D, E
ve K gibi vitaminler vardır.
A vitamini büyümeye yardımcıdır. Kemik ve
diş gelişiminde önemli rol oynar. A vitamini
eksikliğinde gözde gece körlüğü gibi önemli
bozukluklar ortaya çıkar. Deride kuruma ve döküntü
görülür. Yeşil sebzelerde, süt, balık ve yumurtada bulunur.
Yağlar: Bitkiler ve hayvanlardan elde edilir. Ayçiçeği,
mısır özü, fındık, zeytin ve cevizde bol miktarda bulunur.
Değişik çeşitleri vardır. Sinir ve kasların
gelişmesinde etkilidir. Et, süt, süt ürünleri ve
tahıllarda bulunur.
Vücudun direncini arttırır. Diş ve diş eti
sağlığı için gereklidir. Yeşil sebzelerde,
meyvelerde ve turunçgillerde bulunur.
Kemik ve dişlerin gelişimini sağlar. Yumurta,
balık, süt ve peynirde bulunur.
Düzenleyici besinler
Vücudumuzun çeşitli yaşamsal faaliyetlerini düzenli olarak
sürdürmesinde ve aldığımız diğer karbonhidrat, yağ,
protein türü besinlerin vücuda yararlı hale gelmesinde rol
oynar.
Su, mineraller ve vitaminler düzenleyici olarak görev
yapar.
Büyümeye yardımcıdır. Tahıl, sebze, süt ve
yumurtada bulunur.
Kanın pıhtılaşması için gereklidir. Et, mısır,
muz ve yeşil sebzelerde bulunur.
www.sbsfenci.com
5. Sınıf Fen ve Teknoloji
Not: Besinlerde karbonhidrat, protein ve yağ varlığını
tespit etmek için aşağıdaki yöntemler uygulanır.
Lügol çözeltisi, karbonhidratın ayracıdır. Karbonhidratlı
besinlere lügol damlatıldığında besin mavi-mor renk alır.
Nitrik asit ve biüret proteinlerin ayracıdır. Proteinlere nitrik
asit damlatılınca besin sarı renk alır. Biüret damlatılınca
mavi-mor renk alır.
Yağlar ise kâğıda sürülünce kâğıtta şeffaf bir leke bırakır.
Dengeli ve Sağlıklı Beslenme
İnsanların besin ihtiyaçları yaş, cinsiyet, yapılan iş ve
bünye özelliklerine göre değişir.
Her yaş grubunun ihtiyaç duyduğu besin içeriği birbirinden
farklıdır. Bir çocuğun ihtiyaç duyduğu besin ile bir
yetişkinin ihtiyaç duyduğu besin birbirinden farklıdır.
Masa başında çalışan bir kişi ile inşaat işinde çalışan bir
kişinin ihtiyaç duyduğu besin miktarı farklıdır.
Çocuklar, büyüme ve gelişme çağında ve günlük hayatta
çok hareketli olduğu için yapıcı-onarıcı e enerji verici
besinleri yeterince tüketmelidir.
Besin içeriklerinin vücudumuzda değişik görevleri vardır.
Her öğünde aynı içeriğe sahip besinlerle beslenilmesi,
eksik ve tek yönlü beslenmeye sahip olur.
Tek çeşit besinlerle beslenmek sağlıklı değildir. Sağlıklı
belenmek için her gün yeteri kadar et, süt, sebze, meyve ve
tahıl gibi değişik besinlerden tüketmek gerekir.
İnsanların sağlıklı yaşayabilmesi için gerekli olan besin
türlerinden gerektiği kadar tüketerek beslenmesine dengeli
beslenme denir. Dengeli beslenme diyet olarak da
adlandırılır.
Dengeli ve sağlıklı beslenmek için besin piramidinin en alt
kısmında yer alan besinlerden daha fazla, üst kısmında
bulunan besinlerden daha az tüketilmelidir.
Besin ve Teknoloji
Sağlığımız için besinlerin taze ve doğal olması önemlidir.
Bayat yiyecekler besin değerini kaybederler. Ayrıca uzun
süre açıkta beklemiş besinlerde zamanla renk, koku ve tat
değişimi gözlenir. Bozulmaya başlayan ya da bozulmuş
yiyeceklerin tüketimi sağlığımız açısından son derece
zararlı olabilir.
Besinlerin bozulmasını önlemek için, kurutma, tuzlama,
turşu ve konserve yapımı gibi yöntemlere günümüzde
gelişen teknoloji sayesinde, vakumlama, ışınlama,
www.sbsfenci.com
5. Sınıf Fen ve Teknoloji
yiyeceklere koruyucu katkı maddesi ilave etme gibi
yöntemler eklenmiştir.
Teknolojinin gelişmesi ile tükettiğimiz gıda çeşidi artmış,
meyveli yoğurt, ketçap, hazır çorba, mayonez ve
dondurulmuş gıdalar yaşamımıza girmiştir. Teknoloji
ilerledikçe gıda maddelerine koruyucu, renklendirici,
tatlandırıcı gibi katkı maddeleri ilave edilmektedir.
Yiyecekleri daha cazip hale getiren bu katkı maddeleri
gıdaların doğal halini bozabilir.
Çözüm: Soruda meyve kutusunun üzerinde son kullanım
tarihinin olmaması en önemli sorundur. Doğru cevap C
dir.
Soru: 2012 DPY 5. Sınıf
Marketten aldığımız besinlerin son kullanma tarihlerine
bakmalıyız ve kullanımı geçmiş gıdaları tüketmemeliyiz.
Sebze ve meyveleri bol su ile yıkadıktan sonra yemeliyiz.
Boyalı ve tatlandırıcılı gıdaları fazla tüketmemeliyiz.
Taze ve temiz görünen besinler alınmalıdır.
Ürünlerde TSE belgesi olanlar tercih edilmelidir.
Soru:2012 DPY 5. Sınıf
Çözüm: Akşam yemeğinde daha hafif yiyecekler yemek
daha uygun olacaktır. Daha dengeli beslenmek için patates
kızartması yerine mercimek çorbası içmesi daha uygun
olacaktır. Doğru cevap D seçeneğidir.
Soru: 2011 DPY 5. Sınıf
www.sbsfenci.com
5. Sınıf Fen ve Teknoloji
Çözüm: teknolojinin gelişmesi ile sonradan üretilen besin
C seçeneğindeki çikolatalı süttür. Doğru cevap C
seçeneğidir.
Çözüm: Paketin üzeri incelendiğinde en fazla karbonhidrat
olduğu görülmektedir. O halde paketin içindeki besin
bisküvi olmalıdır. Doğru cevap B seçeneğidir.
Soru: 2011 DPY 5. Sınıf
Soru: 2010 DPY 5. Sınıf
Çözüm: Öğrenciler yaptığı etkinlikle besinlerde bulunan
maddeleri araştırmaktadır. Çünkü iyot karbonhidratın,
nitrik asit proteinin, kağıda sürmede yağın olduğunu
belirleme yöntemidir. Doğru cevap D seçeneğidir.
Soru:2010 DPY 5. Sınıf
Çözüm: Öğle yemeğinde karbonhidratlı yiyecekler yemesi
daha uygun olacağından en uygun seçenek C seçeneğidir.
www.sbsfenci.com