devletler hususî hukuku

I
Prof. Dr. Ergin NOMER
DEVLETLER
HUSUSÎ
HUKUKU
Ye n i l e n m i ş
20. Bası
II
Yay›n No
: 2886
Hukuk Dizisi : 1420
8. Bas› - Şubat 1996 - ‹STANBUL
9. Bas› - Şubat 1998 - ‹STANBUL
10. Bas› - Ocak 2000 - ‹STANBUL
11. Bas› - Ocak 2002 - ‹STANBUL
12. Bas› - Ekim 2003 - ‹STANBUL
13. Bas› - Ekim 2005 - ‹STANBUL
14. Bas› - Ekim 2006 - ‹STANBUL
15. Bas› - Kas›m2007 - ‹STANBUL
16. Bas› - May›s 2008 - ‹STANBUL
17. Bas› - Eylül 2009 - ‹STANBUL
18. Bas› - Ekim 2010 - ‹STANBUL
19. Bası - Ekim 2011 - İSTANBUL
20. Bası - Nisan 2013 - İSTANBUL
ISBN 978 - 605 - 377 - 912 - 4
Cop­yright© Bu ki­ta­b›n bu bas›s› için Tür­ki­ye’de­ki ya­y›n hak­la­r› BE­TA Ba­s›m Ya­y›m Da­€›­t›m
A.Ş.’ye ait­tir. Her hak­k› sak­l›­d›r. Hiç­bir bö­lü­mü ve pa­rag­ra­f› k›s­men ve­ya ta­ma­men ya da özet
ha­lin­de, fo­to­ko­pi, fak­si­mi­le ve­ya baş­ka her­han­gi bir şe­kil­de ço­€al­t›­la­maz, da­€›­t›­la­maz. Nor­mal
öl­çü­yü aşan ik­ti­bas­lar ya­p›­la­maz. Nor­mal ve ka­nu­nî ik­ti­bas­lar­da kay­nak gös­te­ril­me­si zo­run­lu­dur.
Dizgi
: B e t a B a s › m A . Ş .
Bask› - Cilt
: Yaz›n Bas›n Yay›n Matbaac›l›k Trz.Tic.Ltd.fiti. (Sertifika No: 12028)
Çiftehavuzlar Cd. Maltepe Mh. Prestij ‹fl Merkezi No: 27/806 K:9
Zeytinburnu/‹STANBUL
0212 565 01 22 - 0212 565 02 55
Kapak Tasar›m :Gülgonca Çarpık
Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11
Ca€alo€lu - ‹STANBUL
Tel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77
Fax: (0-212) 513 87 05 - 511 36 50
www.betayayincilik.com
III
Halûk ve Füsûn’a
V
ÖNSÖZ
Yenilenen Türk Borçlar Kanunu, Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve Türk
Ticaret Kanunu’nda, Milletlerarası Özel Hukuk ile Milletlerarası Usul
Hukukunu ilgilendiren ve etkileyen hükümler bulunmaktadır. Bu etkilenmeler
yanında, gerek monografik çalışmalarda gerekse ve özellikle mahkeme kararlarında yer almış olup, yararlı gördüğümüz hukukî görüş ve içtihatlar da dikkate alınmak suretiyle Devletler Hususî Hukuku kitabı yenilenmiştir.
Bu 20. Baskıda da Kitabın hatasız ve yanlışsız hukukçularımıza ulaşması için yardımını esirgemeyen Yard. Doç. Dr. Emre Esen’e teşekkür borçluyum. Ayrıca Kitabın baskısında yardımda bulunan araştırma görevlileri İlyas
Arslan, Yasemin Aydoğmuş, Zeynep Nalçacıoğlu-Erden, Yasemin Toros,
Ahsen Türkmen ve Cemre Tüysüz’e de teşekkür ediyorum.
Her zamanki gibi Kitabın dizgisini titizlikle yerine getiren Gülgonca
Çarpık’a ve bu Bası’yı da süratle ve itinayla gerçekleştiren Beta Basım Yayım
Dağıtım A.Ş.’ne ve Sayın Seyhan Satar’a yalnız ben değil, fakat okuyucu da
teşekkür borçludur.
İstanbul, Mart 2013
Prof. Dr. Ergin NOMER
VI
Birinci Bask›ya Ait ÖNSÖZ'den :
Devletler Hususî Hukuku ders kitab›m› ö¤renciler için haz›rlam›fl olmakla beraber, ilerideki araflt›rmalar›nda faydal› olaca¤›n› tahmin etti¤im kaynak
bilgilere de mümkün oldu¤u ölçüde yer verdim. Kitab›n esas›n› devletler
hususî hukukunun genel teorisi teflkil etmektedir. Bu sebeple genifl ölçüde
yabanc› literatürden ve yabanc› mahkeme kararlar›ndan istifade etmek imkân›
do¤du. Devletler hususî hukukunun niteli¤i yabanc› hukuklardan mukayeseli
hukuk metoduna uygun flekilde yard›m görmeyi zaruri de k›lmaktayd›.
Kitapda devletler hususî hukukunun Türkiye'deki uygulamas›n› gösteren
k›sm›, genel teoriye nisbetle daha öz ve s›n›rl› olarak haz›rlanm›flt›r. Böylece
devletler hususî hukukunun müesseselerini ve ona hâkim olan genel prensip ve
fikirleri tam olarak de¤erlendirmek gayesine ulafl›lmaya çaba sarf edilmifltir.
‹stanbul, 15.10.1978
‹kinci Bask›ya Ait ÖNSÖZ'den :
Kitab›n birinci bask›s›ndan bu yana geçen bir kaç y›l içerisinde devletler
hususî hukuku alan›nda beklenmedik ölçüde bir gelişme görülmüştür.
Hukukun birlefltirilmesi çabalar› yoğunluk kazan›rken, baz› ülkelerde devletler hususî hukuku alan›nda yeni düzenlemeler yürürlüğe girmifl, ‹sviçre,
Almanya gibi di¤er baz›lar›nda yeni kanun tasar›lar› haz›rl›klar› hemen
hemen tamamlanm›flt›r. As›l önemlisi devletler hususî hukuku ve milletleraras› usul hukuku alan›nda yeni bir Kanun (Milletleraras› Özel Hukuk ve Usul
Hukuku Hakk›nda Kanun) Türk hukuk hayat›na girmifltir.
Bunlar›n yan›nda millî hukuklarda, özellikle medenî kanunlarda yap›lan
değişiklikler de devletler hususî hukuku problemlerini etkilemekte ve mahkeme kararlar›na dayan›larak verilen misalleri ve çözüm tarzlar›n› eskimifl veya
yürürlükten kalkm›fl medenî hukuk düzenlemelerine ait hale getirmektedir.
Bu geliflmelerin ›fl›¤› alt›nda, yap›lmas› gereken zarurî değişikliklere
kitab›n 2. Bask›s›nda yer verilmifl olmakla beraber, yürürlükten kalkm›fl
maddî hukuk kaidelerine dayanan mahkeme kararlar›n› konu olan misaller,
mevcut sistemlerin devletler hususî hukuku alan›nda ald›¤› çözüm flekillerine
örnek olmalar› itibariyle oldu¤u gibi b›rak›lm›flt›r.
Milletleraras› medenî usul hukuku, devletler hususî hukukunun komflu
bir hukuk dal›n› teflkil etmesine ra¤men, Türk hukukunda yeni kabul edilen
Kanunun da sistemi dikkate al›narak, bir "Ek" fleklinde, aralar›ndaki iliflkinin
gerektirdi¤i ölçüde Kitaba ilâve edilmifltir. Bu ilâve ile derslerde ö¤rencilerin
duydu¤u bir ihtiyac›n giderilmesi gaye edinilmifltir.
‹stanbul, 15.7.1982
VII
Dördüncü Bask›ya Ait ÖNSÖZ'den :
4 y›l› aflk›n bir süreden beri 2675 say›l› Milletleraras› Özel Hukuk ve
Usul Hukuku Hakk›ndaki Kanun yürürlüktedir. Bu dönem içerisinde Türk
mahkemelerinde bu Kanunun uygulanmas›nda dikkati çeken en önemli özellik, Kanunun genellikle milletleraras› usul hukukuna iliflkin hükümlerinin
kazanm›fl oldu¤u canl›l›kt›r. Bu arada yabanc› mahkeme ilâmlar›n›n tan›nma
ve tenfizi hükümleri mahkemelerimizi en ziyade meflgul eden bir konu haline
gelmifltir. Bu geliflmeye uygun olarak, Kitab›m›z›n bu bask›s›nda "Milletleraras›
Usul Hukuku" k›sm› yeniden gözden geçirilerek belirli problemlere daha
genifl yer verilmifltir.
Buna mukabil, özellikle yabanc› kanunlar›n da tatbikinin söz konusu
olabilece¤i devletler hususî hukuku kaidelerimizin uygulanmas›na, mahkemelerimizde nadiren rastlanmaktad›r. Türk hâkimlerinin yabanc› bir hukuku
uygulamada duyduklar› tereddüdün bu konuda böyle k›s›r bir tatbikata sebep
oldu¤unu zannetmekteyiz. Milletleraras› iliflkilerin ço¤ald›¤› ve yabanc›lar›n
da gerek aile hukuklar›na gerekse ticarî münasebetlerine ait ihtilaflar›n› Türk
mahkemelerine emanet ettikleri bu geliflme döneminde hâkimlerimizin bu
tereddütlerini en k›sa zamanda yeneceklerini ümit ediyoruz.
‹stanbul, Ekim 1986
Onikinci Bask›ya Ait ÖNSÖZ'den :
12. Bas›da esas yenili¤i, Kitab›n 11. Bas›s›n› ilk cümlesinden son cümlesine kadar gözden geçiren de¤erli meslektafl›m Prof. Dr. Cemal fianl› ile
birlikte Kitaba konmas›n› gerekli gördü¤ümüz ilâveler teflkil etmektedir. Bu
ilâveler ile, devletler hususî hukuku alan›nda çal›flan uygulay›c› hukukçular›n
beklentilerini de en genifl ölçüde karfl›lam›fl oldu¤umuz inanc›nday›z. Ayr›ca,
milletleraras› doktrin alan›ndaki geliflmelerin belirli ölçüde de olsa Kitapta
yer almas›nda, Arafl. Gör. ‹nci Ataman-Figanmefle’nin, kendisine teflekkür
borçlu oldu¤um katk›lar› olmufltur. Kitab›n bask›s› safhas›nda, kitab›n okuyucu eline mükemmel ve hatas›z bir flekilde geçmesini temin eden Emre Esen’e
ve ayr›ca yard›mlar›n› esirgemeyen F. Kerem Giray’a, Levent Yünlü’ye, Mine
Tan’a, Dr. fianl› ile birlikte teflekkür etmekteyiz.
‹stanbul, Ekim 2003
VIII
Onyedinci Bask›ya Ait ÖNSÖZ'den :
27.11.2007 tarihli ve 5718 say›l› Milletleraras› Özel Hukuk ve Usul
Hukuku Hakk›ndaki Kanun, 12 Aral›k 2007 tarihinde yürürlü€e girdi.
Kanunda, yürürlükten kald›rd›€› 2675 say›l› Milletleraras› Özel Hukuk ve
Usul Hukuku Hakk›ndaki Kanunun hukukî yap›s› ve milletleraras› özel hukuka temel yaklafl›m› aynen muhafaza edildi. 1982 tarihinden bu yana yürürlükte kalan 2675 say›l› Kanunun baz› maddelerinde ço€u pek önemli olmayan
de€ifliklikler yap›ld› ve özellikle borçlar hukuku alan›nda, baz› borç iliflkileri
için özel maddeler kabul edildi. Bu yap›s› dikkate al›nd›€›nda, 5718 say›l›
Kanunun, “yeni” bir milletleraras› özel hukuk kanunu olmaktan daha çok,
2675 say›l› Kanunda “de€ifliklik” yapan bir Kanun niteli€inde oldu€u
anlafl›l›r.
Bu niteli€ine ra€men, 16. Bask›da, ilk sat›r›ndan son sat›r›na kadar tekrar ele al›nmak, gerekli de€ifliklikler yap›lmak ve eklenen maddeler mümkün
olan en genifl ölçüde aç›klanmak suretiyle, Kitap adetâ yeniden yaz›lm›fl; tek
kelimeyle yenilenmiflti.
‹stanbul, Eylül 2009
Ondokuzuncu Bask›ya Ait ÖNSÖZ'den :
27.11.2007 tarihli ve 5718 say›l› Milletleraras› Özel Hukuk ve Usul
Hukuku Hakk›ndaki Kanunun 12 Aral›k 2007 tarihinde yürürlü¤e girmesi
üzerine, Devlet Hususî Hukuku Kitabımın 2008 tarihli 16. Baskısı bu Kanuna
göre tamamen yenilenmişti. Kitabın 2010 tarihli 18. Baskısından hemen
sonra, milletlerarası özel hukuka ve milletlerarası usul hukukuna temel teşkil
eden özel hukukun temel kanunları ("Türk Borçlar Kanunu", "Hukuk
Muhakemeleri Kanunu", "Türk Ticaret Kanunu") yenilenerek Türk hukuk
hayatına girdi. Böylece, ilk satırından son satırına kadar ele alınmak suretiyle,
Kitabın tekrardan "adetâ" yeniden yazılması gerekli oldu.
Yeni kabul edilmiş söz konusu Kanunlara göre düzenlemeler yapılırken
de, Türk ve yabancı mahkeme kararlarına konu teşkil eden olaylardan istifade
edilerek, Kitabın genel konularına eklemeler yapılmasına devam edilmiş;
böylece milletlerarası özel hukuk ve milletlerarası usul hukukundaki son
gelişmelerin Kitapta yer alması temin edilmiştir.
‹stanbul, Eylül 2011
IX
‹Ç‹NDEK‹LER
ÖNSÖZ .................................................................................................................V
‹Ç‹NDEK‹LER........................................................................................................ IX
KISALTMALAR......................................................................................... XVII-XX
Birinci Kısım
MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK
§ 1. Kavram
I. Genel Olarak........................................................................................................3
II. Kanunlar ‹htilâf› Kuralları...................................................................................4
1. Milletlerarası Özel Hukuk..............................................................................4
a) Kavram.....................................................................................................4
b) Milletlerarası Özel Hukuk Kuralları ve Maddî Hukuk Kuralları.............8
c) Milletlerarası Özel Hukukun Niteli¤i.......................................................9
d) ‹sim.........................................................................................................20
2. Bölgeleraras› Özel Hukuk............................................................................21
3. fiah›slararas› Özel Hukuk.............................................................................26
4. Zamanlararas› Özel Hukuk...........................................................................28
5. Statü De¤iflikli¤i ("conflit mobile").............................................................30
§ 2. Milletlerarası Özel Hukukun Komşu Alanlar›
I. Kamu Hukukuna Giren Komflu Alanlar............................................................33
1. Milletleraras› Medenî Usul Hukuku.............................................................33
2. Di¤erleri........................................................................................................35
II. Yabanc›lar Hukuku.............................................................................................38
III. Devletler Hukuku...............................................................................................39
1. Devletler Hukuku ile Milletlerarası Özel Hukuk Aras›ndaki
S›n›r ‹liflkisi..................................................................................................39
X
2. Devletler Hukuku ile Milletlerarası Özel Hukuk Aras›ndaki
"Özel" ‹liflkiler..............................................................................................42
IV. Anayasa Hukuku................................................................................................43
V. Karfl›laflt›rmal› Hukuk........................................................................................45
§ 3. Milletlerarası Özel Hukukun Tarihçesi
I. Statüler Teorisi (1300 - 1800)............................................................................50
II. ‹lk Kanunlaflt›rma Hareketleri............................................................................54
III. Milletlerarası Özel Hukukun Modern Ça¤›.......................................................54
IV. ‹slâm Hukukunda Kanunlar ‹htilâf› Kavram› ...................................................65
§ 4. Milletlerarası Özel Hukukun Kaynaklar›
I. Genel Olarak......................................................................................................67
II. Kanunlar.............................................................................................................67
III. Örf ve Âdet ve ‹çtihat Hukuku..........................................................................68
IV. Milletleraras› Sözleflmeler.................................................................................69
1. ‹ki Tarafl› Sözleflmeler.................................................................................71
2. Çok Tarafl› Sözleflmeler...............................................................................72
§ 5. Literatür
I. Türk Milletlerarası Özel Hukuku.......................................................................78
II. Yabanc› Literatür................................................................................................79
Birinci Bölüm
GENEL HÜKÜMLER
§ 6. Milletlerarası Özel Hukuk Kurallarının Niteli¤i ve Nevileri
I. Maddî Hukuk Kurallarına Gönderme (At›f)......................................................83
II. Boflluklar............................................................................................................85
III. Milletlerarası Özel Hukuk Kurallarının Kullan›lmas›.......................................87
IV. Milletlerarası Özel Hukuk Kurallarının Nevileri...............................................91
§ 7. Ba¤lanma
I. Milletlerarası Özel Hukukun Unsurlar›.............................................................95
II. Ba¤lanma Konusu ve Yorumu (Vas›fland›rma).................................................95
1. Kavram.........................................................................................................95
2. Vas›fland›rma Hukuku..................................................................................99
XI
III. Ba¤lanma Noktas› ve Yorumu.........................................................................104
1. Kavram.......................................................................................................104
2. Yorum.........................................................................................................105
IV. fiahsî Statü (Ahkâm› fiahsiye) — Kifli Halleri.................................................108
§ 8. fiahsî Statünün Ba¤lanma Noktalar› : Tabiiyet,
‹kametgâh veya Mûtad Mesken
I. Genel Olarak....................................................................................................111
II. Tabiiyet (Vatandafll›k)......................................................................................114
1. Kavram.......................................................................................................114
2. Birden Fazla Tabiiyet (sujets mixtes).........................................................114
3. Tabiiyetsizlik..............................................................................................116
4. Mülteciler...................................................................................................117
III. ‹kametgâh (Yerleşim Yeri)...............................................................................117
IV. Mûtad Mesken.................................................................................................119
§ 9. Hileli Ba¤lanma : Milletlerarası Özel Hukukta Kanuna
Karfl› Hile ("fraus legis")
I. Kavram.............................................................................................................122
II. Hukukî Durum ve Çözüm................................................................................124
§ 10. Normlar Çeliflkisi ve ‹ntibak (“adaptation”)
I. Problem............................................................................................................131
II. Normlar Çeliflkisi.............................................................................................132
1. Norm Kümelenmesi...................................................................................132
2. Norm Eksikli¤i...........................................................................................132
3. Di¤er Uyumsuzluklar.................................................................................133
§ 11. Önmesele ("Vorfrage")
I. Kavram.............................................................................................................135
II.Çözüm..............................................................................................................137
III. Statü Kararlar› .................................................................................................140
§ 12. ‹ade - At›f ve Devam Eden - At›f ("renvoi")
I. Kavram.............................................................................................................142
II. Renvoi Probleminin Geliflimi...........................................................................143
III. Çözüm..............................................................................................................148
XII
§ 13. Kamu Düzeni ("ordre public")
I. Kavram.............................................................................................................157
II. Kamu Düzeninin Görevi..................................................................................163
III. Kamu Düzeninin Müdahalesine ‹liflkin Baz› Özellikler..................................167
IV. Kamu Düzeni Müdahalesinin Sonuçlar›..........................................................176
V. Yabanc› Kamu Düzeni.....................................................................................179
VI. Do¤rudan Uygulanan Kurallar.........................................................................180
§ 14. Yabanc› Hukukun Tatbiki
I. Genel Olarak....................................................................................................185
II. Yabanc› Hukukun Tesbiti.................................................................................187
III. Temyiz Mahkemesinde Yabanc› Hukuk..........................................................196
‹kinci Bölüm
KANUNLAR İHTİLÂFI KURALLARI
§ 15. Türk Milletlerarası Özel Hukukunun Ba¤lama Kurallar›
I. Genel Olarak....................................................................................................203
1. 1330 Tarihli Muvakkat Kanun...................................................................203
2. Milletleraras› Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun..................205
II. Genel Hükümler...............................................................................................206
1. Hukukî ‹fllemlerde fiekil.............................................................................206
2. Zamanafl›m›................................................................................................212
III. fiahs›n Hukuku Alan›nda.................................................................................215
1. Gerçek fiah›slar..........................................................................................215
a) Hak Ehliyeti..........................................................................................215
b) Fiil Ehliyeti (medenî hakları kullanma ehliyeti)..................................219
2. Tüzel Kifliler...............................................................................................227
IV. Aile Hukuku Alan›nda.....................................................................................232
1. Kar› Koca Hukuku.......................................................................................232
a) Niflanlanma...........................................................................................232
b) Evlilik...................................................................................................234
aa) Evlili¤in Maddî fiartlar›..................................................................235
bb) Evlili¤in fieklî fiartlar›....................................................................244
c) Boflanma...............................................................................................251
d) Evlili¤in Genel Hükümleri...................................................................259
e) Mal Rejimleri........................................................................................261
XIII
2. Soyba¤› (Nesep) Hukuku.............................................................................263
a) Soyba¤›n›n Kurulmas› (Nesep Statüsü)................................................264
b) Soyba¤›n›n ‹ptali...................................................................................272
c) Ana-Baba-Çocuk Aras›ndaki ‹liflkiler (Soyba¤›n›n Hükümleri)..........272
3. Evlâd Edinme...............................................................................................273
4. Nafaka..........................................................................................................279
5. Vesâyet Hukuku...........................................................................................281
V. Miras Hukuku Alan›nda...................................................................................284
VI. Eflya Hukuku Alan›nda....................................................................................292
1. Lex Rei Sitae..............................................................................................292
2. Lex Rei Sitae'nin Uygulama Alan›............................................................294
3. Statü De¤iflikli¤i (Conflit Mobile).............................................................297
4. Lex Rei Sitae Kaidesinin ‹stisnalar›...........................................................299
a) Res in transitu (Tafl›nmakta olan mallar)...............................................299
b) Tafl›ma Araçlar› (Nakil Vas›talar›).........................................................300
c) Maddî Olmayan Mallar..........................................................................302
VII. Borçlar Hukuku Alan›nda...............................................................................303
1. Akitler (Sözleflmeler)...................................................................................307
a) Genel Olarak.........................................................................................307
b) ‹rade Muhtariyeti Esas›.........................................................................308
c) Hukuk Seçimi.......................................................................................311
d) Hukuk Seçiminin Yoklu¤unda Uygulanacak Hukuk ..........................317
e) Akit Statüsünün Kapsam›.....................................................................325
f) Özel Akit Tipleri...................................................................................331
(1) ‹fl Sözleflmeleri................................................................................331
(2) Tüketici Sözleflmeleri.....................................................................338
(3) Fikrî Mülkiyet Haklar›na ‹liflkin Sözleflmeler................................341
(4) Eflyan›n Tafl›nmas›na ‹liflkin Sözleflmeler.......................................343
(5) Akreditif..........................................................................................344
(6) Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler............................344
2. Haks›z Fiiller..............................................................................................346
3. Sebepsiz Zenginleflme................................................................................359
4. Vekâletsiz İş Görme...................................................................................360
İkinci Kısım
M‹LLETLERARASI USUL HUKUKU
§ 16. Kavram
I. Genel Olarak....................................................................................................365
II. Milletleraras› Usul Hukukunun Nitelikleri......................................................375
XIV
§ 17. Lex Fori Prensibi
I. Genel Olarak....................................................................................................380
II. Lex Fori'nin Etki Alan›....................................................................................386
III. ‹sbat Hukukunda "Lex Fori" Prensibi..............................................................388
§ 18. Vas›fland›rma
I. Genel Olarak....................................................................................................398
II. Çözüm..............................................................................................................398
§ 19. Maddî Hukuk ile ‹liflki
I. Genel Olarak....................................................................................................407
II. Karfl›l›kl› Etki Alanlar›.....................................................................................408
§ 20. Milletleraras› Yetki
I. Kavram.............................................................................................................411
II.Kapsam.............................................................................................................412
1. Yarg› Yetkisi.................................................................................................412
2. Yarg› Yetkisinin S›n›rlar›: Yarg› Muafiyeti (Yargılanma Bağışıklığı).........414
a) Devletin Yarg› Muafiyeti......................................................................414
aa) Yarg›lanma Ba¤›fl›kl›¤›...................................................................414
bb) Cebrî ‹cra Ba¤›fl›kl›¤›.....................................................................422
b) Devlet Temsilcilerinin Yarg› Muafiyeti.................................................424
c) Sefaret ve Konsolosluk Binalarının Yargı Muafiyeti.............................430
d) Yabanc› Mahkeme Kararlar›n›n Yarg› Muafiyeti..................................431
3. De¤erlendirme ve Sonuç............................................................................431
§ 21. Türk Milletleraras› Yetki Sistemi
I. Genel Olarak....................................................................................................435
II. Milletleraras› Yetkinin S›n›rlar›.......................................................................436
III. Milletleraras› Derdestlik..................................................................................441
§ 22. Milletleraras› Yetki Kuralları
I. Genel Olarak....................................................................................................444
II. Türk Milletleraras› Yetki Kuralları..................................................................445
1. ‹ç Hukukun Yetki (Selâhiyet) Kuralları.....................................................445
2. Türklerin Kifli Hallerine ‹liflkin Davalar....................................................454
3. Yabanc›lar›n Kifli Hallerine ‹liflkin Baz› Davalar.......................................459
4. Miras Davalar›............................................................................................460
XV
5. Taraflar›n Anlaflmas›yla Bertaraf Edilemeyen Yetki Kurallar›..................460
6. ‹stisnaî Hallerde Milletleraras› Yetki.........................................................462
a) ‹fl Sözleflmelerinden Do¤an Davalar......................................................461
b) Tüketici Sözleflmelerinden Do¤an Davalar...........................................462
c) Sigorta Sözleflmelerinden Do¤an Davalar.............................................462
a) Kamu Düzeninin Müdahalesi.................................................................463
b) Millî Mahkemelere Müracaat Edememe...............................................463
7. Milletleraras› Yetkisizlik ‹tiraz›................................................................464
8. Yetki Anlaflmas›..........................................................................................466
a) Yetki Anlaflmas› ile Türk Mahkemelerinin Milletleraras›
Yetkisinin Kabulü.................................................................................466
b) Yetki Anlaflmas› ile Yabanc› Mahkemelerin Yetkisinin Kabulü..........468
9. Forum non conveniens...............................................................................478
§ 23. Teminat
§ 24. Yabanc› Mahkeme Kararlar›n›n Tan›nmas› ve Tenfizi
I. Genel Olarak....................................................................................................484
1. Tan›ma........................................................................................................485
2. Tenfiz..........................................................................................................488
II. Türk Hukukunda Tan›ma ve Tenfiz.................................................................488
§ 25. Milletleraras› Tahkim
I. Tahkimin Unsurlar›.........................................................................................530
II. Hakem Mahkemesinin Tatbik Edece¤i Hukuk...............................................533
III. Daimî (Kurumsal) ve Ad-hoc (Geçici) Hakem Mahkemeleri........................534
IV. Millî ve Yabanc› Hakem Kararlar›..................................................................535
V. Tenfiz..............................................................................................................538
VI. Hakem Mütalâalar› (Hakem Bilirkifli Kararlar›)............................................553
VII.Türk Milletleraras› Tahkim Hukuku...............................................................553
§ 26. Milletleraras› Adlî Yard›m
I. Milletleraras› ‹stinabe......................................................................................562
II. Tebligat.............................................................................................................564
§ 27. Milletleraras› İflâs
I. Ülkesellik ve Evrensellik Prensipleri...............................................................567
II. Türk Hukukunda Milletlerarası İflâs...............................................................568
1. Türkiye'de İflâs...........................................................................................568
2. Yabancı Ülkede İflâs..................................................................................569
XVI
Kanunlar
23 fiubat 1330 tarihli Türkiye'de Bulunan Yabanc›lar›n Hukuk ve
Vazifeleri Hakk›nda Muvakkat Kanun, m. 4...................................................573
Milletleraras› Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk›nda Kanun........................575
Milletlerarası Tahkim Kanunu.........................................................................593
Bibliyografya..........................................................................................................611
Madde ‹ndeksi.........................................................................................................633
Milletleraras› Sözleflmeler ‹ndeksi.........................................................................639
Kavram ‹ndeksi.......................................................................................................641
Türk Mahkeme Kararları İndeksi...........................................................................650
XVII
KISALT MAL AR
AB
ABD ABGB (AllgBGB) AcP AD AET AfP
: Avrupa Birli¤i
: Ankara Barosu Dergisi
: Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch
: Archiv für civilistische Praxis
: Adalet Dergisi
: Avrupa Ekonomik Toplulu¤u (Avrupa Toplulu¤u)
:(Archiv für Presserecht) Zeitschrift für Medien- und
Kommunikationsrecht
AHFD
: Ankara Hukuk Fakültesi Dergisi
A‹HM
: Avrupa ‹nsan Haklar› Mahkemesi
A‹HS
: Avrupa ‹nsan Haklar› Sözleflmesi
BAG
:Bundesarbeitsgericht
Batider : Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi
BGB : Bürgerliches Gesetzbuch
BGE :Entscheidungen des schweizerischen Bundesgerichts,
Amtliche Sammlung
BGH (BGHZ) : Bundesgerichtshof
(Entscheidungen
des
Bundesgerichtshofes in Zivilsachen)
Bkz. (bkz.) : Bak›n›z
BayObLG
: Bayerisches Oberstes Landesgericht
BVerfG
:Bundesverfassungsgericht
Cass. Civ. : Cour de Cassation, Chambre Civile
Cass. Req. : Cour de Cassation, Chambre des Requêtes
CC : Code civil, Codice civile, Codigo civil
CD
: Ceza Dairesi
CIEC
: Commission Internationale de l’Etat Civil
Clunet : Journal du droit international
DHH : Devletler Hususî Hukuku
DIP
: Droit international privé, diritto internazionale
privato, derecho internacional privato
Dip n. (dip n.) : Dip not
D.P. :Recueil Dalloz, Recueil périodique et critiqe de
Jurisprudence, de Législation et de Doctrine
XVIII
EGBGB : Einführungsgesetz zum Bürgerlichen Gesetzbuch
EheG : Ehegesetz
EHFD
: Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi
FamRZ : Zeitschrift für das gesamte Familienrecht
Fschr
:Festschrift
GrZS : Grosser Senat in Zivilsachen
GÜHFD
: Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
HMK
: Hukuk Muhakemeleri Kanunu
HUMK : (mülga) Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu
‹BD : ‹stanbul Barosu Dergisi
‹BK : ‹çtihad› Birlefltirme Karar›
ICC
: International Chamber of Commerce
ICSID
: International Center for the Settlement of
Investment Disputes
‹HD
: ‹fl Hukuku Dergisi
‹HFM : ‹stanbul Hukuk Fakültesi Mecmuas›
İİK
: İcra İflâs Kanunu
‹K‹D : ‹lmî ve Kazaî ‹çtihatlar Dergisi
İKÜHFD
: İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
IntRDipl. : Internationales Recht und Diplomatie
IPR : Internationales Privatrecht
IPRax : Praxis des Internationalen Privat- und Verfahrensrechts
IPR-G
: Gesetz über das internationale Privatrecht
[Devletler Özel Hukuku Hakk›nda Kanun]
IPRspr. : Die deutsche Rechtsprechung auf dem Gebiete des internationalen Privatrechts
IStR
: Internationales Steuerrecht
JA
: Juristische Arbeitsblätter
JherJb :Jherings Jahrbücher für die Dogmatik des Bürgerlichen
Rechts
JW : Juristische Wochenschrift
JZ
: Juristen Zeitung
K. : Kanun, Karar
KG
:Kammergericht
L.R.A. : Locus regit actum
M. (m.) : Madde
MHAUM : Mukayeseli Hukuk Araflt›rmalar› Dergisi
MHB : Milletleraras› Hukuk ve Milletleraras› Özel Hukuk Bülteni
MK : Medenî Kanun
MÖHUK
:Milletleraras› Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakk›nda
Kanun
XIX
MTK
MTO
MUK MuvK : Milletleraras› Tahkim Kanunu
: Milletleraras› Ticaret Odas›, Paris
: Medenî Usul Kanunu
:Türkiye'de Bulunan Yabanc›lar›n Hukuk ve Vazifeleri
Hakk›nda Muvakkat Kanun
n. : Not
NAG : Bundesgesetz betreffend die zivilrechtlichen Verhältnisse
der Niedergelassenen und Aufenthalter
NJW : Neue Juristiche Wochenschrift
N.Y. : New York Reports
OGH : Oberster Gerichtshof
OLG : Oberlandesgericht
OR : Schweizerisches Obligationenrecht
PIL
: Private International Law
RabelsZ
:Rabels Zeitschrift für ausländisches und internationales
Privatrecht
Rec. (des cours) : Recueil des cours de l'Acedemie de droit international de La
Haye
Rev. crit. dr. i.p. : Revue critique de droit international privé
Rev. dr. int. lég. comp.: Revue de droit international et de législation comparée
R.G. : Resmî Gazete
RG : Reichsgericht
RGZ : Entscheidungen des Reichtsgerichts in Zivilsachen
RIW : Recht der Internationalen Wirtschaft
RKD : Resmi Kararlar Dergisi
Rpfleger : Der deutsche Rechtspleger
s. : sayfa
SchweizJahrbintR : Schweizerisches Jahbuch für internationales Recht
Sirey : Recueil général des lois et des arrêts fondé par J.B. Sirey
StAZ : Das Standesamt, Zeitschrift für Standesamtswesen
t. : tarihli
TBBD : Türkiye Barolar Birli¤i Dergisi
TBK : Türk Borçlar Kanunu
TTK : Türk Ticaret Kanunu
TMK : Türk Medenî Kanunu
Trib. : Tribunal, Tribunale
TYK : Tatbikatta Yarg›tay kararlar›
UCM
: Uluslararas› Ceza Mahkemesi
UNCITRAL
: United Nations Commission on International Trade Law
UTTDER
: Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi
VatK
: Vatandafll›k Kanunu
XX
VerschG VersR vd. VR
v.s.
WM Yar. ‹BHGK.
Yar. 2. HD. Yar. ‹‹D. Yb.P.I.L.
YD YHD YKD YÜHFD
ZfRV
ZGB ZvglRW ZZP : Verschollenheitsgesetz
: Versicherungsrecht
: ve devam›
:Verwaltungsrundschau
:vesaire
: Wertpapier-Mitteilungen
: Yarg›tay ‹çtihad› Birlefltirme Hukuk Genel Kurulu
: Yarg›tay 2. Hukuk Dairesi
: Yarg›tay ‹cra-‹flas Dairesi
: Yearbook of Private International Law
: Yarg›tay Dergisi
: Yasa Hukuk Dergisi
: Yarg›tay Kararlar› Dergisi
: Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi
: Zeitschrift für Rechtsvergleichung, Wien
: Zivilgesetzbuch
: Zeitschrift für vergleichende Rechtswissenschaft
: Zeitschrift für Zivilprozess