Tavflanlarda Doppler Yöntemi ile

Turk J Vet Anim Sci
26 (2002) 895-900
© TÜB‹TAK
Araflt›rma Makalesi
Tavflanlarda Doppler Yöntemi ile Ekokardiyografik
Bulgular›n De¤erlendirilmesi*
Melahat TOKER
SSK Ankara E¤itim Hastanesi, KDC Servisi, Ankara - TÜRK‹YE
Vedat SA⁄MANLIG‹L**
Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dal›, Ankara - TÜRK‹YE
Gelifl Tarihi: 30.04.2001
Özet: Araflt›rmada 20 adet sa¤l›kl› Yeni Zelanda ›rk› tavflana ekokardiyografik çal›flma uyguland›. Bütün tavflanlara Renkli Doppler
ekokardiyografik yöntemle, 5-7,5 mHz’l›k transdüserle bak›ld›. Çal›flmaya al›nan tavflanlar›n 2 ile 4. interkostal aral›ktan parasternal
uzun eksen, parasternal k›sa eksen, apikal dört boflluk ve modifiye dört boflluk kesitinden görüntüler elde edildi. Yap›lan incelemede
tavflan kalbinin anatomisi ve fonksiyonlar› tek tek incelendi. Bu çal›flmada elde edilen de¤erler kedi ve köpeklerde yap›lan
araflt›rmalarla karfl›laflt›r›ld›¤›nda önemli farkl›l›k gözlenmemifltir. Buna ilaveten sa¤ ventrikül parametrelerinde görülen
de¤iflikliklerin sol ventrikül dolufl parametrelerinde de¤iflikliklerle uyum gösterdi¤i saptanm›flt›r.
Anahtar Sözcükler: Tavflan, Ekokardiyografi, Doppler
Evaluation of Echocardiographic Findings via Doppler Technique in Rabbits
Abstract: In this study, echocardiograpic examination was performed on 20 healthy New Zealand rabbits. All rabbits were examined
by the color Doppler technique using a 5-7.5 Mhz transducer. Images were obtained from parasternal long axis, parasternal short
axis, apical four-chamber and modified four-chamber sections. The anatomy and function of hearts were examined in each rabbit
individually. The values obtained were not significantly different from those obtained in dogs and cats. In addition, the changes seen
in the right ventricle parameters were consistent with the changes in the left ventricle parameters.
Key Words: Rabbit, Echocardiography, Doppler
Girifl
Uzun y›llard›r, kalbin diyastolik fonksiyonlar›
konusuna yo¤un ilgi duyulmufl ve çeflitli yöntemlerle
diyastolik fonksiyon bozuklu¤u araflt›r›lmaya çal›fl›lm›flt›r
(1,2).
Önceleri
kateterizasyon,
radyonükleid
anjiokardiyografi ve dijitize "M mode" ekokardiyografi
s›kça kullan›rken, son y›llarda ise Pulsed Wawe (PW)
Doppler ekokardiyografi, sa¤ (RV) ve sol (LV) ventriküle
ait sistolik ve diyastolik fonksiyonlar›n›n elde edilerek
de¤erlendirilmesi tercih edilmektedir (3,4).
Renkli Doppler Ekokardiyografi ile yap›lan çal›flmalar,
daha çok kapak yetmezlikleri ve kalp içi flantlar üzerinde
yo¤unlaflt›r›lmaktad›r. Bu yöntemde, hareketli anatomik
kesitler içinde kan ak›fl›n›n yönü ve h›zlar›, renk tonlar› ile
kodlanm›fl olarak ve kalp hareketi ile uyumlu bir flekilde
görüntülenebilmektedir (5). Renkli Doppler yöntemi, iki
boyutlu anatomik görüntü içinde bütün sektör
kesitlerinden al›nan tüm ak›mlara ait Doppler
frekanslar›n› birlefltirmektedir. ‹ki boyutlu ve
sinematografik görüntünün elde edilebildi¤i Doppler
ekokardiyografi yöntemi ile hayvanlarda çeflitli deneysel
çal›flmalar (6-9) yap›ld›¤› görülmektedir. Örne¤in, normal
ve hipertansif farelerde sol ventrikül kütlesi ve volüm
tayini yap›lm›flt›r. Normal kedi ve köpeklerde ise mitral
kapak, sol atrium, triküspit kapak, sa¤ atrium, aortik
kapak, sol ventrikül ç›k›fl yolu, pulmoner kapak ve sa¤
ventrikül ç›k›fl yolundaki ak›mlar, yafl, cinsiyet ve kalp h›z›
göz önüne al›narak de¤erlendirilmifltir (10-14).
* Bu araflt›rma ayn› isimli yüksek lisans tezinden al›nm›flt›r.
** Yaz›flma adresi olarak kullan›lacakt›r.
895
Tavflanlarda Doppler Yöntemi ile Ekokardiyografik Bulgular›n De¤erlendirilmesi
Tavflanlarda ekokardiyografik olarak "M mode" ve iki
boyutlu yöntemle, parasternal uzun eksen kesitinden 7,5
mHz'lik transdüserle yap›lan çal›flmalara rastlanmas›na
ra¤men (15,16,17), Doppler ekokardiyografi ile ilgili
literatürlere rastlan›lamam›flt›r.
Tavflanlarda "M mode" ve iki boyutlu yöntemle yap›lan
çal›flmalarda kullan›lan hayvanlar›n a¤›rl›klar› 2,5-3,5 kg
aras›nda de¤iflmektedir. Yap›lan çal›flmalarda LVIDD (sol
ventrikül diyastol sonu boyutu) 13,3 ± 0,3 mm, LVIDS
(sol ventrikül sistol sonu boyutu) 9,2 ± 0,2 mm, IVDS
(interventriküler septum kal›nl›¤›) 3,0 ± 0.0 mm, LVPWD
(arka duvar kal›nl›¤›) 2,0 ± 0,0 mm, LVM (sol ventrikül
kütlesi) 4,6 ± 0,4 g, EF (ejeksiyon fraksiyonu) 65,0 ± 3,0
%, HR (kalp at›m say›s›) 225,0 ± 46,0, EDV (diyastol
sonu hacim) 5,2 ± 0,2 ml, SV (at›m hacmi) 3,4 ± 0,2 ml,
AO (aort çap›) 0,9 ± 0,1 mm, LA (sol atrium çap›) 1,2 ±
0,1 mm, de¤erleri bulunmufltur.
Bu çal›flmada amac›m›z, tavflanlarda Doppler tekni¤i
kullan›larak bu yöntemle yap›lacak deneysel çal›flmalara
katk›s›
olmas›
düflüncesiyle
tavflan
kalbinde
Atrioventriküler-Pulmoner
kapaklara
ait
dolufl
parametrelerinin standart de¤erlerini elde etmektir.
Materyal ve Metot
Araflt›rmada, 30-45 cm boylar›nda, 2-3 kg
a¤›rl›¤›nda, normal (sa¤l›kl›), 20 adet beyaz Yeni Zelanda
tavflan› kullan›ld›. Çevre koflullar› hayvanlar›n
gereksinimlerine göre düzenlenip, yem ve sular› ad
libitum verildi.
Çal›flmam›zda "Pulsed Doppler" ölçümleri için Renkli
Doppler Ultrason cihaz› (AV5 Harmonic Advenced
Ultrasonography), 5-7,5 MHz'l›k transdüser ve siyahbeyaz resimler için CP 700E cihaz› kullan›ld›. Tavflan kalbi
çok küçük oldu¤undan ekokardiyograf› cihaz›n›n derinlik
ayar› (depht) 10 cm'e ayarland›. Tavflanlar›n, tüyü s›k
olanlarda gö¤üs bölgesi trafl edildi ve deri ile transdüser
aras›nda hava kalmamas› için bol miktarda jel kullan›ld›.
‹ki kiflinin birlikte yürüttü¤ü çal›flmada, bir kifli
tavflan›n kol ve bacaklar›ndan tutarak pozisyon verirken,
di¤er kifli cihaz ve tavflan ile ilgili ekokardiyografik
çal›flmay› yapt›. Bütün tavflanlarda sol parasternal uzun ve
k›sa eksen kesiti ile ilgili görüntüler çok rahat elde edildi.
Tavflanlarda parasternal uzun eksen kesiti, 2 ile 4.
interkostal aral›kta, sa¤ ve sol sternumun birleflti¤i
bölgeden, parasternal k›sa eksen kesiti ise sternumun
896
orta hatt›nda, 3. ile 4. interkostal aral›ktan ve transdüser
parasternal uzun eksen kesitinden 50-70° sola hafif
yukar› çevrilerek görüntü elde edildi. Apikal dört boflluk
görüntüsü her zaman izlenemedi, ancak modif›ye dört
boflluk görüntüsü bütün tavflanlarda sternumun solunda
4. interkostal aral›ktan tespit edilebildi. "Pulsed Doppler"
ölçümleri modif›ye dört boflluktan (nadiren apikal dört
boflluktan) mitral kapak hizas›na sample volüm
uygulanarak yap›ld›. Pulmoner kapak ve triküspit kapak
görüntüleri ise net olarak parasternal k›sa eksen
kesitinden ve kapak hizalar›na sample volüm uygulanarak
elde edildi.
Amerikan Ekokardiyografi Cemiyetinin kabul etti¤i
kriterlere göre "Pulsed Doppler" parametreleri flunlard›r;
erken diyastolik ak›m›n maksimum h›z› (E dalgas›), geç
diyastolik ak›m›n maksimum h›z› (A dalgas›), ejeksiyon
zaman› (ET; kapa¤›n aç›lma ve kapanma aras›ndaki
horizantal uzakl›¤›n ölçülmesi), deselerasyon zaman› (DT;
ak›m h›z› yavafllama zaman›), akselerasyon zaman› (AT;
ak›m h›z› artma zaman›), izovolemik relaksasyon zaman›
(IVRT; LV’e ait IVRT tayini aort kapa¤›n kapanmas› ile
mitral
kapa¤›n
aç›lmas›
aras›ndaki
zaman›
yans›tmaktad›r), E-A ak›m h›z› zaman alanlar› (VTI-E,
VTI-A) pulmoner venöz ak›m›na ait sistolik zirve ak›m
h›z›.
Bulgular
Modifiye dört boflluktan (nadiren apikal dört boflluk),
mitral kapak üzerine sample volüm yerlefltirilerek "Pulsed
Doppler" yöntemi ile ölçülen sol ventriküle ait dolufl
parametreleri sunulmufltur (Tablo 1, fiekil 1).
Bu de¤erlere bak›ld›¤›nda mitral kapa¤a ait E dalga
h›z›n›n A dalgas›ndakinden büyük oldu¤u, EVTI (E dalgas›
Tablo 1.
Mitral kapakta "Pulsed Doppler" ile elde edilen sol ventrikül
dolufl parametreleri (n= 20).
Sol Ventrikül Dolufl Parametreleri
Parametreler
E (m/sn)
A (m/sn)
E/A
DT (m/sn)
AT (m/sn)
ET (m/sn)
IVRT (lm/sn)
EVTI (m)
AVTI (m)
Aritmetik ortalama ± SD
52,70
37,75
1,34
44,70
50,90
96,20
69,30
0,07
0,04
±
±
±
±
±
±
±
±
±
13,5
10,6
0,2
10,3
11,4
18,04
17,4
0,03
0,01
Min
25
20
1,2
32
40
96
64
0,05
0,02
Max
-
72
53
1,3
64
70
144
112
0,15
0,08
M. TOKER, V. SA⁄MANLIG‹L
Tablo 2.
Triküspit kapakta "Pulsed Doppler" ile elde edilen sa¤
ventrikül dolufl parametreleri (n= 20)
Sa¤ Ventrikül Dolufl Parametreleri
Parametreler
E (m/sn)
A (m/sn)
E/A
DT (m/sn)
AT (m/sn)
ET (m/sn)
IVRT (m/sn)
EVTI (m)
AVTI (m)
fiekil 1.
Aritmetik ortalama ± SD
53,05
39,30
1,33
45,20
49,20
98,30
71,60
0,07
0,05
±
±
±
±
±
±
±
±
±
14,0
10,9
0,20
9,5
11,1
21,1
26,2
0,02
0,02
Min
31
25
1,2
24
40
88
48
0,04
0,02
Max
-
74
62
1,2
56
72
160
128
0,11
0,08
Mitral kapa¤a ait Doppler yöntemi ile elde edilen E ve A
dalgalar›n›n görüntüleri, ak›m h›zlar› de¤erleri (a) ve zaman
(b) de¤erleri.
ak›m h›z› alan›) ile AVTI (A dalgas› ak›m h›z› alan›)
de¤erleri aras›ndaki iliflkinin de zay›f oldu¤u
görülmektedir. Bu çal›flmada elde edilen de¤erlerden ET
(ejeksiyon zaman›) ile IVRT'nin (izovolemik releksasyon
zaman›) sol ventrikül içindeki seyrinin farkl› oldu¤u, fakat
AT (akselarasyon zaman›) ile DT'nin (deselarasyon
zaman›) aras›nda büyük bir fark olmad›¤› yine tespit
edilen bulgular aras›ndad›r. Sa¤ ventriküle ait dolufl
parametrelerini içeren de¤erler "Pulsed Doppler" yöntemi
ile sol parasternal k›sa eksen kesitinden ve triküspit kapak
üzerine "sample volüm" yerlefltirilerek elde edilmifltir.
Burada sunulan sa¤ ventriküle ait dolufl parametreleri
aras›nda sol ventrikül için aç›klanan farkl›l›klar›n geçerli
oldu¤u görülmektedir (Tablo 2, fiekil 2).
"Pulsed Doppler" yöntemi ile sol parasternal k›sa
eksen kesitinden, bu kez triküspit kapak yerine pulmoner
kapa¤a "sample volüm" yerlefltirilmesi sonucunda elde
edilen sa¤ ventriküle ait dolufl parametrerelerinden, IVRTI
'n›n AT-DT de¤erlerinden büyük ET de¤erlerinden ise
küçük oldu¤u görülmektedir. Pulmoner kapa¤a ait
maksimal h›z›n da normal s›nrlar içinde oldu¤u tespit
edilmifltir (Tablo 3, fiekil 3).
fiekil 2.
Triküspit kapa¤a ait Doppler yöntemi ile elde edilen E ve A
dalgalar›n›n görüntüleri, ak›m h›zlar› de¤erleri (a) ve zaman
(b) de¤erleri.
Tart›flma
Doppler ekokardiyografi ile yap›lan baz› çal›flmalarda
(16,18,19) tavflan gibi küçük hayvan modellerinin
kullan›lmas›n›n, kedi ve köpeklerin tersine deney
maliyetini düflük tutmada ve ayr›ca yüksek say›da deney
hayvan› ile çal›fl›larak daha güvenilir olmas› fleklindeki
avantajlar› yan›nda apikal dört boflluktan görüntü
897
Tavflanlarda Doppler Yöntemi ile Ekokardiyografik Bulgular›n De¤erlendirilmesi
Tablo 3.
Pulmoner kapakta "Pulsed Doppler" ile elde edilen sa¤
ventrikül dolufl parametreleri (n= 20).
Sa¤ Ventrikül Dolufl Parametreleri
Parametreler
PV (m/sn)
DT (m/sn)
AT (m/sn)
ET (m/sn)
IVRT (m/sn)
VTI (m)
fiekil 3.
Aritmetik ortalama ± SD
58,15
66,9
62,6
129,9
89,8
0,40
±
±
±
±
±
±
26,8
19,0
15,1
29,5
26,9
0,03
Min
19
48
48
104
48
0,04
Max
-
80
96
80
188
160
0,18
Pulmoner kapa¤a ait Doppler yöntemi ile elde edilen ak›m
h›zlar› de¤erleri (a) zaman de¤erleri (b) ve ak›m h›z› ile
zaman görüntüsü.
almadaki zorluk gibi dezavantaj› oldu¤unu do¤rulayan
bilgiler sunulmaktad›r (15,17).
Sa¤l›kl› tavflanlardan elde edilen parametrelerde
ekokardiyografik ölçümlerden özellikle ventrikül
dolufllar›n›n solunumla de¤il ama kalp at›m say›s› ile
nispeten etkilendi¤i gözlenmifltir. Kalp at›m say›s› ve
solunum tipinin ekokardiyografik parametreleri
etkiledi¤ine dair bildirimler mevcuttur (20,21). Kalp at›m
say›s› yüksek olan tavflanlarda, sol ventrikül (LV) sistolik
898
ve diyastolik çaplar›, interventriküler septum ile arka
duvar kal›nl›¤›n›n de¤iflti¤i tespit edilmifltir. LV diyastolik
çap›ndaki de¤iflikli¤in ön yük art›fl›na ba¤l› oldu¤u ve
hemodinamik olarak kalp at›m volümün art›fl›na ve kalp
h›z›ndaki art›fl ile birlikte kalp debisinin yükselmesine yol
açt›¤› bildirilmektedir.(14,17,18,20). ‹nsanlarda ise
hemodinamik de¤iflikliklere ba¤l› olarak kalbin sistolik
fonksiyonlar›n›n daha geç etkilendi¤i sonucuna var›lm›flt›r
(22,23,24).
Doppler ekokardiyografi ile mitral ve triküspit
kapaktan tespit edilen maksimal erken h›z (E), maksimal
atrial dolufl ak›m h›z› (A) ve bunlar›n birbirlerine oran›
(E/A), akselarasyon zaman› (AT), deselarasyon zaman›
(DT) ejeksiyon zaman› (ET) ve izovolemik gevfleme
zaman› (IVRT) diyastolik dolufl fonksiyonu hakk›nda fikir
vermektedir (4,14,25). Bu parametreleri elimizde
tavflanlar için karfl›laflt›rma yapabilecek kaynak
olmad›¤›ndan yorumlayam›yoruz, fakat E/A oran›n›n
1’den büyük olmas› (E/A >1) bu konuda tavflanlar›n
insanlardan farkl› olmad›¤›n› ve diyastolik dolufl
fonksiyonunun
normal
oldu¤unu
(18,26,27)
göstermektedir. Sistolik ve diyastolik ak›m h›zlar› atrial ve
ventriküler faktörlerden etkilenmektedir (25,28,29).
Atrial faktörler sol atrium kas›lma ve gevflemesi, bas›nç ve
komplians de¤ifliklikleri ile ritm bozukluklar›d›r.
Ventriküler faktörler olarak ise sa¤ ve sol ventrikül
uyumu say›labilir. Uyum bozuklu¤unun ilk belirtisi
diyastolik fonksiyon bozuklu¤unda görülmekte, sistolik
fonksiyonlardaki
bozukluklar
ise
komplians
bozuklu¤unun daha ileri aflamalar›nda ortaya ç›kmaktad›r
(30,31). Sa¤ ve sol ventrikül diyastolik fonksiyon
bozuklu¤u, doluflun erken diyastolden geç diyastole
kaymas›na ve geç diyastolik dolufl faz›n›n uzamas›na
neden olmakta, buna ba¤l› olarak E/A oran› de¤iflmektedir
(23).
Yine bu parametrelerden izovolemik gevfleme
zaman›n›n (IVRT) erken doluflun belirleyicisi oldu¤u,
bozulmufl izovolemik gevflemesi olan hastalarda IVRT ve
erken doluflun, kalp h›z› ve ön yükten etkilendi¤i
bildirilmifltir. ‹zovolemik gevfleme zaman› uzamas›na
ço¤unlukla E/A>1 oran› ve deselarasyon zaman›n uzamas›
efllik etmektedir (27,28).
Diyastolik fonksiyonlar›n normal olup olmad›¤›
konusunda fikir veren di¤er parametre de EVTI / AVTI (E
dalgas›n›n kapsad›¤› alan / A dalgas›n›n kapsad›¤› alan)
oran›d›r ki bunun da E/A oran› gibi 1’den büyük olmas›
normal kabul edilmektedir (26,29,30). Öte yandan
M. TOKER, V. SA⁄MANLIG‹L
tavflanlarda bu iki parametre aç›s›ndan triküspit ve mitral
kapaklar aras›nda karfl›laflt›rma yapt›¤›m›zda, AVTI’n›n
triküspit kapakta az da olsa daha büyük oldu¤u ve bu
farkl›l›¤›n normalde olmas› gerekti¤i fleklindeki gözlemleri
(30,31,32) destekledi¤i tespit edildi.
Sa¤ ve sol ventrikül diyastolik fonksiyonlar›n› yans›tan
mitral-triküspit kapak E ak›m h›z›, A ak›m h›z›, E/A oran›,
E ve A ak›m h›zlar›n›n akselarasyon ve desalarasyon
zamanlar›, izovolemik relaksasyon zaman› ve ejeksiyon
zamanlar›, di¤er hayvanlarla k›yasland›¤›nda (kedi-köpek)
normal kabul edilen s›n›rlar içindeydi (12,33,34). Öte
yandan sa¤ ventrikül dolufl parametrelerinde görülen
de¤iflikliklerin sol ventrikül dolufl parametreleri ile anlaml›
iliflki gösterdi¤i saptand›.
Sonuç olarak literatürde tavflanlara ait “Pulsed
Doppler” ekokardiyografi çal›flmalar›na rastlamad›¤›m›zdan, elde edilen de¤erleri di¤er çal›flma sonuçlar› ile
karfl›laflt›rmak mümkün olmamakla birlikte köpeklerle
yap›lan çal›flmalardan elde edilen sonuçlarla uyum içinde
oldu¤u görülmektedir. Bu sonuçlar›n tavflanlarda “Pulsed
Doppler” tekni¤i kullan›larak yap›lacak di¤er çal›flmalara
kaynak olaca¤› düflüncesindeyiz.
Bundan sonraki çal›flmalarda sa¤ ve sol ventrikül yap›
ve fonksiyonlar›n›n de¤erlendirilmesinde dolufl
parametrelerinde görülen de¤iflikler üzerinde daha genifl
uygulamalar yap›lmas› düflünülmektedir.
Kaynaklar
1.
Hagan, A.D., Maria, A.N.: Clinicial applications of two dimensional
echocardiography and cardiac doppler. 1989, Boston .
2.
Hatle, L.: Doppler Ultrasound in Cardiology. Philadelphia. Lea
Febiger. 1985.
3.
Burwash, I.G., Otto, G.M., Pearlamen, A. Use of doppler derived
LV intervals for noinvasive assessment of systolic function. Am. J.
Cardiol. 1993, 72: 1331.
4.
5.
14.
Jacobs, G., Knight, D.H.: M mode echocardiographic
measurements in nonanesthetized healthy cats: Effects of body
weight, heart rate and other variables. Am. J. Vet. Res., 1985,
46(8): 1705-1711.
15.
fiahna, K., Camc›, C., fiirin, S.: LV diastolik doluflu üzerine
hemodiyalizin etkisinin Doppler eko ile degerlendirilmesi. MN
Kardiyoloji. 1994, 3: 350-358.
Young, M.S., Magid, N.M., Wallerson, D.C.: Echocardiographic LV
mass measurement in small animals: Anatomic validation in normal
and aortic regurgitant rabbits. Am. J. Noninuas. Cardiol. 1990, 4:
145-153.
16.
Akp›nar, N.: Ekokardiyografi el kitab›. Hacettepe Üniversitesi,
1982, Ankara.
Meneses, R.T., Ganzalos, U.: Echocardiographic assessment of
cardiac function in the rabbits preliminary study. Ann. Rech. Vet.
1989, 20: 175-185.
17.
Harry, J.L., Diamond, S., Richard, A., Charles, P.R.: Systolic time
interval recordings in rabbits with congestive cardiomyopathy
induced by chronic anthracycline administration. Am. J. Vet. Res.,
1983, 44(7): 1375-1377.
18.
Oh, J.K., Appeleton, C.P., Hatle, L.K., Nishimura, R.A.: The
noninvasive assessment of LV diastolic function with two
dimensional and doppler echocardiography. J. Am. Soc.
Echocardiography. 1987, 10: 246-270.
6.
Omoto, R.: Color atlas of real time two dimensional doppler
echocardiography. Tokyo. 1984.
7.
Binan, K., ‹lerigelen, B., S›rmac›, N.: Teknik Kardiyoloji.
Cerrahpafla T›p Fakültesi, 1998, Istanbul.
8.
Lambart, C.W.: Normal valvues of the canine M mode
echocardiography. Am. J. Vet. Res. 1984, 45(10): 2015-2018.
9.
Bonagura, J.D., Pipers, F.S.: Echocardiographic features of aortic
valve endocarditis in a dog. J. Am. Vet. Med. Assoc., 182: 595599.
19.
Hess, D.S., Bache, R.J.: Transmural distribstion of myocardiol
blood flaw during systole in the awake dog. Circ. Res., 1976, 38:
5-15.
10.
Bonagura, J.D., Pipers, F.S.: Echocardiographic features of
pericardial effusion in dogs. J. Am. Vet. Med. Assoc., 1981,
179(1): 49-56.
20.
Özdemir, K., K›sac›k, H.: Kardiomiyopatilerde
fonksiyonlar. MN Kardiyoloji. 1997, 4: 452-454.
21.
11.
Plehn; J.F., Faster, E., Grice, W.N.: Echocardiographic assessment
of LV mass in rabbits: Models of pressure and volume overload
hypertrophy. Am. J. Physiol. 1993, 265: 2066-2072.
Nishimura, R.A., Tajik, F.A.: Evaluation of diastolic filling of LV in
health and disease: Doppler echocardiography. 1997.
22.
Aç›kgöz, S., Diker, E.: Kalp h›z› de¤iflkenli¤i. MN Kardiyoloji.
1995, 3: 275-277.
Schiller, N.: Canine LV mass estimation by two dimensional
echocardiography. Circulation 68. 1983, 1: 210-216.
23.
Akkoç, A., Kaymak, U, Uçaman, B., Iltümür, K.: Esansiyel
hipertansiyonda sa¤-sol ventrikül dolufl parametrelerinin
karfl›laflt›r›lmas›. MN Kardiyoloji. 1998, 5: 327-333.
12.
13.
Spotnitz, H.M., Truccona, N.J., Porter, R.J.: Simplified
measurement of in vivo compliance of the LV. Surg. Forum: 1976,
27: 283-285.
diastolik
899
Tavflanlarda Doppler Yöntemi ile Ekokardiyografik Bulgular›n De¤erlendirilmesi
24.
Demirtafl, M., Usal, A., fiahin, B.: Amplodipinin kan bas›nc›, LV
hipertrofisi ve LV fonksiyonlar› üzerine olan etkileri. MN
Kardiyoloji. 1996, 3: 233-238.
30.
Çelebi, H., Dönder, E., Ifl›k, A.: Komplians bozuklu¤u bulunan
olgularda mitral ve pulmoner venöz ak›m de¤ifliklikleri. MN
Kardiyoloji. 1996, 3: 208-211.
25.
Feigenbaum, H.: Echocardiography. Philadelphia. Lea Febiger.
1994.
31.
26.
Eren, N., Umman, B., Erzengin, F.: Hipertansif kalpte, kalp
kapaklar›nda görülen fonksiyonel de¤iflikler. MN Kardiyoloji.
1996, 3: 328-332.
Tavl›, T., Avflar, A.: Fizyolojik manevralar›n mitral yetmezli¤i olan
olgularda diastolik fonksiyon parametreleri üzerine etkileri. MN
Kardiyoloji. 1996, 3: 204-206.
32.
Karaeren, H.: Ekokardiografi’de Hemodinami. GATA Kardiyoloji
Bilim Dal›. 1998, 1: 12.
33.
Arvan, S.: Echocardiography. University of Pittsburgh School of
Medicine, 1976.
34.
Koldafl, L., Ayan, F.: Esansiyel hipertansiyonda perindopril ve
nipedipinin LV kitle, kitle indeksi, sistolik ve diastolik fonksiyonlar›
üzerine olan etkilerinin karfl›laflt›r›lmas›. MN Kardiyoloji. 1996, 3:
17-22.
27.
Demir, A., Usulu, A., Lüleci, C.: Normal gebelerde umbilikal arter
kan ak›m› ve fötal kalp fonksiyonlar›n›n pulsed doppler eko ile
incelenmesi. Türk J. Cardiol, 1992, 5: 45-52.
28.
Koflar, F., Varol, E. Diastolik kalp yetmezli¤i. MN Kardioloji. 1997,
5: 44-55.
29.
Özflahin, S., Karab›y›ko¤lu, G.: Koroner obstrüktif akci¤er
hastal›klar›nda pulmoner hipertansiyon tansiyon pulsed doppler
ekokardiografi. MN Kardiyoloji. 1994, 1: 24-27.
900