– — ˜ ™

ZEKERÝYYÂ EFENDÝ, Bayramzâde
Þeyhülislâmlýðý sýrasýnda Zekeriyyâ Efendi’nin þer‘î ve idarî konularda dikkatli ve
basîretli davrandýðý belirtilir. Devrin tarihçilerinden Selânikî onun bu yönünü bir örnekle açýklar: Þam beylerbeyi ile kadýsý örfî bir vergi yüzünden Þam defterdarýný,
“Katli icap eder, küfür söyledi” diye þikâyet eder. Bunun üzerine III. Murad durumun þeyhülislâmdan sorulmasýný buyurur.
Þeyhülislâm, “Tövbe eylemiþse katlolunmaz” fetvasýný vererek ortalýðý yatýþtýrýr
(Târih, s. 291). Zekeriyyâ Efendi’nin þeyhülislâmlýk görevi âni ölümü sebebiyle fazla uzun sürmedi. Kaynaklara göre bahâriye hil‘atý giydirilmek üzere saraya davet
edildiðinde huzura girmek için beklerken
Dârüssaâde Aðasý Gazanfer Aða ve Yeniçeri Aðasý Mehmed Aða ile sohbet etmiþ,
onlara gece rüyasýnda Hz. Peygamber’i
gördüðünü ve yer gösterip kendisini davet ettiðini anlatýrken fenalaþarak ölmüþtür (11 Þevval 1001 / 11 Temmuz 1593). Fâtih Camii’nde kýlýnan cenaze namazýndan
sonra Sultan Selim Camii yakýnýnda Muharrem 1001’de (Ekim 1592) inþa ettirdiði medrese, dârülhadis ve dârülkurrânýn
yanýna defnedildi. Vefatýna, “Füc’eten Zekeriyyâ Efendi geçti hemân” ibaresi tarih
düþürülmüþtür.
Ölümünden sonra oðlu Yahyâ Efendi
tarafýndan düzenlenen 1594 tarihli vakfiyesine göre medrese daha önce yapýlan
dârülhadis ve dârülkurrânýn yanýnda idi ve
geniþ bir avlu içerisinde on iki hücre, bir
dershaneden oluþmaktaydý. Dârülhadis on
üç oda, bir dershane ve dârülkurrâ olarak
ayrýlan geniþ bir odadan ibaretti (Kütükoðlu, s. 216-217). Vakfiyesinde müderris, talebe ve medrese kütüphanesi hâfýz-ý kütübü için tahsisatlar, verilecek dersler ve
ders usulleri hakkýnda bilgiler ve þartlar
bulunmaktaydý. Birçok tamir geçiren medrese 1914’te yapýlan tesbitte harap olduðu için dârülhilâfe kadrosuna alýnmamýþtý (a.g.e., s. 217). Zekeriyyâ Efendi’nin soyu bir ilmiye ailesi olarak devam etmiþ,
bu aileden XVII. yüzyýlýn sonlarýna kadar
birçok âlim ve þair çýkmýþtýr. Meþhur þair
ve âlim Þeyhülislâm Yahyâ Efendi onun
büyük oðludur. Küçük oðlu Þeyhî Lutfullah Efendi, Hoca Sâdeddin Efendi’den mülâzim olup çeþitli medreselerde müderrislik ve yedi defa Filibe kadýlýðý yapmýþ, daha
sonra Anadolu kazaskerliðine kadar yükselmiþtir. Zekeriyyâ Efendi’nin hazýrladýðý Ýstanbul tahriri dýþýnda dinî mahiyette
eserlerinin bulunduðu tesbit edilmektedir. Sadrüþþerîa’nýn Þer¼u’l-višåye adlý
fýkýh kitabýna ¥âþiyetü £alâ Øadri’þ-þe212
rî£a adýyla bir þerh yazmýþ (Beyazýt Devlet Ktp., Veliyyüddin Efendi, nr. 1089-1090),
meânî ilminden Þer¼u Miftâ¼ için ¥âþiye £alâ Þer¼i’l-Miftâ¼ ismiyle bir hâþiye
kaleme almýþtýr (Süleymaniye Ktp., Lâleli,
nr. 3650, vr. 41-121). Keþþâf, Telvî¼, Mevâšýf, ¥âþiye-i Tecrîd gibi okuduðu kitaplarda notlarý vardýr. Ayrýca bir divaný
mevcuttur. Bu çalýþmalarý dolayýsýyla “Þârihu’l-Hidâye ve’l-Miftâh, Muhaþþî-i Sadrüþþerîa” lakaplarýyla anýlmýþtýr.
BÝBLÝYOGRAFYA :
51 Numaralý Mühimme Defteri: Sultanýn Emir
Defteri (haz. Hikmet Ülker), Ýstanbul 2003, hk. nr.
68; Koca Sinan Paþa’nýn Telhisleri (haz. Halil
Sahillioðlu), Ýstanbul 2004, s. 173, 228-229 (nr.
133, 186); Selânikî, Târih (Ýpþirli), s. 183, 212,
225, 235, 270, 291, 322-323; Atâî, Zeyl-i Þekåik, s. 322-324, 747-748; Hasanbeyzâde Ahmed, Târih (haz. Þevki Nezihi Aykut), Ankara
2004, II, 258, 355, 372, 373, 379, 380-382,
409; Topçular Kâtibi Abdülkadir (Kadrî) Efendi Tarihi (haz. Ziya Yýlmazer), Ankara 2003, I, 53,
57, 103, 176; II, 1177; Peçuylu Ýbrâhim, Târih, I,
33; Kâtib Çelebi, Fezleke, I, 13; Naîmâ, Târih (haz.
Mehmet Ýpþirli), Ankara 2007, I, 51, 82; III, 991;
IV, 1926; Devhatü’l-meþâyih, s. 34-36; Ýlmiyye
Salnâmesi, s. 412-415; Uzunçarþýlý, Ýlmiye Teþkilâtý, s. 17, 49, 73, 192, 197; Abdülkadir Altunsu, Osmanlý Þeyhülislâmlarý, Ankara 1972, s. 4546; Zeki Arýkan, “Þeyhülislam Zekeriyya Efendi’nin Ýstanbul Sayýmý”, Tarih Boyunca Ýstanbul Semineri, Bildiriler (haz. Mübahat S. Kütükoðlu), Ýstanbul 1989, s. 39-57; Mübahat S. Kütükoðlu, XX. Asra Eriþen Ýstanbul Medreseleri,
Ankara 2000, s. 216-218; Cahid Baltacý, XV-XVI.
Asýrlarda Osmanlý Medreseleri, Ýstanbul 2005,
II, 716; Ýsmail E. Erünsal, Osmanlý Vakýf Kütüphaneleri: Tarihî Geliþimi ve Organizasyonu, Ankara 2008, s. 150-151; M. Asým Yediyýldýz, “Bayramzade Zekeriyya Efendi’nin (1514-93) Vakfý”,
UÜ Ýlâhiyat Fakültesi, XII/1, Bursa 2003, s. 153166.
ÿMehmet Ýpþirli
–
—
ZEKERÝYYÂ el-ENSÂRÎ
( ‫) א‬
Ebû Yahyâ Zeynüddîn Zekeriyyâ
b. Muhammed b. Ahmed es-Süneykî
el-Ensârî el-Hazrecî
(ö. 926/1520)
Þâfiî fakihi.
˜
™
Çaðdaþý Mýsýrlý tarihçi Ýbn Ýyâs ile kendisine niyâbeten kadýlýk görevinde bulunan
talebesi Ýbnü’l-Hýmsî’nin kaydettiðine göre
824 (1421) yýlýnda Mýsýr’ýn doðusunda Bilbîs ve Abbâsiye þehirleri arasýndaki Süneyke beldesinde dünyaya geldi (Bedâßi£u’zzühûr, V, 370; ¥avâdi¦ü’z-zamân, III, 33).
Gazzî, Ensârî’nin talebesi olan babasýndan
naklen 823 (1420) yýlýný kaydederken Sehâvî 826’da (1423) doðduðunu belirtir. Haz-
rec kabilesinden sahâbî Hubâb b. Münzir’in
soyundandýr. Ýlk eðitimini Süneyke’de aldý,
Kur’an’ý ezberledi. Babasýnýn ölümü üzerine annesi tarafýndan ilim tahsili için Kahire’ye gönderildi (841/1437). Ezher’de okudu, muhtelif ilim dallarýna ait birçok temel metni ezberledi. Bir müddet sonra
memleketine gittiyse de tekrar Kahire’ye
döndü. Talebelik yýllarýnda maddî sýkýntý
çektiðinden bir zenginin desteðiyle tahsilini sürdürdü. Ýbn Hacer el-Askalânî, Muhammed b. Ali el-Kâyâtî, Sâlih b. Ömer elBulkýnî, Kemâleddin Ýbnü’l-Hümâm, Zeynüddin Rýdvân b. Muhammed el-Ukbî, Takýyyüddin eþ-Þümünnî, Yahyâ b. Muhammed el-Münâvî, Ebü’l-Fazl Ýbnü’þ-Þýhne elHalebî, Muhyiddin el-Kâfiyecî, Þehâbeddin
Ýbnü’l-Mecdî, Celâleddin el-Mahallî ve Þerefeddin Ýbnü’l-Haþþâb’ýn da aralarýnda bulunduðu 150’yi aþkýn âlimden dört mezhep
fýkhý ve diðer dinî ilimler yanýnda Arap dili ve edebiyatý, hat, astronomi, hesap, cebir, týp gibi ilim dallarýnda ders okudu, icâzet aldý (Chester Beatty Library, nr. 3208’de kayýtlý “Sebet” adlý otobiyografisinde
okuduðu 110 eseri ve hocalarýný, ayrýca
faydalandýðý, yirmi ikisi kadýn olan 112
âlimin ismini zikreder; bk. Arberry, VII/3
[1968], s. 247-263). Bu arada tasavvufa
dair çok sayýda kitap inceledi ve Saîdüssüedâ Hankahý’ndaki sûfî meclislerine devam etti, birçok tarikat þeyhinden hýrka
giyip irþad izni aldý (Gazzî, I, 198). Kendi
ifadesine göre bâtýn ilimlerinde dualarýnýn
kabul edildiði bir mertebeye ulaþýnca zâhir ilimlerine yönelerek genç yaþta hocalarýnýn izniyle ders ve fetva verecek düzeye eriþti. Ýmam Þâfiî’nin makamýnda ve
Sâbýkýyye, Salâhiyye ile Cemâliyye’nin aralarýnda bulunduðu çeþitli medreselerde
ve sûfî hankahlarýnda ders verdi, meþihatlýk görevi yaptý. Kendilerinden bâtýnî
ilimleri tahsil ettiði þeyhlere zâhirî ilimleri öðretti. Þâfiî fýkhýnda otorite seviyesine
ulaþýnca çeþitli eserleri medreselerde okutulmaya baþlandý. Ders halkasýna Ýslâm
dünyasýnýn dört bir yanýndan birçok talebe katýlýyordu. Kendisinden ilim tahsil
edenler arasýnda Ýbn Hacer el-Heytemî,
Hatîb eþ-Þirbînî, Abdülvehhâb eþ-Þa‘rânî,
Bedreddin el-Gazzî, Þehâbeddin Ahmed
b. Ahmed er-Remlî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed el-Bekrî, Ýbnü’n-Nakýb el-Halebî,
Ömer b. Ahmed eþ-Þemmâ‘ el-Halebî, Þehâbeddin Ahmed Amîre el-Burullusî gibi
þahsiyetler bulunmaktadýr. 850 (1447) yýlýnda hacca gitti; bu vesileyle Þerefeddin
Ýbnü’l-Merâgý, Ýbnü’z-Ziyâ el-Mekkî, Takýyyüddin Ýbn Fehd, Ebü’s-Saâdât Ýbn Zahîre gibi âlimlerden yararlandý.
ZEKERÝYYÂ el-ENSÂRÎ
Zekeriyyâ el-Ensârî yetkin bir âlim olup
adýný duyurunca Memlük yöneticilerinin
dikkatini çekti; Hoþkadem kendisine kadýlýk teklifinde bulunduysa da o bunu kabul etmedi. Ardýndan Sultan Kayýtbay’ýn
teklif ettiði Þâfiî kadýlkudâtlýðý görevini de
birçok defa geri çevirdikten sonra nihayet
ileri sürdüðü þartlar sultan tarafýndan kabul edilince 6 Receb 886 (31 Aðustos 1481)
tarihinde bu görevi üstlendi (Ýbn Ýyâs, III,
184, 448); el-Melikü’n-Nâsýr Muhammed,
Kansu, Canbolat, el-Melikü’l-Âdil Tomanbay ve Kansu Gavri dönemlerinde de bu
görevi sürdürdü. 904 Ramazanýnda (Nisan 1499) artýk gücünün azaldýðýný ve gözlerinin zayýfladýðýný ileri sürerek Sultan Kansu’dan görevden affýný talep ettiyse de bu
talebin kabul edilmediði, zayýflýðý sebebiyle bayram hutbelerini okuyamadýðý, daha
sonralarý saraydaki bazý kutlamalara da
katýlamadýðý belirtilir (Ýbnü’l-Hýmsî, II, 73,
75, 91, 92). Ýbn Ýyâs, Safer 906’da (Eylül
1500) gözleri iyice zayýfladýðýndan kapýsýný
kapatýp kendini azlettiðini, 22 Safer 906’da (17 Eylül 1500) yerine Muhyiddin Ýbnü’n-Nakýb’in tayin edildiðini yazar (Bedâßi£u’z-zühûr, III, 448). Ýbnü’l-Hýmsî, 18
Cemâziyelâhir 906’da (9 Ocak 1501) Tomanbay’ýn tahta çýkýþý sýrasýnda mâzul olduðu için sarayda hazýr bulunmayan Zekeriyyâ el-Ensârî’nin davet edilip getirtildiðini, sultanýn kendisine büyük saygý gösterdiðini ve onu tekrar kadýlkudâtlýk görevine tayin ettiðini kaydeder (¥avâdi¦ü’zzamân, II, 110-111). 1 Þevval 906’da (20 Nisan 1501) Memlük tahtýna geçen Kansu
Gavri’nin 8 Zilhicce’de (25 Temmuz) azlettiði Ensârî (a.g.e., II, 127; Ýbn Ýyâs, IV, 12)
bu tarihten sonra kendini tedrîs, telif ve
iftâ faaliyetlerine verdi. Cenazesinde bulunan Ýbn Ýyâs’ýn kaydettiðine göre 3 Zilhicce 926 (14 Kasým 1520) Çarþamba günü Kahire’de vefat etti. Cenaze namazýný Osmanlýlar’ýn ilk Mýsýr beylerbeyi olan
Hayýr Bey kýldýrdý ve Karâfe Mezarlýðý’nda
Ýmam Þâfiî’nin kabrinin yakýnýna defnedildi. Gazzî 3 Zilkade 926 (15 Ekim 1520) Çarþamba günü vefat ettiðini ve perþembe
günü defnedildiðini yazarsa da çarþamba
günü 3 Zilkade’ye deðil 3 Zilhicce’ye denk
gelmektedir. Abdülvehhâb eþ-Þa‘rânî 926
Zilhiccesinde, ölüm haberini Mekke’de 927
Rebîülevvelinde aldýðýný belirten bir diðer
talebesi Þemmâ el-Halebî ise 4 Zilhicce
926’da (15 Kasým 1520) öldüðünü söyler.
Ayderûsî’nin zikrettiði 925 (1519) tarihi
ile yine onun ve Þemmâ‘ýn verdiði 4 Zilhicce (15 Kasým), Gazzî’nin kaydettiði 3 Zilkade günleri yanlýþ olmalýdýr.
Kaynaklarda “el-imâm, el-hâfýz, þeyhu
meþâyihi’l-Ýslâm, þeyhü’l-Ýslâm” gibi lakaplarla anýlan Zekeriyyâ el-Ensârî, hemen bütün dinî ilimler alanýndaki geniþ bilgisi yanýnda Þâfiî mezhebi naslarýný ve özellikle
mezhep literatüründe “Þeyhayn” diye anýlan Râfiî ve Nevevî’nin eserlerini anlama,
onlarýn tercihleri arasýnda deðerlendirme ve tercih yapma konusunda uzmandý.
Eserleri mezhep görüþlerinin âyet ve hadislerle temellendirilmesi, ta‘lîl edilmesi,
muhakkik ulemânýn istidlâllerinin ve kendi görüþlerinin kaydedilmesi, önceki ulemânýn hatalý bulduðu nakil ve görüþlerinin
eleþtirilmesi, hadisleri tahrîc ederek kaynaklarýnýn ve bu konuda ulemânýn deðerlendirmelerinin belirtilmesi bakýmýndan
önem taþýr. Bundan dolayý eserleri daha
sonraki Þâfiî ulemâsý arasýnda büyük itibar görmüþ, mezhebin mesâili hususunda
dayanak olmuþ, üzerine çeþitli ihtisar, þerh
ve hâþiye çalýþmalarý yapýlmýþtýr. Çoðunu
kendi talebelerine okuttuðu eserleri arasýnda özellikle mutemet görüþlere yer verdiði Menhecü’¹-¹ullâb ve buna yazdýðý
þerh mezhepte mutemet görüþleri tercih
hususunda bir istikrarý temsil eder. Daha
sonraki mezhep fukahasýnýn yaptýðý açýklamalardan, Zekeriyyâ el-Ensârî’nin müctehidlerle ilgili tasnifte “müctehid fi’l-fetvâ ve’t-tercîh” kategorisi içinde deðerlendirildiði anlaþýlmakta (Târýk Yûsuf Hasan
Câbir, s. 121-123), bazýlarý onu IX. (XV.)
yüzyýlýn müceddidi olarak nitelemektedir.
Ensârî, Memlük sultanlarý Kayýtbay ve Kansu Gavri’nin yanlýþ uygulamalarýný kendilerinin de hazýr bulunduðu hutbelerinde
eleþtirmekten çekinmeyen, takvâ sahibi,
ibadete düþkün, tasavvuf ehli bir âlimdi.
Þa‘rânî, Ensârî’nin elinden hýrka giydiðini,
kendisine yirmi yýl hizmet ettiðini, onu hiçbir zaman gaflet halinde ve boþ iþlerle meþgul görmediðini belirtir. Burhâneddin elBikaî’nin Ýbnü’l-Fârýz ile Muhyiddin Ýbnü’lArabî’yi tekfir ettiði sýrada sultanýn ulemâdan görüþ istemesi üzerine birçoðu aleyhte görüþ bildirirken Ensârî onlarýn velî olduklarýna dair fetva vermiþtir.
Eserleri. Velûd bir müellif olan, naklî ve
aklî ilimlerin birçok dalýnda eser telif eden
Zekeriyyâ el-Ensârî’yi ulaþtýðý þöhret bakýmýndan IX. (XV.) yüzyýlýn müceddidi olarak niteleyen Abdülkadir el-Ayderûsî özellikle Þâfiî fýkhýna dair eserlerinin önem taþýdýðýný, diðer eserlerinin derlemeden ibaret olduðunu ileri sürer (en-Nûrü’s-sâfir, s.
115). Günümüze ulaþan elliyi aþkýn eserinden yayýmlananlar þunlardýr: A) Fýkýh ve Fýkýh Usulü. 1. Menhecü’¹-¹ullâb. Yahyâ b.
Þeref en-Nevevî’nin Minhâcü’¹-¹âlibîn adlý eserinin muhtasarýdýr (Bulak 1285, 1294;
Kahire 1287, 1311, 1329, 1343, 1344; Minhâcü’¹-¹âlibîn ’in kenarýnda, Kahire 1305, 1308,
1314, 1329; Mekke 1306). Eser üzerine müellifin dýþýnda Abdülkadir b. Ahmed el-Fâkihî, Ahmed b. Ali el-Mýsrî (ݼsânü’l-vehhâb), Ali b. Þelebî eþ-Þebbînî, Ali b. Abdülber el-Venâî (Keþfü’n-nišåb), Ahmed b.
Hasan et-Týlâvî (Fet¼u’l-vehhâb) gibi âlimler þerh yazmýþ; Ýbnü’l-Cevherî kitabý önce Nehcü’¹-¹âlib li-eþrefi’l-me¹âlib adýyla ihtisar etmiþ, ardýndan Ýt¼âfü’r-râ³ýb
ismiyle þerhetmiþ, bu þerh üzerine de hâþiyeler yazýlmýþtýr. 2. Fet¼u’l-vehhâb biþer¼i Menheci’¹-¹ullâb. Bir önceki eserin
þerhidir (Bulak 1294; Kahire 1329, 1332,
1380; Minhâcü’¹-¹âlibîn ’in kenarýnda, I-II,
Kahire 1305, 1329). Bu eser üzerine Ýbn
Kasým el-Abbâdî, Ali b. Yahyâ ez-Zeyyâdî,
Nûreddin el-Halebî, Muhammed b. Ahmed eþ-Þevberî, Ahmed b. Hasan el-Cevherî el-Kebîr, Sultân b. Ahmed el-Mezzâhî, Abdülber b. Abdullah el-Üchûrî, Nûreddin eþ-Þebrâmellisî, Ýbrâhim b. Muhammed el-Birmâvî, Ahmed b. Ömer ed-Deyrebî, Süleyman b. Ömer el-Cemel (Fütû¼âtü’l-vehhâb bi-tav²î¼i Þer¼i Menheci’¹¹ullâb, I-V, Kahire 1305), Mustafa b. Hanefî ez-Zehebî (er-Resâßilü’z-Zehebiyye fi’lmesâßili’d-daš¢šati’l-Menheciyye, I-II, Kahi-
re 1315, 1332, 1344; I-II, Beyrut, ts. [Dârü’lma‘rife], 1418/1998) ve Süleyman b. Muhammed el-Büceyrimî (et-Tecrîd li-nef £i’l£abîd, I-IV, Bulak 1286, 1292, 1307, 1309)
hâþiyeler kaleme almýþtýr (Menhecü’¹-¹ullâb ve müellifin þerhi üzerine yapýlan çalýþmalar için bk. Habeþî, III, 1942-1947).
3. Ta¼rîru Tenš¢¼i’l-Lübâb. Ebü’l-Hasan
Ýbnü’l-Mehâmilî’nin Þâfiî fýkhýna dair elLübâb fi’l-fýšh adlý eserine Veliyyüddin
Ýbnü’l-Irâký’nin yazdýðý Tenš¢¼u’l-Lübâb
adlý muhtasarýn açýklamalý muhtasarýdýr
(Bulak 1292; Kahire 1306, 1309, 1310, 1316,
1377). Muhammed Abdürraûf el-Münâvî eseri ݼsânü’t-tašrîr bi-þer¼i’t-Ta¼rîr
adýyla þerhetmiþtir. Þerefeddin Yahyâ b.
Mûsâ el-Amrîtî, Ta¼rîr’i et-Teysîr (Na¾mü’t-Ta¼rîr) adýyla manzum hale getirmiþ
(Kahire 1314), bunu da Muhammed Abdürraûf el-Münâvî (Fet¼u’r-raßûfi’l-Åabîr),
Muhammed el-Kabbânî, Abdullah b. Hicâzî eþ-Þerkavî (Fet¼u’l-šadîri’l-Åabîr) ve
Nâsýrüddin Muhammed b. Sâlim et-Týblâvî (Behcetü’t-ta¼rîr) þerhetmiþtir. 4. Tu¼fetü’¹-¹ullâb bi-þer¼i Ta¼rîri Tenš¢¼i’lLübâb (Bulak 1292; Kahire 1306, 1309,
1331, 1340, 1360; Mekke 1310, 1316; nþr.
Ebû Abdurrahman Salâh b. Muhammed b.
Uveyza, Beyrut 1418/1997). Tu¼fetü’¹-¹ul213
ZEKERÝYYÂ el-ENSÂRÎ
lâb üzerine Þehâbeddin Ahmed b. Ahmed
el-Kalyûbî, Þehâbeddin er-Remlî, Þemseddin Muhammed b. Ahmed eþ-Þevberî, Abdülber b. Abdullah el-Üchûrî, Abdullah b.
Hicâzî eþ-Þerkavî (Tu¼fetü’¹-¹ullâb ile birlikte, I-II, Kahire 1360/1941; I-IV, Beyrut
1418/1997) gibi âlimler hâþiye yazmýþtýr
(TaÅrîru Tenš¢¼i’l-Lübâb ve müellifin þerhi üzerine yapýlan çalýþmalar için bk. Habeþî, I, 543-547). 5. Esne’l-me¹âlib þer¼u Rav²i’¹-¹âlib. Yahyâ b. Þeref en-Nevevî’nin Rav²atü’¹-¹âlibîn adlý eserine Ýbnü’l-Mukrî el-Yemenî tarafýndan Rav²ü’¹¹âlib adýyla yapýlan muhtasarýn þerhidir
(Þehâbeddin er-Remlî’nin hâþiyesiyle birlikte, I-IV, Kahire 1301, 1313; nþr. Muhammed Muhammed Tâmir, I-IX, Beyrut 1422/
2001). 6. el-øurerü’l-behiyye fî þer¼i’lBehceti’l-Verdiyye. Zeynüddin Ýbnü’l-Verdî‘nin, Abdülgaffâr b. Abdülkerîm el-Kazvînî’ye ait el-¥âvi’½-½a³¢r’i manzum hale
getirdiði el-Behcetü’l-Verdiyye adlý eserinin þerhi olup Ýbn Kasým el-Abbâdî ve
Abdurrahman b. Muhammed eþ-Þirbînî bu
esere birer hâþiye yazmýþtýr (üç eser birlikte: I-V, Kahire 1315, 1318; nþr. Muhammed Abdülkadir Atâ, I-XI, Beyrut 1418/
1997). Bizzat müellif esere ƒulâ½atü’l-fevâßidi’l-Mu¼ammediyye adýyla bir de küçük þerh yazmýþtýr. 7. Lübbü’l-u½ûl. Tâceddin es-Sübkî’nin Cem£u’l-cevâmi£inin
muhtasarýdýr. Ensârî bu eserini øåyetü’lvü½ûl ilâ þer¼i Lübbi’l-u½ûl ismiyle þerhetmiþ (ikisi birlikte, Kahire 1327), Ýbnü’lCevherî bu þerhe bir hâþiye yazmýþtýr (üç
eser birlikte: Kahire 1310, 1330, 1347, 1360).
Abdullah Muhammed el-Ahmedî es-Sâlih (1404/1984, Câmiatü Ümmi’l-kurâ [Mekke]) ve Sirâcülhak b. Muhammed Lokmân
(1421, el-Câmiatü’l-Ýslâmiyye [Medine])
hazýrladýklarý yüksek lisans tezlerinde, Ahmed Sýrrülhatem Abdullah doktora tezinde (1405/1985, Câmiatü Ümmi’l-kurâ [Mekke]) øåyetü’l-vü½ûl’ü tahkik etmiþtir. 8.
¥âþiye £ale’t-Telvî¼. Sadrüþþerîa’nýn Tenš¢¼u’l-u½ûl’üne Sa‘deddin et-Teftâzânî’nin yazdýðý et-Telvî¼ ilâ keþfi ¼ašåßiši’tTenš¢¼ adlý þerhin hâþiyesidir (beþ eserin
yer aldýðý bir mecmua içinde, 1292). 9.
¥âþiye £alâ Þer¼i Cem£i’l-cevâmi£. Celâleddin el-Mahallî’nin eseri üzerine yazýlmýþtýr (nþr. Abdülhafîz Hilâl el-Cezâirî, I-IV,
Riyad 1428/2007). 10. Fet¼u’r-ra¼mân
£alâ metni (bi-þer¼i) Luš¹ati’l-£aclân.
Bedreddin ez-Zerkeþî’nin kelâm, fýkýh,
usul, mantýk ve felsefeye dair Luš¹atü’l£aclân ve belletü’¾-¾amßân adlý eserinin
þerhidir (Kahire 1328, 1329, 1929; nþr. Adnân Þihâbüddin, Amman 1433/2010). 11.
Nihâyetü’l-hidâye ilâ ta¼rîri’l-Kifâye.
214
Ýbnü’l-Hâim’in ferâize dair Kifâyetü’l-¼uffâ¾’ýnýn þerhidir. Abdürrâzýk Ahmed Hasan
Abdürrâzýk hazýrladýðý doktora tezinde eseri neþre hazýrlamýþ (1412/1992, Câmiatü’lÝmâm Muhammed b. Suûd el-Ýslâmiyye
[Riyad]) ve daha sonra yayýmlamýþtýr (I-II,
Riyad 1420/1999). 12. £Ýmâdü’r-rý²â bibeyâni Âdâbi’l-ša²âß. Þerefeddin Îsâ b.
Osman el-Gazzî’nin Âdâbü’l-¼ükkâm’ýnýn
muhtasarýdýr (nþr. Ýsmâil Muhammed Ebû
Þerîa, Kahire 1987). Eser, Muhammed Abdürraûf el-Münâvî tarafýndan Fet¼u’rraßûfi’l-šådir li-£abdihî hâ×e’l-£âcizi’lšå½ir adýyla þerhedilmiþtir (nþr. Abdurrahman Abdullah Avaz Bekîr, I-II, Cidde 1406/
1986). 13. el-¥udûdü’l-enîša ve’t-ta£rîfâtü’d-daš¢ša. Yaklaþýk 200 fýkýh teriminin açýklandýðý bir risâledir (el-Lüßlüßü’nna¾îm’in kenarýnda, Kahire 1319; nþr. Abdülgafûr Fayz Muhammed, “Hudûdu’l-elfâzi’l-mütedâvile fî usûli’l-fýkh ve’d-dîn”,
Mecelletü’l-ba¼¦i’l-£ilmî ve’t-türâ¦i’l-Ýslâmiyye, V [1402/1982], s. 565-581; nþr. Mâ-
zin el-Mübârek, Beyrut 1411/1991). Zekeriyyâ el-Ensârî’nin fetvalarý Ahmed Ubeyd
tarafýndan el-Ý£lâm ve’l-ihtimâm bicem£i fetâvâ ÞeyÅilislâm adýyla derlenerek neþredilmiþtir (Dýmaþk 1355/1936;
Beyrut 1404/ 1984).
B) Tefsir ve Kýraat. 1. Fet¼u’r-ra¼mân
bi-keþfi mâ yeltebisü fi’l-Æurßân. Bazý
müteþâbih âyetlerin esrarý hakkýndadýr
(Hatîb eþ-Þirbînî’nin es-Sirâcü’l-münîr ’inin kenarýnda, I-IV, Bulak 1299; Kahire
1311, 1328; nþr. Abdüssemî‘ Muhammed
Ahmed Haseneyn, Riyad 1404/1984; nþr.
Muhammed Ali es-Sâbûnî, Beyrut 1983,
1405/1985; nþr. Bahâeddin Abdülmevcûd
Muhammed, Kahire 1987). Eser üzerine
Muhammed Hasbullah b. Süleyman elMekkî Feyzü’l-mennân adýyla bir þerh
yazmýþ (Kahire 1291), Abdullah b. Mutlak
et-Tývâleh hazýrladýðý yüksek lisans tezinde
eseri neþre hazýrlamýþtýr (1404, Câmiatü’lÝmâm Muhammed b. Suûd el-Ýslâmiyye
[Riyad]). 2. Fet¼u’l-celîl bi-beyâni Åafiyyi Envâri’t-tenzîl. Beyzâvî tefsirinin
hâþiyesidir. Ensârî bu eserini gözlerini kaybettikten sonra oðlu Cemâleddin Yûsuf’a
ve Abdülvehhâb eþ-Þa‘rânî’ye imlâ etmiþtir. Hasan b. Halevî Müvekkilî yüksek lisans
tezinde eserin I. cildini yayýma hazýrlamýþtýr (1406, Câmiatü’l-Ýmâm Muhammed b.
Suûd el-Ýslâmiyye [Riyad]). 3. ed-Dešåßišu’l-mu¼keme fî þer¼i’l-Mušaddime.
Ýbnü’l-Cezerî’nin tecvide dair eserinin þerhidir (Kahire 1283, 1308, 1324, 1329, 1332,
1344; Ali el-Karî’nin el-Mine¼u’l-fikriyye ’sinin kenarýnda, Kahire 1302; Kazan 1887;
nþr. Muhammed Gýyâs es-Sabbâð, Dýmaþk,
ts.; nþr. Nesîb Neþâvî, Dýmaþk 1400/1980;
San‘a 1986; nþr. Abdullah Ömer el-Bârûdî, Beyrut 1990; nþr Muhammed Ahmed
Habîb, Kahire 1421/2001). Müellifin torununun torunu Zeynelâbidîn b. Muhyiddin
b. Veliyyüddin bu eseri el-Levzaßiyye £alâ
þer¼i’l-Cezeriyye adýyla þerhetmiþ, Nûreddin eþ-Þebrâmellisî de ed-Dešåßiš’e
bir hâþiye yazmýþtýr. 4. el-Maš½ýd li-telÅî½i
mâ fi’l-Mürþid. Ýbn Ebû Akýl el-Umânî’nin el-Mürþid fi’l-vašf ve’l-ibtidâß adlý
eserinin muhtasarýdýr (Bulak 1280, 1281,
1282, 1290; Kahire 1301, 1321; Fîrûzâbâdî’nin Tenvîrü'l-mišbâs ’ýnýn kenarýnda, Kahire 1290, 1305; Ahmed b. Muhammed elÜþmûnî’nin Menârü’l-hüdâ’sý ile birlikte,
Kahire 1353/1934, 1973; Dýmaþk 1985; nþr.
Abdurrahman el-Cezâirî, Dýmaþk 1423/
2002). 5. Tu¼fetü nücebâßi’l-£a½r fî a¼kâmi’n-nûni’s-sâkine ve’t-tenvîn ve’lmed ve’l-ša½r (nþr. Muhyî Hilâl es-Serhân, Baðdat 1406/1986). 6. Mušaddime
fi’l-kelâm £ale’l-besmele ve’l-¼amdele
(nþr. Sâlih Mehdî el-Azzâvî, el-Mevrid, VII/
3 [1398/1978], s. 239-248). Bu risâle üzerine Ahmed b. Ahmed b. Abdülhak esSünbâtî (Kahire 1317), Nûreddin el-Halebî
ve Ebû Bekir b. Ýsmâil eþ-Þenevânî birer
þerh, Ali b. Ahmed el-Adevî ise hâþiye yazmýþtýr. 7. Ý£râbü’l-Æurßân (nþr. Muhammed Osman, Kahire 1430/2009).
C) Hadis. 1. Tu¼fetü’l-bârî £alâ (bi-þer¼i) Øa¼î¼i’l-BuÅârî (Kastallânî’nin Ýrþâdü’s-sârî ’si, Abdülhâdî el-Ebyârî’nin Neylü’l-emânî ’si ile birlikte ve kenarýnda Ne-
vevî’nin Müslim þerhi olarak, I-XII, Kahire 1325-1326). Eser Muhammed b. Abdülhâdî es-Sindî tarafýndan hâþiye ile birlikte
ihtisar edilmiþtir (Kahire 1300, 1318). 2.
Fet¼u’l-b⚢ bi-þer¼i ( £alâ) Elfiyyeti’l£Ir⚢. Zeynüddin el-Irâký’nin hadis usulüne dair manzumesinin þerhidir (Zeynüddin el-Irâký’nin kendi þerhiyle birlikte, nþr.
Muhammed b. Hüseyin el-Irâký el-Hüseynî, I-III, Fas 1354; Beyrut, ts.; nþr. Senâullah ez-Zâhidî, Beyrut 1420/1999; Þemseddin es-Sehâvî’nin Fet¼u’l-mu³î¦ ’i ile birlikte, nþr. Abdüllatîf el-Hümeym ve Mâhir
Yâsin Fahl, Beyrut 1422/2002). Eser üzerine Sultân b. Ahmed el-Mezzâhî, Mansûr
b. Abdürrâzýk et-Tûhî ve Ali b. Ahmed elAdevî birer hâþiye yazmýþtýr. 3. el-Ý£lâm
bi-e¼âdî¦i’l-a¼kâm. Ahkâm hadislerinin
fýkýh konularýna göre derlendiði bir eser
olup müellif tarafýndan Fet¼u’l-£allâm biþer¼i’l-Ý£lâm adýyla þerhedilmiþtir (nþr.
Âdil Ahmed Abdülmevcûd – Ali Muhammed Muavvaz, Beyrut 1411/1990).
ZEKERÝYYÂ el-KAZVÎNÎ
D) Tasavvuf. 1. Þer¼u’r-Risâleti’l-Æuþeyriyye (ݼkâmü’d-delâle £alâ ta¼rîri’rRisâle). Abdülkerîm el-Kuþeyrî’nin meþhur
eserinin þerhidir (Mustafa b. Muhammed
el-Arûsî’nin Netâßicü’l-efkâri’l-šudsiyye fî
beyâni me£ânî Þer¼i’r-Risâleti’l-Æuþeyriyye adlý hâþiyesiyle birlikte, I-IV, Bulak 1290;
Kahire 1318, 1957, 1970; nþr. Abdülvâris
Muhammed Ali, I-IV, Beyrut 1420/2000). 2.
el-Fütû¼âtü’l-ilâhiyye fî nef£i ervâ¼i’××evâti’l-insâniyye (ed. A. H. Harley, Journal and Proceedings of the Asiatic Society of Bengal, XX/3, 1924, s. 123-142;
¥aš¢šatü’t-ta½avvufi’l-Ýslâmî içinde, nþr.
Bedevî Tâhâ Allâm, Kahire 1412/1992, s.
8-25). On fasýllýk bir eser olup müellifin torununun torunu Zeynelâbidîn b. Muhyiddin b. Veliyyüddin tarafýndan el-Mina¼u’r-rabbâniyye fî þer¼i’l-Fütû¼âti’lilâhiyye adýyla þerhedilmiþtir. 3. Fet¼u’rra¼mân bi-þer¼i Risâleti’l-velî Arslân.
Arslân b. Ya‘kub ed-Dýmaþký’nin tevhide,
tasavvufa ve ahlâka dair eserinin þerhidir
(Ýzzeddin Ýbn Ganim el-Makdisî’nin ¥allü’r-rumûz ’u ile birlikte, Kahire 1317; Þürû¼u risâleti’þ-ÞeyÅ Arslân içinde, nþr. Ýzzet
Husariyye, Dýmaþk 1389/1969, s. 181-198).
G. W. J. Drewes bu eserle ilgili bir çalýþma
yapmýþtýr (Directions for Travellers on the
Mystic Path. Zakariyya’ al-Ansari’s Kitab
Fath al-Rahman and its Indonesian Adaptations, The Hague 1977).
E) Dil ve Edebiyat. 1. el-EŠvâßü’l-behice fî ibrâzi dešåßiši’l-Münferice. Ýbnü’n-Nahvî’nin el-Æa½îdetü’l-Münferice’sinin þerhi olup (Cezayir 1854-1855; Mecmû£atü’r-resâßil içinde, Ýstanbul, ts. [1302],
s. 94-122; Kahire 1288, 1323, 1332, 1345;
el-Münfericetân içinde, nþr. Abdülmecîd
Diyâb, Kahire 1420/1999). Müellif tarafýndan Fet¼u müferrici’l-kürûb adýyla ihtisar edilmiþtir. 2. el-Menâhicü’l-kâfiye fî
þer¼i’þ-Þâfiye. Cemâleddin Ýbnü’l-Hâcib’in
sarf ilmine dair eserinin þerhidir (eþ-Þâfiye ’nin muhtelif þerh ve hâþiyelerini ihtiva
eden iki ciltlik bir mecmua içinde, Ýstanbul
1310; Razzân Yahyâ Haddâm, Manchester
1424/2003). Ebû Bekir b. Ýsmâil eþ-Þenevânî bu þerh üzerine el-Menâhilü’½-½âfiye adýyla bir hâþiye yazmýþtýr. 3. Fet¼u
Rabbi’l-beriyye bi-þer¼i’l-Æa½îdeti’lƒazreciyye. Abdullah b. Osman el-Hazrecî’nin aruz ve kafiyeye dair el-ƒazreciyye (er-Râmize) adlý kasidesinin þerhi olup
(Bedreddin Ýbnü’d-Demâmînî’nin el-£Uyûnü’l-(fâÅiretü’l-)³åmize adlý þerhi ile birlikte, Kahire 1303, 1323, 1324) Cemâleddin Yûsuf b. Sâlim el-Hifnî, Riyâhî ve Hasan b. Ali el-Medâbigý eser için birer hâþi-
ye kaleme almýþtýr. 4. Aš½a’l-emânî fî £ilmi’l-beyân ve’l-bedî£ ve’l-me£ânî. Hatîb
el-Kazvînî’nin TelÅî½ü’l-Miftâ¼’ýnýn muhtasarýdýr (Bulak 1305; Kahire 1323, 1330;
þerh ve nþr. Hamza ed-Demirdâþ Zaðlûl,
Kahire 1988). 5. Fet¼u münezzili’l-mesânî (Fütû¼u münezzili’l-mebânî) bi-þer¼i
Aš½a’l-emânî. Bir önceki eserin þerhidir
(Kahire 1332; nþr. Hamza ed-Demirdâþ
Zaðlûl, Kahire 1988). Muhammed b. Mâzî
er-Ruhâvî bu þerhe el-Fet¼u’d-dânî adýyla bir hâþiye yazmýþtýr (Kahire 1342). 6.
Bülû³u’l-ereb bi-þer¼i Þüzûri’×-×eheb.
Ýbn Hiþâm en-Nahvî’nin eseri üzerine yazýlmýþ bir þerh olup Yûsuf el-Hâc Ahmed
tarafýndan doktora tezi olarak neþre hazýrlanmýþtýr (1999, Câmiatü Dýmaþk). 7. Dîvân (Kahire 1906).
F) Diðer Eserleri. 1. el-Edeb fî teblî³i’l-ereb. Ahmed b. Hüseyin el-Beyhaký’nin el-Âdâb’ýnýn muhtasarýdýr (nþr. Ali Hüseyin el-Bevvâb, Amman 1413/1992). 2. elMu¹¹ala£. Esîrüddin el-Ebherî’nin ÎsⳆcî adlý eserinin þerhi olup üzerine muhtelif hâþiyeler yazýlmýþtýr (Yûsuf b. Sâlim elHifnî’nin hâþiyesiyle birlikte, Bulak 1282,
1283; Kahire 1328, 1329, 1332-1333, 1345).
3. Þer¼u ²âbi¹ati’l-eþkâli’l-erba£a. Teftâzânî’nin mantýða dair eserinin þerhidir (1292). 4. el-Lüßlüßü’n-na¾îm fî revmi’t-ta£allüm ve’t-ta£lîm. Eserde otuz
sekiz ilmin tarifi yapýlmakta ve faydalarý
açýklanmaktadýr (Müellifin el-¥udûdü’lenîša adlý eseriyle birlikte, Kahire 1319,
1339). Abdullah Nezîr Ahmed, bu risâleyi
¥izânetü’l-£ulûm fî ta½nîfi’l-fünûni’lÝslâmiyye ve ma½âdýrihâ adýyla þerhetmiþtir (Beyrut 1419/1998). 5. et-Tu¼fetü’s-seniyye fi’l-Åu¹abi’l-minberiyye
(Kahire 1281). Zekeriyyâ el-Ensârî’nin bunlarýn dýþýnda yazma halinde birçok eseri
vardýr (listesi ve nüshalarý için bk. Brockelmann, GAL, II, 123-124; Suppl., II, 117118; Mu£cemü’l-maŹu¹âti’l-mevcûde, I,
535-538; Târýk Yûsuf Hasan Câbir, s. 4859, 109-116; Abdülkadir Ahmed Abdülkadir, sy. 29-30 [1421/2000], s. 169-189).
Kâmil Muhammed Cân, Zekeriyyâ elEn½ârî ve cühûdühü’l-belâ³ýyye (1404/
1984, el-Câmiatü’l-Ýslâmiyye [Medine]),
Sâmiye Abdülhamîd Ahmed Cebr et-Terbiye £inde ÞeyÅi’l-Ýslâm Zekeriyyâ b.
Mu¼ammed el-En½ârî ke-nümûzec li’tta£lîm fi’l-£a½ri’l-Memlûkî fî Mý½r (1989,
Ayniþems Üniversitesi [Kahire]), Târýk Yûsuf Hasan Câbir ÞeyÅu’l-Ýslâm Zekeriyâ el-En½ârî ve e¦eruhû fi’l-fýšhi’l-Ýslâmî (2004, Ürdün Üniversitesi) adýyla bi-
rer yüksek lisans tezi hazýrlamýþ, Nâdiye
Hamîs Ali el-Hanâvî de Zekeriyyâ el-En½ârî ve cühûdühü’l-belâ³ýyye adýyla bir
doktora çalýþmasý yapmýþtýr (1994, Ezher
Üniversitesi).
BÝBLÝYOGRAFYA :
Sehâvî, eŠ-™avßü’l-lâmi £, III, 234-238; a.mlf.,
e×-¬eyl £alâ Ref £i’l-i½r (nþr. Cûde Hilâl – M. Mahmûd Subh), Kahire 1966, s. 140-150; Süyûtî,
Na¾mü’l-£išyân (nþr. Philip K. Hitti), New York
1927, s. 113; Ýbn Ýyâs, Bedâßi £u’z-zühûr, III, 183184, 241, 448, 464; IV, 12; V, 370-372; Þehâbeddin Ýbnü’l-Hýmsî, ¥avâdi¦ü’z-zamân ve vefeyâtü’þ-þüyûÅ ve’l-ašrân (nþr. Ömer Abdüsselâm
Tedmürî), Beyrut 1419/1999, I, 389; II, 16, 73,
75, 91, 92, 110-111, 127; III, 30-33; Ýbnü’þ-Þemmâ‘ el-Halebî, el-Æabesü’l-¼âvî li-³ureri ™avßi’sSeÅâvî (nþr. Hasan Ýsmâil Merve – Haldûn Hasan
Merve), Beyrut 1998, I, 281-286; Þa‘rânî, e¹-ªabašåtü’l-kübrâ (nþr. Abdurrahman Hasan Mahmûd), Kahire 1421/2001, II, 688-693; Gazzî, elKevâkibü’s-sâßire, I, 196-206, 295; M. Abdürraûf
el-Münâvî, el-Kevâkibü’d-dürriyye (nþr. Abdülhamîd Sâlih Hamdân), Kahire, ts. (el-Mektebetü’lEzheriyye), II, 163-164; IV, 52-55; Abdülkadir elAyderûsî, en-Nûrü’s-sâfir, s. 111-116; Ýbnü’l-Ýmâd,
Þe×erât, VIII, 134-136; Þevkânî, el-Bedrü’¹-¹âli £,
I, 252-253; Serkîs, Mu£cem, I, 483-488, 1109; II,
1322, 1512, 1881; Brockelmann, GAL, II, 122124; Suppl., I, 263; II, 117-118; Nebhânî, Kerâmâtü’l-evliyâß, II, 79-82; Abdülmüteâl es-Saîdî,
el-Müceddidûn fi’l-Ýslâm, Kahire, ts. (Mektebetü’l-âdâb), s. 341-343; Âyide Ýbrâhim Nusayr, elKütübü’l-£Arabiyyetü’lletî nüþiret fî Mý½r beyne
£âmey 1926-1940, Kahire 1980, s. 12, 50, 62;
a.mlf., el-Kütübü’l-£Arabiyyetü’lletî nüþiret fî
Mý½r beyne £âmey 1900-1925, Kahire 1983, s.
12, 41, 58, 59, 63, 82, 96, 113, 165, 198, 281;
a.mlf., el-Kütübü’l-£Arabiyyetü’lletî nüþiret fî Mý½r
fi’l-šarni’t-tâsi £ £aþer, Kahire 1990, s. 7, 24, 25,
27, 42, 53, 56, 67, 84-85, 230; Abdülhay el-Kettânî, Fihrisü’l-fehâris, I, 457-459; Ömer Ferruh,
Me£âlimü’l-edebi’l-£Arabî fi’l-£a½ri’l-¼adî¦, Beyrut 1406/1985, I, 182-192; Hilâl Nâcî – Ýsâm M.
eþ-Þantî, el-Mu£cemü’þ-þâmil li’t-türâ¦i’l-£Arabiyyi’l-matbû£: el-Müstedrek I, Kahire 1417/1996, s.
56-60; Abdullah Muhammed el-Habeþî, Câmi£u’þþürû¼ ve’l-¼avâþî, Ebûzabî 1425/2004, I, 264,
297, 494-495, 543-547, 639; II, 767, 1072; III,
1942-1947; Mu£cemü’l-maŹû¹âti’l-mevcûde fî
mektebâti Ýstânbûl ve Ânâ¹ûlî (haz. Ali Rýza Karabulut), [baský yeri ve tarihi yok], I, 535-538;
Târýk Yûsuf Hasan Câbir, ÞeyÅu’l-Ýslâm Zekeriyyâ el-En½ârî ve e¦eruhû fi’l-fýšhi’l-Ýslâmî (yüksek lisans tezi, 2004), el-Câmiatü’l-Ürdüniyye; A.
J. Arberry, “The Repertory of Ibn al-Ansarý”, IS,
VII/ 3 (1968), s. 247-263; Abdülkadir Ahmed Abdülkadir, “Zekeriyyâ el-Ensârî: Musannefâtühû
ve emâkinü vücûdi maptûtâtihâ”, Âfâšu’¦-¦ešåfe ve’t-türâ¦, sy. 29-30, Dübey 1421/2000, s.
169-189; E. Geoffroy, “Zakariyya, al-Ansarý”,
EI 2 (Ýng.), XI, 406.
ÿAhmet Özel – Cengiz Kallek
–
—
ZEKERÝYYÂ el-KAZVÎNÎ
˜
(bk. KAZVÎNÎ, Zekeriyyâ b. Muhammed).
™
215