63-65 yener guven hakemsiz.indd

İzmir SMMMO
KIDEM TAZMİNATI FONU YASA TASLAĞI
KİMDEN NE GÖTÜRÜYOR
Yener Güven
Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanlığı Baş İş Müfettişi
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan ve kamuoyu ile paylaşılan Kıdem Tazminatı
Yasa Taslağı ile 1475 sayılı İş Yasası’nın 14. maddesinde yer alan mevcut kıdem tazminatı uygulamalarının
karşılaştırması yapıldığında, yasa taslağının aşağıdaki
konularda çalışanlar aleyhine olduğu gibi çalıştıranlar
açısından da olumsuzluklar içerdiği görülmektedir:
Bilindiği üzere kıdem tazminatı; işçinin işyerine ve işverene sadakatle bağlılığının, yıpranmasının karşılığı
ve iş güvencesinin teminatı olarak görülmekteydi.
Taslakta yer alan düzenlemede, kıdem tazminatının
bağlılığı artırma ve iş güvencesi sağlama yönündeki
etkisi ortadan kalktığı gibi, yıpranma karşılığı olması
da 10 yıl gibi uzun bir süreye ve malullüğe, yaşlılığa
bağlı kılınmaktadır. Taslağa göre artık işçinin işverence 4857 sayılı İş Yasası’nın 25/II maddesi nedeniyle iş
sözleşmesinin feshi ve işçinin haklı bir neden olmaksızın istifa ederek ( bildirimli fesih hakkını kullanarak)
iş sözleşmesini feshetmesi durumunda kıdem tazminatı hakkı korunarak belirli koşulların yerine gelmesi
durumunda bu sürelere ilişkin işçinin kıdem tazminatı alması sağlanmak istenmektedir.
1- Sosyal Taraflar Açısından Yasa Taslağı:
A- İşverene Getirilen Yük
İşveren tarafından düzenli olarak her işçi için ücretin % 3’ü kadar tutarın kıdem tazminatı primi olarak
SGK’ye (fona aktarılmak üzere) yatırılması, özellikle işletmeler için maliyetleri artırıcı unsur olacaktır. Sigorta primi ve işsizlik sigortası prim tutarlarının yüksek
olduğu ve maliyetlerin arttığı yolundaki yakınmaları
daha da artıracak, ayrıca küçük işletmelerin işletme
sermayesi ve likidite durumlarını kısıtlayıcı bir durum
ortaya çıkacaktır.
B- İşçi Hakları
a)1475 sayılı Yasa uyarınca, işçiye tüm hizmetleri toplamı üzerinden kıdem tazminatı ödenmekte iken,
taslak yasa ile işçiye malullük, yaşlılık aylığı ve toptan
ödeme almak amacıyla iş sözleşmesini sona erdirmesi ve iş sözleşmesinin sona erdirilmesi durumunda,
fona tabi geçen sürelere ilişkin kıdem tazminatı ödenecektir. İşçinin sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışması hâlinde ise işçiye kıdem tazminatı ancak
malullük hâlinde ve işçinin ölümü hâlinde belirlenen
iki koşulda ödenecektir. Daha önceki düzenlemede normal hak kazanma koşullarının ortaya çıkması
durumunda ödenen kıdem tazminatı, işçi açısından
geçerli bir neden olmaksızın sınırlandırılmak ve hatta
ortadan kaldırılmak istenmektedir.
b) Yürürlükteki yasada işçiye kıdem tazminatı iş sözleşmesinin feshiyle birlikte derhal ödenirken yasa taslağında işçinin başvurusu ile birlikte 30 gün gibi bir
süre konularak ödeme tarihi geciktirilmektedir.
Yine yürürlükteki yasada kıdem tazminatının geç
ödenmesi hâlinde, bankalarca mevduata uygulanan
en yüksek faiz uygulanması gerekirken yasa taslağında kıdem tazminatının 30 günlük sürenin geçmesinden sonra geç ödenmesi hâlinde yasal faizin uygulanacağı öngörülerek, işçi aleyhine bir düzenleme öngörülmüştür.
dayanışma
63
İzmir SMMMO
c) Kıdem tazminatına esas alınacak ücretin tespitinde
yürürlükte olan yasada son ücret esas alınırken, yasa
taslağında son bir yıl içinde ödenen ücretlerin ortalaması öngörülmektedir. Yıl içinde iş sözleşmeleri ve
toplu iş sözleşmeleri ile ve asgari ücretin artması nedeniyle ortaya çıkacak artışlardan işçinin yararlanması söz konusu olmayacak ve işçinin kıdem tazminatına
esas ücreti eski yasaya göre daha düşük olarak belirlenecek ve hesaplanacak kıdem tazminatı miktarı da
daha az olacaktır.
Yürürlükte olan yasada kıdem tazminatının hesaplanmasında belirlenen giydirilmiş ücretin tespitinde;
işverence işçiye sağlanan ayni ve nakdi yardımlardan
süreklilik arz eden ve parayla ölçülmesi mümkün tüm
yardımların dikkate alınması öngörülmektedir. Yasa
taslağı ise 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık
Sigortası’na atıf yaparak prime esas kazançların dikkate alınması suretiyle, ayni yardımların kıdem tazminatına esas günlük ücretin hesaplanmasında dikkate
alınmayacağını öngörmektedir. Bu nedenle taslağa
göre kıdem tazminatına esas ücretin daha düşük ve
ödenecek kıdem tazminatı tutarının de daha az olması söz konudur.
d) Kıdem tazminatının, işçinin haklı nedenle iş sözleşmesini feshetmesi, işverence iş sözleşmesinin
4857/25-II dışındaki nedenlerle feshedilmesi( sağlık
nedenleri, zorunlu nedenlerle ve işçinin tutukluluğunun ihbar öneli süresini geçmesi hâllerinde) durumunda işçi kıdem tazminatı alamayacaktır.
Yine yasal hakların kullanılması olan; aa) muvazzaf
askerlik .bb) kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren
1 yıl içerisinde iş sözleşmesi feshetmeleri nedeniyle
ödenen kıdem tazminatları da işçiye ödenmeyecektir.
e) Yasa taslağı ile de yürürlükte olan yasada olduğu
gibi kıdem tazminatının üst sınırı belirlenmek suretiyle, işçi lehine oluşacak durum önlenmiştir.
f) Kıdem tazminatına hak kazanılan haller dışında, işçinin fon ile ilişkisi sona ererse işverenden kesilen kıdem tazminatı fonu primleri iade edilmeyecektir.
g) Yürürlükte olan yasada mutlak emredici hükümler
yanında işçi lehine olmak üzere nispi emredici hüküm-
64
dayanışma
ler de yer aldığından, kıdem tazminatına esas gün vb.
konularda işçi lehine düzenleme yapılabiliyordu. Yasa
taslağı ile yasanın tümünün mutlak emredici nitelikte
olduğu ve sözleşmelerle değiştirilemeyeceği belirtilmek suretiyle işçi lehine yapılan düzenlemelerin önüne geçilmiştir.
2) Kıdem tazminatına hak kazanma koşulları
Yasa taslağı ile kıdem tazminatının ödenme koşulları
ve süresi uzun bir döneme yayılmak suretiyle güçleştirilmiştir. Kıdem tazminatına hak kazanmak için; işçinin iş sözleşmesinin, malullük, yaşlılık aylığı ve toptan
ödemeye hak kazanmak amacıyla sona ermesi ve erdirilmesi durumunda, 10 yıl süre geçmesi ve işçinin
talebi doğrultusunda ve işçinin ölümü hâli (yasal mirasçılarına ödenen) olmak üzere 3 temel koşula bağlanmıştır. Böylece, işverence işçi çıkarmanın önünde
engel durumda bulunan kıdem tazminatı yükümlülüğü ortadan kaldırılarak, 30 işçiden az işçi çalıştırın
işverenlerin işçilerini çıkarımı daha kolaylaştırılmıştır.
3) Zaman aşımı süresi
Yasa taslağı ile de kıdem tazminatı talep süresinde,
kıdem tazminatının doğumundan itibaren 10 yıllık
zaman aşımı öngörülmüştür. Yürürlükte olan yasada
anılan sürede doğacak faizin bankalarca mevduata
uygulanan en yüksek faiz üzerinden işverence ödenmesi öngörülmüşken, taslak yasada fonun işçinin geç
talebi ile ortaya çıkan süre ile ilgili faiz ödemeyeceği
belirtilmesi nedeniyle, işçinin mağduriyeti söz konusu olacaktır.
4) Kıdem tazminatının ödenmesi
Kıdem tazminatının ödenebilmesi için, işçinin veya
mirasçılarının ilgili belgelerle fon yönetimine başvurması gerekmektedir. Başvuru tarihinden itibaren, fon
tarafından 30 gün içinde kıdem tazminatının ödenmesi gerekir.
İzmir SMMMO
5) Prim alınması
Kıdem tazminatı primi işverenler tarafından ödenecektir. Prim tutarı fon yönetiminin önerisi ile Bakanlar
Kurulu tarafından prime esas kazancın % 3’ünü geçmeyecek şekilde belirlenecek, primlerin tahsili ile ilgili tüm işlemler SGK tarafından yapılacak, tahsil edilen
tutarlar 15 gün içinde fona devredilecektir.
6) Fon Kesintisi
Kıdem tazminatı fon primi nedeniyle işçi ücretlerinden herhangi bir kesinti yapılmayacaktır.
7) Toplanan Primlerin harcanması
Fonda toplanan primler; fon yönetiminin genel ve
idari giderleri, primleri toplayan SGK’ye toplanan
primlerin % 1 oranı ve işçilere ödenecek kıdem tazminatları olarak harcanabilecektir.
8) Kıdem Tazminatlarından Kim Sorumlu?
İşçilerin fon kurulmasından önceki döneme ilişkin kıdem tazminatlarından, doğrudan işverenler sorumludur.Yürürlük tarihinden sonraki kıdem tazminatlarından ise fon sorumlu kılınacaktır.
dayanışma
65