BUHÂRÎ`NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN OLUP

EKEV AKADEMİ DERGİSİ Yıl: 18 Sayı: 58 (Kış 2014)
395
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE
TESÂHÜLÜNÜN OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ
DEĞERLENDİRMELER
Veysel ÖZDEMİR (*)
Öz
Rivâyet ilimleri ile meşgul olanların meğâzî türü rivâyetlerin naklinde – özellikle de
râvîlerin güvenirlilikleri hususunda – tesâhül gösterdiği veya buna göz yumdukları bilinen bir husustur. Kitabına aldığı hadîsler için en ağır şartları uygulayan bir şahsın
bu alanda nasıl bir tutum sergilediğinin ortaya konulması önem arz etmektedir. Dolayısıyla bu makalede Buhârî’nin Kitâbu’l-Meğâzî’si râvîleri açısından incelenecektir. Bu
bölümde yer alan rivâyetlerin isnâdlarındaki râvîler cerh ta’dil açısından incelenecek,
tenkîde uğrayanların sayısı, tenkît edilme sebepleri ve Meğâzî dışındaki bölümlerde rivâyetlerinin olup olmadığına bakılacaktır. Elde edilen bulgular Buhârî’nin Sahîh’inde takip
etmiş olduğu genel üslûbuna uygunluğu ile karşılaştırılacaktır. Neticede rivâyet şartları
açısından en fazla müsamahakâr davranılması gereken bir alanda Buhârî’nin sergilemiş
olduğu tutum ortaya çıkarılarak; sıhhat açısından kitabının diğer bölümleri için bir yorum yapmamıza imkân tanıyacaktır.
Anahtar Kelimeler: Buhârî, Meğâzî, Tesâhül, Râvî, Hadîs
Assessments on the Existence of Tolerance in Bukhari’s Maghâzî Narrations
Abstract
It is well known that those whoe are busy with transmission arts, during their
transmission of maghâzî type narrations, have shown some tolerance or have overlooked
them-especially in terms of the reliability of narrators. It is of vital importance to reveal
how an attitude is exhibited for a person who applied the most severe conditions for the
hadiths in his book in this area. Therefore, this article will analyze Bukhârî’s The Book
of Maghâzî in terms of the narrators of hadith. Narrations of chains of transmitter in this
chapter will be analyzed in terms of impugment and justification; the number of those
which are criticized, the reasons for criticisms, and whether or not there are narrations
in sections outside maghâzî will be considered. The findings will be compared with the
general style of compliance Bukhârî has followed in his Sahîh. As a result, Bukhari’s
attitudes displayed in an area that should be treated the more permissive in terms of
conditions will be revealed; this will allow us to comment on the other parts of the book
in terms of authenticity.
Keywords: Bukhârî, Maghâzî, Tolerance, Narrator, Hadith
*) Yrd. Doç.Dr.,Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakuültesi (e-posta: [email protected])
396 / Yrd. Doç. Dr. Veysel ÖZDEMİR
EKEV AKADEMİ DERGİSİ
Giriş
İslam’ın ilk yıllarından beri Arap kültüründe var olan Meğâzî türü bilgilerin aktarılması eğilimi, Arap yazısının gelişmesiyle birlikte yeni bir safhaya girmiştir. Rivâyetlerin
yazılı bir şekilde naklinin yaygınlaşması sonucunda ise müstakil Siyer ve Meğâzî kitapları telif edilmeye başlanmıştır1. Kâtip Çelebi’nin belirttiğine göre bu alanlardaki ilk eser,
Urve b. Zübeyr’e (ö. 93) aittir. Daha sonra bu alanda Vehb b. Münebbih (ö. 114), İbn
Şihâb ez-Zührî (ö. 124), Mûsâ b. Ukbe (ö. 141), Muhammed b. İshâk (ö. 150), Yahyâ b.
Sa’îd b. Ebân (ö. 194) ve Muhammed b. Âiz el-Kureşî (ö. 233) gibi âlimler kitap yazmışlardır2. Ayrıca Vâkidî (ö. 209) ve İbn Hişâm’ın (ö. 213) da bu sahada eserleri bulunmaktadır. Görüdüğü gibi Siyer ve Meğâzî alanında Buhârî’ye gelinceye kadar ciddi bir telifâtın
varlığından söz etmek mümkündür.
Sosyal bilimlerde başta tarih olmak üzere birçok bilim dalının kaynağı haberlerdir.
Haberler ise önemli ölçüde nakiller/rivâyetler yoluyla elde edilmektedir. Bilginin sağlıklı
ve doğru bir şekilde elde edilmesi bir bakıma onun naklinin güvenilir kaynaklardan elde
edilmesini gerekli kılmaktadır.
İslam’ın gelişinden sonra özellikle Hz. Peygamber’in hadîslerinin naklinde gösterilen titizlik, rivâyet ilimlerinde güzel gelişmelerin yaşanmasına sebep oldu. Öyle ki ilk
kez Müslüman topluma has rivâyet usûl ve kaideleri geliştirilerek, Hz. Peygamber’e ait
binlerce söz fiil ve takrîr, kısacası hadis/sünnet malzemesi, bozulmadan, aslına uygun
bir şekilde korunmaya çalışıldı. Ancak Hz. Peygamber’in hadîslerinin içerisinde ahkâma
taalluk eden rivâyetlerin naklinde özel bir ihtimam gösterilmesine rağmen, meğâzîye dair
bilgi içeren rivâyetlerde ise biraz tesâhül gösterilmiştir. Bu konuda tarihçiler ile hadîsçiler
arasında önemli ölçüde fark vardır. Zira tarihçilerin rivâyetleri kabul kriterleri ve isnâd
kullanımı muhaddislere nazaran gevşektir. Bununla birlikte muhaddislerin musennafatında şartları ağırken meğâzî ile igili bölümlerdeki rivâyetlerinde esnemiş olduklarını söylemek zor olmasa gerektir.
Muhaddisler içerisinde Buhârî, rivâyetleri kitabına seçme konusunda şartları en ağır
olan musanniftir. Bu konuda göstermiş olduğu titizlik neticesinde oluşturmuş olduğu
derlemesi, hadîs edebiyatı içerisinde temayüz ederek ümmet tarafından bu sahada telif
edilmiş eserler içerisinde birinci sıraya oturtulmuş ve Kur’ân’dan sonra en sahih kitap
mertebesine layık görülmüştür3. Ancak siyer ve meğâzî rivâyetleri muhaddislerin genelinin tâbir-i câizse yumuşak karnıdır. Dolayısıyla Buhârî’nin siyer ve meğâzî ile ilgili
rivayetlerde aynı titizliği gösterip göstermediği araştırılmaya değer bir konudur. Acaba
Buhârî’nin rivâyetleri kitabına almada uygulamış olduğu şartlar tüm kitabında aynı mıdır? Meğâzî rivâyetlerinde tesâhül göstererek bir istisna yapmış mıdır? Bu sorulara cevap
1) Günaltay, Ş. (1991). İslam Tarihinin Kaynakları – Tarih ve Müverrihler –, İstanbul: Endülüs Yayınları, s. 17-20.
2) Mûsâ b. Abdillah Hacı Halîfe Kâtip Çelebi (tsz). Keşfu’z-Zünûn an Esâmi’l-Kutub ve’l-Fünûn, (thk.
Şerafettin Yaltkaya, Rıfat Bilge), I-II, Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, II, 1746-47.
3) Bu mevzu ileride geniş bir şekilde incelenecektir.
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN
OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
397
aramaya başlamadan önce Kitâbu’l-Meğâzî’nin ne içerdiğine, hangi tür haberleri konu
aldığına bakmak daha doğru olacaktır.
1. Kitâbu’l-Meğâzî’nin İçerdiği Konular
Buhârî’nin bap başlıkları bir bakıma o bölümün özeti gibidir. Dolayısıyla Buhârî’nin
Kitâbu’l-Meğâzî’de değindiği ve yer verdiği konuları bab başlıklarından istifade ederek
şöyle özetleyebiliriz:
Uşeyre Gazvesi, Hz. Peygamber’in Bedir’den önce, Bedir’de öldürülecek kimselerin
isimlerini söylemesi, Bedir Gazvesi, Hz. Peygamber’in bazı Kureyş liderlerine bedduası
üzerine bunların Bedir’de öldürülmeleri, Bedir Savaşı’na katılan sahâbîlerin sayısı, Bedir
Savaşı’nda bulunanların diğer müslümanlara üstünlüğü, Meleklerin Bedir’de Müslümanlara yardımı, Bedir ehlinden oldukları zikredilen kimselerin harf sırasına göre isimleri,
Benî Nadîr hâdisesi, Yahûdî şâiri Ka’b b. Eşrefin öldürülmesi, Ebû Râfi’ Abdullah b.
Ebi’l-Hukayk’ın öldürülmesi, Uhud Gazvesi, Hamza b. Abdilmuttalib’in öldürülmesi,
Uhud Savaşı’nda Hz. Peygamber’in nerelerinden yara aldığı, Uhud Savaşı’nda şehit düşen Müslümanların sayısı ve faziletleri, Reci, Rıtl ve Zekvân kabileleri Gazvesi, Bi’ri
Maûne Gazvesi, Adal ve Kare Kabileleri hâdisesi, Âsim b. Sâbit hâdisesi, Hubeyb ve
arkadaşları hâdisesi, Hendek Gazvesi, Benî Kureyza hâdisesi, Zâtu’r-Rika Gazvesi, Mustalikoğulları Gazvesi, Enmâr Gazvesi, İfk hâdisesi, Hudeybiye Gazvesi, Ukl ve Ureyne
kabileleri hâdisesi, Zâtul-Kared Gazvesi, Hayber Gazvesi, Hz. Peygamber’in fethinden
sonra oranın malları ile ilgilenmesi için Hayber halkı üzerine bir kişiyi emir tayin etmesi,
Hz. Peygamber’in Hayber halkı ile yaptığı anlaşma, Hayber’de bulunduğu sırada Hz.
Peygamber’i zehirleme teşebbüsü, Zeyd b. Hârise Gazvesi, (Hudeybiye andlaşması hükmü gereğince yerine getirilen) Kaza Umresi, Mûte Gazvesi, Gâlib b. Abdillah el-Leysî
Gazvesi, Mekke’nin Fethi ve Hâtıb b. Ebî Beltaa’nın Hz. Peygamber’in hazırlıklarını
Mekkeliler’e haber vermek için mektup göndermesi, Mekke’nin Fethi’nin Ramazan’da
oluşu, Hz. Peygamber’in Fetih günü Mekke’ye nereden, nasıl girdiği ve ilk yapılanlar,
Mekke’nin Fethi günü Hz. Peygamber’in konakladığı yer, Peygamber’in Fetih zamanı
Mekke’de ikâmeti süresince yaşananlar, Huneyn Gazvesi, Evtâs Gazvesi, Tâif Gazvesi,
Necd yönüne Seriyye gönderilmesi, Peygamber’in Cezîmeoğulları üzerine gönderdiği
Hâlid b. Velîd Seriyyesi, Ensâr Seriyyesi de denilen Abdullah b. Huzâfe es-Sehmî ve
Alkame b. Mucezziz el-Mudlicî Seriyyesi, Ebû Mûsâ el-Eş’arî ile Muâz b. Cebel’in Veda
Haccı’ndan önce Yemen’e gönderilmeleri, Ali b. Ebî Tâlib ile Hâlid b. Velîd’in Veda
Haccı’ndan önce Yemen’e gönderilmeleri, Zu’l-Halasa Gazvesi, Zâtu’s-Selâsil Gazvesi, Cerîr b. Abdillah el-Becelî’nîn Yemen’e gitmesi, Sîfu’l-Bahr (deniz sahili) Gazvesi,
Hicretin dokuzuncu yılında Ebû Bekr’in insanlara haccettirmesi, Temîmoğulları heyeti,
Abdu’l-Kays heyeti, Benû Hanîfe heyeti ve Sumâme b. Usâl hâdisesi, Esvedu’l-Ansî
hâdisesi, Necrân ehlinin kıssası, Umman ve Bahreyn kıssası, Eş’arilerin ve Yemen Ahalisi heyetlerinin gelişleri, Devs ve Tufeyl b. Amr kıssaları, Tayy kabilesi heyeti kıssası
ve Adiyy b. Hatim hâdisesi, Vedâ Haccı, Tebûk Gazvesi, Ka’b b. Mâlik hâdisesi, Hz.
Peygamber’in Semûd kavminin yurdu olan Hıcr vadisinden geçerken yaptığı uygulaması,
Hz. Peygamber’in Kisrâ ile Kayser’e dine davet mektubu göndermesi, Hz. Peygamber’in
398 / Yrd. Doç. Dr. Veysel ÖZDEMİR
EKEV AKADEMİ DERGİSİ
hastalığı ve ölümü, Hz. Peygamber’in söylediği son söz, Hz. Peygamber’in vefatı, Hz.
Peygamber’in vefat etmeden evvel Üsâme b. Zeyd’i ordu komutanı olarak tayin etmesi,
Hz. Peygamber’in gazvelerinin sayısı.
Görüldüğü gibi Kitâbu’l-Meğâzî, Hz. Peygamber’in siyer ve meğâzîsini oldukça kapsayıcı niteliktedir. Buhârî’nin Kitâbu’l-Cihâd ve’s-Siyer’i ise daha çok savaş adabı, hukuku vb. konular içermektedir.
2. Kitâbu’l-Meğâzî’nin Râvîleri
Tespit ettiğimiz kadarıyla Meğâzî’deki rivâyetlerin isnâdında bulunan râvîlerin toplamı 604’dür. Bunların birçoğu cerh ta’dîl imamları tarafından ittifakla tevsik edilmiş
veya çoğunlukla sika olarak addedilmişlerdir. Bir kısmı ise sika-sadûk arası mertebede
görülmüştür. Meğâzî râvîlerini bu iki başlık altında inceleyelim.
hâllerini vermek makalenin boyutlarını aşacaktır. Dolayısıyla bu kısımda yer alan
2.1.
Mevsûkiyetleri
Üzerinde
İttifak
EdilenlerTehzîbu’l-Kemâl
Veya Çoğunluklaadlı
Tevsîk
Edilenler
râvîlerin
sadece isimlerini
vererek
Mizzî’nin
eserinden,
şayet
Kitâbu’l-Meğâzî’de cerh ta’dîl imamları tarafından ittifakla tevsîk edilen veya çoburada yoksa İbn Hacer’in Tehzîbu’t-Tehzîb’inden referans vermekle iktifa edeceğiz.
ğunlukla sika olarak ön plana çıkan râvîlerin sayısı 534‘dür. Bunların terceme-i hâllerini
Ayrıca bu
bölümdeki
râvîlerin aşacaktır.
Sahîh’de kolaylıkla
edilmesiyer
için
isimlerini
vermek
makalenin
boyutlarını
Dolayısıylatespit
bu kısımda
alan
râvîlerinorjinal
sadece
isimlerini
vererek
Mizzî’nin
Tehzîbu’l-Kemâl
adlı
eserinden,
şayet
burada
yoksa
İbn
(Arapça) ve Buhârî’nin özellikle Kitâbu’l-Meğâzî’de kullandığı kısmını “kalın” şekilde
Hacer’in Tehzîbu’t-Tehzîb’inden referans vermekle iktifa edeceğiz. Ayrıca bu bölümdeki
vereceğiz.Sahîh’de kolaylıkla tespit edilmesi için isimlerini orjinal (Arapça) ve Buhârî’nin
râvîlerin
özellikle Kitâbu’l-Meğâzî’de kullandığı kısmını “kalın” şekilde vereceğiz.
2.1.1.
Sahâbe tabakasından olanlar
2.1.1.
Sahâbe tabakasından
olanlar
Kitâbu’l-Meğâzî’nin
rivâyetleri
87 sahabîden nakledilmiştir. Bunların isimleri
Kitâbu’l-Meğâzî’nin rivâyetleri 87 sahabîden nakledilmiştir. Bunların isimleri şöyleşöyledir:
dir:
5
4
‫ أبو بكر الصديق (ت‬، )‫ ه‬00-06 ‫ أبو أيوب األنصاري (ت‬، )‫ ه‬06 ‫ ت‬. ‫أبو أسيد (مالك بن ربيعة الساعدي‬
8
7
6
، )‫ ه‬06 ‫ ت‬. ‫ أبو حميد (عبد الرمحن بن سعد الساعدي‬، )‫ ه‬03 ‫ ت‬. ‫ أبو بكرة (نفيع بن مسروح الثقفي‬، )‫ ه‬31
11
‫ أبو‬، )‫ ه‬06 ‫ أَبُو شريح اخلزاعي العدوي (ت‬،
‫ أبو‬،
13
10
)‫ ه‬06 ‫ ت‬. ‫ أبو قتادة (احلارث بن ربعي السلمي‬،
16
15
9
)‫ ه‬46/06 ‫ أبو سعيد الخدري (ت‬، )‫ ه‬13 ‫أبو ذر الغفاري (ت‬
12
)‫ ه‬13 ‫ ت‬. ‫طلحة األنصاري (زيد بن سهل بن األسود‬
14
‫ عمر‬Ahmed
‫ ابن‬، b.)‫ه‬Ali
04b.‫(ت‬
‫ هريرة‬el-Askalânî.
‫ أبو‬، )‫ ه‬13
‫األنصاري (ت‬
‫ أبو‬، )‫ ه‬06 (thk.
‫األشعري (ت‬
‫موسى‬
4)
Hicr‫الدوسي‬
İbn Hacer
(1412).
el-İsâbe‫مسعود‬
fî Temyîzi’s-Sahâbe,
Ali Muhammed el-Bicâvî),
I-VIII, Beyrût: Dâru’l-Cîl,
19
18 V, 723.
17
‫ أم سلمة زوج‬، )‫ ه‬0 ‫ أم رومان الفراسية (ت‬، )‫ ه‬06 ‫ أسامة بن زيد الكليب (ت‬، )‫ ه‬41 ‫ ت‬. ‫(عبد اهلل بن عمر‬
5) İbn Hacer, el-İsâbe, II, 234.
21
6)
el-İsâbe,
‫طالب‬İbn‫أيب‬Hacer,
‫(فاختة بنت‬
‫ هانئ‬IV,
‫ أم‬،169-74.
)‫ أم الفضل بنت الحارث (لبابة بنت احلارث اهلاللية ت ؟ ه‬، 20)‫ ه‬01 ‫النيب (ت‬
7) İbn Hacer,
24 el-İsâbe, VI, 467.
23
22
‫يدة بن‬İbn
‫ بر‬،Hacer,
)‫ ه‬el-İsâbe,
43 ‫األنصاري (ت‬
8)
VII, 94. ‫ البراء بن عازب‬، )‫ ه‬06 ‫ أنس بن مالك األنصاري (ت‬، )‫ ت ؟ ه‬. ‫اهلامشية‬
9)
el-İsâbe,
- ‫رؤية‬İbn‫(له‬Hacer,
‫األنصاري‬
‫الضحاك‬VII,
‫ بن‬125-29.
‫ ثابت‬، 26)‫ ت ؟ ه‬- ‫ بشير بن أبي مسعود (له رؤية‬، 25)‫ ه‬01 ‫احلصيب األسلمي (ت‬
10)İbn Hacer, el-İsâbe, III, 78-79.
11) İbn Hacer, el-İsâbe, VII, 204.
4
AhmedHacer,
b. Aliel-İsâbe,
b. Hicr VII,
İbn Hacer
12)İbn
231. el-Askalânî, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, (thk. Ali Muhammed elBicâvî),
I-VIII,
Dâru’l-Cîl,
Beyrût, 1412, V, 723.
13)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
VII,
327-29.
5
İbn Hacer, el-İsâbe, II, 234.
6
İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 169-74.
7
İbn Hacer, el-İsâbe, VI, 467.
8
İbn Hacer, el-İsâbe, VII, 94.
9
İbn Hacer, el-İsâbe, VII, 125-29.
10
İbn Hacer, el-İsâbe, III, 78-79.
11
şöyledir:
5
4
‫ أبو بكر الصديق (ت‬، )‫ ه‬00-06 ‫ أبو أيوب األنصاري (ت‬، )‫ ه‬06 ‫ ت‬. ‫أبو أسيد (مالك بن ربيعة الساعدي‬
، 8)‫ ه‬06 ‫ ت‬. ‫ أبو حميد (عبد الرمحن بن سعد الساعدي‬، 7)‫ ه‬03 ‫ ت‬. ‫ أبو بكرة (نفيع بن مسروح الثقفي‬، 6)‫ ه‬31
BUHÂRÎ’NİN
‫ أبو‬، 11)‫ ه‬06 ‫(ت‬MEĞÂZÎ
‫زاعي العدوي‬RİVÂYETLERİNDE
‫ أَبُو شريح اخل‬، 10)‫ ه‬46/06TESÂHÜLÜNÜN
‫ أبو سعيد الخدري (ت‬، 9)‫ ه‬13 ‫ذر الغفاري (ت‬
‫أبو‬
399
OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
‫ أبو‬،
13
)‫ ه‬06 ‫ ت‬. ‫ أبو قتادة (احلارث بن ربعي السلمي‬،
‫ ابن عمر‬،
16
)‫ ه‬04 ‫ أبو هريرة الدوسي (ت‬،
19
‫ أم سلمة زوج‬، )‫ ه‬0 ‫ أم رومان الفراسية (ت‬،
‫ أم هانئ (فاختة بنت أيب طالب‬،
‫ بريدة بن‬،
24
21
15
12
)‫ ه‬13 ‫ ت‬. ‫طلحة األنصاري (زيد بن سهل بن األسود‬
)‫ ه‬13 ‫ أبو مسعود األنصاري (ت‬،
18
)‫ ه‬06 ‫ أسامة بن زيد الكليب (ت‬،
14
17
)‫ ه‬06 ‫موسى األشعري (ت‬
)‫ ه‬41 ‫ ت‬. ‫(عبد اهلل بن عمر‬
)‫ أم الفضل بنت الحارث (لبابة بنت احلارث اهلاللية ت ؟ ه‬،
)‫ ه‬43 ‫ البراء بن عازب األنصاري (ت‬،
26
23
)‫ ه‬06 ‫ أنس بن مالك األنصاري (ت‬،
25
20
22
)‫ ه‬01 ‫النيب (ت‬
)‫ ت ؟ ه‬. ‫اهلامشية‬
- ‫ ثابت بن الضحاك األنصاري (له رؤية‬، )‫ ت ؟ ه‬- ‫ بشير بن أبي مسعود (له رؤية‬، )‫ ه‬01 ‫احلصيب األسلمي (ت‬
29
28
27
‫ جرير بن عبد اهلل البجلي (ت‬، )‫ ه‬06 ‫ جبير بن مطعم القرشي (ت‬، )‫ ه‬41 ‫ جابر بن عبد اهلل (ت‬، )‫ ه‬60 ‫ت‬
4
32
31
30
Ahmed
b. Ali
el-İsâbe
fî Temyîzi’s-Sahâbe,
(thk.‫بن‬Ali
Muhammed
el‫الوليد‬
‫خالد بن‬
، b.)‫ه‬Hicr
60İbn
‫(ت‬Hacer
‫العدوية‬el-Askalânî,
‫حفصة بنت عمر‬
، )‫ه‬
14 ‫اليمان العبسي (ت‬
‫حذيفة‬
، )‫ ه‬03
Bicâvî), I-VIII, Dâru’l-Cîl, Beyrût, 1412, V, 723.
5
234.‫ الربيع بنت معوذ‬، 34)‫ ه‬14 ‫ خباب بن األرت التميمي (ت‬، 33)‫ ه‬33 ‫املخزومي (ت‬
‫بن‬6 İbn
‫رافع‬Hacer,
، 35)‫ه‬el-İsâbe,
‫رية (ت ؟‬II,
‫األنصا‬
İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 169-74.
37
7
İbn
‫افع‬
‫بن ر‬Hacer,
‫ رفاعة‬،el-İsâbe,
)‫ ؟ ه‬VI,
‫ ت‬.467.
‫ رافع بن مالك األنصاري (رافع بن مالك بن العجالن‬، 36)‫ ه‬46 ‫خديج األنصاري (ت‬
8
İbn Hacer,
40 el-İsâbe, VII, 94.
39
38
‫بن‬9 İbn
‫ زيد‬Hacer,
، )‫ه‬el-İsâbe,
11 ‫األسدي (ت‬
‫ الزبير بن العوام‬، )‫ زاهر بن األسود األسلمي (ت ؟ ه‬، )‫ ه‬63/63 ‫الزرقي (ت‬
VII, 125-29.
10
İbn 43
Hacer, el-İsâbe, III, 78-79.
42
41
11 ‫ ز‬، Hacer,
14)İbn
el-İsâbe,
IV,‫خالد‬
210-13.
‫ينب‬
)‫ ه‬46el-İsâbe,
‫اجلهين (ت‬
‫ زيد بن‬، )‫ ه‬60 ‫ زيد بن ثابت األنصاري (ت‬، )‫ ه‬06/00 ‫أرقم األنصاري (ت‬
İbn Hacer,
VII,
204.
12
15)İbn
Hacer,el-İsâbe,
el-İsâbe,VII,
IV, 524.
231.
،1346İbn
)‫ ه‬Hacer,
‫األسلمية (ت ؟‬
‫الحارث‬
‫ سبيعة بنت‬، 45)‫ ه‬33 ‫ السائب بن يزيد بن سعيد (ت‬، 44)‫ ه‬41 ‫بنت أبي سلمة (ت‬
İbn Hacer,
el-İsâbe,
VII,
327-29.
16)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
VII,
425-44.
14
49 İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 210-13. 48
47
)‫ه‬
00
‫(ت‬
‫اعي‬
‫ز‬
‫اخل‬
‫صرد‬
‫بن‬
‫سليمان‬
17)İbn
Hacer, el-İsâbe, IV, 181-87.، )‫ ه‬46 ‫ سلمة بن األكوع األسلمي (ت‬، )‫ ه‬00 ‫سعد بن أبي وقاص (ت‬
15
İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 524.
16
51
50
18)İbn
Hacer,el-İsâbe,
I, 49.
İbn‫بن‬
Hacer,
VII,
425-44.
‫حنيف‬
‫ سهل‬،el-İsâbe,
)‫ ه‬06
-66
‫ سهل بن أبي حثمة األنصاري (ت ىف‬، )‫ سنين أَبُو جميلة السلمي (ت ؟ ه‬،
17
19)İbn
Hacer,el-İsâbe,
el-İsâbe,IV,
VIII,
206-09.
İbn Hacer,
181-87.
53
52
1854
İbn
el-İsâbe,
I,VIII,
49. ‫بن‬
،20)İbn
)‫ ه‬Hacer,
‫؟‬Hacer,
‫األنصاري (ت‬
‫النعمان‬
‫ سويد‬، )‫ ه‬66 ‫ سهل بن سعد الساعدي (ت‬، )‫ ه‬66-10 ‫األنصاري (ت‬
el-İsâbe,
221-24.
19
İbn Hacer, el-İsâbe, VIII, 206-09.
21)İbn
Hacer, el-İsâbe,
VIII,
276.
20
16
‫(ت‬Hacer,
‫األنصاري‬
‫الصامت‬VIII,
‫بن‬
‫عبادة‬
، 56)‫ ه‬04 ‫ عائشة بنت أيب بكر الصديق (ت‬، 55)‫ ه‬03 ‫عائذ بن عمرو املزين (ت‬
İbn
el-İsâbe,
221-24.
21
22)İbn
Hacer,el-İsâbe,
el-İsâbe,VIII,
VIII,
317.
İbn Hacer,
59 276.
22
‫األنصاري‬
‫بن زيد‬el-İsâbe,
‫اهلل‬
‫ عبد‬،VIII,
)‫ه‬317.
41 ‫ عبد اهلل بن الزبير (ت‬، 58)‫ ه‬64 ‫ عبد اهلل بن أبي أوفى األسلمي (ت‬، 57)‫ه‬
23)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
I, 126-28.
İbn Hacer,
23
İbn Hacer,
24)İbn
Hacer,el-İsâbe,
el-İsâbe,I,I,126-28.
278.
24
İbn
Hacer,
el-İsâbe,
I, 278.
26
25)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
I,
286.
25İbn Hacer,
İbn Hacer,el-İsâbe,
el-İsâbe,I,I,334.
286.
27
26)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
334.
İbn Hacer,
el-İsâbe,
I, I,
390.
28
İbn Hacer,
el-İsâbe,
I, I,
434.
27)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
390.
29
İbn Hacer, el-İsâbe, I, 462.
28)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
I,
434.
30
İbn Hacer, el-İsâbe, I, 475.
31
29)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
462.
İbn Hacer,
el-İsâbe,
II,I,44.
32
İbn Hacer,
el-İsâbe,
VII,
581-82.
30)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
I, 475.
33
İbn Hacer,
el-İsâbe,
II,II,
251-55.
31)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
44.
34
İbn Hacer, el-İsâbe, II, 258.
32)İbn Hacer, el-İsâbe, VII, 581-82.
35
İbn Hacer, el-İsâbe, VII, 641.
36
33)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
251-55.
İbn Hacer,
el-İsâbe,
II,II,
436.
37
İbn Hacer,
el-İsâbe,
II,II,
444.
34)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
258.
38
İbn Hacer,
el-İsâbe,
II,VII,
489.641.
35)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
39
İbn Hacer, el-İsâbe, II, 546.
36)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
436.
40
İbn Hacer,
el-İsâbe,
II,II,
553-57.
41
37)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
II,
444.
İbn Hacer, el-İsâbe, II, 589.
42
İbn Hacer,
el-İsâbe,
II,II,
592-94.
38)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
489.
43
İbn Hacer,
el-İsâbe,
II,II,
603.
39)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
546.
44
İbn Hacer, el-İsâbe, VII, 675.
45
40)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
II,
553-57.
İbn Hacer, el-İsâbe, III, 26-27.
46
İbn Hacer, el-İsâbe, VII, 690.
İbn Hacer, el-İsâbe, III, 73-76.
48
İbn Hacer, el-İsâbe, III, 151.
49
İbn Hacer, el-İsâbe, III, 172.
50
İbn Hacer, el-İsâbe, III, 193.
51
İbn Hacer, el-İsâbe, III, 195.
47
29
28
27
‫ جرير بن عبد اهلل البجلي (ت‬، )‫ ه‬06 ‫ جبير بن مطعم القرشي (ت‬، )‫ ه‬41 ‫ جابر بن عبد اهلل (ت‬، )‫ ه‬60 ‫ت‬
‫ خالد بن الوليد‬،
35
32
)‫ ه‬60 ‫ حفصة بنت عمر العدوية (ت‬،
34
31
)‫ ه‬14 ‫ حذيفة بن اليمان العبسي (ت‬،
33
30
)‫ ه‬03
‫ رافع بن‬، )‫ الربيع بنت معوذ األنصارية (ت ؟ ه‬، )‫ ه‬14 ‫ خباب بن األرت التميمي (ت‬، )‫ ه‬33 ‫املخزومي (ت‬
37
36
400
ÖZDEMİR
DERGİSİ
‫افع‬
‫بن ر‬/ Yrd.
‫ رفاعة‬Doç.
، )‫ه‬Dr.
‫ت ؟‬Veysel
. ‫العجالن‬
‫ بن مالك األنصاري (رافع بن مالك بن‬EKEV
‫ رافع‬، AKADEMİ
)‫ ه‬46 ‫األنصاري (ت‬
‫خديج‬
‫ زيد بن‬، 40)‫ ه‬11 ‫ الزبير بن العوام األسدي (ت‬، 39)‫ زاهر بن األسود األسلمي (ت ؟ ه‬، 38)‫ ه‬63/63 ‫الزرقي (ت‬
‫ زينب‬، 43)‫ ه‬46 ‫ زيد بن خالد اجلهين (ت‬، 42)‫ ه‬60 ‫ زيد بن ثابت األنصاري (ت‬، 41)‫ ه‬06/00 ‫أرقم األنصاري (ت‬
، 46)‫ سبيعة بنت الحارث األسلمية (ت ؟ ه‬، 45)‫ ه‬33 ‫ السائب بن يزيد بن سعيد (ت‬، 44)‫ ه‬41 ‫بنت أبي سلمة (ت‬
49
)‫ ه‬00 ‫ سليمان بن صرد اخلزاعي (ت‬، 48)‫ ه‬46 ‫ سلمة بن األكوع األسلمي (ت‬، 47)‫ ه‬00 ‫سعد بن أبي وقاص (ت‬
‫ سهل بن حنيف‬،
،
54
51
)‫ ه‬06-66 ‫ سهل بن أبي حثمة األنصاري (ت ىف‬،
)‫ سويد بن النعمان األنصاري (ت ؟ ه‬،
56
53
50
)‫ سنين أَبُو جميلة السلمي (ت ؟ ه‬،
52
)‫ ه‬66 ‫ سهل بن سعد الساعدي (ت‬، )‫ ه‬66-10 ‫األنصاري (ت‬
55
16 ‫ عبادة بن الصامت األنصاري (ت‬، )‫ ه‬04 ‫ عائشة بنت أيب بكر الصديق (ت‬، )‫ ه‬03 ‫عائذ بن عمرو املزين (ت‬
‫ عبد اهلل بن زيد األنصاري‬، 59)‫ ه‬41 ‫ عبد اهلل بن الزبير (ت‬، 58)‫ ه‬64 ‫ عبد اهلل بن أبي أوفى األسلمي (ت‬، 57)‫ه‬
‫ عبد‬، 62)‫ ه‬06 ‫ عبد اهلل بن العباس القرشي (ت‬، 61)‫ ه‬60 ‫ ت‬- ‫ عبد اهلل بن عامر بن ربيعة (له رؤية‬، 60)‫ ه‬01 ‫(ت‬
26
İbn Hacer, el-İsâbe, I, 334.
65
‫عبد‬İbn، Hacer,
)‫ ؟ ه‬el-İsâbe,
‫األوسي (ت‬I, 390.
‫ عبد اهلل بن يزيد‬، 64)‫ ه‬03 ‫ عبد اهلل بن مغفل املزين (ت‬، 63)‫ ه‬13 ‫اهلل بن مسعود (ت‬
27
28
67
Hacer,
‫(ت‬İbn‫الطائي‬
‫حاتم‬el-İsâbe,
‫عدي بن‬I, ،434.)‫ ه‬06-66 ‫ عتبان بن مالك األنصاري (ت‬،
29
66
)‫ ه‬13 ‫الرحمن بن عوف الزهري (ت‬
İbn Hacer, el-İsâbe, I, 462.
30
70 475.
69
68
41)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
II, 589.
İbn
Hacer,
‫(ت‬
‫الخطاب‬
‫بن‬el-İsâbe,
‫عمر‬
، I, )‫ه‬
66 ‫ علي بن أبي طالب اهلامشي (ت‬، )‫ ه‬06 ‫ عقبة بن عامر اجلهين (ت‬، )‫ ه‬06
31
İbn Hacer,
el-İsâbe,
II,II,
44.592-94.
42)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
73
72
71
32
İbn Hacer,
581-82.
‫العاص‬
‫عمرو‬el-İsâbe,
،el-İsâbe,
)‫ ه‬VII,
60
43)İbn‫بن‬Hacer,
II, ‫(ت‬
603.‫ عمرو بن حريث القرشي‬، )‫ ه‬03 ‫ عمرو بن الحارث اخلزاعي (ت‬، )‫ ه‬31
33
İbn Hacer, el-İsâbe, II, 251-55.
76
34
Hacer,
el-İsâbe,
VII,
،44)İbn
03
‫(ت‬
‫ األزدي‬II,
‫حصين‬
‫ عمران بن‬، 75)‫ ه‬31-33 ‫ عمرو بن عوف األنصاري (ت‬، 74)‫ ه‬61 ‫القرشي (ت‬
İbn)‫ه‬Hacer,
el-İsâbe,
258.675.
35
45)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
III,641.
26-27.
İbn Hacer,
el-İsâbe,
VII,
79
36
،46)İbn
)‫ه‬Hacer,
03
‫(ت‬el-İsâbe,
‫بن عجرة‬II,‫كعب‬
، 78)‫ ه‬03 ‫ قيس بن سعد األنصاري (ت‬، 77)‫ ه‬31 ‫قتادة بن النعمان األنصاري (ت‬
İbn
436.690.
Hacer,
el-İsâbe,
VII,
37
82İbn Hacer, el-İsâbe, II, 444. 81
80
47)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
III, 73-76.
)‫ ه‬10
‫ (ت‬el-İsâbe,
‫مسعود‬
‫ بن‬II,
‫مجاشع‬
38
İbn
Hacer,
489. ، )‫ ه‬33 ‫ محمود بن الربيع اخلزرجي (ت‬، )‫ ه‬06 ‫كعب بن مالك األنصاري (ت‬
39
48)İbn
Hacer, el-İsâbe,
151.
İbn
II,III,
546.
، 85
)‫ه‬Hacer,
06 ‫(ت‬el-İsâbe,
‫مخرمة القرشي‬
‫ المسور بن‬، 84)‫ مرداس بن مالك األسلمي (ت ؟ ه‬، 83)‫ ه‬10 ‫ جمالد بن مسعود (ت‬،
40
İbn Hacer,
el-İsâbe,
II,III,
553-57.
49)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
172.
41
87 el-İsâbe, II, 589.
İbn Hacer,
‫المنذر‬
،
)‫ه‬
11
‫(ت‬
‫الكندي‬
‫ المقداد بن األسود‬، 86)‫ ه‬06 ‫ ت‬. ‫المسيب بن حزن القرشي (أبو سعيد بن المسيب‬
50)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
III,
193.
42
İbn Hacer, el-İsâbe, II, 592-94.
90 III, 195.
51)İbn Hacer, el-İsâbe,
43
İbn Hacer, el-İsâbe,)‫ه‬II,64
603.
‫ يعلى بن منية التميمي (ت‬، 89)‫ ه‬00 ‫ النعمان بن بشير (ت‬، 88)‫بن أبي أسيد (ت ؟ ه‬
44
52)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
III,
198.
İbn Hacer, el-İsâbe, VII, 675.
45
İbn Hacer,
el-İsâbe,
III,III,
26-27.
53)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
200.
46
İbn Hacer,
el-İsâbe,
VII,
690.
54)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
III,
229.
47
İbn Hacer, el-İsâbe, III, 73-76.
55)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
III,
609.
48
İbn Hacer, el-İsâbe, III, 151.
49
56)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
İbn Hacer,
el-İsâbe,
III,VIII,
172.16-20.
50
İbn Hacer,
el-İsâbe,
III,III,
193.
57)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
624-26.
51
60
İbn
Hacer,
el-İsâbe,
III,
195.
İbn
Hacer,
el-İsâbe,
IV,
98.
58)İbn Hacer, el-İsâbe, IV,
18.
52
61
İbn
İbn Hacer,
Hacer, el-İsâbe,
el-İsâbe, III,
IV, 198.
139.
53
62
59)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
IV,
89-94.
İbn
el-İsâbe,
III,
200.
İbn Hacer,
Hacer,
el-İsâbe,
IV,
141-51.
54
63
60)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
IV,
98.
İbn
el-İsâbe,
III,
229.
İbn Hacer,
Hacer,
el-İsâbe,
IV,
233-35.
55
64
İbn
el-İsâbe,
III,
609.
İbn Hacer,
Hacer,
el-İsâbe,
IV,
242.
61)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
IV,
139.
56
65
İbn
el-İsâbe,
VIII,
16-20.
İbn Hacer,
Hacer,
el-İsâbe,
IV,
62)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
IV,267.
141-51.
57
66
İbn
İbn Hacer,
Hacer, el-İsâbe,
el-İsâbe, III,
IV, 624-26.
346-49.
58
67
63)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
IV,
233-35.
İbn
İbn Hacer,
Hacer, el-İsâbe,
el-İsâbe, IV,
IV, 18.
432.
59
68
64)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
IV,89-94.
242.
İbn
el-İsâbe,
IV,
İbn Hacer,
Hacer,
el-İsâbe,
IV,
469-71.
69
İbn Hacer,
el-İsâbe,
IV,
520.
65)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
IV,
267.
70
İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 564-69.
66)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
IV,
346-49.
71
İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 588-90.
72
67)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
IV,
432.
İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 618.
73
İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 619.
74
İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 650-53.
75
İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 667.
76
İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 705.
77
İbn Hacer, el-İsâbe, V, 416-17.
78
İbn Hacer, el-İsâbe, V, 473-74.
‫ عبد‬، 62)‫ ه‬06 ‫ عبد اهلل بن العباس القرشي (ت‬، 61)‫ ه‬60 ‫ ت‬- ‫ عبد اهلل بن عامر بن ربيعة (له رؤية‬، 60)‫ ه‬01 ‫(ت‬
BUHÂRÎ’NİN
‫ عبد‬، 65)‫ (ت ؟ ه‬MEĞÂZÎ
‫بن يزيد األوسي‬RİVÂYETLERİNDE
‫ عبد اهلل‬، 64)‫ ه‬03 ‫ (ت‬TESÂHÜLÜNÜN
‫ عبد اهلل بن مغفل املزين‬، 63)‫ ه‬13 ‫بن مسعود (ت‬401
‫اهلل‬
OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
‫ عدي بن حاتم الطائي (ت‬، 67)‫ ه‬06-66 ‫ عتبان بن مالك األنصاري (ت‬، 66)‫ ه‬13 ‫الرحمن بن عوف الزهري (ت‬
‫ عمر بن الخطاب (ت‬، 70)‫ ه‬66 ‫ علي بن أبي طالب اهلامشي (ت‬، 69)‫ ه‬06 ‫ عقبة بن عامر اجلهين (ت‬، 68)‫ ه‬06
‫ عمرو بن العاص‬،
،
76
79
73
)‫ ه‬60 ‫ عمرو بن حريث القرشي (ت‬،
)‫ ه‬03 ‫ عمران بن حصين األزدي (ت‬،
78
75
72
)‫ ه‬03 ‫ عمرو بن الحارث اخلزاعي (ت‬،
)‫ ه‬31-33 ‫ عمرو بن عوف األنصاري (ت‬،
77
74
71
)‫ ه‬31
)‫ ه‬61 ‫القرشي (ت‬
، )‫ ه‬03 ‫ كعب بن عجرة (ت‬، )‫ ه‬03 ‫ قيس بن سعد األنصاري (ت‬، )‫ ه‬31 ‫قتادة بن النعمان األنصاري (ت‬
82
81
80
)‫ ه‬10 ‫ مجاشع بن مسعود (ت‬، )‫ ه‬33 ‫ محمود بن الربيع اخلزرجي (ت‬، )‫ ه‬06 ‫كعب بن مالك األنصاري (ت‬
، 85)‫ ه‬06 ‫ المسور بن مخرمة القرشي (ت‬، 84)‫ مرداس بن مالك األسلمي (ت ؟ ه‬، 83)‫ ه‬10 ‫ جمالد بن مسعود (ت‬،
‫ المنذر‬، 87)‫ ه‬11 ‫ المقداد بن األسود الكندي (ت‬، 86)‫ ه‬06 ‫ ت‬. ‫المسيب بن حزن القرشي (أبو سعيد بن المسيب‬
90
)‫ ه‬64 ‫ يعلى بن منية التميمي (ت‬، 89)‫ ه‬00 ‫ النعمان بن بشير (ت‬، 88)‫بن أبي أسيد (ت ؟ ه‬
2.1.2. Tâbiûn tabakasından olanlar
Kitâbu’l-Meğâzî’nin rivâyetlerinde yer alan mevsûkiyetlerinde ittifak edilmiş veya
çoğunlukla tevsik edilmiş tâbiûn sayısı 216’dır. Bunların isimleri şöyledir:
60
İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 98.
İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 139.
62
İbn Hacer,
68)İbn
Hacer,el-İsâbe,
el-İsâbe,IV,
IV,141-51.
469-71.
63
İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 233-35.
69)İbn
Hacer, el-İsâbe, IV, 520.
64
İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 242.
65
70)İbn
Hacer,el-İsâbe,
el-İsâbe,IV,
IV,267.
564-69.
İbn Hacer,
66
İbn Hacer,
71)İbn
Hacer,el-İsâbe,
el-İsâbe,IV,
IV,346-49.
588-90.
67
İbn Hacer,
el-İsâbe,
IV,
432.
72)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
IV,
618.
68
İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 469-71.
69
73)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
IV,
619.
İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 520.
70
74)İbn
Hacer,el-İsâbe,
el-İsâbe,IV,
IV,564-69.
650-53.
İbn Hacer,
71
İbn Hacer,
75)İbn
Hacer,el-İsâbe,
el-İsâbe,IV,
IV,588-90.
667.
72
İbn Hacer,
el-İsâbe,
IV,
618.
76)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
IV,
705.
73
İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 619.
74
77)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
V,
416-17.
İbn Hacer, el-İsâbe, IV, 650-53.
75
78)İbn
Hacer,el-İsâbe,
el-İsâbe,IV,
V, 667.
473-74.
İbn Hacer,
76
İbn
Hacer,
el-İsâbe,
IV,
705.
79)İbn
Hacer, el-İsâbe, V, 599.
77
İbn Hacer, el-İsâbe, V, 416-17.
80)İbn
Hacer, el-İsâbe, V, 610-11.
78
İbn Hacer, el-İsâbe, V, 473-74.
79
81)İbn
Hacer,el-İsâbe,
el-İsâbe,V,VI,
39.
İbn Hacer,
599.
80
82)İbn
Hacer,el-İsâbe,
el-İsâbe,V,V,610-11.
767.
İbn Hacer,
81
İbn Hacer,
83)İbn
Hacer,el-İsâbe,
el-İsâbe,VI,
V, 39.
770.
82
İbn Hacer, el-İsâbe, V, 767.
84)İbn
Hacer, el-İsâbe, VII, 76.
83
İbn Hacer, el-İsâbe, V, 770.
84
85)İbn
Hacer,el-İsâbe,
el-İsâbe,VII,
VI,76.
119.
İbn Hacer,
85
İbn Hacer,
86)İbn
Hacer,el-İsâbe,
el-İsâbe,VI,
VI,119.
121.
86
İbn Hacer,
el-İsâbe,
VI,
121.
87)İbn
Hacer,
el-İsâbe,
VI,
202-03.
87
İbn Hacer, el-İsâbe, VI, 202-03.
88)İbn
Hacer, el-İsâbe, VI, 264.
88
İbn Hacer, el-İsâbe, VI, 264.
89
89)İbn
Hacer,el-İsâbe,
el-İsâbe,VI,
VI,440.
440.
İbn Hacer,
90
İbn Hacer,
90)İbn
Hacer,el-İsâbe,
el-İsâbe,VI,
VI,685.
685.
61
2.1.2.
Tâbiûn tabakasından olanlar
Kitâbu’l-Meğâzî’nin rivâyetlerinde yer alan mevsûkiyetlerinde ittifak
edilmiş veya çoğunlukla tevsik edilmiş tâbiûn sayısı 216’dır. Bunların
402 / Yrd. Doç. Dr. Veysel ÖZDEMİR
isimleri şöyledir:
EKEV AKADEMİ DERGİSİ
‫ إبراهيم بن عبد الرمحن‬، 92)‫ ه‬306/306 ‫ إبراهيم بن طهمان اهلروي (ت‬، 91)‫ ه‬366 ‫أبان بن صالح القرشي (ت‬
‫ إبراهيم النخعي (إبراهيم بن يزيد بن قيس بن‬، 93)‫ ه‬30/30 ‫ ت‬. ‫بن عوف الزهري (أبو صاحل بن إبراهيم بن عبد الرمحن‬
‫ أبو إدريس عائذ اهلل بن‬، 95)‫ ه‬313 ‫ ت‬. ‫ محمد بن عبد الرحمن بن نوفل األسدي (أبو األسود‬، 94)‫ ه‬33 ‫ ت‬. ‫األسود‬
‫ أبو أمامة (أسعد بن سهل‬، 97)‫ ه‬333 ‫ ت‬. ‫ أبو إسحاق السبيعي (عمرو بن عبد اهلل بن عبيد‬،
99
98
96
)‫ ه‬66 ‫عبد اهلل (ت‬
. ‫ أبو بشر (جعفر بن أيب وحشية اليشكري‬، )‫ ه‬366 ‫ أبو بردة بن أيب موس األشعري (ت‬، )‫ ه‬366 ‫ ت‬. ‫األنصاري‬
‫ أبو جمرة (نصر بن عمران بن‬، 101)‫ ه‬30 ‫ أَبُو بكر بن عبد الرحمن بن الحارث بن هشام (ت‬، 100)‫ ه‬331/333 ‫ت‬
‫ أبو الحصين (عثمان بن عاصم‬، 103)‫ ه‬310-366 ‫ ت‬. ‫ أبو حازم (سلمة بن دينار األعرج‬، 102)‫ ه‬336 ‫ ت‬. ‫عصام‬
‫ أبو زرعة بن عمرو بن جرير البجلي (ت‬، 105)‫ ه‬36 ‫ ت‬. ‫ أبو الخير (مرثد بن عبد اهلل اليزين‬، 104)‫ ه‬334 ‫ ت‬. ‫األسدي‬
، 108)‫ ه‬36 ‫ ت‬. ‫ أبو سلمة بن عبد الرمحن الزهري‬، 107)‫ ه‬313 ‫ ت‬. ‫ أبو الزناد (عبد اهلل بن ذكوان القرشي‬، 106)‫؟ ه‬
، 110)‫ ه‬336 ‫ ت‬. ‫ أبو صخرة (جامع بن شداد احملاريب‬، 109)‫ ه‬363 ‫ ت‬. ‫أبو صالح السمان (ذكوان أَبُو صاحل السمان‬
112
)‫ ه‬30-36 ‫ ت‬. ‫ أبو ظيبان (احلصني بن جندب املذحجي‬، 111)‫ ه‬366 ‫ ت‬. ‫أبو الضحى (مسلم بن صبيح اهلمداين‬
‫ أبو عثمان‬، 114)‫ ه‬43 ‫ ت‬. ‫ أبو عبد الرحمن السلمي (عبد اهلل بن حبيب‬، 113)‫ أبو العباس الشاعر األعمى (ت ؟ ه‬،
91) Yûsuf b. Abdurrahmân el-Mizzî. (1400/1980). Tehzîbu’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl, (thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf), XXXV, Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, II, 9-11.
92) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, II, 108-115.
91
Yûsuf b. Abdurrahmân el-Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl, (thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf),
93) XXXV,
Mizzî, Müessesetü’r-Risâle,
Tehzîbu’l-Kemâl, II, 134-35.
Beyrût, 1400/1980, II, 9-11.
92
94)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II, 233-41.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II, 108-115.
93
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II, 134-35.
95)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV, 645-47.
94
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II, 233-41.
96)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV, 88-92.
95
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 645-47.
96
97)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
102-13.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIV,
88-92.
97
98)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II, 525-26.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
102-13.
98
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II, 525-26.
99)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXIII, 66-70.
99
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXIII,
66-70.
100)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
V,
5-10.
100
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, V, 5-10.
101
101)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXIII,
112-18.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXIII,
112-18.
102
102)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX,
362-64.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIX, 362-64.
103
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XI,XI,
72-78.
103)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
72-78.
104
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIX, 401-08.
104) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIX, 401-08.
105
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVII, 357-58.
106
105)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,323-26.
357-58.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXIII,
107
106)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXIII,
323-26.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV,
476-82.
108
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXIII,
370-75.
107)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV,
476-82.
109
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VIII, 513-17.
108) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXIII, 370-75.
110
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IV, 486-88.
111
109)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VIII, 513-17.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
520-21.
112
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VI,IV,
514-17.
110)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
486-88.
113
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
X, XXVII,
190. 520-21.
111)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
114
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIV, 408-10.
112) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VI, 514-17.
113) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, X, 190.
114) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIV, 408-10.
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN
OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
403
‫ أبو‬، 116)‫ ه‬336 ‫ ت‬. ‫ أبو عمران (عبد امللك بن حبيب األزدي‬، 115)‫ ه‬30 ‫ ت‬. ‫النهدي (عبد الرمحن بن مل بن عمرو‬
، 118)‫ ه‬340 ‫ ت‬. ‫ أبو عوانة (الوضاح بن عبد اهلل اليشكري‬، 117)‫ ه‬01 ‫ ت‬. ‫عمرو ذكوان املدين (موىل عائشة أم املؤمنني‬
، 120)‫ ه‬360 ‫ أبو مجلز الحق بن محيد السدوسي (ت‬، 119)‫ ه‬366 ‫ ت‬. ‫ أبو قالبة (عبد اهلل بن زيد اجلرمي‬، ‫أبو كالبة‬
‫ أبو‬، 122)‫ ه‬33 ‫ ت‬. ‫ أبو محيريز (عبد اهلل بن حمرييز اجلمحي‬، 121)‫ ت ؟ ه‬. ‫أبو محمد (نافع بن عباس و يقال ابن عياش‬
‫ أبو موسى (علي بن‬، 124)‫ ت ؟ ه‬. ‫ أبو معمر (عبد اهلل بن سخربة األزدي‬، 123)‫ ه‬366 ‫ ت‬. ‫معبد (نافذ موىل ابن عباس‬
‫ أبو وائل (شقيق بن سلمة‬، 126)‫ ه‬333 ‫ ت‬. ‫ أبو هاشم (حيىي بن أيب األسود الرماين‬، 125)‫ ه‬331 ‫ ت‬. ‫رباح اللخمي‬
‫ ابن المنكدر (حممد بن‬، 128)‫ ت ؟ ه‬. ‫ ابن األصبهاني (عبد الرمحن بن عبد اهلل بن األصبهاين‬، 127)‫ ه‬63 ‫ ت‬. ‫األسدي‬
‫ ابن أبي مليكة (عبد‬، 130)‫ ه‬30 ‫ ت‬. ‫ ابن أبي بكرة (عبد الرمحن بن أيب بكرة الثقفي‬، 129)‫ ه‬316 ‫ ت‬. ‫املنكدر القرشي‬
‫ ابن أيب هالل (سعيد‬، 132)‫ ه‬313 ‫ ت‬. ‫ ابن أيب جنيح (عبد اهلل بن أيب جنيح الثقفي‬، 131)‫ ه‬334 ‫ ت‬. ‫اهلل بن أيب مليكة‬
،
134
)‫ ه‬306 ‫ ت‬. ‫ ابن جريج املكي (عبد امللك بن عبد العزيز بن جريج‬، 133)‫ ه‬363/310 ‫ ت‬. ‫بن أيب هالل الليثي‬
،
138
‫ ابن‬، 136)‫ ه‬313 ‫ ت‬. ‫ ابن طاوس (عبد اهلل بن طاوس اليماني‬، 135)‫ ه‬336 ‫ابن شهاب حممد بن شهاب الزهري (ت‬
)‫ ه‬66 ‫ ت‬. ‫ أسلم العدوي (أسلم القرشي العدوي أبو خالد‬،
‫ األسود بن يزيد‬،
140
)‫ ه‬360 ‫ إسماعيل بن أيب خالد البجلي (ت‬،
115)
Mizzî,
‫ان‬
‫بن مهر‬
‫ األعمش (سليمان‬،
116) Mizzî,
145 Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII, 297-99.
‫بشير‬
)‫ ه‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫بن عائذ الطائي (ت ؟‬VIII,
‫أيوب‬517.
، 144)‫ ه‬333
117)،Mizzî,
118) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIV, 408-10.
115
119)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV,425-30.
542-47.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVII,
116
120)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
176-80.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
297-99.
117
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VIII,
517. 278.
121)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX,
118
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIV, 408-10.
122) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVI, 106-10.
119
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIV, 542-47.
120
123)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX,
268-71.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
176-80.
121
124)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XV, 7.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX,
278.
122
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
125)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,106-10.
426-30.
123
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIX, 268-71.
126)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXIV,
362-65.
124
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XV, 7.
125
127)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XII,
548-54.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,
426-30.
126
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXIV,
362-65.
128)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVII, 242.
127
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XII,
548-54.
129)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
503-08.
128
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVII, 242.
130) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVII, 5.
129
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 503-08.
130
131)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XV,5.256-58.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVII,
131
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XV,
256-58.
132)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
215-18.
132
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
215-18.
133)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XI,
94-96.
133
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XI, 94-96.
134
134)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVII,
338-52.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVII,
338-52.
135
135)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
419-43.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 419-43.
136
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XV,
130-32.
136)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XV,
130-32.
137
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
169.
137)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
169.
138
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, II, 529-531.
139
138)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II,
529-531.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, II, 444-45.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, III, 69-76.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, III, 233-235.
142
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VI, 519-23.
143
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XII, 76-91.
144
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, III, 403-04.
141
139
)‫ ه‬66 ‫ ت‬. ‫معقل (عبد اهلل بن معقل بن مقرن‬
)‫ ه‬316 ‫إسحاق بن عبد اهلل بن أبي طلحة (ت‬
)‫ه‬XVII,
310425-30.
‫ الحصين بن عبد الرحمن السلمي (ت‬،
142
Tehzîbu’l-Kemâl,
140
137
141
)‫ ه‬40 ‫بن قيس النخعي (ت‬
‫ إياس بن سلمة بن األكوع (ت‬، 143)‫ ه‬364 ‫ ت‬. ‫األعمش‬
‫ ابن المنكدر (حممد بن‬، 128)‫ ت ؟ ه‬. ‫ ابن األصبهاني (عبد الرمحن بن عبد اهلل بن األصبهاين‬، 127)‫ ه‬63 ‫ ت‬. ‫األسدي‬
‫ ابن أبي مليكة (عبد‬، 130)‫ ه‬30 ‫ ت‬. ‫ ابن أبي بكرة (عبد الرمحن بن أيب بكرة الثقفي‬، 129)‫ ه‬316 ‫ ت‬. ‫املنكدر القرشي‬
‫ ابن أيب هالل (سعيد‬، 132)‫ ه‬313 ‫ ت‬. ‫ ابن أيب جنيح (عبد اهلل بن أيب جنيح الثقفي‬، 131)‫ ه‬334 ‫ ت‬. ‫اهلل بن أيب مليكة‬
،
134
)‫ ه‬306 ‫ ت‬. ‫ ابن جريج املكي (عبد امللك بن عبد العزيز بن جريج‬، 133)‫ ه‬363/310 ‫ ت‬. ‫بن أيب هالل الليثي‬
،
138
404، /136
Yrd.
Doç.‫ت‬Dr.
Veysel
ÖZDEMİR
AKADEMİ
DERGİSİ
‫ابن‬
)‫ ه‬313
. ‫اليماني‬
‫طاوس‬
‫ ابن طاوس (عبد اهلل بن‬، 135)‫ ه‬336EKEV
‫الزهري (ت‬
‫حممد بن شهاب‬
‫ابن شهاب‬
)‫ ه‬66 ‫ ت‬. ‫ أسلم العدوي (أسلم القرشي العدوي أبو خالد‬،
‫ األسود بن يزيد‬،
140
)‫ ه‬360 ‫ إسماعيل بن أيب خالد البجلي (ت‬،
‫ األعمش (سليمان بن مهران‬،
‫ بشير‬،
،
148
137
139
)‫ ه‬316 ‫إسحاق بن عبد اهلل بن أبي طلحة (ت‬
142
145
)‫ ه‬66 ‫ ت‬. ‫معقل (عبد اهلل بن معقل بن مقرن‬
)‫ ه‬310 ‫ الحصين بن عبد الرحمن السلمي (ت‬،
)‫ أيوب بن عائذ الطائي (ت ؟ ه‬،
144
141
)‫ ه‬40 ‫بن قيس النخعي (ت‬
)‫ ه‬333 ‫ إياس بن سلمة بن األكوع (ت‬، 143)‫ ه‬364 ‫ ت‬. ‫األعمش‬
)‫ ه‬360 ‫ بكر بن عبد اهلل املزين (ت‬، 147)‫ ه‬336 ‫ بكر بن سوادة اجلذامي (ت‬، 146)‫بن يسار احلارثي (ت ؟ ه‬
115
151
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
116
150
)‫ ه‬334 ‫بن أسلم البناين (ت‬XVII,
‫ ثابت‬،425-30.
)‫ بيان بن بشر األمحسي (ت ؟ ه‬، 149)‫ ه‬333 ‫بكير بن عبد اهلل القرشي (ت‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII, 297-99.
152
117
‫(ت‬
‫ األزدي‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ جرير بن حازم‬، 153VIII,
)‫ ه‬310
)‫ ثمامة بن عبد اهلل بن أنس بن مالك (ت ؟ ه‬،
Mizzî,
517.‫ ثور بن زيد الديلي (ت‬،
118
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIV, 408-10.
،119156
)‫ ه‬333
‫ثابت األسدي (ت‬XIV,
‫بن أبي‬
‫ حبيب‬، 155)‫ ه‬30-30 ‫ جعفر بن عمرو بن أمية الضمري (ت‬، 154)‫ ه‬346
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
542-47.
120
Mizzî,
336
‫ ت‬. Tehzîbu’l-Kemâl,
‫(حلسن بن أيب احلسن‬XXXI,
‫البصري‬176-80.
‫ الحسن‬، 157)‫ ه‬361 ‫ ت‬.‫الحجاج الصواف (حجاج بن أيب عثمان الصواف‬
121
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIX, 278.
122
Mizzî,
XVI,‫اعي‬
106-10.
336
‫ ت‬. Tehzîbu’l-Kemâl,
‫(حسن بن مسلم بن يناق‬
‫ الحسن بن مسلم اخلز‬، 159)‫ ه‬33/30 ‫ الحسن بن احلنفية اهلامشي (ت‬، 158)‫ه‬
123
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIX, 268-71.
162
124 ‫ حميد بن‬،
‫عبد‬
)‫ ه‬361 ‫(ت‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XV,‫الطويل‬
7. ‫ حميد بن أيب محيد‬،
125
161
)‫ ه‬331 ‫ الحكم بن عتيبة الكندي (ت‬،
160
)‫ه‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XX,
‫اجلمحي‬
‫ حنظلة بن أبي سفيان‬، 164)‫ه‬426-30.
336-360 ‫ حميد بن هالل العدوي (ت‬، 163)‫ ه‬330 ‫الرحمن بن عوف (ت‬
126
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXIV, 362-65.
127167
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
،128
)‫ه‬Mizzî,
366
/33 ‫بن ثابت (ت‬XII,
‫يد‬II,‫ز‬548-54.
‫ خارجة بن‬، 166)‫ ه‬301-303 ‫ حيوة بن شريح التجييب (ت‬، 165)‫ ه‬303 ‫(ت‬
139)
Tehzîbu’l-Kemâl,
444-45.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVII,
242.
129
140)
Tehzîbu’l-Kemâl,
III,
‫بن‬
‫يا‬Mizzî,
‫زكر‬Mizzî,
، 169
)‫ه‬
363-364 ‫(ت‬
)‫كريا‬69-76.
‫ ز‬503-08.
‫ زكريا بن أيب زائدة الوادعي (أبو حيىي بن‬، 168)‫ ه‬363 ‫خالد بن مهران احلذاء (ت‬
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
130
Mizzî,
XVII,
5.
141)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
III, 233-235.
172 Tehzîbu’l-Kemâl,
131 ،
‫سامل‬
)‫ه‬
310 ‫القرشي (ت‬XV,
‫أسلم‬256-58.
‫ زيد بن‬، 171)‫ زهدم بن مضرب األزدي (ت ؟ ه‬، 170)‫إسحاق املكي (ت ؟ ه‬
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
142) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VI, 519-23.
132
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
215-18.
‫اهلل‬
‫عبد‬Mizzî,
‫سالم بن‬Tehzîbu’l-Kemâl,
، 174)‫ ه‬366-XVI,
34 ‫(ت‬
‫ سالم بن أبي الجعد األشجعي‬، 173)‫ ت ؟ ه‬. ‫العدوي (سامل أبو الغيث املدىن‬
133
143)
76-91.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl, XI,XII,
94-96.
134
144)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
403-04.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVII,
338-52.
‫(ت‬
‫األسدي‬
‫جبير‬
‫ سعيد بن‬، 176
)‫ه‬III,334
/330 ‫ سعد بن إبراهيم القرشي (ت‬، 175)‫ ه‬364 ‫بن عمر بن اخلطاب (ت‬
135
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
419-43.
145) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, III, 478-79.
136
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XV,
146)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
IV,130-32.
187-88.
137
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVI, 169.
138
147)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
IV,
214-16.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, II, 529-531.
145
139 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, III, 478-79.
148)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
IV,
216-18.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II,
444-45.
146
140 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IV, 187-88.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
III,
69-76.
149)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
IV,
242-46.
147
141 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IV, 214-16.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, III, 233-235.
148
150)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
IV,
303-05.
142 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IV, 216-18.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VI, 519-23.
149
143
151)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
IV,
342-49.
Mizzî,
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl, IV,
XII,242-46.
76-91.
150
144 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IV, 303-05.
152)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
IV,
405-08.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
III,
403-04.
151
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IV, 342-49.
153) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IV, 416-17.
152
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IV, 405-08.
153
154)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
524-31.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
IV,IV,
416-17.
154
155)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
67-69.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
IV,V,524-31.
155
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
V, V,
67-69.
156)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
358-62.
156
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, V, 358-62.
157) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, V, 443.
157
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, V, 443.
158
158)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
95-127.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VI,VI,
95-127.
159
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VI,VI,
89-95.
159)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
89-95.
160
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VI,VI,
325-26.
160)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
325-26.
161
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VII, 114-20.
161) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VII, 114-20.
162
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VII, 355-66.
163
162)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VII,
355-66.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VII,
378-81.
164
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VII,
403-07.
163)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VII,
378-81.
165
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VII,
443-47.
164)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VII,
403-07.
166
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VII, 478-82.
167
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VIII, 8-13.
168
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VIII, 177-81.
169
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IX, 359-62.
170
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IX, 356-57.
171
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IX, 396-98.
172
‫ جرير بن حازم األزدي (ت‬،
،
)‫ ه‬310 ‫ ثور بن زيد الديلي (ت‬،
156
)‫ ه‬333 ‫ حبيب بن أبي ثابت األسدي (ت‬،
155
)‫ ثمامة بن عبد اهلل بن أنس بن مالك (ت ؟ ه‬،
)‫ ه‬30-30 ‫ جعفر بن عمرو بن أمية الضمري (ت‬، 154)‫ ه‬346
336 ‫ ت‬. ‫ الحسن البصري (حلسن بن أيب احلسن‬، 157)‫ ه‬361 ‫ ت‬.‫الحجاج الصواف (حجاج بن أيب عثمان الصواف‬
336 ‫ ت‬. ‫ الحسن بن مسلم اخلزاعي (حسن بن مسلم بن يناق‬، 159)‫ ه‬33/30 ‫ الحسن بن احلنفية اهلامشي (ت‬، 158)‫ه‬
BUHÂRÎ’NİN
MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN
405
‫ حميد بن عبد‬، 162)‫ ه‬361 ‫ حميد بن أيب محيد الطويل (ت‬، 161)‫ ه‬331 ‫ الحكم بن عتيبة الكندي (ت‬، 160
)‫ه‬
OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
‫ حنظلة بن أبي سفيان اجلمحي‬، 164)‫ ه‬336-360 ‫ حميد بن هالل العدوي (ت‬، 163)‫ ه‬330 ‫الرحمن بن عوف (ت‬
،
167
)‫ ه‬366/33 ‫ خارجة بن زيد بن ثابت (ت‬، 166)‫ ه‬301-303 ‫ حيوة بن شريح التجييب (ت‬، 165)‫ ه‬303 ‫(ت‬
‫ زكريا بن‬، 169)‫ ه‬363-364 ‫ زكريا بن أيب زائدة الوادعي (أبو حيىي بن زكريا) (ت‬، 168)‫ ه‬363 ‫خالد بن مهران احلذاء (ت‬
‫ سامل‬،
172
)‫ ه‬310 ‫ زيد بن أسلم القرشي (ت‬،
‫ سالم بن عبد اهلل‬،
174
171
)‫ زهدم بن مضرب األزدي (ت ؟ ه‬،
)‫ ه‬366-34 ‫ سالم بن أبي الجعد األشجعي (ت‬،
‫ سعيد بن جبير األسدي (ت‬،
176
173
170
)‫إسحاق املكي (ت ؟ ه‬
)‫ ت ؟ ه‬. ‫العدوي (سامل أبو الغيث املدىن‬
)‫ ه‬334/330 ‫ سعد بن إبراهيم القرشي (ت‬، 175)‫ ه‬364 ‫بن عمر بن اخلطاب (ت‬
‫ سعيد بن أبي عروبة‬، 179)‫ ه‬306 ‫ سعيد بن أبي بردة األشعري (ت‬، 178)‫ سعد بن عبيدة السلمي (ت ؟ ه‬، 177)‫ ه‬30
336 ‫ سعيد بن عمرو األموي (ت بعد‬، 181)‫ ه‬336 ‫ سعيد بن أبي سعيد املقربي (ت‬، 180)‫ ه‬304/300 ‫العدوي (ت‬
145
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,184
. ‫رجاء‬
‫(سلمان أَبُو‬
‫ أبو رجاء‬، III,)‫ه‬478-79.
‫ سعيد بن ميناء املكي (ت ؟‬، 183)‫ ه‬31 ‫ سعيد بن المسيب القرشي (ت‬، 182)‫ه‬
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl, IV, 187-88.
146
Mizzî,‫مسلم‬
Tehzîbu’l-Kemâl,
IV, 214-16.
. ‫األحول‬
‫األحول (سليمان بن أيب‬
‫ سليمان‬، 186)‫ ه‬334 ‫ ت‬. ‫ أبو رجاء العطاردي (عمران بن ملحان‬، 185)‫ت ؟ ه‬
147
148
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IV, 216-18.
363
/364Tehzîbu’l-Kemâl,
‫بن يسار اهلاليل (ت‬IV,‫سليمان‬
، 188)‫ ه‬361 ‫ سليمان التيمي سليمان بن طرخان التيمي (ت‬،
Mizzî,
242-46.
149
150
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
191
187
)‫ت ؟ ه‬
IV, 303-05.
151
، Mizzî,
)‫ ه‬364
‫ ت‬. ‫بن شراحيل‬IV,
‫عامر‬342-49.
- ‫ الشعبي (عامر الشعبي‬، 190)‫ ه‬360 ‫ سنان بن أبي سنان الديلي (ت‬، 189)‫ه‬
Tehzîbu’l-Kemâl,
152
Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ قبل‬Mizzî,
‫ت‬Mizzî,
. ‫عوف‬
‫عبد الرحمن بن‬IV,
‫بن‬VII,
(405-08.
‫اهيم‬443-47.
‫ صالح بن إبر‬، 192)‫ ه‬363/316 ‫ ت‬. ‫الشيباني (سليمان بن فريوز الشيباين‬
165)
Tehzîbu’l-Kemâl,
153
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IV, 416-17.
154195 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VII, 478-82.
166)
Tehzîbu’l-Kemâl,
524-31.
، Mizzî,
)‫ ه‬366
-316 ‫ (ت بعد‬IV,
‫الدوسي‬
‫ صالح بن كيسان‬، 194)‫ صالح بن خوات األنصاري (ت ؟ ه‬، 193)‫ ه‬334
155
Tehzîbu’l-Kemâl,
VIII,
8-13.
167)
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
V,
67-69.
198
156
)‫ه‬
46 Tehzîbu’l-Kemâl,
‫(ت‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫صلة بن زفر العبسي‬
، 197177-81.
)‫ صفوان بن يعلى بن أمية (ت ؟ ه‬، 196)‫ ه‬46 ‫صفوان بن محرز المازني (ت‬
Mizzî,
V,VIII,
358-62.
168)
Mizzî,
157
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
V,IX,
443.359-62.
200Tehzîbu’l-Kemâl,
169)
Mizzî,
‫ بن‬Mizzî,
‫طلحة‬
، Tehzîbu’l-Kemâl,
)‫ ه‬331 ‫البجلي (ت‬
‫ طارق بن شهاب‬، 199)‫ ه‬40 ‫ ت‬. ‫ الصنابحي (عبد الرمحن بن عسيلة الصناحبي‬،
158
VI, 95-127.
170)
159203 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IX, 356-57. 202
Tehzîbu’l-Kemâl,
، Mizzî,
)‫ه‬Mizzî,
366
-30 ‫القرشي (ت‬VI,
‫سعد‬89-95.
‫بن‬
‫ عامر‬، )‫ ه‬363 ‫ عاصم األحول (ت‬، 201)‫ ه‬333 ‫مصرف اإليامي (ت‬
160
Tehzîbu’l-Kemâl,
396-98.
171)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VI,IX,
325-26.
161
Tehzîbu’l-Kemâl,
114-20.
Tehzîbu’l-Kemâl,
12-17.
172)
‫سعد‬Mizzî,
‫بن‬Mizzî,
‫سهل‬
‫ عباس بن‬، 205)‫ه‬VII,X,
‫(ت ؟‬
‫ عباد بن عبد اهلل بن الزبير‬، 204)‫ ه‬40 ‫ ت‬- ‫عباد بن تميم املازين (له رؤية‬
162
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VII,
X,355-66.
179-80.
173)
163
‫ أبي‬Mizzî,
‫بن‬Mizzî,
‫ اهلل‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫عبد‬Tehzîbu’l-Kemâl,
، 207)‫ ت ؟ ه‬.VII,
‫النوفلي‬
‫ عبد اهلل بن أبي حسين (عبد اهلل بن عبد الرمحن‬، 206)‫ ه‬336 ‫األنصاري (ت‬
378-81.
174)
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, X, 130-32.
164
209
Tehzîbu’l-Kemâl, VII, 403-07.
36Mizzî,
‫(ت‬
‫اهلامشي‬
‫عبد اهلل بن احلنيفة‬
)‫ ه‬330 ‫ عبد اهلل بن بريدة األسلمي (ت‬، 208)‫ ه‬30 ‫قتادة األنصاري (ت‬
165
Tehzîbu’l-Kemâl,
X,،443-47.
145-54.
175)
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VII,
166
Tehzîbu’l-Kemâl,
X,478-82.
240-46.
176)
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VII,
167
177 Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VIII,
8-13.
Tehzîbu’l-Kemâl,
X,
358-74.
177)
Mizzî,
168 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, X, 358-74.
178 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VIII, 177-81.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
X,
290-91.
Tehzîbu’l-Kemâl,
X,
290-91.
178)
Mizzî,
169
179 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IX, 359-62.
Tehzîbu’l-Kemâl,
X,X,
345-47.
170 Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
345-47.
179)
Mizzî,
180 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IX, 356-57.
Tehzîbu’l-Kemâl, XI, 5-11.
171 Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XI,
5-11.
180)
Mizzî,
181 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IX, 396-98.
172 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, X, 466-72.
182 Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
X,
12-17.
Tehzîbu’l-Kemâl,
X,
466-72.
181)
Mizzî,
173 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XI, 18-19.
183 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, X, 179-80.
Tehzîbu’l-Kemâl,
18-19.
182)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XI,XI,
66-75.
174 Mizzî,
184 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, X, 130-32.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XI,XI,
84-85.
Tehzîbu’l-Kemâl,
66-75.
183)
Mizzî,
175 Mizzî,
185 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, X, 145-54.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XI,XI,
260-61.
176 Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
84-85.
184)
Mizzî,
186 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, X, 240-46.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXII, 356-59.
187
Tehzîbu’l-Kemâl,
XI,
260-61.
185)
Mizzî,
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XII, 62.
188
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
186)
Mizzî,
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XII, 5-12.356-59.
189
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XII,
100-05.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XII,
62.
187)
Mizzî,
190
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XII,
151.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XII,
5-12.
188)
Mizzî,
191
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIV, 28-40.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XII,
100-05.
189)
Mizzî,
192
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XI, 444-47.
193
Tehzîbu’l-Kemâl,
XII,
151.
190)
Mizzî,
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIII, 6-7.
194
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIII,
35.28-40.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV,
191)
Mizzî,
195
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIII, 79-83.
196
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIII, 211-12.
197
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIII, 218.
198
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIII, 233-34.
199
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVII, 282-84.
200
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIII, 341-42.
‫‪ 30‬ه)‪ ، 177‬سعد بن عبيدة السلمي (ت ؟ ه)‪ ، 178‬سعيد بن أبي بردة األشعري (ت ‪ 306‬ه)‪ ، 179‬سعيد بن أبي عروبة‬
‫العدوي (ت ‪ 304/300‬ه)‪ ، 180‬سعيد بن أبي سعيد املقربي (ت ‪ 336‬ه)‪ ، 181‬سعيد بن عمرو األموي (ت بعد ‪336‬‬
‫ه)‪ ، 182‬سعيد بن المسيب القرشي (ت ‪ 31‬ه)‪ ، 183‬سعيد بن ميناء املكي (ت ؟ ه)‪ ، 184‬أبو رجاء (سلمان أَبُو رجاء ‪.‬‬
‫ت ؟ ه)‪ ، 185‬أبو رجاء العطاردي (عمران بن ملحان ‪ .‬ت ‪ 334‬ه)‪ ، 186‬سليمان األحول (سليمان بن أيب مسلم األحول ‪.‬‬
‫‪187‬‬
‫‪406 //364‬‬
‫(ت‪Yrd.‬‬
‫‪Doç.‬‬
‫‪Veysel‬‬
‫‪ÖZDEMİR‬‬
‫‪363‬‬
‫يسار‪Dr.‬اهلاليل‬
‫سليمان بن‬
‫‪EKEV‬بن طرخان التيمي (ت ‪ 361‬ه)‪، 188‬‬
‫‪ AKADEMİ‬سليمان‬
‫‪ ،DERGİSİ‬سليمان التيمي‬
‫ت ؟ ه)‬
‫ه)‪ ، 189‬سنان بن أبي سنان الديلي (ت ‪ 360‬ه)‪ ، 190‬الشعبي (عامر الشعبي ‪ -‬عامر بن شراحيل ‪ .‬ت ‪ 364‬ه)‪، 191‬‬
‫‪192‬‬
‫الشيباني (سليمان بن فريوز الشيباين ‪ .‬ت ‪ 363/316‬ه)‬
‫‪193‬‬
‫‪ 334‬ه)‬
‫‪194‬‬
‫‪195‬‬
‫‪ ،‬صالح بن خوات األنصاري (ت ؟ ه)‬
‫‪196‬‬
‫صفوان بن محرز المازني (ت ‪ 46‬ه)‬
‫‪ ،‬صالح بن إبراهيم (بن عبد الرحمن بن عوف ‪ .‬ت قبل‬
‫‪ ،‬صالح بن كيسان الدوسي (ت بعد ‪ 366-316‬ه)‬
‫‪197‬‬
‫‪ ،‬صفوان بن يعلى بن أمية (ت ؟ ه)‬
‫‪199‬‬
‫‪ ،‬الصنابحي (عبد الرمحن بن عسيلة الصناحبي ‪ .‬ت ‪ 40‬ه)‬
‫مصرف اإليامي (ت ‪ 333‬ه)‪ ، 201‬عاصم األحول (ت ‪ 363‬ه)‬
‫‪204‬‬
‫عباد بن تميم املازين (له رؤية ‪ -‬ت ‪ 40‬ه)‬
‫‪206‬‬
‫األنصاري (ت ‪ 336‬ه)‬
‫‪200‬‬
‫‪ ،‬طلحة بن‬
‫‪203‬‬
‫‪ ،‬عامر بن سعد القرشي (ت ‪ 366-30‬ه)‬
‫‪205‬‬
‫‪ ،‬عباد بن عبد اهلل بن الزبير (ت ؟ ه)‬
‫‪209‬‬
‫‪،‬‬
‫‪ ،‬عباس بن سهل بن سعد‬
‫‪207‬‬
‫‪ ،‬عبد اهلل بن أبي حسين (عبد اهلل بن عبد الرمحن النوفلي ‪ .‬ت ؟ ه)‬
‫‪208‬‬
‫‪198‬‬
‫‪ ،‬صلة بن زفر العبسي (ت ‪ 46‬ه)‬
‫‪ ،‬طارق بن شهاب البجلي (ت ‪ 331‬ه)‬
‫‪202‬‬
‫‪،‬‬
‫‪ ،‬عبد اهلل بن أبي‬
‫قتادة األنصاري (ت ‪ 30‬ه) ‪ ،‬عبد اهلل بن بريدة األسلمي (ت ‪ 330‬ه) ‪ ،‬عبد اهلل بن احلنيفة اهلامشي (ت ‪36‬‬
‫ه)‪ ، 210‬عبد اهلل بن خباب األنصاري (ت ‪ 363‬ه)‪ ، 211‬عبد اهلل بن دينار القرشي (أبو عبد الرمحن بن عبد اهلل بن دينار ‪.‬‬
‫‪177‬‬
‫بن ‪X,‬‬
‫‪358-74.‬‬
‫‪Mizzî,‬عبد‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬ه)‪، 214‬‬
‫عون املزين (ت ‪303‬‬
‫ت ‪ 334‬ه)‪ ، 212‬عبد اهلل بن شداد بن الهادي الليثي (ت ‪ 61‬ه)‪ ، 213‬عبد اهلل‬
‫‪215‬‬
‫اهلل بن الفضل القرشي (ت ‪ 316‬ه)‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, X, 290-91.‬‬
‫‪178‬‬
‫‪Mizzî,‬ليلى‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬بن أبي‬
‫‪ ، 216X,‬عبد الرحمن‬
‫‪345-47.‬ه)‬
‫‪ ،‬عبد اهلل بن كعب األنصاري (ت ‪34‬‬
‫‪180‬‬
‫‪179‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XI, 5-11.‬‬
‫‪181‬‬
‫‪ Mizzî,‬بن‬
‫‪ Tehzîbu’l-Kemâl,‬عبد اهلل‬
‫‪466-72.‬ه)‪ ، 218X,‬عبد الرحمن بن‬
‫األنصاري (ت ‪ 61‬ه)‪ ، 217‬عبد الرحمن بن كعب بن مالك األنصاري (ت ‪33-34‬‬
‫‪182‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,220‬‬
‫‪18-19.‬‬
‫األعرج‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬بن هرمز‬
‫‪ ، XI,‬عبد الرحمن‬
‫‪XI,‬ه)‬
‫‪330‬‬
‫كعب األنصاري (ت ‪ 336-36‬ه)‪ ، 219‬عبد الرحمن بن القاسم التيمي (ت‬
‫)‪192‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪444-47.‬‬
‫‪183‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XI, 66-75.‬‬
‫‪184‬‬
‫‪223 Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫)‪193‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XI,XIII,‬‬
‫‪84-85.‬‬
‫‪Mizzî,‬عبد‬
‫‪، Mizzî,‬‬
‫‪ 316‬ه)‬
‫صهيب البناين (ت‬
‫‪ 6-7.‬بن‬
‫(ت ‪ 334‬ه)‪ ، 221‬عبد الرحمن بن يزيد النخعي (ت ‪ 61‬ه)‪ ، 222‬عبد العزيز‬
‫‪185‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XI,‬‬
‫‪260-61.‬‬
‫‪194) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XIII, 35.‬‬
‫‪186‬‬
‫‪Mizzî,‬عمري‬
‫‪Mizzî,‬بن‬
‫الملك‬
‫‪ 336‬ه)‪ ، 225‬عبد‬
‫(ت‬
‫الكريم بن مالك اجلزري (ت ‪ 334‬ه)‪ ، 224‬عبد الملك بن حبيب األسدي‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XXII,‬‬
‫‪356-59.‬‬
‫)‪195‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XIII,‬‬
‫‪79-83.‬‬
‫‪187‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XII, 62.‬‬
‫‪188‬‬
‫)‪196‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪XIII,‬‬
‫‪، 228‬‬
‫ه)‬
‫‪ Tehzîbu’l-Kemâl,‬؟‬
‫‪(Tehzîbu’l-Kemâl,‬ت‬
‫‪XII,‬أبي لبابة األسدي‬
‫بن‬
‫‪211-12.‬عبدة‬
‫اللخمي (ت ‪ 310‬ه)‪ ، 226‬عبد الواحد بن أيمن املخزومي (ت ؟ ه)‪، 227‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪5-12.‬‬
‫‪189‬‬
‫)‪197‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪218.‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪100-05.‬‬
‫عدي‬
‫بن‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬اهلل‬
‫عبيد‬
‫‪ 36 XII,‬ه)‪، 230‬‬
‫‪(XIII,‬ت‬
‫مسعود‬
‫عبيد اهلل بن أبي رافع املدين (ت ؟ ه)‪ ، 229‬عبيد اهلل بن عبد اهلل بن عتبة بن‬
‫‪190‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XII,‬‬
‫‪151.233-34.‬‬
‫)‪198‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XIII,‬‬
‫‪191‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪28-40.‬‬
‫عثمان‬
‫‪، 233Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬ه)‬
‫‪XIV,‬السلماىن (ت ‪03‬‬
‫عمرو‬
‫‪ 282-84.‬بن‬
‫القرشي (ت ‪ 30‬ه)‪ ، 231‬عبيد اهلل بن عمر العدوي (ت ‪ 361‬ه)‪ ، 232‬عبيدة‬
‫)‪199‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪XVII,‬‬
‫‪192‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XI, 444-47.‬‬
‫‪235Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪193‬‬
‫)‪200‬‬
‫‪XIII,‬‬
‫‪ Mizzî,‬بن‬
‫‪Mizzî,‬عروة‬
‫‪، Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫التميمي ‪ .‬ت ‪ 336‬ه)‬
‫‪341-42.‬اهلل‬
‫بن عبد اللَّه بن سراقة (ت ‪ 336‬ه)‪ ، 234‬عثمان بن موهب (عثمان بن عبد‬
‫‪XIII,‬‬
‫‪6-7.‬‬
‫‪194‬‬
‫)‪201‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XIII,‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XIII,‬‬
‫‪35.433-37.‬‬
‫‪195‬‬
‫‪، 238‬‬
‫‪ 336‬ه)‬
‫‪ XIII,‬رباح القرشي (ت‬
‫‪79-83.‬بن أيب‬
‫الزبري بن العوام (ت ‪ 36‬ه)‪ ، 236‬عروة بن المغيرة الثقفي (ت ‪ 36‬ه)‪ ، 237‬عطاء‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫)‪202‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XIII,‬‬
‫‪485-91.‬‬
‫‪196‬‬
‫‪240‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XIII,‬‬
‫‪211-12.‬‬
‫‪366‬‬
‫(ت‬
‫عباس‬
‫ابن‬
‫موىل‬
‫عكرمة‬
‫‪،‬‬
‫ه)‬
‫عطاء بن يزيد اجلندعي (ت ‪ 360‬ه)‪ ، 239‬عقيل بن خالد األيلي (ت ‪366‬‬
‫)‪203‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XIV,‬‬
‫‪21-22.‬‬
‫‪197‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIII, 218.‬‬
‫‪198‬‬
‫)‪204‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XIV,‬‬
‫‪108-12.‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XIII,‬‬
‫‪233-34.‬‬
‫‪199‬‬
‫)‪205‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XIV,282-84.‬‬
‫‪136-37.‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XVII,‬‬
‫‪200‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XIII,‬‬
‫‪341-42.‬‬
‫)‪206‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XIV,‬‬
‫‪212-14.‬‬
‫‪209‬‬
‫‪201‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIII,‬‬
‫‪XIV, 433-37.‬‬
‫‪328-32.‬‬
‫)‪207‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XV, 205-06.‬‬
‫‪210‬‬
‫‪202‬‬
‫‪XVI, 485-91.‬‬
‫‪85-87.‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIII,‬‬
‫‪211‬‬
‫‪203‬‬
‫)‪208‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XV,21-22.‬‬
‫‪440-41.‬‬
‫‪449.‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XIV,‬‬
‫‪212‬‬
‫‪204‬‬
‫‪471-74.‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XIV,‬‬
‫‪108-12.‬‬
‫)‪209‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XIV,‬‬
‫‪328-32.‬‬
‫‪213‬‬
‫‪205‬‬
‫‪XV,‬‬
‫‪81-84.‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XIV,‬‬
‫‪136-37.‬‬
‫)‪210‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XVI,‬‬
‫‪85-87.‬‬
‫‪214‬‬
‫‪206‬‬
‫‪XV, 395-401.‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIV,‬‬
‫‪212-14.‬‬
‫)‪211‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIV, 449.‬‬
‫‪215‬‬
‫‪207‬‬
‫‪432-34.‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XV, 205-06.‬‬
‫‪216‬‬
‫‪208‬‬
‫)‪212‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XIV,‬‬
‫‪471-74.‬‬
‫‪473-75.‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XV,‬‬
‫‪440-41.‬‬
‫‪217‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XVII,‬‬
‫)‪213‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XV, 372-76.‬‬
‫‪81-84.‬‬
‫‪218‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XVII,‬‬
‫)‪214‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XV, 369-70.‬‬
‫‪395-401.‬‬
‫‪219‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVII, 238.‬‬
‫‪220‬‬
‫)‪215‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XV,‬‬
‫‪432-34.‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVII, 347-51.‬‬
‫‪221‬‬
‫)‪216‬‬
‫‪Mizzî,‬‬
‫‪Tehzîbu’l-Kemâl,‬‬
‫‪XV,‬‬
‫‪473-75.‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVII, 467-71.‬‬
‫‪222‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII, 12-13.‬‬
‫‪223‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII, 147-49.‬‬
‫‪224‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII, 252-57.‬‬
‫‪225‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII, 297-99.‬‬
‫‪226‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII, 370-75.‬‬
‫‪227‬‬
‫‪Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII, 446-47.‬‬
. ‫ عبد اهلل بن دينار القرشي (أبو عبد الرمحن بن عبد اهلل بن دينار‬، 211)‫ ه‬363 ‫ عبد اهلل بن خباب األنصاري (ت‬، 210)‫ه‬
BUHÂRÎ’NİN
MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE
TESÂHÜLÜNÜN
‫ عبد‬، 214OLMADIĞI
)‫ ه‬303 ‫املزين (ت‬
‫عون‬İLGİLİ
‫عبد اهلل بن‬
، 213)‫ ه‬61 ‫ عبد اهلل بن شداد بن الهادي الليثي (ت‬، 212)‫ ه‬334407
‫ت‬
OLUP
İLE
DEĞERLENDİRMELER
‫ عبد الرحمن بن أبي ليلى‬،
‫ عبد الرحمن بن عبد اهلل بن‬،
216
215
)‫ ه‬34 ‫ عبد اهلل بن كعب األنصاري (ت‬،
)‫ ه‬316 ‫اهلل بن الفضل القرشي (ت‬
218
)‫ ه‬33-34 ‫ عبد الرحمن بن كعب بن مالك األنصاري (ت‬، 217)‫ ه‬61 ‫األنصاري (ت‬
‫ عبد الرحمن بن هرمز األعرج‬، 220)‫ ه‬330 ‫ عبد الرحمن بن القاسم التيمي (ت‬، 219)‫ ه‬336-36 ‫كعب األنصاري (ت‬
‫ عبد‬، 223)‫ ه‬316 ‫ عبد العزيز بن صهيب البناين (ت‬، 222)‫ ه‬61 ‫ عبد الرحمن بن يزيد النخعي (ت‬، 221)‫ ه‬334 ‫(ت‬
‫ عبد الملك بن عمري‬،
،
225
)‫ ه‬336 ‫ عبد الملك بن حبيب األسدي (ت‬،
228
)‫ عبدة بن أبي لبابة األسدي (ت ؟ ه‬،
‫ عبيد اهلل بن عدي‬،
227
)‫ ه‬334 ‫الكريم بن مالك اجلزري (ت‬
)‫ عبد الواحد بن أيمن املخزومي (ت ؟ ه‬،
)‫ ه‬36 ‫ عبيد اهلل بن عبد اهلل بن عتبة بن مسعود (ت‬،
)‫ ه‬03 ‫ عبيدة بن عمرو السلماىن (ت‬،
232
229
226
)‫ ه‬310 ‫اللخمي (ت‬
)‫عبيد اهلل بن أبي رافع املدين (ت ؟ ه‬
)‫ ه‬361 ‫ عبيد اهلل بن عمر العدوي (ت‬، 231)‫ ه‬30 ‫القرشي (ت‬
‫ عروة بن‬، 235)‫ ه‬336 ‫ ت‬. ‫ عثمان بن موهب (عثمان بن عبد اهلل التميمي‬، 234)‫ ه‬336 ‫بن عبد اللَّه بن سراقة (ت‬
‫ عثمان‬،
233
230
224
، 238)‫ ه‬336 ‫ عطاء بن أيب رباح القرشي (ت‬، 237)‫ ه‬36 ‫ عروة بن المغيرة الثقفي (ت‬، 236)‫ ه‬36 ‫الزبري بن العوام (ت‬
366 ‫ عكرمة موىل ابن عباس (ت‬، 240)‫ ه‬366 ‫ عقيل بن خالد األيلي (ت‬، 239)‫ ه‬360 ‫عطاء بن يزيد اجلندعي (ت‬
‫ علقمة بن قيس‬، 243)‫ العالء بن المسيب الكاهلي (ت ؟ ه‬، 242)‫ ه‬336 ‫ عكرمة بن خالد املخزومي (ت بعد‬، 241)‫ه‬
31 ‫ علي بن حسين بن علي بن أيب طالب (ت‬، 245)‫ ه‬60-00 ‫ علقمة بن وقاص العتواري (ت‬، 244)‫ ه‬03 ‫النخعي (ت‬
217)
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVII, 372-76.
209
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV, 328-32.
‫حفصة‬
‫ بن أيب‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ عمارة‬، 248)‫ ه‬336
‫النخعي (ت‬
218)
Mizzî,
XVII,
369-70.‫ علي بن مدرك‬،
210
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVI, 85-87.
247
)‫ علي بن سويد بن منجوف (ت ؟ ه‬،
246
)‫ه‬
211
219)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
238.
Mizzî,
449.
‫سفيان‬
‫بن أيب‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫عمرو‬
( ‫جارية الثقفي‬XIV,
‫بن‬XVII,
‫ُسيد‬
‫بن أ‬
‫ عمر‬، 250)‫ عمارة بن القعقاع بن شربمة (ت ؟ ه‬، 249)‫ ه‬313 ‫األزدي (ت‬
212
220)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVII,
347-51.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV,
471-74.
213
‫محمد‬
‫عمر بن‬
، 253)‫ (ت ؟ ه‬XV,
‫أفلح‬XVII,
‫كثير بن‬
‫ عمر بن‬، 252)‫ عمر بن سعيد القرشي (ت ؟ ه‬، 251)‫ ت ؟ ه‬. ‫الثقفي‬
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
81-84.
221)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
467-71.
214
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XV,
395-401.
222)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
12-13.
‫بن‬
، 256
)‫ األموي (ت ؟ ه‬XV,
‫عثمان‬
‫عمرو بن‬
، 255)‫ ه‬330 ‫ عمرو بن دينار اجلمحي (ت‬، 254)‫ ه‬360 ‫العمري (ت‬
215 ‫عمرو‬
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
432-34.
223)
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII, 147-49.
216
259
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XV,‫بن‬473-75.
،22)
)‫ه‬Mizzî,
366
‫يحيى األنصاري (ت‬
‫عمرو‬252-57.
، 258)‫ ه‬40 ‫ عمرو بن ميمون األودي (ت‬، 257)‫ ه‬330 ‫مرة املرادي (ت‬
217
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVII,
372-76.
218
225)
Mizzî,
XVIII,
297-99.
Mizzî,
XVII,
369-70.
‫اهلمداين‬
‫حيىي‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫بن‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ فراس‬، 261)‫ ه‬366
‫(ت‬
‫األموي‬
‫ عنبسة بن سعيد‬، 260)‫ ه‬360 ‫عمرة بنت عبد الرمحن األنصارية (ت‬
219
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVII,
238.370-75.
226)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
264
220 ‫ قرة‬،
‫بن‬
)‫ ه‬334 ‫السدوسي (ت‬
‫دعامة‬
‫ قتادة بن‬، 263)‫ ه‬360 ‫ قاسم بن محمد التيمي (ت‬، 262)‫ ه‬333 ‫(ت‬
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVII,
347-51.
227)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
446-47.
221
267
266
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVII, 467-71.
،228)
63 ‫(ت‬
‫بن ُعباد القيسي‬XVIII,
‫قيس‬
،12-13.
)‫ ه‬66 ‫ قيس بن أيب حازم البجلي (ت‬، 265)‫ ه‬306 ‫خالد السدوسي (ت‬
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
541.
222 )‫ه‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
223
229)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX,147-49.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
‫(ت‬
‫التيمي‬
‫احلسن‬
‫ كهمس بن‬، 269
)‫ ه‬3634-36.
‫ كريب بن أيب مسلم القرشي (ت‬، 268)‫ ه‬336 ‫قيس بن مسلم اجلديل (ت‬
224
230)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX,252-57.
73-77.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
272
271
225
)‫ه‬
363Tehzîbu’l-Kemâl,
‫(ت‬
‫بن جرب القرشي‬XVIII,
‫مجاهد‬
،112-16.
)‫ ه‬33 ‫ ت‬- ‫ مالك بن أوس بن الحدثان النصري (له رؤية‬، 270)‫ ه‬363
Mizzî,
231)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX,297-99.
226
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
370-75.
232)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX,
124-29.
227 ‫(ت‬
41
‫اهلامشي‬
‫ حممد بن احلنفية‬XVIII,
، 274
)‫ه‬446-47.
366 ‫ محمد بن جبير القرشي (ت‬، 273)‫ مجزأة بن زاهر األسلمي (ت ؟ ه‬،
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
233)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX,
266-68.
228
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII, 541.
229
234)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX,
413-18.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX,
34-36.
230
241
235)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX,
422-24.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX,
73-77.
231 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XX, 264-92.
242
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX,
112-16.
236)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,
11-24.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,
249-50.
232
243 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIX, 124-29.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
237)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,541-53.
37-38.
233 Mizzî,
244 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIX, 266-68.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,
300-07.
238)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,
69-85.
234 Mizzî,
245 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIX, 413-18.
Tehzîbu’l-Kemâl, XX, 313-14.
235 Mizzî,
239)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,422-24.
123-24.
246
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX,
236 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XX, 382-403.
247
240)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,
242-45.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,
11-24.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,
458-59.
237
248
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,
37-38.
241)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,
264-92.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
126-28.
238
249 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XX, 69-85.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
242)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,238-40.
249-50.
239 Mizzî,
250 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XX, 123-24.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
261-62.
240 Mizzî,
243)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
541-53.
251 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XX, 242-45.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXII, 44-46.
252
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXI, 364-65.
253
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXI, 491.
254
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXI, 499-502.
255
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXII, 5-12.
256
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXII, 153-56.
257
408 / Yrd. Doç. Dr. Veysel ÖZDEMİR
EKEV AKADEMİ DERGİSİ
‫ علقمة بن قيس‬، 243)‫ العالء بن المسيب الكاهلي (ت ؟ ه‬، 242)‫ ه‬336 ‫ عكرمة بن خالد املخزومي (ت بعد‬، 241)‫ه‬
31 ‫ علي بن حسين بن علي بن أيب طالب (ت‬، 245)‫ ه‬60-00 ‫ علقمة بن وقاص العتواري (ت‬، 244)‫ ه‬03 ‫النخعي (ت‬
‫ عمارة بن أيب حفصة‬،
248
)‫ ه‬336 ‫ علي بن مدرك النخعي (ت‬،
250
‫ عمر بن أُسيد بن جارية الثقفي (عمرو بن أيب سفيان‬،
‫ عمر بن محمد‬،
‫ عمرو بن‬،
،
256
)‫ ه‬366 ‫ عمرو بن يحيى األنصاري (ت‬،
‫ فراس بن حيىي اهلمداين‬،
‫ قرة بن‬،
،
267
264
261
)‫ ه‬330 ‫ عمرو بن دينار اجلمحي (ت‬،
254
252
)‫ عمر بن سعيد القرشي (ت ؟ ه‬،
255
)‫ ه‬40 ‫ عمرو بن ميمون األودي (ت‬،
)‫ ه‬366 ‫ عنبسة بن سعيد األموي (ت‬،
)‫ ه‬334 ‫ قتادة بن دعامة السدوسي (ت‬،
)‫ ه‬63 ‫ قيس بن ُعباد القيسي (ت‬،
‫ كهمس بن احلسن التيمي (ت‬،
272
)‫ عمارة بن القعقاع بن شربمة (ت ؟ ه‬،
)‫ عمر بن كثير بن أفلح (ت ؟ ه‬،
258
266
269
)‫ علي بن سويد بن منجوف (ت ؟ ه‬،
249
253
)‫ عمرو بن عثمان األموي (ت ؟ ه‬،
259
247
263
260
)‫ ه‬313 ‫األزدي (ت‬
251
)‫ ت ؟ ه‬. ‫الثقفي‬
)‫ ه‬360 ‫العمري (ت‬
)‫ ه‬330 ‫مرة املرادي (ت‬
)‫ ه‬360 ‫ قاسم بن محمد التيمي (ت‬،
)‫ ه‬36 ‫ كريب بن أيب مسلم القرشي (ت‬،
)‫ ه‬363 ‫ مجاهد بن جرب القرشي (ت‬،
)‫ه‬
)‫ ه‬360 ‫عمرة بنت عبد الرمحن األنصارية (ت‬
)‫ ه‬66 ‫ قيس بن أيب حازم البجلي (ت‬،
271
257
246
268
265
262
)‫ ه‬333 ‫(ت‬
)‫ ه‬306 ‫خالد السدوسي (ت‬
)‫ ه‬336 ‫قيس بن مسلم اجلديل (ت‬
)‫ ه‬33 ‫ ت‬- ‫ مالك بن أوس بن الحدثان النصري (له رؤية‬، 270)‫ ه‬363
41
‫اهلامشي‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ حممد بن احلنفية‬، 274
)‫ه‬300-07.
366 ‫ محمد بن جبير القرشي (ت‬، 273)‫ مجزأة بن زاهر األسلمي (ت ؟ ه‬،
244)‫(ت‬
Mizzî,
XX,
245) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XX, 313-14.
246) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XX, 382-403.
241
247)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,
458-59.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,
264-92.
242
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,
249-50.
248)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
126-28.
243
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
541-53.
249)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
238-40.
244
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,
300-07.
250)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
261-62.
245
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XX, 313-14.
251) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXII, 44-46.
246
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XX, 382-403.
252)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
364-65.
247
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,
458-59.
248
253)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
491.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXI, 126-28.
249
254)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
499-502.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
238-40.
250
255)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
5-12.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
261-62.
251
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
44-46.
256)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
153-56.
252
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
364-65.
257)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
232-36.
253
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
491.261-66.
258)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
254
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXI, 499-502.
259) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXII, 295-97.
255
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXII, 5-12.
256
260)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXV,
241-42.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
153-56.
257
261)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
408-09.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXII, 232-36.
258
262)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII,
153-54.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
261-66.
259
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
295-97.
263)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII,
427-35.
260
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXV,
264)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII,241-42.
498-517.
261
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
408-09.
265)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII,
577-80.
262
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII,
153-54.
266)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIV,
10-16.
263
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIII, 427-35.
267) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIV, 64-69.
264
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIII, 498-517.
265
268)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIV,
81-83.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII,
577-80.
266
269)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIV,
172-74.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIV, 10-16.
267
270)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIV,
232-33.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIV,
64-69.
268
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIV,
81-83.
271)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
212-24.
269
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIV,
172-74.
272)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
228-35.
270
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIV, 232-33.
271
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVII, 212-24.
272
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVII, 228-35.
273
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVII, 241-42.
)‫ ه‬366 ‫ عمرو بن يحيى األنصاري (ت‬،
،
‫ فراس بن حيىي اهلمداين‬،
‫ قرة بن‬،
،
267
264
261
)‫ ه‬40 ‫ عمرو بن ميمون األودي (ت‬،
)‫ ه‬366 ‫ عنبسة بن سعيد األموي (ت‬،
)‫ ه‬334 ‫ قتادة بن دعامة السدوسي (ت‬،
)‫ ه‬63 ‫ قيس بن ُعباد القيسي (ت‬،
266
263
260
)‫ ه‬330 ‫مرة املرادي (ت‬
)‫ ه‬360 ‫عمرة بنت عبد الرمحن األنصارية (ت‬
)‫ ه‬360 ‫ قاسم بن محمد التيمي (ت‬،
265
)‫ ه‬66 ‫ قيس بن أيب حازم البجلي (ت‬،
262
)‫ ه‬333 ‫(ت‬
)‫ ه‬306 ‫خالد السدوسي (ت‬
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ269
RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN
‫ كهمس بن احلسن التيمي (ت‬، )‫ ه‬36 ‫ كريب بن أيب مسلم القرشي (ت‬، 268)‫ ه‬336 ‫ بن مسلم اجلديل (ت‬409
‫قيس‬
OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
272
)‫ ه‬363 ‫ مجاهد بن جرب القرشي (ت‬، 271)‫ ه‬33 ‫ ت‬- ‫ مالك بن أوس بن الحدثان النصري (له رؤية‬، 270)‫ ه‬363
41 ‫ حممد بن احلنفية اهلامشي (ت‬، 274)‫ ه‬366 ‫ محمد بن جبير القرشي (ت‬، 273)‫ مجزأة بن زاهر األسلمي (ت ؟ ه‬،
336 ‫ محمد بن علي بن احلسني بن علي بن أيب طالب (ت‬، 276)‫ ه‬336 ‫ محمد بن سيرين األنصاري (ت‬، 275)‫ه‬
279
241 ‫ محمد‬،
‫بن‬
)‫ ه‬333 ‫حبان (ت‬
‫ محمد بن يحيى‬، 278)‫ ه‬360 ‫ ت‬. ‫ الزبيدي (حممد بن الوليد الزبيدي‬، 277)‫ه‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,‫بن‬264-92.
242
،243282Mizzî,
)‫ ه‬03Tehzîbu’l-Kemâl,
‫األجدع اهلمداين (ت‬XX,
‫ بن‬249-50.
‫ مسروق‬، 281)‫ مخارق بن أيب املخارق (ت ؟ ه‬، 280)‫ ه‬366 ‫يوسف األعرج (ت‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXII, 541-53.
244
Mizzî,
XX,‫بن‬300-07.
‫مصعب‬
، 284Tehzîbu’l-Kemâl,
)‫ ه‬360 ‫ ت‬. ‫مسيب‬
‫ املسيب بن رافع األسدي (أبو العالء‬، 283)‫ ه‬301 ‫مسعر بن كدام العامري (ت‬
245
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XX, 313-14.
،246287Mizzî,
)‫ ه‬313
‫املعتمر السلمي (ت‬XX,
‫منصور بن‬
، 286)‫ ه‬331 ‫ معاوية بن قرة املزين (ت‬، 285)‫ ه‬361 ‫بن سعد الزهري (ت‬
Tehzîbu’l-Kemâl,
382-403.
247
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XX, 458-59.
289
‫(ت‬
)‫ ه‬126-28.
363 ‫ موسى بن عقبة القرشي (ت‬، 288)‫موسى بن أبي عائشة اهلمداين (ت ؟ ه‬
248 ‫ مهدي بن ميمون األزدي‬،
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXI,
249
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
‫وهب‬
، 292)‫ه‬
330 ‫ابن عمر (ت‬XXI,
‫موىل‬238-40.
‫ نافع‬، 291)‫ ه‬33 ‫ نافع بن جبير بن مطعم بن عدي بن نوفل (ت‬، 290)‫ ه‬343
250
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXI, 261-62.
251
Mizzî,
XXII,
‫بن‬
‫أنس‬
‫ بن‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ هشام بن زيد‬، 294)‫ه‬
36644-46.
‫ هاشم بن هاشم السعدي الزهري (ت‬،
252
293
)‫ ه‬334 ‫بن كيسان القرشي (ت‬
Mizzî,
297 Tehzîbu’l-Kemâl, XXI, 364-65. 296
253 ‫ ه‬،
‫الل‬
313 ‫ اليماين (ت‬XXI,
‫بن منبه‬491.
‫ همام‬، )‫ ه‬360 ‫ هشام بن عروة بن الزبري بن العوام (ت‬، 295)‫مالك (ت ؟ ه‬
Mizzî, )‫ه‬
Tehzîbu’l-Kemâl,
254
299
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
‫كثير‬
)‫ ه‬310XXI,
‫ (ت‬499-502.
‫ يحيى بن أبي إسحاق احلضرمي‬، 298)‫ ت ؟ ه‬. ‫الوزان (هالل بن أيب محيد اجلهين‬
255 ‫ يحيى بن أبي‬،
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXII, 5-12.
256
302
Mizzî,
‫بن‬
‫يزيد‬
، Tehzîbu’l-Kemâl,
)‫اهلل القرشي (ت ؟ ه‬XXII,
‫بن عبد‬153-56.
‫ يحيى‬، 301)‫ ه‬361 ‫ يحيى بن سعيد األنصاري (ت‬، 300)‫ ه‬333 ‫الطائي (ت‬
257
273)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
241-42.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
232-36.
258
‫رومان‬
‫يد بن‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ يز‬Tehzîbu’l-Kemâl,
، 304)‫ ه‬360 ‫(ت‬
‫األسلمي‬
‫ يزيد بن أبي عبيد‬، 303)‫ ه‬336 ‫ ت‬. ‫ابي حبيب (يزيد بن قيس األزدي‬
Mizzî,
XXII,
261-66.
274)
Mizzî,
XXIV,
573-74.
259
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
295-97.
305
275)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
147-52. 306
260
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXV, 241-42. . )‫ ه‬313 ‫ يزيد بن الهاد الليثي (ت‬، )‫ ه‬316 ‫األسدي (ت‬
276)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
344-54.
261
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXII, 408-09.
262
277)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
136-41.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII,
153-54.
263
278)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
586-91.
274
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIII, 427-35.
264 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIV, 573-74.
275
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII,
498-517.
279)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
605-07.
265 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 147-52.
276
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII,
577-80.
280)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
49-51.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
344-54.
266
277 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIV, 10-16.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
136-41.
281)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
314.
267 Mizzî,
278 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIV, 64-69.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
586-91.
282)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
451-56.
268 Mizzî,
279 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIV, 81-83.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
605-07.
269 Mizzî,
283)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
461-68.
280
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIV,
172-74.
Tehzîbu’l-Kemâl, XXVII, 49-51.
270 Mizzî,
284)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
586-87.
281
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIV,
232-33.
271 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVII, 314.
282
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
212-24.
285)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
24-25.
272 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVII, 451-56.
283 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVII, 228-35.
286)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
210-16.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
461-68.
273
284 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVII, 241-42.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
586-87.
287)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
546-54.
285
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
24-25.
288)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX,
90-91.
286
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
289)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX,210-16.
115-21.
287
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVIII, 546-54.
288
290)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
592-94.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIX, 90-91.
289
291)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX,
272-76.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX,
115-21.
290
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
292)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX,592-94.
298-305.
291
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX,
272-76.
293)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
137-38.
292
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIX, 298-305.
293
294)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
137-38.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 137-38.
294
295)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
224.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
137-38.
295
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
224.
296)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
232-41.
296
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXX, 232-41.
297)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
298-99.
297
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXX, 298-99.
298
298)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
328-29.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXX, 328-29.
299
299)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
199-201.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 199-201.
300
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 504-11.
301
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 346-58.
302
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 416.
303
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXII, 102-06.
304
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXII, 206.
305
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXII, 122-23.
،
)‫ ه‬313 ‫ منصور بن املعتمر السلمي (ت‬،
‫ مهدي بن ميمون األزدي (ت‬،
‫ وهب‬،
)‫ ه‬363 ‫ موسى بن عقبة القرشي (ت‬،
292
)‫ ه‬330 ‫ نافع موىل ابن عمر (ت‬،
‫ هشام بن زيد بن أنس بن‬،
297
)‫ ه‬331 ‫ معاوية بن قرة املزين (ت‬،
289
291
)‫ ه‬361 ‫بن سعد الزهري (ت‬
288
)‫موسى بن أبي عائشة اهلمداين (ت ؟ ه‬
)‫ ه‬33 ‫ نافع بن جبير بن مطعم بن عدي بن نوفل (ت‬، 290)‫ ه‬343
294
)‫ ه‬366 ‫ هاشم بن هاشم السعدي الزهري (ت‬،
296
293
)‫ ه‬334 ‫بن كيسان القرشي (ت‬
410‫ ه‬/، Yrd.
Dr.‫اليماين‬
Veysel
‫الل‬
)‫ ه‬Doç.
313 ‫(ت‬
‫ منبه‬ÖZDEMİR
‫ همام بن‬، )‫ ه‬360 ‫الزبري بن العوام (ت‬EKEV
‫ عروة بن‬AKADEMİ
‫ هشام بن‬، 295)‫ه‬DERGİSİ
‫مالك (ت ؟‬
‫ يحيى بن أبي كثير‬، 299)‫ ه‬310 ‫ يحيى بن أبي إسحاق احلضرمي (ت‬، 298)‫ ت ؟ ه‬. ‫الوزان (هالل بن أيب محيد اجلهين‬
‫ يزيد بن‬، 302)‫ يحيى بن عبد اهلل القرشي (ت ؟ ه‬، 301)‫ ه‬361 ‫ يحيى بن سعيد األنصاري (ت‬، 300)‫ ه‬333 ‫الطائي (ت‬
‫ يزيد بن رومان‬،
304
)‫ ه‬360 ‫ يزيد بن أبي عبيد األسلمي (ت‬،
2.1.3.
303
)‫ ه‬336 ‫ ت‬. ‫ابي حبيب (يزيد بن قيس األزدي‬
Etbâu’t-tâbiîn
tabakasından
olanlar
. 306)‫ ه‬313 ‫الليثي (ت‬
‫ يزيد بن الهاد‬، 305)‫ه‬
316 ‫األسدي (ت‬
Kitâbu’l-Meğâzî’nin rivâyetlerinde yer alan mevsûkiyetlerinde ittifak
2.1.3. Etbâu’t-tâbiîn tabakasından olanlar
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIV, 573-74.
edilmiş
veya çoğunlukla
tevsik edilmiş etbâu’t-tâbiînin sayısı 125’dir.
274
275
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI,
147-52. yer alan mevsûkiyetlerinde ittifak edilmiş veya
Kitâbu’l-Meğâzî’nin
rivâyetlerinde
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
344-54.
Bunların
isimleri
şöyledir:
çoğunlukla
tevsik edilmiş
etbâu’t-tâbiînin
sayısı 125’dir. Bunların isimleri şöyledir:
277
276
278
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 136-41.
Tehzîbu’l-Kemâl,
586-91.
‫ بن‬Mizzî,
‫ذئب (حممد‬
‫ ابن أبي‬، 308)‫ه‬XXVI,
360-363
‫ إبراهيم بن سعد الزهري (ت‬، 307)‫ ه‬306 ‫أبان بن يزيد العطار (ت‬
279
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 605-07.
Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ بن‬Mizzî,
‫عدي حممد‬
‫ ابن أبي‬، 310)‫ ه‬XXVII,
361 ‫ت‬49-51.
. ‫ ابن أبي زائدة (حيىي بن زكريا اهلمداين‬، 309)‫ ه‬303 ‫ ت‬. ‫أيب ذئب العامري‬
281
280
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVII, 314.
‫ بن‬Mizzî,
‫(عبد الرمحن‬
‫ ابن مهدي‬، 312)‫ه‬
331 ‫ت‬
. ‫ ابن علية (إمساعيل بن إبراهيم بن مقسم‬، 311)‫ ه‬336 ‫إبراهيم السلمي (ت‬
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
451-56.
282
283
XXVII, 461-68.
‫وهب‬Mizzî,
‫اهلل بن‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ ابن وهب (عبد‬، 314
)‫ ه‬333 ‫ ت‬. ‫ ابن نمير (عبد اهلل بن منري اهلمداين‬، 313)‫ ه‬336 ‫ ت‬. ‫مهدي العنربي‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVII, 586-87.
284
316
Tehzîbu’l-Kemâl,
24-25.
‫حممد‬Mizzî,
‫اهيم بن‬
‫ أبو إسحاق (إبر‬، XXVIII,
)‫ ه‬343
‫ ت‬. ‫ أبو األحوص (سالم بن سليم احلنفي‬،
285
286
315
)‫ ه‬334 ‫ ت‬. ‫القرشي‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVIII,
210-16.
287
‫ ت‬Mizzî,
. ‫اليشكري‬
‫بشر (ورقاء بن عمر‬XXVIII,
‫ أبو‬، 318546-54.
)‫ ه‬363 ‫ ت‬. ‫ أبو أسامة (محاد بن أسامة القرشي‬، 317)‫ ه‬360 ‫ ت‬. ‫الفزاري‬
Tehzîbu’l-Kemâl,
288
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX, 90-91.
289
‫شهاب‬
‫ أبو‬Tehzîbu’l-Kemâl,
، 321)‫ ه‬366 ‫ (ت‬XXIX,
‫الطيالسي‬115-21.
‫ أبو داود‬، 320)‫ ه‬304 ‫ ت‬. ‫ أبو حمزة (حممد بن ميمون املروزي‬، 319)‫؟ ه‬
Mizzî,
290
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
592-94.
‫امللك‬Mizzî,
‫عامر (عبد‬
‫ أبو‬، 323)‫ ه‬336
‫ ت‬. ‫النبيل‬
‫ أبو عاصم (الضحاك بن خملد‬، 322)‫ ه‬343 ‫ ت‬. ‫(عبد ربه بن نافع الكناين‬
291
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIX, 272-76.
300) Mizzî,325
Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 504-11.
292
Mizzî,
‫معاوية‬
‫ أبو‬،Tehzîbu’l-Kemâl,
)‫ ه‬304 ‫ ت‬. XXIX,
‫ األوزاعي‬298-305.
‫ أبو عمرو األوزاعي (عبد الرمحن بن عمرو‬، 324)‫ ه‬366 ‫ ت‬. ‫بن عمرو القيسي‬
293
301)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
346-58.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
137-38.
294
‫الفضل‬
‫ نعيم‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫أبو‬Tehzîbu’l-Kemâl,
، 327)‫ ه‬336 ‫ت‬
.XXXI,
‫السدوسي‬
‫ أبو النعمان (حممد بن الفضل‬، 326)‫ ه‬336 ‫ ت‬. ‫(حممد بن خازم األعم‬
Mizzî,
XXX,
137-38.
302)
Mizzî,
416.
295
Mizzî,
XXX,
224.102-06. 329
330
303)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
‫بن‬
‫األسود‬
،Tehzîbu’l-Kemâl,
)‫ ه‬361 ‫الباهلي (ت‬
‫سعد‬
‫ أزهر بن‬، )‫ ه‬333 ‫ آدم بن أيب إياس (ت‬، 328)‫ ه‬336 ‫بن دكني (ت‬
296
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXX, 232-41.
304)
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXII, 206.
297
333
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
298-99.
،305)
)‫ه‬Mizzî,
330
‫يوسف األزرق (ت‬XXX,
‫بن‬XXXII,
‫إسحاق‬
، 332)‫ ه‬366 ‫ أنس بن عياض الليثي (ت‬، 331)‫ ه‬366 ‫عامر شاذان (ت‬
298
Tehzîbu’l-Kemâl,
122-23.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
328-29.
299
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
199-201.
306)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
169-71.
300
307 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 504-11.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II,
24-26.
307)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II,
24-26.
301
308 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 346-58.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II, II,
88-94.
308)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
88-94.
302
309
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
416.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
630-42.
303
310
309)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
630-42.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
102-06.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
305-11.
304
311 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXII, 206.
310)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
305-11.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIV,
321-24.
305
312 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXII, 122-23.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
III,XXIV,
23-32.321-24.
311)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
306
313 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXII, 169-71.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVII,
430-42.
312)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
III, 23-32.
314
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVI, 225-28.
315
313)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVII,
430-42.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
277-86.
316
314)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
225-28.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XII,
282-85.
317
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II, XVI,
167-70.
315)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
277-86.
318
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VII, 217-24.
316) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XII, 282-85.
319
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXX, 433-37.
320
317)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II, 167-70.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
544-48.
321
318)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
217-24.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XI,VII,
401-08.
322
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
485-87.
319)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
433-37.
323
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIII, 281-90.
320)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
544-48.
324
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII, 364-69.
325
321)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XI,
401-08.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVII, 307-15.
326
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 125-33.
327
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 287-92.
328
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIII, 197-219.
329
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, II, 301-07.
330
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, II, 323-25.
331
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, III, 226-28.
‫ ابن أبي عدي حممد بن‬،
)‫ ه‬361 ‫ ت‬. ‫ ابن أبي زائدة (حيىي بن زكريا اهلمداين‬،
‫ ابن مهدي (عبد الرمحن بن‬،
312
)‫ ه‬303 ‫ ت‬. ‫أيب ذئب العامري‬
)‫ ه‬331 ‫ ت‬. ‫ ابن علية (إمساعيل بن إبراهيم بن مقسم‬، 311)‫ ه‬336 ‫إبراهيم السلمي (ت‬
‫ ابن وهب (عبد اهلل بن وهب‬، 314)‫ ه‬333 ‫ ت‬. ‫ ابن نمير (عبد اهلل بن منري اهلمداين‬، 313)‫ ه‬336 ‫ ت‬. ‫مهدي العنربي‬
‫ أبو إسحاق (إبراهيم بن حممد‬،
316
)‫ ه‬343 ‫ ت‬. ‫ أبو األحوص (سالم بن سليم احلنفي‬،
315
)‫ ه‬334 ‫ ت‬. ‫القرشي‬
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE
TESÂHÜLÜNÜN
411
‫ ت‬. ‫ أبو بشر (ورقاء بن عمر اليشكري‬، 318)‫ ه‬363 ‫ ت‬. ‫القرشي‬
‫ أبو أسامة (محاد بن أسامة‬، 317)‫ ه‬360 ‫ ت‬. ‫اري‬
‫الفز‬
OLUP OLMADIĞI
İLE
İLGİLİ
DEĞERLENDİRMELER
321
320
319
‫ أبو شهاب‬،
)‫ ه‬366 ‫ أبو داود الطيالسي (ت‬،
‫ أبو عامر (عبد امللك‬،
‫ أبو معاوية‬،
325
323
)‫ ه‬304 ‫ ت‬. ‫ أبو حمزة (حممد بن ميمون املروزي‬،
)‫ ه‬336 ‫ ت‬. ‫ أبو عاصم (الضحاك بن خملد النبيل‬،
)‫؟ ه‬
322
)‫ ه‬343 ‫ ت‬. ‫(عبد ربه بن نافع الكناين‬
)‫ ه‬304 ‫ ت‬. ‫ أبو عمرو األوزاعي (عبد الرمحن بن عمرو األوزاعي‬، 324)‫ ه‬366 ‫ ت‬. ‫بن عمرو القيسي‬
‫ أبو نعيم الفضل‬، 327)‫ ه‬336 ‫ ت‬. ‫ أبو النعمان (حممد بن الفضل السدوسي‬، 326)‫ ه‬336 ‫ ت‬. ‫(حممد بن خازم األعم‬
‫ األسود بن‬، 330)‫ ه‬361 ‫ أزهر بن سعد الباهلي (ت‬، 329)‫ ه‬333 ‫ آدم بن أيب إياس (ت‬، 328)‫ ه‬336 ‫بن دكني (ت‬
، 333)‫ ه‬330 ‫ إسحاق بن يوسف األزرق (ت‬، 332)‫ ه‬366 ‫ أنس بن عياض الليثي (ت‬، 331)‫ ه‬366 ‫عامر شاذان (ت‬
‫ حفص بن ميسرة العقيلي (ت‬، 335)‫ ه‬346 ‫ بكر بن مضر القرشي (ت‬، 334)‫ ه‬366 ‫إسماعيل بن جعفر األنصاري (ت‬
307
Tehzîbu’l-Kemâl, II, 24-26.
‫ بن‬Mizzî,
‫ بشر‬، 338
)‫ ه‬363 ‫ حماد بن مسعدة التميمي (ت‬،
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, II, 88-94.
308
337
)‫ ه‬304 ‫ حماد بن سلمة بن دينار (ت‬،
336
)‫ ه‬363
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
‫اليمامي‬
‫المثنى‬
‫ حجين بن‬، 340)‫ه‬
334630-42.
-330 ‫ حجاج بن المنهال األمناط (ت‬، 339)‫ ه‬360 ‫المفضل الرقاشي (ت‬
310
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
305-11.
343
311
‫ بن‬Mizzî,
‫ حبان‬، Tehzîbu’l-Kemâl,
)‫ ه‬364 ‫ثي (ت‬XXIV,
‫إسماعيل احلار‬
‫ حاتم بن‬، 342)‫ ه‬366 ‫ جرير بن عبد احلميد (ت‬، 341)‫ ه‬360 ‫(ت‬
321-24.
312
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
III, 23-32.
313
‫غياث‬
‫حفص بن‬
، 345)‫ ه‬336XVII,
‫علي (ت‬
‫ الحسن بن محمد بن أعين الحراني أبو‬، 344)‫ ه‬330 ‫هالل الباهلي (ت‬
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
430-42.
314
348Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVI, 225-28.
347
)‫ ه‬343 ‫ حماد بن زيد بن درهم األزدي (ت‬، 346)‫ ه‬330 ‫النخعي (ت‬
315 )‫ ه‬363 ‫ خالد بن عبد اهلل الطحان (ت‬،
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVI, 277-86.
316
Tehzîbu’l-Kemâl,
XII,
282-85.
‫(ت‬Mizzî,
‫التيمي‬
‫عدي‬
‫ زكريا بن‬، 350)‫ه‬
303
‫ زائدة بن قدامة الثقفي (ت‬، 349)‫ ه‬364/360 ‫ روح بن عبادة بن العالء (ت‬،
322)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
485-87.
317
Mizzî,353
Tehzîbu’l-Kemâl, II, 167-70.
XIII,
323)
Mizzî,
318
‫سفيان‬
، Tehzîbu’l-Kemâl,
)‫ه‬Tehzîbu’l-Kemâl,
360 ‫اليحمدي (ت‬
‫ربيع‬281-90.
‫ زياد بن ال‬، 352)‫ ه‬344-343 ‫ زهير بن معاوية اجلعفي (ت‬، 351)‫ ه‬333
Mizzî,
VII, 217-24.
319
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
364-69. 355
324)
Mizzî,
Mizzî,356
XXX, 433-37.
‫سليمان‬
، Tehzîbu’l-Kemâl,
)Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ ه‬333 ‫احلرشي (ت‬
‫الربيع‬544-48.
‫بن‬
‫ سعيد‬، )‫ ه‬336 ‫ سفيان بن عيينة اهلاليل (ت‬، 354)‫ ه‬303 ‫الثوري (ت‬
320
XVII,
307-15.
325)
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
321
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
401-08.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
125-33.
326)
Mizzî,
346
‫التميمي (ت‬
‫بن عبد الرمحن‬XI,
‫شيبان‬
، 358
)‫ ه‬306 ‫ شعبة بن احلجاج العتكي (ت‬، 357)‫ ه‬344 ‫بن بالل القرشي (ت‬
322
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
485-87.
XXVI, 287-92.
327)
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
323
‫ أبي‬Mizzî,
‫الحميد بن‬
‫ عبد‬، 361)‫ ه‬346
‫(ت‬281-90.
‫ عبثر بن القاسم الزبيدي‬، 360)‫ ه‬303 ‫ شعيب بن أيب محزة األموي (ت‬، 359)‫ه‬
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIII,
324
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII,
197-219.
328)
Mizzî,
364Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII, 364-69.
325 )‫ ه‬Mizzî,
340
‫(ت‬
‫العبدي‬
‫ياد‬
‫ز‬
‫بن‬
‫الواحد‬
‫عبد‬
، 363)‫ ه‬333 ‫ عبد الرزاق بن مهام احلمريي (ت‬، 362)‫ ه‬363 ‫أويس (ت‬
Tehzîbu’l-Kemâl,
II,
301-07.
329)
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVII, 307-15.
326
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
125-33.
Tehzîbu’l-Kemâl,
II,
323-25.
330)
Mizzî,
‫األعلى بن‬
‫عبد‬
، 366)‫ ه‬364 ‫(ت‬
‫التميمي‬
‫ عبد الصمد بن عبد الوارث‬، 365)‫ ه‬364 ‫ عبد السالم بن حرب املالئي (ت‬،
327
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
287-92.
Tehzîbu’l-Kemâl,
III,
226-28.
331)
Mizzî,
328
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIII, 197-219.
332)
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, III, 249-53.
329
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, II, 301-07.
330
334
Tehzîbu’l-Kemâl,
496-500.
333)
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II,
323-25.
III,II,
56-60.
331
335
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
III,
226-28.
Tehzîbu’l-Kemâl,
56-60.
334)
Mizzî,
IV,III,
227-29.
332
336
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
III,
249-53.
VII,
73-77.
Tehzîbu’l-Kemâl,
IV,
227-29.
335)
Mizzî,
333
337
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, II,
496-500.
VII,
253-69.
VII,
73-77.
336)
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
338
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VII, 283-85.
339
Tehzîbu’l-Kemâl,
VII,
253-69.
337)
Mizzî,
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IV, 148-151.
340
Tehzîbu’l-Kemâl,
VII,
283-85.
338)
Mizzî,
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, V, 457-59.
341
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
V,IV,
483-85.
Tehzîbu’l-Kemâl,
148-151.
339)
Mizzî,
342
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
IV,V,540-51.
Tehzîbu’l-Kemâl,
457-59.
340)
Mizzî,
343
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, V, 187-90.
341)
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, V, 483-85.
344
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, V, 328-30.
345
Tehzîbu’l-Kemâl,
540-51.
342)
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VI,IV,
306-08.
346
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VII,
Tehzîbu’l-Kemâl,
V, 56-70.
187-90.
343)
Mizzî,
347
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VII,
Tehzîbu’l-Kemâl,
V, 239-52.
328-30.
344)
Mizzî,
348
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VIII, 99-104.
Tehzîbu’l-Kemâl,
VI,
306-08.
345)
Mizzî,
349
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IX, 238-45.
350
Tehzîbu’l-Kemâl,
VII,
56-70.
346)
Mizzî,
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IX, 273-77.
351
Tehzîbu’l-Kemâl,
VII,
239-52.
347)
Mizzî,
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IX, 365-68.
352
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
IX,VIII,
420-25.
Tehzîbu’l-Kemâl,
99-104.
348)
Mizzî,
353
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IX, 458-59.
354
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XI, 154-68.
355
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XI, 177-96.
356
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, X, 428-29.
357
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XII, 372-77.
358
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XII, 479-95.
309
‫ حفص بن ميسرة العقيلي (ت‬،
‫ بشر بن‬،
338
‫ حبان بن‬،
343
)‫ ه‬346 ‫ بكر بن مضر القرشي (ت‬،
)‫ ه‬363 ‫ حماد بن مسعدة التميمي (ت‬،
‫ حجين بن المثنى اليمامي‬،
)‫ ه‬366 ‫إسماعيل بن جعفر األنصاري (ت‬
337
)‫ ه‬304 ‫ حماد بن سلمة بن دينار (ت‬،
340
)‫ ه‬334-330 ‫ حجاج بن المنهال األمناط (ت‬،
339
)‫ ه‬366 ‫ جرير بن عبد احلميد (ت‬،
345
)‫ ه‬363
)‫ ه‬360 ‫المفضل الرقاشي (ت‬
342
)‫ ه‬364 ‫ حاتم بن إسماعيل احلارثي (ت‬،
336
344
341
)‫ ه‬360 ‫(ت‬
412 /‫بن‬Yrd.
EKEV
‫غياث‬
‫حفص‬Doç.
، Dr.
)‫ ه‬Veysel
336 ‫(ت‬ÖZDEMİR
‫الحسن بن محمد بن أعين الحراني أبو علي‬
، AKADEMİ
)‫ ه‬330 ‫ (ت‬DERGİSİ
‫هالل الباهلي‬
348
)‫ ه‬363 ‫ خالد بن عبد اهلل الطحان (ت‬، 347)‫ ه‬343 ‫ حماد بن زيد بن درهم األزدي (ت‬، 346)‫ ه‬330 ‫النخعي (ت‬
‫ زكريا بن عدي التيمي (ت‬، 350)‫ ه‬303 ‫ زائدة بن قدامة الثقفي (ت‬، 349)‫ ه‬364/360 ‫ روح بن عبادة بن العالء (ت‬،
‫ سفيان‬،
‫ سليمان‬،
353
)‫ ه‬360 ‫ زياد بن الربيع اليحمدي (ت‬،
356
)‫ ه‬333 ‫ سعيد بن الربيع احلرشي (ت‬،
346 ‫ شيبان بن عبد الرمحن التميمي (ت‬،
‫ عبد الحميد بن أبي‬،
364
358
361
352
355
)‫ ه‬344-343 ‫ زهير بن معاوية اجلعفي (ت‬،
)‫ ه‬336 ‫ سفيان بن عيينة اهلاليل (ت‬،
)‫ ه‬306 ‫ شعبة بن احلجاج العتكي (ت‬،
)‫ ه‬346 ‫ عبثر بن القاسم الزبيدي (ت‬،
357
354
351
)‫ ه‬333
)‫ ه‬303 ‫الثوري (ت‬
)‫ ه‬344 ‫بن بالل القرشي (ت‬
360
)‫ ه‬303 ‫ شعيب بن أيب محزة األموي (ت‬، 359)‫ه‬
)‫ ه‬340 ‫ عبد الواحد بن زياد العبدي (ت‬، 363)‫ ه‬333 ‫ عبد الرزاق بن مهام احلمريي (ت‬، 362)‫ ه‬363 ‫أويس (ت‬
‫ عبد األعلى بن‬، 366)‫ ه‬364 ‫ عبد الصمد بن عبد الوارث التميمي (ت‬، 365)‫ ه‬364 ‫ عبد السالم بن حرب املالئي (ت‬،
‫ عبد العزيز بن المختار‬، 368)‫ ه‬366 ‫ عبد العزيز بن أيب حازم املخزومي (ت‬، 367)‫ ه‬363 ‫عبد األعل القرشي (ت‬
334
‫األودي‬
‫ريس‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ عبد اهلل بن إد‬، 370III,
)‫ ه‬306
‫ عبد العزيز بن عبد اهلل بن أبي سلمة الماجشون (ت‬، 369)‫األنصاري (ت ؟ ه‬
Mizzî,
56-60.
335
373
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
IV, ‫عمر‬
227-29.
‫بن‬
)‫النمريي (ت ؟ ه‬
‫ عبد اهلل بن‬، 372)‫ ه‬333 ‫ عبد اهلل بن رجاء الغداين (ت‬، 371)‫ ه‬333 ‫(ت‬
336 ‫ عبد اهلل‬،
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VII, 73-77.
337
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
336
‫الكالعي (ت‬
‫اهلل بن يوسف‬VII,
‫عبد‬253-69.
، 375)‫ ه‬333 ‫ عبد اهلل بن مسلمة احلارثي (ت‬، 374)‫ ه‬363 ‫املبارك احلنظلي (ت‬
338
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VII, 283-85.
378
339 ‫ عبد الوهاب‬،
‫بن‬
)‫ ه‬366 ‫(ت‬
‫ عبد الوارث بن سعيد‬، 377)‫ عبد المجيد بن سهيل الزهري (ت ؟ ه‬، 376)‫ه‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
IV, ‫العنربي‬
148-151.
340
349)
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IX, 238-45.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, V, 457-59.
380
363
‫العبدي (ت‬
‫عثمان بن عمر‬
،483-85.
)‫ ه‬364 ‫ عبدة بن سليمان الكويف (ت‬،
341
350)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
273-77.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
V, IX,
540-51.
351)‫احلداين‬
Mizzî,
365-68.
‫(ت‬
‫نصر‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ علي بن‬، )‫ ه‬IX,
363
‫ علي بن مسهر القرشي (ت‬،
343
342
383 IV,
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
382
379
)‫ ه‬336 ‫عبد اجمليد الثقفي (ت‬
)‫ علي بن المبارك اهلنائي (ت ؟ ه‬،
381
)‫ه‬
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
V, IX,
187-90.
352)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
420-25.
386
385
344
‫يحيى‬
‫بن‬
‫عمرو‬
،
)‫ه‬
363
‫(ت‬
)‫ ه‬336 ‫ عمر بن علي املقدمي (ت‬، 384)‫ ه‬364
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
V, ‫األنصاري‬
328-30. ‫ عمرو بن الحارث‬،
353) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IX, 458-59.
345
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VI, 388
306-08.
346
‫ت‬
. ‫اهلذيل‬
‫جعفر‬
‫غندر (حممد بن‬VII,
،XI,56-70.
)‫ ه‬333/364 ‫ عيسى بن يونس السبيعي (ت‬، 387)‫بن سعيد القرشي (ت ؟ ه‬
354)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
154-68.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
347
355)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XI,239-52.
177-96.
‫بن‬Mizzî,
‫أنس‬
‫بن‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫مالك‬
، 391)‫ ه‬340VII,
‫(ت‬
‫الفهمي‬
‫ الليث بن سعد‬، 390)‫ ه‬330 ‫ قبيصة بن عقبة السوائي (ت‬، 389)‫ ه‬331
348
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VIII,
356)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
X, 99-104.
428-29.
349
Mizzî,
IX,XII,
238-45.
‫؟‬350
‫(ت‬
‫كثير‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫أبي‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫محمد بن جعفر بن‬
، 393
)‫ ه‬303 ‫ مالك بن مغول البجلي (ت‬، 392)‫ ه‬343 ‫مالك بن أيب عامر (ت‬
357)
Mizzî,
372-77.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
IX,
273-77.
396
358)‫بن‬Mizzî,
XII,‫الفز‬
479-95.
351
‫معاذ‬
‫معاذ‬
،Tehzîbu’l-Kemâl,
)‫ ه‬331 ‫(ت‬
‫ مروان بن معاوية‬، 395)‫ ه‬333 ‫ محمد بن عبد اهلل الرقاشي (ت‬، 394)‫ه‬
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
IX,‫اري‬
365-68.
352
359)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XII,
592-97.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IX, 420-25. 398
353
360
‫(ت‬
‫املخزومي‬
‫عبد الرحمن‬IX,
‫بن‬XII,
‫المغيرة‬
، )‫ ه‬306 ‫ معمر بن بن راشد األزدي (ت‬، 397)‫ ه‬330 ‫العنربي (ت‬
360)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
516-20.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
458-59.
354
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XI,XIV,
154-68.
361)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
269-71.
355
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XI,XVI,
177-96.
362)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
444-45.
356
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, X, 428-29.
363)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
52-62.
357
367 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XII, 372-77.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVI, 359-62.
358
364)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
450-54.
368
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII,
XII, 479-95.
Mizzî,
120-24.
359
369
365)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
66-69.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XII,
592-97.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII, 195-96.
360
370
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XII,
516-20.
366)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
99-102.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
152-57.
361
371
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV,
269-71.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV,
293-300.
367)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
359-62.
362
372 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVI, 444-45.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV,
495-99.
368)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
120-24.
363
373
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
52-62.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XV,
348-49.
364
369)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
195-96.
374
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
450-54.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVI, 5-24.
365
375
370)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
152-57.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
66-69.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
136-42.
366
376
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
99-102.
371)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV,
293-300.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
333-36.
377
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
372)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV,269-70.
495-99.
378
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
478-82.
373) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XV, 348-49.
379
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII, 503-08.
374) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVI, 5-24.
380
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII, 530-33.
381
375)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
136-42.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX,
461-63.
382
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXI, 111-13.
383
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXI, 135-38.
384
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXI, 157-58.
385
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXI, 470-73.
386
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXI, 570-77.
387
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXII, 294.
‫ عبد العزيز بن المختار‬،
368
‫ عبد اهلل بن إدريس األودي‬،
)‫ ه‬366 ‫ عبد العزيز بن أيب حازم املخزومي (ت‬،
367
370
)‫ ه‬363 ‫عبد األعل القرشي (ت‬
)‫ ه‬306 ‫ عبد العزيز بن عبد اهلل بن أبي سلمة الماجشون (ت‬، 369)‫األنصاري (ت ؟ ه‬
BUHÂRÎ’NİN
‫ عبد اهلل بن‬، 373)‫ه‬MEĞÂZÎ
‫النمريي (ت ؟‬RİVÂYETLERİNDE
‫ عبد اهلل بن عمر‬، 372)‫ ه‬TESÂHÜLÜNÜN
333 ‫ عبد اهلل بن رجاء الغداين (ت‬،
OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ375
DEĞERLENDİRMELER
374
336 ‫ عبد اهلل بن يوسف الكالعي (ت‬،
‫ عبد الوهاب بن‬،
)‫ عبد المجيد بن سهيل الزهري (ت ؟ ه‬، 376)‫ه‬
‫ علي بن نصر احلداين (ت‬،
386
380
)‫ ه‬364 ‫ عبدة بن سليمان الكويف (ت‬،
383
)‫ ه‬363 ‫ علي بن مسهر القرشي (ت‬،
)‫ ه‬363 ‫ عمرو بن الحارث األنصاري (ت‬،
‫ ت‬. ‫ غندر (حممد بن جعفر اهلذيل‬،
391
385
382
379
)‫ ه‬336 ‫عبد اجمليد الثقفي (ت‬
)‫ علي بن المبارك اهلنائي (ت ؟ ه‬،
)‫ ه‬336 ‫ عمر بن علي املقدمي (ت‬،
388
)‫ ه‬333/364 ‫ عيسى بن يونس السبيعي (ت‬،
)‫ ه‬340 ‫ الليث بن سعد الفهمي (ت‬،
390
)‫ ه‬331 ‫ مروان بن معاوية الفزاري (ت‬،
395
‫ مالك بن أنس بن‬،
)‫ ه‬333413
‫(ت‬
)‫ ه‬363 ‫املبارك احلنظلي (ت‬
377
)‫ ه‬366 ‫ عبد الوارث بن سعيد العنربي (ت‬،
363 ‫ عثمان بن عمر العبدي (ت‬،
‫ عمرو بن يحيى‬،
)‫ ه‬333 ‫ عبد اهلل بن مسلمة احلارثي (ت‬،
378
371
387
384
381
)‫ه‬
)‫ ه‬364
)‫بن سعيد القرشي (ت ؟ ه‬
)‫ ه‬330 ‫ قبيصة بن عقبة السوائي (ت‬، 389)‫ ه‬331
‫ محمد بن جعفر بن أبي كثير (ت ؟‬، 393)‫ ه‬303 ‫ مالك بن مغول البجلي (ت‬، 392)‫ ه‬343 ‫مالك بن أيب عامر (ت‬
‫ معاذ بن معاذ‬،
396
360 ‫ المغيرة بن عبد الرحمن املخزومي (ت‬،
‫ معاوية بن عمرو‬،
،
404
367
398
401
)‫ ه‬306 ‫ معمر بن بن راشد األزدي (ت‬،
)‫ ه‬346 ‫ معاوية بن سالم احلبشي (ت‬،
)‫ ه‬330 ‫ مكي بن إبراهيم احلنظلي (ت‬،
)‫ ه‬333 ‫ محمد بن عبد اهلل الرقاشي (ت‬،
403
400
397
)‫ه‬
)‫ ه‬330 ‫العنربي (ت‬
)‫ ه‬331 ‫ محمد بن عرعرة القرشي (ت‬،
)‫ ه‬364 ‫ معتمر بن سليمان التيمي (ت‬،
394
402
399
)‫ه‬
)‫ ه‬336 ‫األزدي (ت‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVI,406
360
‫األزدي (ت‬
‫وهب بن جرير‬XVIII,
، 359-62.
)‫ه‬
‫ النضر بن محمد اجلرشي (ت ؟‬، 405)‫ ه‬361 ‫النضر بن مشيل املازين (ت‬
368
376)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
333-36.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
120-24.
369
XVIII,
269-70.
377)
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
‫الماجشون‬
‫ بن‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ يوسف‬، 409)‫ ه‬336
‫(ت‬195-96.
‫القطان‬
‫ يحيى بن سعيد‬، 408)‫ ه‬334 ‫ شام بن يوسف األبناوي (ت‬، 407)‫ه‬
370
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
152-57.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
478-82.
378)
Mizzî,
371
‫ بن‬Mizzî,
‫كيع‬Mizzî,
‫ و‬، 411
)‫ه‬
363 ‫السدوسي (ت‬
‫يعقوب‬
‫ يوسف بن‬، 410)‫ ه‬360 ‫ ت‬. ‫(يوسف بن يعقوب بن أيب سلمة املاجشون‬
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV,
293-300.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
503-08.
379)
372
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV,
495-99.
Tehzîbu’l-Kemâl,
530-33.
380)
Mizzî,
373
، 414
)‫ه‬
300
‫خالد الباهلي (ت‬XV,
‫بن‬XVIII,
‫وهيب‬
، 413)‫ ه‬336 ‫ وليد بن مسلم القرشي (ت‬، 412)‫ ه‬330 ‫اجلراح الرؤاسي (ت‬
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
348-49.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX,
461-63.
381)
Mizzî,
374
416 Tehzîbu’l-Kemâl, XVI, 5-24.
‫همام‬Mizzî,
،Mizzî,
)‫ ه‬Tehzîbu’l-Kemâl,
361 ‫بشري السلمي (ت‬
‫بن‬111-13.
‫ هشيم‬، 415)‫ ه‬303 ‫ ت‬. ‫هشام بن أيب عبد اهلل الدستوائي (أبو معاذ بن هشام‬
XXI,
382)
375
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl, XVI,
136-42.
376
419 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXI, 135-38.
383)
Mizzî,
333-36.
)‫ ه‬330Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ حماد الشيباين (ت‬XVI,
‫يحيى بن‬
، 418)‫ ه‬361 ‫ يحيى بن آدم األموي (ت‬، 417)‫ ه‬306 ‫بن يحيى العوذي (ت‬
377
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,269-70.
157-58.
384)
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
378
‫(ت‬Mizzî,
‫احملاريب‬
‫يعلى‬
‫ يحيى بن‬، 421XVIII,
)‫ه‬XXI,
336
‫ يحيى بن سعيد األموي (ت‬، 420)‫ ه‬361 ‫ يحيى بن حمزة احلضرمي (ت‬،
Tehzîbu’l-Kemâl,
470-73.
385)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
478-82.
379
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,503-08.
570-77.
386)
Mizzî,
‫صفوان‬
‫ بن‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫يسرة‬
، 424)‫ ه‬360XVIII,
‫(ت‬
‫اسطي‬
‫ يزيد بن هارون الو‬، 423)‫ ه‬363 ‫ يزيد بن زريع العيشي (ت‬، 422)‫ ه‬330
380
Mizzî,
530-33.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
294.
387)
Mizzî,
381
Mizzî,
461-63.
‫الرمحن‬
‫ عبد‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ بن‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ يعقوب‬، 426)‫ ه‬XIX,
366
‫ (ت‬62-75.
‫ يعقوب بن إبراهيم بن سعد بن إبراهيم القرشي‬، 425)‫ ه‬330 ‫اللخمي (ت‬
XXIII,
388)
Mizzî,
382
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXI, 111-13.
XXV, 5-9.
389)
Mizzî,
383
Mizzî,
XXI,‫عبيد‬
135-38.
‫يوسف‬
، 429Tehzîbu’l-Kemâl,
)‫ه‬Tehzîbu’l-Kemâl,
363 ‫الطناقسي (ت‬
‫ يعلى بن‬، 428)‫ ه‬306 ‫ يعل بن احلارث احملاريب (ت‬، 427)‫ ه‬363 ‫القاري (ت‬
384
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII,
481-89.
390)
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
157-58.
431
385
.
)‫ ه‬303 ‫ يونس بن يزيد األيلي (ت‬، 430)‫ ه‬300 ‫بن إسحاق السبيعي (ت‬
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIV,
255-78.
391)
Mizzî,
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXI, 470-73.
386
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
191-120.
392)
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
570-77.
387
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
294.158-61.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
393)
Mizzî,
388
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII,
399 Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,62-75.
539-48.
394)
Mizzî,
389 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVIII, 381-83.
400 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 5-9.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,108-09.
551-54.
395)
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
390
401 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIII, 481-89.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,184-85.
403-09.
396)
Mizzî,
391 Mizzî,
402 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIV, 255-78.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
207-10.
392 Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
132-37.
397)
Mizzî,
403 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVII, 191-120.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
250-55.
393 Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
303-11.
398)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
158-61.
404 Mizzî,
394 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVIII, 476-83.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
381-83.
399)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
539-48.
405 Mizzî,
395 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIX, 379-83.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
551-54.
406 Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
108-09.
400)
Mizzî,
396 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIX, 402-03.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
403-09.
407 Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
184-85.
401)
Mizzî,
397 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 121-24.
408 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVIII, 132-37.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
207-10.
402)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
265-68.
398 Mizzî,
409 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVIII, 303-11.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
329-42.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
250-55.
403)
Mizzî,
410
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
479-82.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
476-83.
404)
Mizzî,
411
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXII, 482-84.
412
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXX, 462-84.
413
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 86-98.
414
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 164-67.
415
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXX, 215-22.
416
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXX, 272-89
417
‫عمرو‬
‫معاوية‬Doç.
، 401Dr.
)‫ ه‬346
‫(ت‬ÖZDEMİR
‫ معاوية بن سالم احلبشي‬،
414 /‫بن‬Yrd.
Veysel
،
)‫ ه‬331 EKEV
‫القرشي (ت‬
‫محمد بن عرعرة‬
، 399)‫ه‬
AKADEMİ
DERGİSİ
404
)‫ ه‬330 ‫ مكي بن إبراهيم احلنظلي (ت‬، 403)‫ ه‬364 ‫ معتمر بن سليمان التيمي (ت‬، 402)‫ ه‬336 ‫األزدي (ت‬
360 ‫ وهب بن جرير األزدي (ت‬،
‫ يوسف بن الماجشون‬،
409
406
)‫ النضر بن محمد اجلرشي (ت ؟ ه‬،
414
)‫ ه‬300 ‫ وهيب بن خالد الباهلي (ت‬،
413
405
408
)‫ ه‬361 ‫النضر بن مشيل املازين (ت‬
)‫ ه‬334 ‫ شام بن يوسف األبناوي (ت‬، 407)‫ه‬
)‫ ه‬336 ‫ يحيى بن سعيد القطان (ت‬،
‫ وكيع بن‬، 411)‫ ه‬363 ‫ يوسف بن يعقوب السدوسي (ت‬،
،
400
410
)‫ ه‬360 ‫ ت‬. ‫(يوسف بن يعقوب بن أيب سلمة املاجشون‬
)‫ ه‬336 ‫ وليد بن مسلم القرشي (ت‬، 412)‫ ه‬330 ‫اجلراح الرؤاسي (ت‬
‫ همام‬، 416)‫ ه‬361 ‫ هشيم بن بشري السلمي (ت‬، 415)‫ ه‬303 ‫ ت‬. ‫هشام بن أيب عبد اهلل الدستوائي (أبو معاذ بن هشام‬
419
)‫ ه‬330 ‫ يحيى بن حماد الشيباين (ت‬، 418)‫ ه‬361 ‫ يحيى بن آدم األموي (ت‬، 417)‫ ه‬306 ‫بن يحيى العوذي (ت‬
421
‫ يحيى بن يعلى احملاريب (ت‬،
‫ يسرة بن صفوان‬،
424
)‫ ه‬360 ‫ يزيد بن هارون الواسطي (ت‬،
‫ يعقوب بن عبد الرمحن‬،
‫ يوسف‬،
429
)‫ ه‬336 ‫ يحيى بن سعيد األموي (ت‬،
426
)‫ ه‬363 ‫ يزيد بن زريع العيشي (ت‬، 422)‫ ه‬330
)‫ ه‬363 ‫ يعلى بن عبيد الطناقسي (ت‬،
428
431
425
)‫ ه‬306 ‫ يعل بن احلارث احملاريب (ت‬،
)‫ ه‬303 ‫ يونس بن يزيد األيلي (ت‬،
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX,381-83.
379-83.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX,
402-03.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
108-09.
401
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
407)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,184-85.
121-24.
402
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
408)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX, 207-10.
265-68.
403
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
409)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,250-55.
329-42.
404
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVIII, 476-83.
410) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXII, 479-82.
405
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIX, 379-83.
406
411)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
482-84.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX,
402-03.
407
412)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
462-84.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
121-24.
408
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
265-68.
413)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
86-98.
409
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
329-42.
414)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
164-67.
410
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
415)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,479-82.
215-22.
411
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXII, 482-84.
416)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
272-89
412
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
462-84.
413
417)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
302-10.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 86-98.
414
418)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
188-91.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
164-67.
415
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
215-22.
419)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
276-77.
416
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
272-89
420)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
278-83.
417
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXX, 302-10.
421) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 318-21.
418
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 188-91.
419
422)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
46-48.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
276-77.
420
423)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
124-29.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
278-83.
421
424)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
261-69.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
318-21.
422
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
46-48.
425)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
299-300.
423
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
124-29.
426)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
308-10.
424
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXII, 261-69.
427) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXII, 348-49.
425
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXII, 299-300.
426
428)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
381-82.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
308-10.
427
429)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
389-92.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
348-49.
428
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
381-82.
430)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
411-12.
429
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
389-92.
431)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
551-57.
430
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXII, 411-12.
431
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXII, 551-57.
400
406)
)‫ ه‬361 ‫ يحيى بن حمزة احلضرمي (ت‬،
)‫ ه‬366 ‫ يعقوب بن إبراهيم بن سعد بن إبراهيم القرشي (ت‬،
.
399
405)
423
420
430
)‫ ه‬330 ‫اللخمي (ت‬
427
)‫ ه‬363 ‫القاري (ت‬
)‫ ه‬300 ‫بن إسحاق السبيعي (ت‬
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN
OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
415
2.1.4.
Etbâu etbâi’t-tâbiîn tabakasından olanlar
2.1.4. Etbâu etbâi’t-tâbiîn tabakasından olanlar
Bu bölümde yer alan etbâut etbâi’t-tâbiînden olanların sayısı 106’dır. Bunların
Bu bölümde yer alan etbâut etbâi’t-tâbiînden olanların sayısı 106’dır. Bunların isimisimleri
ise şöyledir:
leri
ise şöyledir:
‫ أبو‬، 433)‫ ه‬334 ‫ ت‬. ‫ أبو الوليد (هشام بن عبد امللك الباهلي‬، 432)‫ ه‬336 ‫إبراهيم بن موسى التميمي (ت بعد‬
‫ أبو معمر‬، 435)‫ ه‬306 ‫ أبو جعفر محمد بن عبد اهلل املخرمي (ت‬، 434)‫ ه‬333 ‫ ت‬. ‫اليمان (احلكم بن نافع البهراين‬
‫ أحمد بن أبي‬، 437)‫ ه‬316 ‫ ت‬. ‫ ابن نمير (حممد بن منري اهلمداين‬، 436)‫ ه‬336 ‫ ت‬. ‫(عبد اهلل بن عمرو بن أيب احلجاج‬
‫ أحمد بن‬،
439
)‫ ه‬366 ‫ ت بعد‬. ‫ أحمد بن أبي سريج (أمحد بن الصباح النهشلي‬،
. ‫ أحمد بن سعيد أبو عبد اهلل (بن إبراهيم‬،
‫ أحمد بن‬،
،
446
،
451
،
456
441
444
306 – ‫ أحمد بن الحسن الرتمذي‬،
)‫ ه‬333 ‫ أحمد بن عبد الملك احلراين (ت‬،
443
438
440
)‫ ه‬363 ‫بكر القرشي (ت‬
)‫ ه‬334 ‫أشكاب احلضرمي (ت‬
)‫ ه‬366 ‫ أحمد بن صالح املصري (ت‬، 442)‫ ه‬33 ‫ت‬
)‫ ه‬363 ‫ ت‬. ‫ أحمد بن محمد بن حنبل بن هالل (أمحد بن حنبل الشيباين‬، 445)‫ ه‬303 ‫عثمان األودي – (ت‬
330 ‫ أصبغ بن الفرج األموي (ت‬، 448)‫ ه‬334 ‫ أحمد بن يونس التميمي (ت‬، 447)‫ ه‬310 ‫أحمد بن حممد املروزي (ت‬
)‫ ه‬316 ‫ ت‬. ‫ إسحاق بن إبراهيم (إسحاق بن راهويه‬،
‫ بشر بن خالد العسكري‬،
453
450
)‫ ه‬310 ‫ إسحاق بن إبراهيم الصواف (ت‬،
)‫ ه‬334 ‫ إسحاق بن يزيد الدمشقي (ت‬،
)‫ ه‬311 ‫ حبان بن موس املروزي (ت‬،
455
452
449
)‫ه‬
)‫ ه‬303 ‫إسحاق بن منصور الكوسج (ت‬
)‫ ه‬331 ‫ بشر بن شعيب بن أبي حمزة القرشي (ت‬، 454)‫ ه‬300 ‫(ت‬
432)
Mizzî,
219-21.
– ‫العامري‬
‫راهيم‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ احلسني بن إب‬، 458)‫ه‬II,303
‫ الحسن بن حممد الزعفراين (ت‬، 457)‫ ه‬363 ‫الحسن بن إسحاق الليثي (ت‬
433) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX, 226-31.
‫ زكريا بن يحيى بن صاحل بن‬، 461333 - ‫ الحميدي عبد اهلل بن الزبري‬، 460 330 – ‫ حفص بن عمر األزدي‬، 459 330
434) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VII, 146-55.
435) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 534-38.
436)
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XV, 353-56.
432
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, II, 219-21.
433
437)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
566-70.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
226-31.
434
438)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 278-81.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VII,
146-55.
435
439)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 355-57.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
534-38.
436
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XV,
353-56.
440)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 267-69.
437
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
566-70.
441)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 290-93.
438
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
I,
278-81.
442)
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, I, 310-12.
439
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, I, 355-57.
443)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 340-54.
440
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 267-69.
441
444)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 391-93.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 290-93.
442
445)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 404-06.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 310-12.
443
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 340-54.
446)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 437-70.
444
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 391-93.
447)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 473-75.
445
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 404-06.
448)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 375-78.
446
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, I, 437-70.
449)
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, III, 304-07.
447
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, I, 473-75.
448
450)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II, 271-72.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 375-78.
449
451)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
373-88.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, III,II,304-07.
450
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II, II,
271-72.
452)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
474-78.
451
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II, II,
373-88.
453)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
389-91.
452
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II, IV,
474-78.
454)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
117-18.
453
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, II, 389-91.
455)
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IV, 126-29.
454
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IV, 117-18.
455
456)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
344-46.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
IV,V,126-29.
456
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, V, 344-46.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VI, 55-56.
458
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VI, 310-13.
459
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VI, 350-51.
457
‫ أحمد بن‬،
،
446
،
451
،
456
)‫ ه‬333 ‫ أحمد بن عبد الملك احلراين (ت‬،
)‫ ه‬366 ‫ أحمد بن صالح املصري (ت‬،
)‫ ه‬363 ‫ ت‬. ‫ أحمد بن محمد بن حنبل بن هالل (أمحد بن حنبل الشيباين‬،
330 ‫ أصبغ بن الفرج األموي (ت‬،
448
)‫ ه‬334 ‫ أحمد بن يونس التميمي (ت‬،
)‫ ه‬316 ‫ ت‬. ‫ إسحاق بن إبراهيم (إسحاق بن راهويه‬،
453
450
)‫ ه‬311 ‫ حبان بن موس املروزي (ت‬،
447
)‫ ه‬33 ‫ت‬
)‫ ه‬303 ‫عثمان األودي – (ت‬
)‫ ه‬310 ‫أحمد بن حممد املروزي (ت‬
)‫ ه‬310 ‫ إسحاق بن إبراهيم الصواف (ت‬،
416 / Yrd.
ÖZDEMİR
‫العسكري‬
‫ خالد‬Doç.
‫بشر بن‬Dr.
، Veysel
)‫ ه‬334
‫ إسحاق بن يزيد الدمشقي (ت‬،
455
445
452
449
)‫ه‬
AKADEMİ
)‫ه‬EKEV
303 ‫(ت‬
‫منصور الكوسج‬DERGİSİ
‫إسحاق بن‬
)‫ ه‬331 ‫ بشر بن شعيب بن أبي حمزة القرشي (ت‬، 454)‫ ه‬300 ‫(ت‬
– ‫ احلسني بن إبراهيم العامري‬، 458)‫ ه‬303 ‫ الحسن بن حممد الزعفراين (ت‬، 457)‫ ه‬363 ‫الحسن بن إسحاق الليثي (ت‬
‫ زكريا بن يحيى بن صاحل بن‬، 461333 - ‫ الحميدي عبد اهلل بن الزبري‬، 460 330 – ‫ حفص بن عمر األزدي‬، 459 330
‫ سعيد‬، 464 336 – ‫ سعيد بن أبي مريم اجلمحي‬، 463 334 – ‫ سريج بن النعمان اجلوهري‬، 462 311/316 – ‫سليمان‬
‫األزدي‬
‫اشحي‬
‫سليمان بن حرب الو‬
، 466)‫ ه‬330 ‫ سعيد بن عفير األنصاري (ت‬، 465)‫ ه‬330 ‫بن سليمان الضىب (ت‬
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II, 219-21.
432
433
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXX, 226-31.
، 469
)‫ ه‬333
‫مسلمة التنوخي (ت‬
‫ شريح‬، 468)‫ ه‬316 ‫ سليمان بن داود أبو الربيع العتكي (ت‬، 467)‫ ه‬336 ‫(ت‬
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VII,‫بن‬146-55.
434
435
534-38.
‫(ت‬Mizzî,
‫ النرسي‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ عباس بن الوليد‬، 471XXV,
)‫ ه‬366
‫ عباس بن الحسين القنطري (ت‬، 470)‫ ه‬330 ‫صدقة بن الفضل املروزي (ت‬
436
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XV, 353-56.
‫عبد‬Mizzî,
، 474)‫ه‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫اهلل األويسي (ت ؟‬XXV,
‫بن عبد‬566-70.
‫ عبد العزيز‬، 473)‫ ه‬314 ‫ عبد األعلى بن حماد الباهلي (ت‬،
438
437
472
)‫ ه‬316
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 278-81.
439
‫(ابن‬Mizzî,
‫أبي شيبة‬
‫ عبد اهلل بن‬، 476)‫ه‬
331 ‫ عبد اهلل بن أبي األسود البصري (ت‬، 475)‫ ه‬336 ‫الغفار بن داود البكري (ت‬
Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 355-57.
440
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
I, 267-69.
‫محمد‬
‫ عبد اهلل بن‬، 478)‫ ه‬313 ‫ عبد اهلل بن محمد بن أسماء بن عبد بن خمارق (ت‬، 477)‫ ه‬310 ‫ ت‬. ‫أيب شيبة‬
441
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, I, 290-93.
442
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
310-12.
333
‫العتكي (ت‬
‫اهلل بن عثمان‬I,‫عبد‬
، 480)‫ ه‬336 ‫ عبد اهلل بن عبد الوهاب احلجيب (ت‬، 479)‫ ه‬333 ‫اجلعفي (ت‬
443
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, I, 340-54.
444
391-93.
‫ ت‬Mizzî,
. ‫العتكي‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ (عبد اهلل بن عثمان‬I,‫عبدان‬
، 482)‫ ه‬306 ‫ ت‬. ‫ عبد اهلل بن إسماعيل اهلباري (عبيد بن إسماعيل‬، 481)‫ه‬
445
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, I, 404-06.
446
‫ بن‬Mizzî,
‫ بن حيىي‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫اليشكري (عبيد اهلل بن سعيد‬
‫ عبيد اهلل بن سعيد‬، 484)‫ ه‬306 ‫ عبدة بن عبد اهلل اخلزاعي (ت‬، 483)‫ ه‬333
I, 437-70.
447
487
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, I, 473-75.
،457)
)‫ه‬Mizzî,
313
‫شيبة العبسي (ت‬I, ‫أيب‬
‫ عثمان‬، 486)‫ ه‬314 ‫ عبيد اهلل بن معاذ العنربي (ت‬، 485)‫ ه‬363 ‫ ت‬. ‫برد‬
448
Tehzîbu’l-Kemâl,
VI,‫بن‬55-56.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
375-78.
449
458)
Tehzîbu’l-Kemâl,
310-13.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
III,VI,
304-07.
‫بن‬
‫علي‬Mizzî,
، 489
)‫ه‬
336 ‫الباهلي (ت‬
‫مسلم‬
‫ عفان بن‬، 488)‫ ه‬366 ‫ ت‬. ‫عثمان بن جبلة العتكي (أبو عبد اهلل بن عثمان‬
450
459)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VI,
350-51.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II,
271-72.
451
‫(ت‬
‫النخعي‬
‫حفص‬
‫ عمر بن‬، 491II,)‫ه‬VII,
331
‫ عمران بن ميسرة املنقري (ت‬، 490)‫ ه‬316 ‫ ت‬. ‫عبد اهلل (علي بن املديين‬
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
373-88.
460)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
26-29.
452
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II, XIV,
474-78.
461)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
512-15.
453
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II, IX,
389-91.
462)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
378-79.
454
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IV, 117-18.
460
463)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
X,26-29.
218-20.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VII,
455
461 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IV, 126-29.
464)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
X, 512-15.
391-95.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV,
456
462 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, V, 344-46.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
IX,X,
378-79.
457
465)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
483-87.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VI,
55-56.
463
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
X, XI,
218-20.
458
466)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
36-40.
464 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VI, 310-13.
459 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, X, 391-95.
467)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XI,
384-92.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VI,
350-51.
465
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, X, 483-87.
468) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XI, 423-24.
466
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XI, 36-40.
469) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XII, 448-49.
467
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XI, 384-92.
468
470)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
144-45.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XI,XIII,
423-24.
469
471)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV,
207.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XII,
448-49.
470
472)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV,
259-60.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIII,
144-45.
471
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV,
207.
473)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
348-51.
472
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV,
259-60.
474)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
160-62.
473
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
348-51.
475)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
225-28.
474
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
476)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,160-62.
46-49.
475
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII, 225-28.
477) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVI, 34-41.
476
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVI, 46-49.
477
478)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
44-45.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
34-41.
478
479)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
59-61.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
44-45.
479
480)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
246-47.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
59-61.
480
481)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XV,246-47.
276-78.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
481
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XV,
276-78.
482)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX,
186.
482
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX,
186.
483)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XV,
276-78.
483
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XV,
276-78.
484)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
537-38.
484
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII, 537-38.
485
İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb fî Ricâli’l-Hadîs, (thk. Âdil Ahmed Abdu’l-Mevcûd, Ali Muhammed
Muavved), I-VII, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût, 1425/2004, IV, 317-18.
486
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIX, 158-60.
487
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIX, 478-86.
488
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIX, 344-45.
489
‫ عبد‬، 474)‫ عبد العزيز بن عبد اهلل األويسي (ت ؟ ه‬، 473)‫ ه‬314 ‫ عبد األعلى بن حماد الباهلي (ت‬،
‫ عبد اهلل بن أبي شيبة (ابن‬،
‫ عبد اهلل بن محمد‬،
478
476
)‫ ه‬331 ‫ عبد اهلل بن أبي األسود البصري (ت‬،
475
333 ‫ عبد اهلل بن عثمان العتكي (ت‬،
)‫ ه‬316
)‫ ه‬336 ‫الغفار بن داود البكري (ت‬
)‫ ه‬313 ‫ عبد اهلل بن محمد بن أسماء بن عبد بن خمارق (ت‬،
480
472
477
)‫ ه‬336 ‫ عبد اهلل بن عبد الوهاب احلجيب (ت‬،
)‫ ه‬310 ‫ ت‬. ‫أيب شيبة‬
479
)‫ ه‬333 ‫اجلعفي (ت‬
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE
TESÂHÜLÜNÜN
417
‫ ت‬. ‫العتكي‬
‫ اهلل بن عثمان‬İLE
‫ (عبد‬İLGİLİ
‫ عبدان‬، 482
)‫ ه‬306 ‫ ت‬. ‫ عبد اهلل بن إسماعيل اهلباري (عبيد بن إسماعيل‬، 481
)‫ه‬
OLUP
OLMADIĞI
DEĞERLENDİRMELER
‫ عبيد اهلل بن سعيد اليشكري (عبيد اهلل بن سعيد بن حيىي بن‬، 484)‫ ه‬306 ‫ عبدة بن عبد اهلل اخلزاعي (ت‬، 483)‫ ه‬333
،
487
)‫ ه‬313 ‫ عثمان بن أيب شيبة العبسي (ت‬، 486)‫ ه‬314 ‫ عبيد اهلل بن معاذ العنربي (ت‬، 485)‫ ه‬363 ‫ ت‬. ‫برد‬
‫ علي بن‬، 489)‫ ه‬336 ‫ عفان بن مسلم الباهلي (ت‬، 488)‫ ه‬366 ‫ ت‬. ‫عثمان بن جبلة العتكي (أبو عبد اهلل بن عثمان‬
‫ عمر بن حفص النخعي (ت‬، 491)‫ ه‬331 ‫ عمران بن ميسرة املنقري (ت‬، 490)‫ ه‬316 ‫ ت‬. ‫عبد اهلل (علي بن املديين‬
‫ عمرو بن محمد الناقد‬، 494)‫ ه‬363 ‫ عمرو بن علي الفالس (ت‬، 493)‫ ه‬333 ‫ عمرو بن خالد احلراين (ت‬، 492)‫ ه‬33
460
330
‫ ت‬. ‫كرب‬
‫الكندي (فروة بن معدي‬
‫ فروة بن أيب املغراء‬، 496)‫ ه‬330 ‫ عياش بن الوليد الرقام (ت‬، 495)‫ ه‬313 ‫(ت‬
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VII, 26-29.
461
497
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV, 512-15.
‫التسرتي‬
‫ قرة بن حبيب‬، 499)‫ ه‬366
‫ قتيبة بن سعيد الثقفي (ت‬، 498)‫ ه‬306 ‫الرخامي (ت‬
462
ُ ‫ الفضل بن يعقوب‬، )‫ه‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IX, 378-79.
502
Mizzî,، Tehzîbu’l-Kemâl,
X, 218-20.
‫بن‬
‫محمد‬
)‫ ه‬361 ‫الربساين (ت‬
‫ محمد بن بكر‬، 501)‫ ه‬316 ‫ محمد بن أبي بكر املقدمي (ت‬، 500)‫ ه‬336 ‫(ت‬
464
463
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, X, 391-95.
465
‫بن‬
‫اهيم‬
‫بن إبر‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫محمد بن الحسين‬X,، 504
)‫ ه‬363 ‫ محمد بن حاتم بن بزيع (ت‬، 503)‫ ه‬303 ‫ ت‬. ‫بشار العبدي (بندار‬
Mizzî,
483-87.
466
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XI, 36-40.
،467507Mizzî,
)‫ ه‬360
‫رافع القشريي (ت‬XI,‫ بن‬384-92.
‫ محمد‬، 506)‫ ه‬333 ‫ محمد بن الحسين السمناين (ت‬، 505)‫ ه‬303 ‫احلر (ت‬
Tehzîbu’l-Kemâl,
468
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,509XI,
‫بن‬
)‫ ه‬423-24.
330 ‫ محمد بن سالم البيكندي (ت‬، 508)‫ ه‬316 ‫محمد بن سعيد الخزاعي (ت‬
469 ‫ محمد بن عبد اهلل (حممد‬،
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XII, 448-49.
511
470
Mizzî,
‫حوشب‬
‫ بن‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ محمد بن عبيد اهلل‬،XIII,
)‫ه‬144-45.
300 ‫ محمد بن عبد الرحيم بن أيب زهري (ت‬، 510)‫ ه‬306 ‫ ت‬. ‫حيىي الذهل‬
471
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIV, 207.
514
513
472 ‫ محمد‬،
‫بن‬
)‫( ه‬1425/2004).
366 ‫الطنافسي (ت‬
‫محمد بن عبيد‬fî ،Ricâli’l-Hadîs,
)‫القرشي (ت ؟ ه‬
‫عبيد‬Ahmed
‫محمد بن‬
، 512)‫ ه‬316 ‫(ت‬
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV,
259-60.
485)
İbn Hacer.
Tehzîbu’t-Tehzîb
(thk.‫اهلل‬
Âdil
Abdu’l-Mevcûd,
Ali
473
Tehzîbu’l-Kemâl,
348-51.
517 Mizzî,
516
Muhammed
Muavved),XVI,
I-VII,
Beyrût:
Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye,
IV, 317-18.
)‫ ه‬336
‫محمد بن عقبة الشيباني (ت‬
، 515)‫ ه‬366 ‫العالء اهلمداين (ت‬
474 )‫ ه‬331 ‫ محمد بن كثير العبدي (ت‬،
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
160-62.
486)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX,
158-60.
475
Mizzî,
XVIII,
225-28.
‫بن‬
‫عيس‬
‫بن‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫هشام‬
‫ محمد بن‬، 519
)‫ ه‬330
‫ محمد بن مقاتل املروزي (ت‬، 518)‫ ه‬303 ‫ محمد بن المثنى العنزي (ت‬،
487)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX,
478-86.
476
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVI, 46-49.
522 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIX, 344-45.521
477
،488)
)‫ ه‬313
‫غيالن العدوي (ت‬
‫ بن‬34-41.
‫ محمود‬، )‫ محمد بن يوسف البخاري (ت ؟ ه‬، 520)‫ ه‬303 ‫سليمان (ت‬
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
478
489)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XX,
160-75.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI, 44-45.
524
479 ‫ مسلم بن إبراهيم الفر‬،
‫اهيدي‬
)‫ه‬XXI,
336
‫ مسدد بن مسرهد األسدي (ت‬، 523)‫ ه‬363 ‫مخلد بن مالك اجلمال (ت‬
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
59-61.
490)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
5-34.
480
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVI,
246-47.
491)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
363.
481
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XV,
276-78.
492)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
304-05.
482
492 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIX, 186.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
304-05.
493)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
601-02.
483 Mizzî,
493 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XV, 276-78.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
601-02.
484
494)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
162-65.
494
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XVIII,
537-38.
485 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXII, 162-65.
495)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
213-17.
495
İbn
Hacer,
Tehzîbu’t-Tehzîb
fî
Ricâli’l-Hadîs,
(thk. Âdil Ahmed Abdu’l-Mevcûd, Ali Muhammed
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXII, 213-17.
496
Muavved),
I-VII, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye,
496)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
562-63. Beyrût, 1425/2004, IV, 317-18.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
562-63.
486
497
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX,
158-60.
497)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII,
178-79.
487 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIII, 178-79.
498 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIX, 478-86.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII,
261-63.
498)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII,
261-63.
488
499 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIX, 344-45.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII,
523-37.
499)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII,
523-37.
489 Mizzî,
500 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XX, 160-75.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII,
574-76.
490 Mizzî,
500)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII,
574-76.
501
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
5-34.
491 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIV, 534-36.
501)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIV,
534-36.
502
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
363.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIV, 530-33.
503
502)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIV,
530-33.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIV,
511-18.
504
503)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIV,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
16.511-18.
505
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
79-80.
504)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
16.
506
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
13-14.
505)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
79-80.
507
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 192-95.
506) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 13-14.
508
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 277.
509
507)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
192-95.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
340-43.
510
508)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,617-31.
277.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
511
509)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,5-8.
340-43.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
512
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
46-47.
510)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
617-31.
513
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
46-47.
511)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
5-8.
514
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 54-59.
515
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 243-47.
516
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 123.
517
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 334-35.
518
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 359-65.
519
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 491-93.
520
‫ قرة بن حبيب التسرتي‬،
‫ محمد بن‬،
502
)‫ ه‬366 ‫ قتيبة بن سعيد الثقفي (ت‬،
)‫ ه‬361 ‫ محمد بن بكر الربساين (ت‬،
‫ محمد بن الحسين بن إبراهيم بن‬،
،
507
504
)‫ ه‬306 ‫الرخامي (ت‬
ُ ‫ الفضل بن يعقوب‬،
501
)‫ ه‬316 ‫ محمد بن أبي بكر املقدمي (ت‬،
)‫ ه‬363 ‫ محمد بن حاتم بن بزيع (ت‬،
)‫ ه‬360 ‫ محمد بن رافع القشريي (ت‬،
500
503
506
)‫ه‬
)‫ ه‬336 ‫(ت‬
)‫ ه‬303 ‫ ت‬. ‫بشار العبدي (بندار‬
)‫ ه‬333 ‫ محمد بن الحسين السمناين (ت‬، 505)‫ ه‬303 ‫احلر (ت‬
418
/ Yrd.
Doç.
Dr. Veysel
DERGİSİ
‫بن‬
‫(حممد‬
‫عبد اهلل‬
‫محمد بن‬
، 509)‫ه‬ÖZDEMİR
330 ‫ محمد بن سالم البيكندي (ت‬، 508EKEV
)‫ ه‬316AKADEMİ
‫سعيد الخزاعي (ت‬
‫محمد بن‬
‫ محمد بن عبيد اهلل بن حوشب‬، 511)‫ ه‬300 ‫ محمد بن عبد الرحيم بن أيب زهري (ت‬، 510)‫ ه‬306 ‫ ت‬. ‫حيىي الذهل‬
‫ محمد بن‬، 514)‫ ه‬366 ‫ محمد بن عبيد الطنافسي (ت‬، 513)‫ محمد بن عبيد اهلل القرشي (ت ؟ ه‬، 512)‫ ه‬316 ‫(ت‬
517
)‫ ه‬331 ‫ محمد بن كثير العبدي (ت‬، 516)‫ ه‬336 ‫ محمد بن عقبة الشيباني (ت‬، 515)‫ ه‬366 ‫العالء اهلمداين (ت‬
‫ محمد بن هشام بن عيس بن‬، 519)‫ ه‬330 ‫ محمد بن مقاتل املروزي (ت‬، 518)‫ ه‬303 ‫ محمد بن المثنى العنزي (ت‬،
،
522
)‫ ه‬313 ‫ محمود بن غيالن العدوي (ت‬،
524
521
)‫ محمد بن يوسف البخاري (ت ؟ ه‬،
523
520
)‫ ه‬303 ‫سليمان (ت‬
‫ مسلم بن إبراهيم الفراهيدي‬، )‫ ه‬336 ‫ مسدد بن مسرهد األسدي (ت‬، )‫ ه‬363 ‫مخلد بن مالك اجلمال (ت‬
‫ نصر بن‬، 527)‫ ه‬331 ‫ موسى بن إسماعيل التبوذكي (ت‬، 526)‫ ه‬336 ‫ معلى بن أسد العمي (ت‬، 525)‫ ه‬333 ‫(ت‬
، 530
)‫ ه‬334
‫خارجة اخلراساين (ت‬
‫بن‬304-05.
‫ الهيثم‬، 529)‫ ه‬310 ‫ هدبة بن خالد القيسي (ت‬، 528)‫ ه‬306 ‫علي األزدي (ت‬
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
492
493
532 601-02.
‫(ت‬Mizzî,
‫الوحاظي‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ يحيى بن صالح‬، XXI,
)‫ ه‬361 ‫ يحيى بن جعفر البيكندي (ت‬، 531)‫ ه‬313 ‫يحيى بن بكير القرشي (ت‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXII, 162-65.
494
Mizzî,
XXII,
213-17.
‫إبراهيم‬
‫ بن‬Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ يعقوب‬، 535)‫(ت ؟ ه‬
‫القرشي‬
‫ يحيى بن قزعة‬،
495
496
534
)‫ يحيى بن عبد اهلل السلمي (ت ؟ ه‬،
533
)‫ ه‬333
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXII, 562-63. 537
536
497
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIII, 178-79.. )‫ ه‬363 ‫ يوسف بن عيسى الزهري (ت‬، )‫ ه‬330 ‫العبدي (ت‬
498
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIII, 261-63.
499
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIII, 523-37.
500
2.2.
Mevsûkiyetlerinde
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII, 574-76. İttifak Edilmeyenler
501
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIV, 534-36.
Kitâbu’l-Meğâzî’de
yer
alan
rivayetlerin isnâdlarındaki râvîlerden cerh ta’dîl
502
512)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
46-47.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIV,
530-33.
503
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
46-47.
513)
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIV,
511-18.
imamlarca mevsûkiyetleri üzerinde ittifak edilmeyen veya genel anlamda sika olarak
504
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
16. 54-59.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
514)
Mizzî,
505
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
79-80.
kabul
edilmeyen
fakatXXV,
mertebece
sika-sadûk arası râvîlerin sayısı tespit ettiğimiz
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
243-47.
515)
Mizzî,
506
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 13-14.
507
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
516)
Mizzî,
kadarıyla
70’dir.
Bu gurupta
yer123.
alan râvîleri Meğâzî dışında da rivâyeti bulunanlar ile
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
192-95.
508
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
517)
Mizzî,
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 277.334-35.
509
sadece
Meğâzî’de
rivâyeti
bulunanlar
şeklinde iki kısımda değerlendirmek mümkündür.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
340-43.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
359-65.
518)
Mizzî,
510
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
617-31.
491-93.
519) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI,
2.2.1.
Kitâbu’l-Meğâzî dışında da rivâyeti
511
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 5-8.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
566-67.
520)
Mizzî,
512
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 46-47.
bulunanlar538
513
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
63-64.
521)
Mizzî,
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 46-47.
514
Kitâbu’l-Meğâzî’de
buXXVII,
vasıflarda
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
54-59.
Tehzîbu’l-Kemâl,
305-08. olan râvî sayısı 58’dir. Bu râvîlerin hepsinin
522)
Mizzî,
515
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
243-47.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
340-41. boyutlarını aşacaktır. Ancak fikir vermesi
523)
Mizzî,
516
terceme-i
hâllerini vermek
makalenin
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI, 123.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
443-48.
524)
Mizzî,
517
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI, 334-35.ve İbn Hacer’in Takrîbu’t-Tehzîb’inden istifade
amacıyla
Zehebî’nin
Kâşif’inden
518
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
487-91.
525)
Mizzî,
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 359-65.
519
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
282-83.isimleri, vefat tarihleri, tabakaları (İbn Hacer’e
526)
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
491-93.
edilerek bir tablo halinde bu râvîlerin
520
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI,
566-67.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX,
21-26.
527)
Mizzî,
521
göre),
Zehebî’nin
ve XXVII,
İbn
Hacer’in
haklarındaki kanaatleri, Kütüb-ü Sitte’de
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX,63-64.
351-65.
528)
Mizzî,
522
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVII, 305-08.
523
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,340-41.
152-57.
529)
Mizzî,
rivâyetlerinin
olup olmadığı,
Sahîh’deki rivâyetlerinin sayısı ve son olarak da
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
524
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
374-77.
530)
Mizzî,
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVII, 443-48.
Meğâzî’deki
rivâyetlerinin sayısını vereceğiz. Ayrıca bu râvîlerin haklarında geniş bilgi
531) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 401-03.
edinmek
içinXXXI,
ise 254-55.
Mizzî’nin Tehzîbu’l-Kemâl’indeki yerlerine atıfta
Tehzîbu’l-Kemâl,
532) Mizzî, isteyenler
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
375-80.
533)
Mizzî,
bulunacağız.
534) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 406-07.
535) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 497.
525
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
311-14.
536)
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
487-91.
526
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
282-83.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
44950.
537)
Mizzî,
527
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIX, 21-26.
528
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIX, 351-65.
529
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXX, 152-57.
530
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXX, 374-77.
531
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 401-03.
532
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 254-55.
‫ معلى بن أ‬،
)‫ ه‬333
‫(ت‬
530
530
529
529
528
528
530
529
528
،،)‫ه‬
)‫ه‬
334
334
‫(ت‬
‫(ت‬
‫اساين‬
‫اساين‬
‫خارجةر‬
‫اخلر‬
‫خارجة‬
‫خارجة‬
‫الهيثمبنبنبن‬
‫الهيثم‬
‫الهيثم‬
،،)‫ه‬
)‫ه‬
)‫ه‬
310
310
‫(ت‬
‫(ت‬
‫القيسي‬
‫القيسي‬
‫خالد‬
‫خالد‬
‫هدبةبنبنبن‬
‫هدبة‬
‫هدبة‬
،،)‫ه‬
)‫ه‬
)‫ه‬
306
306
‫(ت‬
‫(ت‬
‫األزدي‬
‫األزدي‬
‫علي‬
‫علي‬
، 530
، ،530
)‫ه)ه‬
334
)‫ه‬334
334
‫(ت(ت‬
‫اساين‬
‫اساين(ت‬
‫اساينر‬
‫اخلراخل‬
‫خارجةاخلاخلر‬
‫خارجة‬
‫الهيثمبنبن‬
‫الهيثم‬
، 529
، ،529
)‫ه‬310
)‫ه‬310
310
‫(ت(ت‬
‫القيسي‬
‫القيسي(ت‬
‫القيسي‬
‫خالد‬
‫خالد‬
‫خالد‬
‫هدبةبنبن‬
‫هدبة‬
، 528
، ،528
)‫ه‬306
)‫ه‬306
306
‫(ت(ت‬
‫األزدي‬
‫األزدي(ت‬
‫األزدي‬
‫عليعلي‬
‫علي‬
mertebece
sika-sadûk
arası
râvîlerin
sayısı
tespit
ettiğimiz
kadarıyla
)‫ ه‬306 ‫علي األزدي (ت‬
532
532
531
531
532532
532
531531
531
‫(ت‬
‫(ت‬
‫الوحاظي‬
‫الوحاظي‬
‫صالح‬
‫صالح‬
‫يحيىبنبنبن‬
‫يحيى‬
‫يحيى‬
)‫ه‬
361
361
‫(ت‬
‫(ت‬
‫البيكندي‬
‫البيكندي‬
‫جعفر‬
‫جعفر‬
‫يحيىبنبنبن‬
‫يحيى‬
‫يحيى‬
)‫ه‬
313
313
‫(ت‬
‫(ت‬
‫القرشي‬
‫القرشي‬
‫بكير‬
‫بكير‬
‫يحيىبنبنبن‬
‫يحيى‬
‫يحيى‬
‫(ت(ت‬
‫الوحاظي‬
‫الوحاظي(ت‬
‫الوحاظي‬
‫صالح‬
‫صالح‬
‫صالح‬
‫يحيىبنبن‬
‫يحيى‬
، ، ،،،)‫ه)ه)ه‬
361
)‫ه‬361
361
‫(ت(ت‬
‫البيكندي‬
‫البيكندي(ت‬
‫البيكندي‬
‫جعفر‬
‫جعفر‬
‫جعفر‬
‫يحيىبنبن‬
‫يحيى‬
، ، ،،،)‫ه)ه)ه‬
313
)‫ه‬313
313
‫(ت(ت‬
‫القرشي‬
‫القرشي(ت‬
‫القرشي‬
‫بكير‬
‫بكير‬
‫بكير‬
‫يحيىبنبن‬
‫يحيى‬
13 ‫بن بكير القرشي (ت‬
‫يحيى‬
535
535
534
534
533
533
70’dir.
Bu
gurupta
yer
alan
râvîleri
Meğâzî
dışında
da
rivâyeti
535
535535
534534534
533533533
‫إبراهيم‬
‫إبراهيم‬
‫يعقوببنبنبن‬
‫يعقوب‬
‫يعقوب‬
‫(ت‬
‫القرشي‬
‫القرشي‬
‫قزعة‬
‫قزعة‬
‫يحيىبنبنبن‬
‫يحيى‬
‫يحيى‬
‫(ت‬
‫السلمي‬
‫السلمي‬
‫اهلل‬
‫عبد‬
‫عبد‬
‫يحيىبنبنبن‬
‫يحيى‬
‫يحيى‬
)‫ه‬
333
333
‫إبراهيم‬
‫إبراهيم‬
‫إبراهيم‬
‫يعقوببنبن‬
‫يعقوب‬
، ، ،،،)‫ه)ه)ه‬
‫ه)؟‬
)‫(ته‬
‫(ت؟؟؟‬
‫(ت؟‬
‫القرشي‬
‫القرشي(ت‬
‫القرشي‬
‫قزعة‬
‫قزعة‬
‫قزعة‬
‫يحيىبنبن‬
‫يحيى‬
، ، ،،،)‫ه)ه)ه‬
‫ه)؟‬
)‫(ته‬
‫(ت؟؟؟‬
‫(ت؟‬
‫السلمي‬
‫السلمي(ت‬
‫السلمي‬
‫اهللاهللاهلل‬
‫عبد‬
‫عبداهلل‬
‫بن‬
‫يحيىبنعبد‬
‫يحيى‬
، ، ،،،)‫ه)ه)ه‬
333
)‫ه‬333
333
‫ يحيى بن عبد‬، 533)‫ ه‬333
537
537
536
536
537537
537
536536
536
bulunanlar ile sadece Meğâzî’de
rivâyeti
bulunanlar
iki
)‫ه‬
)‫ه‬
363
363
‫(ت‬
‫(ت‬
‫الزهري‬
‫الزهري‬
‫عيسى‬
‫عيسى‬
‫يوسفبنبنبن‬
‫يوسف‬
‫يوسف‬
،،،)‫ه)ه‬330
)‫ه‬
)‫ه‬
330
330
‫(ت‬
‫(ت‬
‫العبدي‬
‫العبدي‬
. . ...)‫ه)ه‬363
)‫ه‬363
363
‫(ت(ت‬
‫الزهري‬
‫الزهري(ت‬
‫الزهري‬
‫عيسى‬
‫عيسى‬
‫عيسى‬
‫يوسفبنبن‬
‫يوسف‬
، ،şeklinde
)‫ه‬330
330
‫(ت(ت‬
‫العبدي‬
‫العبدي(ت‬
‫العبدي‬
BUHÂRÎ’NİN
MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN
‫ يوس‬، 536)‫ ه‬330 ‫(ت‬
‫العبدي‬
419
528
OLUP
OLMADIĞI
İLE İLGİLİ mümkündür.
DEĞERLENDİRMELER
kısımda
değerlendirmek
2.2.
2.2.
Mevsûkiyetlerinde
Mevsûkiyetlerinde
İttifak
İttifak
Edilmeyenler
Edilmeyenler
2.2.
2.2.
2.2. Mevsûkiyetlerinde
Mevsûkiyetlerinde
Mevsûkiyetlerinde
İttifak
İttifak
İttifak
Edilmeyenler
Edilmeyenler
Edilmeyenler
538
‫الرقم‬
‫تاريخ الوفاة‬
‫الطبقة‬
‫الستة‬
‫رواياته في الكتب‬
‫مجموع الروايات‬
‫المغازي‬
‫عدد الروايات في كتاب‬
2.2.1. Kitâbu’l-Meğâzî
dışında
da
rivâyeti râvîlerden
bulunanlar
2.2.
Mevsûkiyetlerinde
İttifak
Edilmeyenler
Kitâbu’l-Meğâzî’de
Kitâbu’l-Meğâzî’de
yer
yer
alan
alan
rivayetlerin
rivayetlerin
isnâdlarındaki
isnâdlarındaki
râvîlerden
râvîlerden
cerh
cerh
ta’dîl
ta’dîl
Kitâbu’l-Meğâzî’de
Kitâbu’l-Meğâzî’de
Kitâbu’l-Meğâzî’de
yer
yer
yer
alan
alan
alan
rivayetlerin
rivayetlerin
rivayetlerin
isnâdlarındaki
isnâdlarındaki
isnâdlarındaki
râvîlerden
râvîlerden
cerh
cerh
cerh
ta’dîl
ta’dîl
ta’dîl
âvîlerden cerh ta’dîl
Kitâbu’l-Meğâzî’de
yer üzerinde
alan
rivayetlerin
isnâdlarındaki
râvîlerden
cerh
ta’dîl
imamKitâbu’l-Meğâzî’de
bu
vasıflarda
olan
râvî
sayısı
58’dir.
Bu
imamlarca
imamlarca
mevsûkiyetleri
mevsûkiyetleri
üzerinde
üzerinde
ittifak
ittifak
edilmeyen
edilmeyen
veya
veya
genel
genel
anlamda
anlamda
sika
sika
olarak
olarak
imamlarca
imamlarca
imamlarca
mevsûkiyetleri
mevsûkiyetleri
mevsûkiyetleri
üzerinde
üzerinde
ittifak
ittifak
ittifak
edilmeyen
edilmeyen
edilmeyen
veya
veya
veya
genel
genel
genel
anlamda
anlamda
anlamda
sika
sika
sika
olarak
olarak
olarak
mevsûkiyetleri üzerinde ittifak edilmeyen veya genel anlamda sika olarak kabul edill anlamda sikalarca
olarak
kabul
kabul
edilmeyen
edilmeyen
fakat
fakat
mertebece
mertebece
sika-sadûk
sika-sadûk
arası
arası
râvîlerin
râvîlerin
sayısı
sayısı
tespit
tespit
ettiğimiz
ettiğimiz
kabul
kabul
kabul
edilmeyen
edilmeyen
edilmeyen
fakat
fakat
fakat
mertebece
mertebece
mertebece
sika-sadûk
sika-sadûk
sika-sadûk
arası
arası
arası
râvîlerin
râvîlerin
râvîlerin
sayısı
sayısı
sayısı
tespit
tespit
tespit
ettiğimiz
ettiğimiz
ettiğimiz
râvîlerin
hepsinin
terceme-i
hâllerini
vermek
makalenin
boyutlarını
meyen
fakat
mertebece
sika-sadûk
arası
râvîlerin
sayısı
tespit
ettiğimiz
kadarıyla
70’dir.
sayısı tespit ettiğimiz
Bu
gurupta
yer
alan
râvîleri
Meğâzî
dışında
daMeğâzî
rivâyeti
bulunanlar
ile
sadece
Meğâzî’de
kadarıyla
kadarıyla
70’dir.
70’dir.
Bu
Bu
gurupta
gurupta
yer
yer
alan
alan
râvîleri
râvîleri
Meğâzî
Meğâzî
dışında
dışında
da
da
rivâyeti
rivâyeti
bulunanlar
bulunanlar
ile
ile
kadarıyla
kadarıyla
kadarıyla
70’dir.
70’dir.
70’dir.
BuBu
gurupta
Bugurupta
gurupta
yer
yer
yer
alan
alan
alan
râvîleri
râvîleri
râvîleri
Meğâzî
Meğâzî
dışında
dışında
dışında
dada
rivâyeti
da
rivâyeti
rivâyeti
bulunanlar
bulunanlar
bulunanlar
aşacaktır.
Ancak
fikir
vermesi
amacıyla
Zehebî’nin
Kâşif’inden
ve İbnileileile
rivâyeti bulunanlar
ile bulunanlar
rivâyeti
şeklinde iki kısımda değerlendirmek mümkündür.
sadece
sadece
Meğâzî’de
Meğâzî’de
rivâyeti
rivâyeti
bulunanlar
bulunanlar
şeklinde
şeklinde
iki
iki
kısımda
kısımda
değerlendirmek
değerlendirmek
mümkündür.
mümkündür.
sadece
sadece
sadece
Meğâzî’de
Meğâzî’de
Meğâzî’de
rivâyeti
rivâyeti
rivâyeti
bulunanlar
bulunanlar
bulunanlar
şeklinde
şeklinde
şeklinde
ikiiki
kısımda
iki
kısımda
kısımda
değerlendirmek
değerlendirmek
değerlendirmek
mümkündür.
mümkündür.
mümkündür.
Hacer’in Takrîbu’t-Tehzîb’inden istifade edilerek bir tablo halinde bu
ndirmek mümkündür.
2.2.1.
2.2.1.
Kitâbu’l-Meğâzî
Kitâbu’l-Meğâzî
dışında
dışında
da
da
rivâyeti
rivâyeti
2.2.1.
2.2.1.
2.2.1.
Kitâbu’l-Meğâzî
Kitâbu’l-Meğâzî
Kitâbu’l-Meğâzî
dışında
dışında
dışında
dada
rivâyeti
da
rivâyeti
rivâyeti
538
2.2.1. Kitâbu’l-Meğâzî
dışında
da rivâyetitabakaları
bulunanlar
nda da rivâyeti râvîlerin
538
538
isimleri, vefat
tarihleri,
(İbn
Hacer’e
göre),
538538
538
bulunanlar
bulunanlar
bulunanlar
bulunanlar
bulunanlar
Kitâbu’l-Meğâzî’de bu vasıflarda olan râvî sayısı 58’dir. Bu râvîlerin hepsinin terZehebî’nin
İbn bu
Hacer’in
haklarındaki
kanaatleri,
Kütüb-ü
Sitte’de
Kitâbu’l-Meğâzî’de
Kitâbu’l-Meğâzî’de
bu
bu
vasıflarda
vasıflarda
olan
olan
râvî
râvî
sayısı
sayısı
58’dir.
58’dir.
Bu
Bu
râvîlerin
râvîlerin
hepsinin
hepsinin
Kitâbu’l-Meğâzî’de
Kitâbu’l-Meğâzî’de
Kitâbu’l-Meğâzî’de
bu
bu
vasıflarda
vasıflarda
vasıflarda
olan
olan
olan
râvî
râvî
râvî
sayısı
sayısı
sayısı
58’dir.
58’dir.
58’dir.
Bu
Bu
Bu
râvîlerin
râvîlerin
râvîlerin
hepsinin
hepsinin
hepsinin
ceme-i
hâllerinive
vermek
makalenin
boyutlarını
aşacaktır.
Ancak
fikir
vermesi
amacıyla
Bu râvîlerin hepsinin
Zehebî’nin
Kâşif’inden
ve
İbn
Hacer’in
Takrîbu’t-Tehzîb’inden
istifade
edilerek
bir
tablo
terceme-i
terceme-i
hâllerini
hâllerini
vermek
vermek
makalenin
makalenin
boyutlarını
boyutlarını
aşacaktır.
aşacaktır.
Ancak
Ancak
fikir
fikir
vermesi
vermesi
terceme-i
terceme-i
terceme-i
hâllerini
hâllerini
hâllerini
vermek
vermek
vermek
makalenin
makalenin
makalenin
boyutlarını
boyutlarını
boyutlarını
aşacaktır.
aşacaktır.
aşacaktır.
Ancak
Ancak
Ancak
fikir
fikir
fikir
vermesi
vermesi
rivâyetlerinin
olup
olmadığı,
Sahîh’deki
rivâyetlerinin
sayısı
vevermesi
son
Ancak fikir halinde
vermesi bu râvîlerin isimleri, vefat tarihleri, tabakaları (İbn Hacer’e göre), Zehebî’nin
amacıyla
amacıyla
Zehebî’nin
Zehebî’nin
Kâşif’inden
Kâşif’inden
ve
ve
İbn
İbn
Hacer’in
Hacer’in
Takrîbu’t-Tehzîb’inden
Takrîbu’t-Tehzîb’inden
istifade
istifade
amacıyla
amacıyla
amacıyla
Zehebî’nin
Zehebî’nin
Kâşif’inden
Kâşif’inden
Kâşif’inden
veve
ve
İbn
İbn
İbn
Hacer’in
Hacer’in
Hacer’in
Takrîbu’t-Tehzîb’inden
Takrîbu’t-Tehzîb’inden
Takrîbu’t-Tehzîb’inden
istifade
istifade
istifade
ve
İbn
Hacer’in
haklarındaki
kanaatleri,
Kütüb-ü
Sitte’de
rivâyetlerinin
olmadığı,
olarak
daZehebî’nin
Meğâzî’deki
rivâyetlerinin
sayısını
vereceğiz. olup
Ayrıca
bu
Tehzîb’inden istifade
Sahîh’deki
rivâyetlerinin
sayısı
ve
son olarak
da vefat
Meğâzî’deki
rivâyetlerinin
sayısını
veedilerek
edilerek
bir
bir
tablo
tablo
halinde
halinde
bu
bu
râvîlerin
râvîlerin
isimleri,
isimleri,
vefat
vefat
tarihleri,
tarihleri,
tabakaları
tabakaları
(İbn
(İbn
Hacer’e
Hacer’e
edilerek
edilerek
edilerek
birbir
tablo
birtablo
tablo
halinde
halinde
halinde
bubu
râvîlerin
bu
râvîlerin
râvîlerin
isimleri,
isimleri,
isimleri,
vefat
vefat
tarihleri,
tarihleri,
tarihleri,
tabakaları
tabakaları
tabakaları
(İbn
(İbn
(İbn
Hacer’e
Hacer’e
Hacer’e
râvîlerin
haklarında
bilgigeniş
edinmek
isteyenler
için ise
abakaları (İbn receğiz.
Hacer’e
Ayrıca
bu râvîleringeniş
haklarında
bilgi edinmek
isteyenler
için Mizzî’nin
ise Mizzî’nin
göre),
göre),
Zehebî’nin
Zehebî’nin
ve
ve
İbn
İbn
Hacer’in
Hacer’in
haklarındaki
haklarındaki
kanaatleri,
kanaatleri,
Kütüb-ü
Kütüb-ü
Sitte’de
Sitte’de
göre),
göre),
göre),
Zehebî’nin
Zehebî’nin
Zehebî’nin
veve
ve
İbn
İbn
İbn
Hacer’in
Hacer’in
Hacer’in
haklarındaki
haklarındaki
haklarındaki
kanaatleri,
kanaatleri,
kanaatleri,
Kütüb-ü
Kütüb-ü
Kütüb-ü
Sitte’de
Sitte’de
Sitte’de
yerlerine
atıfta
bulunacağız.
ri, Kütüb-ü Tehzîbu’l-Kemâl’indeki
Sitte’de
Tehzîbu’l-Kemâl’indeki
yerlerine
atıfta
bulunacağız.
rivâyetlerinin
rivâyetlerinin
olup
olup
olmadığı,
olmadığı,
Sahîh’deki
Sahîh’deki
rivâyetlerinin
rivâyetlerinin
sayısı
sayısı
ve
ve
son
son
olarak
olarak
da
da
rivâyetlerinin
rivâyetlerinin
rivâyetlerinin
olup
olup
olup
olmadığı,
olmadığı,
olmadığı,
Sahîh’deki
Sahîh’deki
Sahîh’deki
rivâyetlerinin
rivâyetlerinin
rivâyetlerinin
sayısı
sayısı
sayısı
veve
ve
son
son
son
olarak
olarak
olarak
dada
da
ı ve son olarak da
Meğâzî’deki
Meğâzî’deki
rivâyetlerinin
rivâyetlerinin
sayısını
sayısını
vereceğiz.
vereceğiz.
Ayrıca
Ayrıca
bu
bu
râvîlerin
râvîlerin
haklarında
haklarında
geniş
geniş
bilgi
bilgi
Meğâzî’deki
Meğâzî’deki
Meğâzî’deki
rivâyetlerinin
rivâyetlerinin
rivâyetlerinin
sayısını
sayısını
sayısını
vereceğiz.
vereceğiz.
vereceğiz.
Ayrıca
Ayrıca
Ayrıca
bubu
râvîlerin
bu
râvîlerin
râvîlerin
haklarında
haklarında
haklarında
geniş
geniş
geniş
bilgi
bilgi
bilgi
haklarında geniş bilgi
edinmek
edinmek
isteyenler
isteyenler
için
için
ise
ise
Mizzî’nin
Mizzî’nin
Tehzîbu’l-Kemâl’indeki
Tehzîbu’l-Kemâl’indeki
yerlerine
yerlerine
atıfta
atıfta
edinmek
edinmek
edinmek
isteyenler
isteyenler
isteyenler
için
için
için
ise
ise
Mizzî’nin
Mizzî’nin
Mizzî’nin
Tehzîbu’l-Kemâl’indeki
yerlerine
yerlerine
yerlerine
atıfta
atıfta
atıfta
‫حجر‬
‫ابن‬ise
‫عند‬
‫رتبته‬
‫ الذهبي‬Tehzîbu’l-Kemâl’indeki
‫عند‬Tehzîbu’l-Kemâl’indeki
‫رتبته‬
‫االسم‬
deki yerlerine atıfta
bulunacağız.
bulunacağız.
bulunacağız.
bulunacağız.
bulunacağız.
‫خت‬
‫فيه‬XXVII,
‫تكلم‬
‫صدوق‬
‫ أحد‬، ‫صدوق‬
‫إبراهيم بن المنذر‬
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
XXVII,
487-91.
487-91.
Mizzî,
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVII,
XXVII,
487-91.
487-91.
487-91.
17
71
236
1
539
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
XXVIII,
282-83.
282-83.
Mizzî,
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVIII,
XXVIII,
XXVIII,
282-83.
282-83.
‫سق‬
‫القرآن‬
‫ألجل‬282-83.
‫أمحد‬
‫العلماء‬
‫احلزامي‬
527
527
527527
527
527
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX,
XXIX,
21-26.
21-26.
Mizzî,
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX,
XXIX,
XXIX,
21-26.
21-26.
21-26.
528
528
528528
528
528
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX,
XXIX,
351-65.
351-65.
‫د‬
‫م‬
‫خ‬
‫إبراهيم بن يوسف‬
Mizzî,
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIX,
XXIX,
XXIX,
351-65.
351-65.
351-65.
529
529
529529
529
529
5Mizzî,
71
‫يهم‬152-57.
‫صدوق‬
‫ فيه لني‬1 791
2
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
XXX,
152-57.
152-57.
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
XXX,
XXX,
152-57.
152-57.
540
530
530
530534
530
530
530
‫سق‬
‫السبيعي‬
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
XXX,
374-77.
374-77.
Mizzî,
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXX,
XXX,
XXX,
374-77.
374-77.
374-77.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
406-07.
531
531
531535
531
531
531
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
XXXI,
401-03.
401-03.
Mizzî,
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
401-03.
401-03.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
497.
‫ قد خ م د‬XXXI,
‫أنه‬XXXI,
‫إال‬
، 401-03.
‫ثبت‬
‫ثقة‬
‫أبو أحمد الزبيري‬
532
532
532536
532
532
532
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
XXXI,
254-55.
254-55.
Mizzî,
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
XXXI,
XXXI,
254-55.
254-55.
254-55.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
311-14.‫قال بندار ما رأيت‬
533
533
533537
533
533
533
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
XXXI,
375-80.
375-80.
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
XXXI,
XXXI,
375-80.
375-80.
2Mizzî,
71
‫تس‬
‫حديث‬
‫ يف‬375-80.
‫خيطئ‬
6
203
‫ (حممد بن عبد‬3
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
44950.
534
534
534538
534
534
534
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
XXXI,
406-07.
406-07.
‫منه‬şöyledir:
‫ )خ( أحفظ‬: Buhârî, Sahîh, (‫)م‬
Mizzî,
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
XXXI,
XXXI,
406-07.
406-07.
406-07.
Bu
tabloda
kullanılan
kısaltmaların
anlamları
541: Müslim,
535
535
535535
535
535
‫ق‬
‫الثوري‬
)‫اهلل‬
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
XXXI,
497.
497.
Mizzî,
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXI,
XXXI,
XXXI,
497.
497.
497.
536
536
536536
536
536Sahîh, (‫ )د‬: Ebû Dâvûd, Sünen, (‫ )ت‬: Tirmizî, Sünen, (‫ )س‬: Nesâî, Sünen, (‫ )ق‬: İbn Mâce,
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
XXXII,
311-14.
311-14.
Mizzî,
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
XXXII,
XXXII,
311-14.
311-14.
311-14.
: Buhârî’nin muallak şekilde almış olduğu rivâyetler.
537
537
‫خمد‬
‫أبو الزبير (حممد‬
537537
537
537Sünen, (‫)خت‬
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
XXXII,
44950.
44950.
Mizzî,
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXXII,
XXXII,
XXXII,
44950.
44950.‫كان‬
539
‫)خ(حافظ ثقة‬
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
II,44950.
207-11;
Ebû‫ و‬،Abdillah
Muhammed b. Ahmed ez-Zehebî.
538
538
538538
538
538
Bu
Bu
tabloda
tabloda
kullanılan
kullanılan
kısaltmaların
kısaltmaların
anlamları
anlamları
şöyledir:
şöyledir:
(‫)خ‬
:
:
Buhârî,
Buhârî,
Sahîh,
Sahîh,
(‫)م‬
::‫مسلم‬
Müslim,
Sahîh,
Sahîh,
(‫)د‬
538)
Bu
tabloda
kullanılan
kısaltmaların
anlamları
şöyledir:
:
Buhârî,
Sahîh,
Müslim,
Sahîh,
Bu
Bu
tabloda
Bu
tabloda
tabloda
kullanılan
kullanılan
kullanılan
kısaltmaların
kısaltmaların
kısaltmaların
anlamları
anlamları
anlamları
şöyledir:
şöyledir:
şöyledir:
(‫)خ‬
(‫)خ‬
:
(‫)خ‬
Buhârî,
:
Buhârî,
:
Buhârî,
Sahîh,
Sahîh,
Sahîh,
(‫)م‬
(‫)م‬
:(‫)م‬
(‫)م‬
Müslim,
: :Müslim,
:Müslim,
Müslim,
Sahîh,
Sahîh,
:(‫)د‬
(‫)د‬
: :::
2 )1413/1992).
6
‫ت س‬el-Kâşif
‫ يدلس‬fî‫أنه‬Ma’rifeti
‫ صدوق إال‬men lehû Rivâyetun4 fi’l-Kutubi’s-Sitte,
726
‫بن‬Sahîh,
4 (‫)د()د‬
(Muhammed
Ebû
Dâvûd,
Sünen,
Tirmizî,
Sünen,
Sünen,
:: :İbn
Mâce,
Sünen,
:: : :::
Ebû
Ebû
Dâvûd,
Dâvûd,
Sünen,
Sünen,
(‫)ت‬
(‫)ت‬
Tirmizî,
Sünen,
Sünen,
(‫)س‬
(‫)س‬
:::Nesâî,
Nesâî,
Nesâî,
Sünen,
Sünen,
(‫)ق‬
(‫)ق‬
:İbn
İbn
Mâce,
Mâce,
Sünen,
Sünen,
(‫)خت‬
(‫)خت‬
h, (‫ )م‬: Müslim, Sahîh,Ebû
(‫)د‬
::Dâvûd,
Ebû
Ebû
Dâvûd,
Dâvûd,
Sünen,
Sünen,
Sünen,
(‫)ت‬
(‫)ت‬
(‫)ت‬
: Tirmizî,
: ::Tirmizî,
::Tirmizî,
Tirmizî,
Sünen,
Sünen,
Sünen,
(‫)س‬
(‫)س‬
(‫)س‬
: ‫و‬Nesâî,
: ‫مدلسا‬
:Nesâî,
Nesâî,
Sünen,
Sünen,
Sünen,
(‫)ق()ق‬
:(‫)ق‬
İbn
:İbn
İbn
Mâce,
Mâce,
Mâce,
Sünen,
Sünen,
Sünen,
(‫)خت‬
(‫)خت‬
(‫)خت‬
‫العلم‬
‫اسع‬
542
Avvâme,
Ahmed
Muhammed
Nemr
el-Hatîb),
Cidde: Müessesetü Ulumi’l-Kur’ân,
Buhârî’nin
muallak
şekilde
almış
olduğu
rivâyetler.
Buhârî’nin
Buhârî’nin
muallak
şekilde
şekilde
almış
almış
olduğu
olduğu
rivâyetler.
rivâyetler.
‫ق‬muallak
)‫ القرشي‬I, 225;
İbn Mâce, Sünen, (‫)خت‬
:
Buhârî’nin
Buhârî’nin
Buhârî’nin
muallak
muallak
muallak
şekilde
şekilde
şekilde
almış
almış
almış
olduğu
olduğu
olduğu
rivâyetler.
rivâyetler.
rivâyetler.
İbn Hacer. (1395/1975). Takrîbu’t-Tehzîb, (thk. Abdulvehhâb Abdullatif), I-II, Beyrut:
539) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, II, 207-11; Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed ez-Zehebî. )1413/1992).
Dâru’l-Ma’rife,
I, 43-44.
‫ هو‬: ‫( قال ابن معني‬Muhammed Avvâme, Ahmed Muhamel-Kâşif
fî Ma’rifeti
men lehû Rivâyetun fi’l-Kutubi’s-Sitte,
‫ابن أبي الزناد‬
med Nemr‫م‬el-Hatîb),
Cidde:
Müessesetü
Ulumi’l-Kur’ân,
‫صدوق تغري حفظه ملا خت‬
‫ أثبت الناس يف‬I, 225; İbn Hacer. (1395/1975). Takrîbu’tTehzîb, (thk. Abdulvehhâb Abdullatif), I-II, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, I, 43-44.‫(عبد الرمحن بن‬
1 Tehzîbu’l-Kemâl,
‫دت‬
‫كان‬II,
‫ و‬،249-51;
‫قدم بغداد‬Zehebî,، Kâşif,
‫بن عروة‬I,‫هشام‬
714 Takrîbu’t-Tehzîb, I, 47.
5
540)7 Mizzî,
227-28;1İbn Hacer,
‫ أيب الزناد‬II, 176.
541) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
476-80;
Zehebî,
Kâşif,
II,
186;
İbn
Hacer,
Takrîbu’t-Tehzîb,
‫سق‬
‫قال أبو حامت و غريه فقيها‬
525
525
525525
525
525
4
526
526
526526
526
526
543
)‫القرشي‬
‫ ال حيتج به‬:
2
12
‫خمد‬
‫تس‬
‫صدوق له أوهام‬
‫ و‬، ‫لينه ابن معني‬
‫وثقه أبو داود و‬
‫ابن أَخي ابن‬
7
152
‫شهاب (حممد بن‬
6
5
71
‫خمد‬
‫سق‬
‫صدوق يهم‬
‫خمد‬
‫ إال أنه قد‬، ‫ثقة ثبت‬
420 2/ Yrd.
ÖZDEMİR
71 Doç.
‫ س‬Dr.
‫ ت‬Veysel‫حديث‬
‫خيطئ يف‬
‫ق‬
2
6
‫خمد‬
‫تس‬
‫الثوري‬
7
2
8
1
12
‫خمد‬
‫تس‬
‫ق‬
23
‫خت م‬
‫دت‬
‫سق‬
‫قال بندار ما رأيت‬
‫أحفظ منه‬
‫صدوق إال أنه يدلس‬
‫ و كان‬، ‫حافظ ثقة‬
‫مدلسا واسع العلم‬
‫صدوق تغري حفظه ملا‬
‫ و كان‬، ‫قدم بغداد‬
‫فقيها‬
‫ هو‬: ‫قال ابن معني‬
‫أثبت الناس يف‬
، ‫هشام بن عروة‬
‫قال أبو حامت و غريه‬
‫ ال حيتج به‬:
‫صدوق له أوهام‬
‫ و‬، ‫لينه ابن معني‬
‫وثقه أبو داود و‬
‫عدة‬
‫ق‬
‫خت م‬
‫دت‬
‫سق‬
‫فيه لني‬
‫اإلمام كان صدوقا‬
‫ و‬، ‫من حبور العلم‬
‫له غرائب يف سعة‬
‫ و‬، ‫ و صدوق يدلس‬، ‫ما روى تستنكر‬
‫رم بالتشيع و القدر‬
‫اختلف يف‬
‫ و‬، ‫االحتجاج به‬
‫حديثه حسن و قد‬
1
791
‫إبراهيم بن يوسف‬
540
‫السبيعي‬
2
‫أبو أحمد الزبيري‬
6
EKEV
203 AKADEMİ
‫حممد بن عبد‬DERGİSİ
( 3
541
)‫اهلل‬
4
1
726
‫أبو الزبير (حممد‬
‫بن مسلم‬
542
)‫القرشي‬
4
714
‫ابن أبي الزناد‬
‫(عبد الرمحن بن‬
‫أيب الزناد‬
543
)‫القرشي‬
5
‫ابن أَخي ابن‬
7
152
‫شهاب (حممد بن‬
‫عبد اهلل‬
544
)‫الزهري‬
5
150
‫ابن اسحاق (حممد‬
‫بن إسحاق بن‬
545
)‫يسار بن خيار‬
11
242
‫أحمد بن إسحاق‬
546
‫السلمي‬
6
7
8
‫صححه مجاعة‬
1
6
‫خ‬
‫صدوق‬
‫كان أحد الثقات‬
‫إسحاق بن‬
‫صدوق تكلم فيه‬
2
3
‡
9
204
‫ منصور‬9
‫للتشيع‬
542) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXVI,
402-10; Zehebî, Kâşif, II, 216; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
II,
547
‫ق‬
‫السلولي‬
207.
‫خمد‬
‫تس‬
543) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVII, 95-101; Zehebî, Kâşif, I, 627; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I, 479540 80. İbn Ebi’z-Zinâd’ın Sahîh’deki rivâyetlerinin hiç biri asıl hadîsler niteliğinde olmayıp; beşi
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
ta’lik, üçü
ise mütabaâttır. II, 249-51; Zehebî, Kâşif, I, 227-28; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
I, 47.
544)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIV, 554-58; Zehebî, Kâşif, II, 190; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II,
541
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 476-80; Zehebî, Kâşif, II, 186; İbn Hacer, Takrîbu’t180.
Tehzîb, II, 176.
545)
542 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIV, 405-28; Zehebî, Kâşif, II, 156; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II,
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXVI, 402-10; Zehebî, Kâşif, II, 216; İbn Hacer, Takrîbu’t144.
Tehzîb, II, 207.
546)
543 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, I, 261-63; Zehebî, Siyeru A’lâm, XIII, 37; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I,
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVII, 95-101; Zehebî, Kâşif, I, 627; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
10.
544
545
I, 479-80. İbn Ebi’z-Zinâd’ın Sahîh’deki rivâyetlerinin hiç biri asıl hadîsler niteliğinde
olmayıp; beşi ta’lik, üçü ise mütabaâttır.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIV, 554-58; Zehebî, Kâşif, II, 190; İbn Hacer, Takrîbu’tTehzîb, II, 180.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIV, 405-28; Zehebî, Kâşif, II, 156; İbn Hacer, Takrîbu’tTehzîb, II, 144.
‫سق‬
‫رم بالتشيع و القدر‬
‫اختلف يف‬
545
)‫يسار بن خيار‬
‫ و‬، ‫االحتجاج به‬
‫حديثه حسن و قد‬
‫صححه مجاعة‬
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN
OLUP
1 OLMADIĞI
6
‫ خ‬İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
‫صدوق‬
‫ كان أحد الثقات‬11 242
2
3
‫خمد‬
‫تس‬
‫ق‬
‫صدوق تكلم فيه‬
‫للتشيع‬
‫أحمد بن إسحاق‬
546
‫السلمي‬
421
8
‫إسحاق بن‬
‡
9
‫منصور‬
204
547
9
‫السلولي‬
‫ِإسحاق بن نصر‬
540
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, II, 249-51; Zehebî, Kâşif, I, 227-28; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
‫(إسحاق بن‬
5 I, 47.
35
‫خ‬
‫صدوق‬
‡
11
242
11
541
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 476-80; Zehebî, Kâşif, II, 186; İbn Hacer,‫اهيم‬
Takrîbu’t‫إبر‬
Tehzîb, II, 176.
548
)‫البخاري‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXVI, 402-10; Zehebî, Kâşif, II, 216; İbn Hacer,
Takrîbu’tTehzîb, II, 207.
‫ ثقة و‬: ‫قال أمحد‬
543
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVII, 95-101; Zehebî, Kâşif, I, 627; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
، ‫حفظه‬rivâyetlerinin
‫ تعجب من‬hiç biri asıl hadîsler niteliğinde
I, 479-80. İbn Ebi’z-Zinâd’ın Sahîh’deki
olmayıp; beşi
ta’lik,
üçü
ise
mütabaâttır.
‫خمد‬
: ‫و قال أبو حامت‬
544
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
Hacer,
Takrîbu’t‫فيه بال‬XXIV,
‫ثقة تكلم‬554-58; Zehebî, Kâşif, II, 190; İbn‫يونس‬
‫إسرائيل بن‬
100 II,‫س‬180.
15Tehzîb,
‫ت‬
‫ هو من أتقن‬7 160
11
549
545
‫حجة‬405-28; Zehebî, Kâşif, II, 156; İbn Hacer,
‫السبيعي‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIV,
Takrîbu’t‫ق‬
‫أصحاب أىب‬
Tehzîb, II, 144.
546
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, I, 261-63; Zehebî,
A’lâm, XIII, 37; İbn Hacer, Takrîbu’t‫و ضعفه‬Siyeru
، ‫إسحاق‬
Tehzîb, I, 10.
542
‫ابن املديين‬
2
3
56
9
‫خمد‬
‫صدوق أخطأ يف‬
‫تق‬
‫أحاديث من حفظه‬
‫خمد‬
‫تس‬
: ‫قال أبو حامت‬
‫مغفل حمله الصدق‬
10
226
‫إسماعيل بن أيب‬
‫أويس األصبحي‬
‫(إسماعيل بن‬
‫ و ضعفه النسائي‬.
‫ثقة خيطئ قليال‬
‫صدوق‬
12
550
)‫عبد اهلل‬
‫بريد بن عبد اهلل‬
6
-
‫ق‬
1
21
‫خ‬
‫صدوق رم باإلرجاء‬
-
71
224
1
4
‫خ‬
‫صدوق جليل‬
-
11
222
‫بردة‬
‫أبي‬
551
‫بن‬
13
‫األشعري‬
‫بشر بن محمد‬
552
‫السختياين‬
‫بيان بن عمرو‬
553
‫البخاري‬
14
15
‫جويرية بن أمساء‬
‫خمد‬
547)6Mizzî,
I, 89. 16
45 Tehzîbu’l-Kemâl, II, 478-80;
‫صدوق‬Zehebî, Kâşif, I, 293;
‫ ثقة‬İbn1Hacer,
711Takrîbu’t-Tehzîb,
554
‫سق‬
‫ عبيد‬I,‫بن‬55.
548) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
II, 388-89; Zehebî, Kâşif, I, 233; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
549) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
II, 515-524; Zehebî, Kâşif, I, 241; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
‫خمد‬
‫حرمي بن عمارة‬I, 64.
8 Tehzîbu’l-Kemâl, III,‫يهم‬
‫صدوق‬Zehebî, Kâşif, I, 247;
‫ ثقة‬İbn9 Hacer,
201 Takrîbu’t-Tehzîb,
550)1Mizzî,
124-29;
I, 71.17
555
‫سق‬
‫العتكي‬
551) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
IV, 50-51; Zehebî, Kâşif, I, 265; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
I, 96.
552) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IV, 145-46; Zehebî, :Kâşif,
I, 269;
I, 101.
‫أبو حامت‬
‫ قال‬İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
‫حسان بن حسان‬
3 Tehzîbu’l-Kemâl,
‫خ‬
‫خيطئ‬
‫صدوق‬Zehebî, Kâşif, I, 277; İbn
10 Hacer,
213Takrîbu’t-Tehzîb,
553)1Mizzî,
IV,
305-06;
I, 111.18
556
‫ و‬، ‫منكر احلديث‬
547
548
‫البصري‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, II, 478-80; Zehebî, Kâşif, I, 293; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I,
89.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, II, 388-89; Zehebî, Kâşif, I, 233; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I,
3
1
9
21
‫تس‬
‫ق‬
‫خ‬
‫ثقة خيطئ قليال‬
‫صدوق رم باإلرجاء‬
422 / Yrd. Doç. Dr. Veysel ÖZDEMİR
‫صدوق جليل‬
‫صدوق‬
6
-
71
-
11
-
224
‫بردة‬
‫بن أبي‬
‫األشعري‬
13
551
‫بشر بن محمد‬
552
‫السختياين‬
14
EKEV AKADEMİ
DERGİSİ
‫بيان بن عمرو‬
1
4
‫خ‬
6
45
‫خمد‬
‫سق‬
‫صدوق‬
‫ثقة‬
1
711
‫جويرية بن أمساء‬
554
‫بن عبيد‬
16
1
8
‫خمد‬
‫سق‬
‫صدوق يهم‬
‫ثقة‬
9
201
‫حرمي بن عمارة‬
555
‫العتكي‬
17
1
3
‫خ‬
‫صدوق خيطئ‬
: ‫قال أبو حامت‬
‫ و‬، ‫منكر احلديث‬
10
213
‫حسان بن حسان‬
556
‫البصري‬
18
222
553
‫البخاري‬
15
‫ كان‬: ‫قال البخاري‬
547
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, II, 478-80; Zehebî,
I, 293; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I,
‫ عليه‬Kâşif,
‫املقرئ يثىن‬
89.
548
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
‫و نسبه‬II,، ‫به‬388-89;
‫ ال بأس‬Zehebî, Kâşif, I, 233; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I,
‫خس‬
‫ قال‬، ‫ وثق‬، ‫احلافظ‬
‫الحسن بن مدرك‬
55.
5
‫تلقني‬II,‫إىل‬515-524;
‫ أبو داود‬Zehebî, Kâşif, I, 241;
11
5491
19 I,
557
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
İbn
Hacer,
Takrîbu’t-Tehzîb,
‫ق‬
‫ كذاب‬: ‫أبو داود‬
‫السدوسي‬
64.
‫املشايخ‬
550
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, III, 124-29; Zehebî, Kâşif, I, 247; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I,
87
‫حمزة بن أبي‬
71.
5512
4 Tehzîbu’l-Kemâl,
‫خدق‬
‫ صدوق‬Zehebî, Kâşif,
3 İbn Hacer,
21 I,
Mizzî,
IV, 50-51;
I, 265;
Takrîbu’t-Tehzîb,
558
‫أسيد‬
96
96.
552
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
IV, 145-46; Zehebî, Kâşif, I, 269; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I,
‫خمد‬
‫خالد بن ذكوان‬
101.
5531
6 Tehzîbu’l-Kemâl,
‫تس‬
‫ صدوق‬Zehebî, Kâşif,‫ثقة‬I, 277;
5 İbn -Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
21 I,
Mizzî,
IV, 305-06;
559
‫املدين‬
171.
‫ق‬
554
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, V, 172-74; Zehebî, Kâşif, I, 298-99; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
: ‫قال أبو داود‬
I, 136.
555
‫خم‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
V, 556-58; Zehebî, Kâşif, I, 318; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I,
‫ و له‬، ‫ و صدوق يتشيع‬، ‫صدوق يتشيع‬
‫خالد بن مخلد‬
2 159.32
‫تس‬
10
213
22
‫ق‬
‫أفراد‬
560
: ‫قال أمحد و غريه‬
‫القطواين‬
‫له مناكري‬
1
22
‫خد‬
‫ت‬
‫ رم‬، ‫صدوق‬
‫باإلرجاء‬
‫ثقة يهم‬
9
213/
217
‫خالَّد بن يحيى‬
561
‫السلمي‬
23
4
21
‫خ‬
‫ و‬، ‫صدوق رمبا أخطأ‬
‫كان أخباريا عالمة‬
‫ صدوق‬، ‫احلافظ‬
10
240
‫خليفة بن خياط‬
562
‫العصفري‬
24
‫سعيد بن شرحبيل‬
‫خس‬
2 Tehzîbu’l-Kemâl, V, 172-74;
‫صدوق‬Zehebî, Kâşif,
- I, 298-99;10İbn Hacer,
212 Takrîbu’t-Tehzîb,
25
563
554)1Mizzî,
‫ق‬
‫ الكندي‬I, 136.
555) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, V, 556-58; Zehebî, Kâşif, I, 318; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I, 159.
‫خمد‬
‫سعيد بن محمد‬
556) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
VI, 25-26; Zehebî, Kâşif, I, 320; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
I, 161.
1
4
‫بالتشيع‬
‫رم‬
‫صدوق‬
‫يتشيع‬
‫ثقة‬
11
230
26
564
557) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
VI, 323-24; Zehebî, Kâşif, I, 330; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
‫ق‬
‫اجلرمي‬I, 171.
558) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VII, 311-13; Zehebî, Kâşif, I, 351; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I, 199.
‫خد‬
‫مفت ثقة‬
، ‫احلافظ‬
‫سليمان بن عبد‬I, 213.
559) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
VIII, 60-61; Zehebî,
Kâşif,
I, 561; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
560)1Mizzî,
VIII,
I, 318; 10
İbn Hacer,
7 Tehzîbu’l-Kemâl,
‫تس‬
‫خيطئ‬163-67;
‫ صدوق‬Zehebî,‫عن‬Kâşif,
‫لكنه مكثر‬
233 Takrîbu’t-Tehzîb,
27
‫ الرحمن‬I, 218.
561) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VIII, 359-61; Zehebî, Kâşif, I, 377; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
I, 230.
565
‫ق‬
1
556
15
‫خمد‬
‫الضعفاء‬
‫ثقة حافظ رم‬
، ‫مرجئ صدوق‬
9
204
206
‫التميمي‬
‫شبابة بن سوار أبو‬
28
2
32
‫خم‬
‫تس‬
‫ق‬
‫ و له‬، ‫صدوق يتشيع‬
‫أفراد‬
: ‫قال أبو داود‬
‫ و‬، ‫صدوق يتشيع‬
: ‫قال أمحد و غريه‬
10
213
‫له مناكري‬
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN
‫ خ د‬İLE İLGİLİ
‫ رم‬، DEĞERLENDİRMELER
‫صدوق‬
OLUP
OLMADIĞI
1
22
‫ ثقة يهم‬9 213/
‫ت‬
‫باإلرجاء‬
4
21
‫خ‬
‫ و‬، ‫صدوق رمبا أخطأ‬
‫كان أخباريا عالمة‬
1
2
‫خس‬
‫ق‬
‫صدوق‬
1
4
‫خمد‬
‫ق‬
1
7
‫خد‬
‫تس‬
15
‫خمد‬
‫ صدوق‬، ‫احلافظ‬
-
‫صدوق رم بالتشيع‬
‫ثقة يتشيع‬
‫صدوق خيطئ‬
‫ مفت ثقة‬، ‫احلافظ‬
‫لكنه مكثر عن‬
‫ق‬
1
217
‫خالد بن مخلد‬
560
‫القطواين‬
‫خالَّد بن يحيى‬
561
‫السلمي‬
، ‫مرجئ صدوق‬
423
23
10
240
‫خليفة بن خياط‬
562
‫العصفري‬
24
10
212
‫سعيد بن شرحبيل‬
563
‫الكندي‬
25
11
230
‫سعيد بن محمد‬
564
‫اجلرمي‬
26
‫سليمان بن عبد‬
10
‫الرحمن‬
‫التميمي‬
27
‫شبابة بن سوار أبو‬
28
233
565
‫الضعفاء‬
‫ثقة حافظ رم‬
22
9
204
206
566
‫تس‬
‫باإلرجاء‬
‫ ال‬: ‫قال أبو حامت‬
‫عمرو الفزاري‬
556
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
VI, 25-26; Zehebî, Kâşif,
I, 320; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I,
‫ق‬
‫حيتج به‬
161.
، ‫ثقة ثقة‬VI,: ‫أمحد‬
‫ قال‬Zehebî, Kâşif, I, 330; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I,
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
323-24;
171.
‫خمد‬
: ‫و قال القطان‬
‫صخر بن جويرية‬
558
2Mizzî,
9 Tehzîbu’l-Kemâl, VII, 311-13; Zehebî, Kâşif,‫ثقة‬I, 351;
7 İbn -Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
29 I,
567
‫تس‬
‫ذهب كتابه مث وجده‬
‫البصري‬
199.
559
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VIII, 60-61; Zehebî, Kâşif, I, 561; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I,
‫فتكلم فيه لذلك‬
213.
560
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VIII, 163-67; Zehebî, Kâşif, I, 318; İbn Hacer,
‫محمد‬Takrîbu’t-Tehzîb,
‫الصلت بن‬
3 I, 218.
15
‫خس‬
‫صدوق‬
‫ صاحل احلديث‬10 200
30
568
561
‫اخلاركي‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VIII, 359-61; Zehebî, Kâşif, I, 377; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
I, 230.
‫خمد‬
‫عبد الرحمن بن‬
562
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VIII, 314-19; Zehebî, Kâşif, I, 375; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
I,
227.
Halîfe
b.
Hayyât’ın
21
rivâyetinden
sadece
2
tanesi
müstakil
isnâdladır.
Diğerleri
1
7
‫تس‬
‫صدوق‬
‫ الزاهد‬3
99
31
‫أبي نُ ْعم‬
ya ikinci isnâd ya da mütabaat kâbilindendir.
569
563
‫ق‬
‫ البجلي‬I, 298.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
X, 499; Zehebî, Kâşif, I, 438; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
564
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XI,
45-46;
Zehebî,
Kâşif,
I,
443;
İbn
Hacer,
Takrîbu’t-Tehzîb,
I,
‫خمد‬
‫عبد الرحمن بن‬
2 304.4
‫لني‬
‫فيه‬
‫صدوق‬
‫صدوق‬
6
171
32
570
565
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XII, 26-31; Zehebî, Kâşif, I, 462; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
I,
‫ق‬
‫الغسيل‬
327.
562) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VIII, 314-19; Zehebî, Kâşif, I, 375; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
‫ عبد الرحمن بن‬I, 227.
‫ خ د‬21 rivâyetinden sadece‫فيه‬2 tanesi
: ‫أبو حامت‬
‫ قال‬isnâdladır. Diğerleri ya ikinci isnâd ya
Halîfe b. Hayyât’ın
müstakil
1da mütabaat
10
7
‫ عبد اهلل بن‬33
kâbilindendir.‫صدوق خيط ء‬
‫س‬
‫ت‬
‫لني‬
I,‫دينار‬
298.
563) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, X, 499; Zehebî, Kâşif, I, 438; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,571
564) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XI, 45-46; Zehebî, Kâşif, I, 443; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I, 304.
‫حيدث‬
‫صدوق‬Zehebî, Kâşif, I, 462; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I, 327.
XII,‫كان‬
26-31;
565) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
343-48;
477; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I, 345.
566) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XII,
‫ من كتب غريه‬Zehebî,
‫ هو‬: Kâşif,
‫ابن معني‬I,‫قال‬
‫خمد‬
‫ عبد العزيز بن‬I, 365.
XIII, 116-18; Zehebî, Kâşif, I, 500; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
567) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ قال‬،228;
‫فيخطئ‬
‫فليح‬
‫إىل من‬I, 504;
‫ أحب‬İbn Hacer,186Takrîbu’t-Tehzîb, I, 369.
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIII,
Zehebî,
Kâşif,
568)1Mizzî,
5
‫تس‬
8
‫ محمد‬34
XVII,: ‫النسائي‬
456-57; Zehebî,
Kâşif,
I, 500.
569) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
‫حديثه عن‬
: ‫أبو زرعة‬
‫و قال‬I,،646; İbn Hacer,
187 Takrîbu’t-Tehzîb,
572
‫ق‬
‫ الدراوردي‬I, 483.
XVII, 154-56; Zehebî, Kâşif, I, 630; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
570) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
557
‫عبيد اهلل العمرى‬
‫منكر‬
5
43
‫خمد‬
‫تس‬
‫ كان يتشيع‬، ‫ثقة‬
‫سيء احلفظ‬
‫ أحد‬، ‫ ثقة‬، ‫احلافظ‬
‫األعالم عل تشيعه‬
9
213
573
‫عبيد اهلل بن‬
35
568
‫اخلاركي‬
‫عبد الرحمن بن‬
‫خمد‬
1
7
‫تس‬
‫ق‬
‫صدوق‬
424 / Yrd. Doç.
‫م د‬Dr.
‫ خ‬Veysel ÖZDEMİR
2
1
1
4
10
5
‫ق‬
‫خد‬
‫تس‬
‫خمد‬
‫تس‬
‫ق‬
‫صدوق فيه لني‬
‫صدوق خيط ء‬
‫صدوق كان حيدث‬
‫من كتب غريه‬
‫ قال‬، ‫فيخطئ‬
‫ حديثه عن‬: ‫النسائي‬
‫عبيد اهلل العمرى‬
‫منكر‬
‫خمد‬
‫الزاهد‬
3
‫صدوق‬
6
‫ فيه‬: ‫قال أبو حامت‬
‫لني‬
‫ هو‬: ‫قال ابن معني‬
‫أحب إىل من فليح‬
: ‫ و قال أبو زرعة‬،
‫سيء احلفظ‬
‫أبي نُ ْعم‬
‫البجلي‬
99
31
569
EKEV AKADEMİ
DERGİSİ
‫عبد الرحمن بن‬
171
570
‫الغسيل‬
32
‫عبد الرحمن بن‬
7
‫عبد اهلل بن‬
-
33
571
‫دينار‬
8
186
187
‫عبد العزيز بن‬
‫محمد‬
‫الدراوردي‬
‫ أحد‬، ‫ ثقة‬، ‫احلافظ‬
5
43
‫تس‬
‫ق‬
‫ كان يتشيع‬، ‫ثقة‬
‫األعالم عل تشيعه‬
‫و بدعته‬
9
213
1
2
‫خت‬
‫صدوق رمبا خالف‬
‫قواه ابن حبان‬
8
-
34
572
573
‫عبيد اهلل بن‬
‫موسى العبسي‬
‫عثمان بن فرقد‬
574
‫العطار‬
35
36
‫عثمان بن الهيثم‬
‫ تغري فصار‬، ‫ثقة‬
5661
10 Tehzîbu’l-Kemâl,
‫خس‬
10 İbn220
‫ بن جهم بن‬37 I,
Mizzî,
XII, 343-48; Zehebî,-Kâşif, I, 477;
Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
‫يتلقن‬
575
345.
‫عيس‬
567
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIII, 116-18; Zehebî, Kâşif, I, 500; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
I, 365. ‫خ م د‬
568
‫ قاص‬Kâşif,
‫ لكنه‬، ‫ثقة‬
‫عدي بن ثابت‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIII, 228; Zehebî,
I, 504; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
I,
6
39
‫س‬
‫ت‬
‫بالتشيع‬
‫رم‬
‫ثقة‬
4
116
38
576
369.
‫الشيعة‬
‫األنصاري‬
569
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XVII, 456-57; Zehebî, Kâşif, I, 646; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
‫ق‬
I, 500.
570
‫خمد‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XVII, 154-56; Zehebî, Kâşif, I, 630; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
‫عمرو بن أيب‬
I,
483.
74
‫تس‬
‫ثقة رمبا َوه َم‬
‫ صدوق‬5 150
39
5712
577
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVII, 208-09; Zehebî, Kâşif, I, 632; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
‫عمرو القرشي‬
‫ق‬
I, 486.
572
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII, 187-94; Zehebî, Kâşif, I, 658; İbn Hacer, Takrîbu’t‫خالد‬hepsi
‫عنبسة بن‬
Muhammed’in
mütabaat
2 Tehzîb,
10 I, ‫د‬512.
‫ خ‬Abdulazîz b.‫صدوق‬
- Sahîh’deki
9 rivâyetlerinin
791
40
578
şeklindedir.
‫القرشي‬
573
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIX, 164-69; Zehebî, Kâşif, I, 687; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
571) Mizzî,
XVII, 208-09; Zehebî, Kâşif, I, 632; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I, 486.
‫خمد‬
I, 539.Tehzîbu’l-Kemâl,
‫و‬
‫بالقدر‬
‫رم‬475;
‫ ثقة‬Zehebî,
‫ ثقة‬: ‫النسائي‬
574 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
‫ عوف بن أيب‬I, II,
572)
XVIII,
Zehebî,
Kâşif,‫قال‬
658;İbn
İbn146
Hacer,‫مجيلة‬
Takrîbu’t-Tehzîb,
512.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX, 187-94;
Kâşif,
II,I, 12;
Hacer,
Takrîbu’t-Tehzîb,
1
25
‫س‬
‫ت‬
6
41
579
Abdulazîz
b. Muhammed’in Sahîh’deki
rivâyetlerinin
hepsi
mütabaat
şeklindedir.
13.
‫بالتشيع‬
‫ثبت‬
‫األعرايب‬
147
573) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX, 164-69; Zehebî, Kâşif, I, 687; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I, 539.
‫ق‬
574) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIX, 475; Zehebî, Kâşif, II, 12; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II, 13.
‫ ليس‬: ‫ابن معني‬
575) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIX, 502-03; Zehebî, Kâşif, II, 14; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II, 15.
‫خمد‬
‫قال أبو‬
‫ و‬، II,
‫بثقة‬15; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II, 16.
576) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XIX, 522-23; Zehebî,
Kâşif,
‫ فضيل بن سليمان‬75.
577)2Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
168-71;
Zehebî,
Kâşif,
II, 84; 8İbn Hacer,
‫تس‬
‫ ليس صدوق له خطأ كثري‬: ‫حامت و غريه‬
9
183 Takrîbu’t-Tehzîb, II, 42
‫ق‬
‫خمد‬
‫ و قال أبو‬، ‫بالقوى‬
‫ لني‬: ‫زرعة‬
‫ و‬، ‫قال ابن معني‬
580
‫النمريي‬
6
39
‫خمد‬
‫تس‬
‫ق‬
‫ثقة رم بالتشيع‬
‫ لكنه قاص‬، ‫ثقة‬
‫الشيعة‬
4
‫عدي بن ثابت‬
576
‫األنصاري‬
116
‫خمد‬
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN
2
74
‫ ت س‬İLE İLGİLİ
‫ َوه َم‬DEĞERLENDİRMELER
‫ثقة رمبا‬
‫ صدوق‬5 150
OLUP
OLMADIĞI
‫ق‬
2
1
10
‫خد‬
25
‫خمد‬
‫تس‬
‫ق‬
2
3
9
‫خمد‬
‫تس‬
‫ق‬
42
‫خمد‬
‫تس‬
‫ق‬
‫صدوق‬
-
‫عمرو بن أيب‬
‫عمرو القرشي‬
577
38
39425
9
791
‫عنبسة بن خالد‬
578
‫القرشي‬
40
‫ثقة رم بالقدر و‬
‫بالتشيع‬
‫ ثقة‬: ‫قال النسائي‬
‫ثبت‬
6
146
147
‫عوف بن أيب مجيلة‬
579
‫األعرايب‬
41
‫صدوق له خطأ كثري‬
‫ ليس‬: ‫ابن معني‬
‫ و قال أبو‬، ‫بثقة‬
‫ ليس‬: ‫حامت و غريه‬
‫ و قال أبو‬، ‫بالقوى‬
‫ لني‬: ‫زرعة‬
8
183
‫فضيل بن سليمان‬
580
‫النمريي‬
42
‫صدوق كثري اخلطأ‬
‫ و‬، ‫قال ابن معني‬
‫ و‬، ‫أبو حامت‬
‫ ليس‬: ‫النسائي‬
‫بالقوى‬
1
761
‫فليح بن سليمان‬
581
‫األسلمي‬
43
7
-
10
213
‫ و‬، ‫وثقه غري واحد‬
1
2
‫خم‬
‫مد س‬
‫صدوق خيطئ‬
2
8
‫خمد‬
‫تس‬
‫صدوق‬
: ‫قال النسائي‬
‫ و لينه‬، ‫ضعيف‬
‫القطان‬
‫ إال ما روى‬، ‫وثقوه‬
‫عن ابن معني أنه‬
582
‫محمد بن أبي‬
‫حفصة البصري‬
‫محمد بن سابق‬
583
‫التميمي‬
44
45
‫ قال‬، ‫ضعفه‬
575
: ‫ بن شيبة‬Kâşif,
‫ يعقوب‬II, 14; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIX, 502-03; Zehebî,
II, 15.
‫ثقة ال يوصف‬
576
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIX, 522-23; Zehebî, Kâşif, II, 15; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
‫بالضبط‬
II, 16.
577
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXII, 168-71; Zehebî, Kâşif, II, 84; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
: ‫قال النسائي‬
II, 15.
578
Tehzîbu’l-Kemâl,XXII,
XXII,404-05;
404-05;
Zehebî,
Kâşif,
II, İbn
99; Hacer,
İbn Hacer,
Takrîbu’t-Tehzîb,
‫ و‬، ‫بالقوى‬
‫ليس‬
578) Mizzî,
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
Zehebî,
Kâşif,
II, 99;
Takrîbu’t-Tehzîb,
II, 88.
II, 88.
579)
XXII,
437-40;
Zehebî,
Kâşif,
II, 101; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II, 89.
579 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
‫و‬
‫أوهام‬
‫له‬
‫صدوق‬
:
‫معني‬
‫ابن‬
‫قال‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXII, 437-40; Zehebî, Kâşif, II, 101; İbn Hacer, Takrîbu’t‫خمد‬
‫طلحة‬
‫محمد بن‬
580) Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII, 271-74; Zehebî, Kâşif, II, 124; İbn Hacer,
Takrîbu’t-Tehzîb,
II,
Tehzîb,
1
4 II, 89.
‫أنكروا مساعه من أبيه‬
‫ و‬، ‫ يتق حديثه‬7 167
46
584
580 112.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XXIII, 271-74; Zehebî, Kâşif, II, 124; İbn Hacer,
Takrîbu’t‫تق‬
‫اليامي‬
581) Mizzî,
XXIII, ‫لصغره‬
317-21;، Zehebî,
‫ ضعيف‬: Kâşif,
‫ قال مرة‬II, 125; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II,
Tehzîb,Tehzîbu’l-Kemâl,
II, 112.
581 114.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIII, 317-21;
Zehebî,
125; İbn Hacer, Takrîbu’t‫زرعة و‬
‫ل أبو‬II,
‫ قا‬Kâşif,
‫و‬165; İbnII,Hacer,
582) Mizzî,
XXV, 85-87; Zehebî,
Kâşif,
Takrîbu’t-Tehzîb, II, 155.
Tehzîb,Tehzîbu’l-Kemâl,
II, 114.
582
583)
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
233-37;
Kâşif,
II, II,
173;
İbnİbn
Hacer,
Takrîbu’t-Tehzîb,
II, 163.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,XXV,
XXV,
85-87;Zehebî,
Zehebî,
Kâşif,
165;
Hacer,
Takrîbu’t-Tehzîb,
‫صدوق‬
: ‫غريه‬
II, 155.
2
72
‫خد‬
‫تس‬
‫محمد بن أبي‬
‫مقبول‬
‫قرنه البخاري بآخر‬
7
-
‫عتيق (حممد بن‬
‫عبد الله بن أيب‬
47
‫ قال‬، ‫ضعفه‬
: ‫يعقوب بن شيبة‬
426 / Yrd. Doç. Dr. Veysel ÖZDEMİR
‫ثقة ال يوصف‬
EKEV AKADEMİ DERGİSİ
‫بالضبط‬
: ‫قال النسائي‬
‫ و‬، ‫ليس بالقوى‬
1
2
1
4
72
18
‫خمد‬
‫تق‬
‫خد‬
‫تس‬
‫خمد‬
‫تس‬
‫صدوق له أوهام و‬
‫أنكروا مساعه من أبيه‬
: ‫قال ابن معني‬
‫ و‬، ‫يتق حديثه‬
‫لصغره‬
، ‫ ضعيف‬: ‫قال مرة‬
‫و قال أبو زرعة و‬
‫ صدوق‬: ‫غريه‬
9
‫خق‬
3
18
‫خمد‬
‫تس‬
‫ق‬
2
16
‫خس‬
‫ق‬
167
‫محمد بن طلحة‬
584
‫اليامي‬
46
‫محمد بن أبي‬
‫مقبول‬
‫قرنه البخاري بآخر‬
7
-
9
215
‫ ثقة‬: ‫قال ابن معني‬
: ‫ و قال أبو حامت‬،
‫ثقة‬
‫ق‬
2
7
‫ مل أر من‬، ‫صدوق‬
‫األئمة إال هو و‬
‫أمحد و سليمان بن‬
‫داود اهلامشي‬
‫صدوق خيطئ‬
‫صدوق عارف رم‬
‫بالتشيع‬
‫صدوق يهم‬
-
‫عتيق (حممد بن‬
‫عبد الله بن أيب‬
585
)‫عتيق‬
‫محمد بن عبد‬
586
‫اهلل األنصاري‬
47
48
‫محمد بن عبيد‬
10
-
‫بن ميمون‬
‫القرشي‬
49
587
‫ثقة شيعي‬
9
195
‫لينه ابن معني‬
9
197
‫محمد بن الفضيل‬
588
‫الضيب‬
‫محمد بن فليح‬
589
‫األسلمي‬
50
51
12 Tehzîbu’l-Kemâl,
‫خد‬
‫صحبة‬
‫تثبت له‬
‫ ال‬Zehebî,
‫ مساع‬Kâşif,
‫يصح له‬II,‫ مل‬183;2 İbn Hacer,
65
‫ مروان بن الحكم‬II,52173.
584)1Mizzî,
XXV,
417-18;
Takrîbu’t-Tehzîb,
585) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 549; Zehebî, Kâşif, II, 189-90; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II, 180.
586) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 539-48; Zehebî, Kâşif, II, 189; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II, 180.
583 Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 72-73; Zehebî, Kâşif, II, 199; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II, 189.
587)
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 233-37; Zehebî, Kâşif, II, 173; İbn Hacer, Takrîbu’t588) Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXVI, 293-98; Zehebî, Kâşif, II, 211; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II, 200Tehzîb,
II, 163.
584 201.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 417-18; Zehebî, Kâşif, II, 183; İbn Hacer, Takrîbu’t589) Mizzî,
XXVI, 299-300; Zehebî, Kâşif, II, 211; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II,
Tehzîb,Tehzîbu’l-Kemâl,
II, 173.
585 201.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 549; Zehebî, Kâşif, II, 189-90; İbn Hacer, Takrîbu’t-
Tehzîb, II, 180.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 539-48; Zehebî, Kâşif, II, 189; İbn Hacer, Takrîbu’tTehzîb, II, 180.
587
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 72-73; Zehebî, Kâşif, II, 199; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
II, 189.
586
588
587
‫القرشي‬
3
18
‫خمد‬
‫تس‬
‫ق‬
‫صدوق عارف رم‬
‫بالتشيع‬
‫ثقة شيعي‬
9
195
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN
‫ خ س‬İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
OLUP
OLMADIĞI
2
16
‫صدوق يهم‬
‫ لينه ابن معني‬9 197
‫ق‬
1
12
‫خد‬
‫ال تثبت له صحبة‬
‫مل يصح له مساع‬
2
65
‫محمد بن الفضيل‬
588
‫الضيب‬
50
427
‫محمد بن فليح‬
589
‫األسلمي‬
51
‫مروان بن الحكم‬
52
590
‫تس‬
‫القرشي‬
‫ق‬
583
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 233-37; Zehebî, Kâşif, II, 173; İbn Hacer, Takrîbu’t‫خم‬
: ‫قال ابن معني‬
Tehzîb, II,‫ د‬163.
584
‫معاذ بن‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 417-18; Zehebî, Kâşif, II, 183; İbn ‫هشام‬
Hacer,
Takrîbu’t7
1
‫تس‬
‫صدوق رمبا وهم‬
‫ ليس‬، ‫ صدوق‬9 200
53
591
Tehzîb, II, 173.
‫ائي‬
‫و‬
‫ت‬
‫س‬
‫الد‬
ُ
585
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV, 549; Zehebî, Kâşif,
‫ق‬
‫ حبجة‬II, 189-90; İbn Hacer, Takrîbu’tTehzîb, II, 180.
586
‫خد‬
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV, 539-48; Zehebî, Kâşif, II, 189; İbn Hacer, Takrîbu’t592
Tehzîb,
II,‫س‬180.
1
2
‫ت‬
‫يرسل‬
‫كان‬
‫صدوق و‬
4
101
‫ مقسم بن جبرة‬54
587
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 72-73; Zehebî, Kâşif, II, 199; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
‫ق‬
II, 189.
588
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 293-98; Zehebî, Kâşif, II, 211; İbn Hacer, Takrîbu’t‫ خمتلف فيه‬، ‫احلافظ‬
Tehzîb, II, ‫د‬200-201.
‫خ‬
، ‫صدوق خيطئ كثريا‬
‫نعيم بن محاد‬
589
Zehebî,
211; İbn Hacer,
Takrîbu’t1Mizzî,
4 Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 299-300;
‫فمات‬
‫ امتحن‬Kâşif,
، 71 II, 221
55
593
‫فقيه عارف بالفرائض ت‬
‫اخلزاعي‬
Tehzîb, II,‫ق‬201.
‫حمبوسا بسامراء‬
1
4
‫خد‬
‫تس‬
‫ق‬
2
40
‫خت‬
2
17
‫خد‬
‫تق‬
‫صدوق مقرئ كرب‬
، ‫فصار يتلقن‬
‫فحديثه القدمي أصح‬
‫صدوق خيطئ‬
‫صدوق‬
‫ خطيب‬، ‫احلافظ‬
‫دمشق و عاملها‬
10
245
‫هشام بن عمار‬
594
‫السلمي‬
56
‫ قال‬، ‫صويلح‬
‫ ليس بثقة‬: ‫النسائي‬
: ‫ و قال أبو حامت‬،
‫شيخ‬
10
237
/
238
‫يحيى بن سليمان‬
595
‫اجلعفي‬
57
-
10
253
‫يوسف بن موسى‬
596
‫الرازي‬
58
590) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVII, 387-88; Zehebî, Kâşif, II, 253; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II,
238-39.
2.2.2. Sadece Kitâbu’l-Meğâzî’de rivâyeti olanlar
591) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVIII, 139-43; Zehebî, Kâşif, II, 274; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II,
257.
Mevsûkiyetlerinde ittifak edilmeyen râvîlerden sadece
592) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVIII, 461-63; Zehebî, Kâşif, II, 290; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II,
273.
Meğâzî’de
rivâyeti bulunanlar ise on iki kişidir. Bunların isimleri ve
593) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXIX, 466-80; Zehebî, Kâşif, II, 324; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II,
305.
terceme-i hâlleri şöyledir:
594) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXX, 242-54; Zehebî, Kâşif, II, 337; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II,
320.
595) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXI, 369-72; Zehebî, Kâşif, II, 367; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II,
349.
596) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXII, 465-67; Zehebî, Kâşif, II, 401; İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II,
383.
590
591
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVII, 387-88; Zehebî, Kâşif, II, 253; İbn Hacer, Takrîbu’tTehzîb, II, 238-39.
2.1.
İbn Ubeyde b. Neşît (Abdullah b. Ubeyde b. Neşît ö.
‫©ابن عبيدة بن نشي‬
ullah b. Ubeyde
b.Doç.
Neşît
er-Rebzî
hicri 130 tarihinde EKEV
vefat AKADEMİ DERGİSİ
428 / Yrd.
Dr. Veysel
ÖZDEMİR
r. Câbir b. Abdillah (ö. 78), Sehl b. Sa’d (ö. 88), Ukbe b. Âmir el2.2.2. Sadece Kitâbu’l-Meğâzî’de rivâyeti olanlar
(ö. 60) gibi sahâbîlerden, Ubeydullah b. Abdillah b. Utbe (ö.
Ali b.
Mevsûkiyetlerinde ittifak edilmeyen râvîlerden sadece Meğâzî’de rivâyeti bulunanlar
İbn Ubeyde b.
ise
on
Bunların
şöyledir:
Huseyn b. iki
Alikişidir.
b. Ebî
Tâlib isimleri
(ö. 93) ve
veterceme-i
Ömer b.hâlleri
Abdilazîz
(ö. 2.2.2.1.
N
130
2.2.2.1.İbn bulunmuştur.
Ubeyde b. Neşît (Abdullah
b. Ubeyde
b. Neşît ö.
130/ /‫©ابن عبيدة بن نشيط‬
ibi tâbiûndan rivâyette
Kendisinden
de kardeşleri
Abdullah b. Ubeyde b. Neşît er-Rebzî hicri 130 tarihinde vefat etmiştir. Câbir b.
mmed b. Ubeyde
(ö.(ö.?)78),
veSehl
Mûsâ
b. Ubeyde
(ö. b.153)
Sâlih (ö.
b. 60)
Abdullah
b. Ubeyde b. Neş
Abdillah
b. Sa’d
(ö. 88), Ukbe
Âmirile
el-Cühenî
gibi sahâbîlerden,
Ubeydullah
b.
Abdillah
b.
Utbe
(ö.
94/98),
Ali
b.
Huseyn
b.
Ali
b.
Ebî
Tâlib
(ö.
93)
ve
n (ö. 130/140-...) ve Amr b. Abdillah b. Ebî’l-Ebyed (ö. ?) ve
etmiştir. Câbir b. Abdillah (ö. 78
Ömer b. Abdilazîz (ö. 101) gibi tâbiûndan rivâyette bulunmuştur. Kendisinden de kar-
deşleri Muhammed597b.. Ubeyde (ö. ?) ve Mûsâ b. Ubeyde (ö. 153)
ile Sâlih(ö.
b. Keysân
(ö. sahâbîlerde
arı rivâyette bulunmuşlardır
Cühenî
60) gibi
130/140-...) ve Amr b. Abdillah b. Ebî’l-Ebyed (ö. ?) ve başkaları rivâyette bulunmuşlardır597.
94/98), Ali b. Huseyn
b. Ali b. Eb
İbn Ubeyde hakkında Ya’kûb b. Şeybe (ö. 262) “Sika”, Nesâî (ö.
İbn Ubeyde hakkında Ya’kûb b. Şeybe (ö. 262) “Sika”, Nesâî (ö. 303) “Leyse bihi
101) gibi tâbiûndan rivâyette b
598
be’s//‫”ليس به بأس‬598
, Dârekutnî
(ö. 385)
İbn ve
Hacer
852) “Sika”
Leyse bihi be’s
, Dârekutnî
(ö. ve
385)
İbn(ö.Hacer
(ö. 599, Ahmed b. Hanbel
600
şey ile
/‫بشيء‬
‫”ليس‬,olunmaz/vakit
İbn Adiy (ö.
365) “Hadîsinde
açıkt
(ö. 241) “O ve kardeşi (Mûsâ ö. 153)
meşgul
geçirilmez!”
Yahyâzayıflık
Muhammed
b., Ubeyde
(ö. ?)
ve
Sika”599, Ahmed
b.
Hanbel
(ö.
241)
“O
ve
kardeşi
(Mûsâ
ö.
153)
603
b. Ma’în (ö. 233) bir defasında “Kardeşi
Mûsâ’dan
başkası ondan rivâyet
etmemiştir.
Sa’d
(ö.
230)
“Kalîlu’l-hadîs/‫الحديث‬
‫”قليل‬
demiştir.
602
601
‫”ليس بشيء‬, İbn
Adiyde(ö.hadîsi
365)zayıfır.”
“Hadîsinde
zayıflık
, İbn Keysân
İkisinin
bir defaaçıktır.”
“Câbir b. Abdillah’dan
sema’ı(ö.
yoktur.
Onun
130/140-...)
ve Amr
600 , başka
şey /‫بشيء‬
‫”ليس‬,
Adiy (ö. 365) “Hadîsinde zayıflı
şgul olunmaz/vakit
geçirilmez!”
,
Yahyâ
b.
Ma’în
(ö.
233)biİbn
bir
şey
İbn Adiy
Adiy604(ö. 365) “H
ve kardeşinin hadîsi zayıftır.”,
başka bir sefer ise “Leyse
şey /‫”ليس بشيء‬, İbn
603
(ö. 230) “Kalîlu’l-hadîs/‫ ”قليل الحديث‬demiştir. 602İbn Hibbân (ö. 354) onu
603
Sikât’ında
zikretmiş
ancak baş
603
başkaları
rivâyette
365) “Hadîsinde
zayıflık
açıktır.”
Sa’d(ö.
(ö.230)
230)
“Kalîlu’l-hadîs
Sa’d
“Kalîlu’l-hadîs/‫الحديث‬
‫”قليل‬bulunmuşlardı
demiştir.
da “Kardeşi(ö.
Mûsâ’dan
başkası
ondan
rivâyet, İbn
etmemiştir.
İkisinin
Sa’d (ö. 230) “Kalîlu’l-hadîs/‫قليل الحديث‬
demiştir.
604ise
“Münkiru’l-hadîs cidden /‫ منكر الحديث جدا‬, kardeşi Mûsâ
n Hibbân
(ö. 601
354)
onu Sikât’ında
başka
bir defa
dîsi
zayıfır.”
,İbnbaşka
defazikretmiş
“Câbir
b.ancak
Abdillah’dan
Hibbânbir
(ö. 354)
onu
Sikât’ında
zikretmiş
ancak sema’ı
başka
bir defa
iseSikât’ında
“Münkiru’lİbn
Ubeyde zikretmiş
hakkında604Ya’
İbn604Hibbân
(ö. 354)
onu
an
kimse ondan rivâyet etmemiştir.
Mûsâ
‘leyse
şeyin
İbn Hibbân
(ö.da
354)
onu bi
Sikât’ında
hadîscidden
cidden /‫ منكر الحديث جدا‬, ,kardeşi
başka
kimse ondan rivâyet etmemiştir.
Münkiru’l-hadîs
kardeşiMûsâ’dan
Onun ve kardeşinin
hadîsi zayıftır.”, başka
birMûsâ’dan
sefer
ise başka
“Leyse
bi
ise
“Münkiru’l-hadîs
cidden
/‫جدا‬
‫الحديث‬
‫منكر‬
,
kardeş
303)
“Leyse bihi
be’s
/‫بأس‬/‫جدا‬
‫به‬
‫ليس‬
Mûsâ da ‘leyse bi şeyin fi’l-hadîstir/‫ ليس بشيء في الحديث‬,,problem
hangisinden
kaynaklaproblem
hangisinden
kaynaklanıyor
bilm
ise
“Münkiru’l-hadîs
cidden
‫”ديث‬
e ondan rivâyet
etmemiştir.
Mûsâ
da
‘leyse
bi
şeyin
fi’l-hadîstir
605
599 Mûsâ da ‘leyse bi
nıyor bilmiyorum” demiştir.
kimse ondan rivâyet
852)etmemiştir.
“Sika”rivâyet
, Ahmed
b. Hanbe
demiştir.
kimse
ondan
etmemiştir.
Mû
‫ ليس بشيء في ال‬, problem
hangisinden
bilmiyorum”605
İbn Ubeyde’nin
Sahîh kaynaklanıyor
de bir rivâyeti bulunmaktadır.
Buhârî
bu
rivâyeti
Meğâzî’de
/
‫الحديث‬
‫في‬
‫بشيء‬
‫ليس‬
,
problem
hangisinden
kaynaklanıy
Ubeyde’nin
rivâyeti
bulunmaktadır.
/‫الحديث‬
‫في‬bir‫بشيء‬
‫ ليس‬,isnâd
problem
hangisin
ile demeşgul
olunmaz/vakit
geçiril
tam metin olarak606, Ta’bîr’de ise takti’İbn
yaparak
vermiştir607Sahîh
. Meğâzî’deki
rivâyette
ştir.
demiştir.
rivâyeti Meğâzî’de tamdemiştir.
metin olarak606, Ta’bîr’de ise takt
597) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XV, 263-65.
n Ubeyde’nin Sahîh de bir rivâyeti bulunmaktadır. Buhârî bu defasında “Kardeşi Mûsâ’dan ba
598) İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, III, 561.
Ubeyde’nin rivâyette
Sahîh de isnâd
bir rivâyeti
bulunmak
601 de bir
vermiştir607İbn
. Meğâzî’deki
içerisinde
İbn riU
İbn Ubeyde’nin
Sahîh
599)
İbn Hacer,
I, 431.
eti Meğâzî’de
tam
metinTakrîbu’t-Tehzîb,
olarak606, Ta’bîr’de
ise takti’ yaparak de hadîsi zayıfır.”606 , başka bi
rivâyeti
tam
metin
olarak
, belirtmiştir.
Ta’bîr’de
600) Abdurrahmân b. Ali b. Muhammedismini
b. el-Cevzî.
(1406).Meğâzî’de
ed-Du’afâ
ve’l-Metrûkîn,
(thk.
Abdullah
verdikten
sonra onun
Abdullah
olduğunu
rivâyeti
Meğâzî’de
tam metin
olara
iştir607. Meğâzî’deki
rivâyette
isnâd
içerisinde İbn Ubeyde’nin
yoktur.
Onunb. ve
kardeşinin
hadîs
el-Kâdî),
I-III, Beyrût:
Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye,
II, 132;607
Ebû Zekeriyya
Muhyiddîn
Şeref
envermiştir
.
Meğâzî’deki
rivâyette
isnâd
içerisinde
607
Nevevî. (tsz.). Tehzîbu’l-Esmâ ve’l-Luğât,
(thk.
Mustafa
A’tâ),önlemiştir.
y.y.,
s.. 392;
İbn
Hacer,kardeşi
kardeşi
Mûsâ
ileAbdulkâdir
karışmasını
Çünkü
Mûsâ
vermiştir
Meğâzî’deki
rivâyette
XV, Tehzîbu’t-Tehzîb,
263-65.
niTehzîbu’l-Kemâl,
verdikten sonra
onun Abdullah
olduğunu belirtmiştir. Böylelikle
III, 562.
ismini
verdikten
sonra
onun
Abdullah
olduğunu
belir
608
cer, Tehzîbu’t-Tehzîb, III, 561.
râvîdir
.
ismini
verdikten
sonra
onun Abdullah
601) Ebu Abdillah Abdurrahmân b. Ebî zayıf
Hâtim bir
er-Râzî.
(1371/1952).
Kitâbu’l-Cerh
ve’t-Ta’dîl,
I-IX,
eşi
ile karışmasını
önlemiştir.
Çünkü
kardeşi
Mûsâ
b.
Ubeyde
cer, Mûsâ
Takrîbu’t-Tehzîb,
I,Beyrût:
431. Dâru
İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, V, 101. kardeşi Mûsâ ile karışmasını önlemiştir. Çünkü kardeş
ahmân b. Ali 608
b. Muhammed b. el-Cevzî, ed-Du’afâ ve’l-Metrûkîn,
(thk. Abdullah
el-Kâdî),
IBu(1418/1997).
rivâyetin
sened
ve
metni
şöyledir:
Mûsâ (thk.
ile karışmasını
önlemişt
602)
Ebû
Ahmed
Abdullah
AdiyZekeriyya
el-Cürcânî.
el-Kâmil
fîkardeşi
Du’efâi’r-Ricâl,
Âdil Ahbir râvîdir .
âru’l-Kutubi’l-İlmiyye,
Beyrût, 1406, II, 132;b.Ebû
Muhyiddîn b. Şeref
en-Nevevî,
608
zayıf
bir
râvîdir
.
med
Abdulmevcûd,
Ali
Muhammed
Muavved),
I-IX,
Beyrût:
Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye,
V,
212-13;
608
bu’l-Esmâ ve’l-Luğât, (thk. Mustafa Abdulkâdir A’tâ), y.y., tsz.,
s. 392;
Hacer, Tehzîbu’tSa’îd
b. İbn
Muhammed
el-Cermî
(ö. 230)
zayıf
bir râvîdir
.→ Ya’kûb b. İbrahî
İbnu’l-Cevzî,
Du’afâ, II, 132; İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, III, 562.
ub, rivâyetin
metni şöyledir:
III, 562. sened ve
Bu
rivâyetin
sened
ve
metni
şöyledir:
603) Muhammed
b. er-Râzî,
Sa’d b. Meni’
ez-Zührî.
(2002).
Kitâbu’t-Tabakâti’l-Kebîr,
I-XI,
(thk.→
Ali
Muham→ ve’t-Ta’dîl,
İbrahîm
b.I-IX,
Sa’d
ez-Zührî
183)
Sâlih
b. metni
Keysan
(ö. 1
Abdillah Abdurrahmân
b. Ebî Hâtim
Kitâbu’l-Cerh
Dâru
İhyâi’t-Bu(ö.
rivâyetin
sened
ve
şöyledi
a’îd
b. Muhammed
el-Cermî
(ö. 230)
→ Ya’kûb VII,
b. İbrahîm
(ö. 208)
med
Ömer),
Kahire:
Mektebetü’l-Usre,
513.
i’l-Arabî,
Beyrût, 1371/1952,
V, 101.
b. →
Muhammed
el-Cermî
(ö. 230)b.→ Utbe
Ya’kûb
Ubeyde Sikât,
b.Sa’îd
Neşît
Ubeydullah
b. Abdillah
(ö.2b
Sa’îd
b. I-IX,
Muhammed
(ö.
604) Muhammed b. Hibbân el-Bustî. (1395/1975).
(thk. Şerefuddîn
Ahmed),
Dâru’l-Fikr,el-Cermî
brahîm b. Sa’d ez-Zührî
(ö.
183)
→
Sâlih
b.
Keysan
(ö.
145)
→
İbn
y.y. V, 45.
→b.İbrahîm
Sa’d
ez-Zührî (ö. 183) → Sâlih b. Keys
Abdullah
Abbâs b.
(ö.562.
68).
→597İbrahîm
b. Sa’d ez-Zührî
(ö. 183)
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XV, 263-65.
İbnu’l-Cevzî, Du’afâ,
II, 132; İbnb.
Hacer,
Tehzîbu’t-Tehzîb,
de b. Neşît 605)
→ Ubeydullah
b. Abdillah
Utbe
(ö. 94/98)III,→
598
Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb,
III, 561.b. Ut
Ubeyde b. Neşît 599→İbnUbeydullah
b. Abdillah
Ubeyde
b. Neşît
→ Ubeydullah
b.
İbn Hacer,
Takrîbu’t-Tehzîb,
I, 431.
ullah b. Abbâs (ö. 68).
600
Abdurrahmân
b.
Ali
b.
Muhammed
b.
el-Ce
Abdullah b. Abbâs (ö. 68).
602
Abdullah
b. Abbâs
Ebû Ahmed Abdullah b. Adiy
el-Cürcânî,
el-Kâmil(ö.
fî 68).
Du’efâi’r-Ricâl,
(thk
III, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye,
Beyrût, 1406
Abdulmevcûd, Ali Muhammed Muavved),
I-IX, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye,
Beyrût,
Tehzîbu’l-Esmâ
ve’l-Luğât, (thk. Mustafa
212-13; İbnu’l-Cevzî, Du’afâ, II, 132;
İbn
Hacer,
Tehzîbu’t-Tehzîb,
III,
562.
Tehzîb, III, 562.
603
û Ahmed Abdullah b. Adiy el-Cürcânî, el-Kâmil fî Du’efâi’r-Ricâl,
(thk. b.Âdil
Muhammed
Sa’dAhmed
b. Meni’ 601
ez-Zührî, Kitâbu’t-Tabakâti’l-Kebîr, I-XI, (thk. A
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN
OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
429
içerisinde İbn Ubeyde’nin ismini verdikten sonra onun Abdullah olduğunu belirtmiştir.
Böylelikle kardeşi Mûsâ ile karışmasını önlemiştir. Çünkü kardeşi Mûsâ b. Ubeyde zayıf
bir râvîdir608.
Bu rivâyetin sened ve metni şöyledir:
Sa’îd b. Muhammed el-Cermî (ö. 230) ➝ Ya’kûb b. İbrahîm (ö. 208) ➝ İbrahîm b.
Sa’d ez-Zührî (ö. 183) ➝ Sâlih b. Keysan (ö. 145) ➝ İbn Ubeyde b. Neşît ➝ Ubeydullah
b. Abdillah b. Utbe (ö. 94/98) ➝ Abdullah b. Abbâs (ö. 68).
Ubeydullah b. Abdillah b. Utbe şöyle demiştir: Bize şu ulaştı; Museylimetu’I-Kezzâb
Medine’ye geldi ve Haris’in kızının yur­duna indi. Hâris b. Kureyz’in kızı Ümmü Abdillah b. Âmir, Museylime’nin nikahı altında idi. Rasûlullah elinde budanmış bir dal yanında Sabit ibn Kays ibn Şemmâs – kendisine “Resûlüllah’ın Hatibi” denilen kimse – ile
birlikte (tanışmak ve vahyi tebliğ etmek için) Museylime’­nin yanına gitti. Mu­seylime’nin
karşısında durdu ve onunla İslâm hakkında konuştu. Museylime, Rasûlullah’a: ‘İstersen
bizimle bu peygamberlik işi arasını boşaltırsın, son­ra o işi senin ardından bize tahsis
edersin.’ dedi. Bu teklif üzerine Hz. Peygamber: ‘Eğer benden elimdeki şu dalı istemiş
olsaydın, ben onu dahi sana vermezdim. Ben seni, rüyamda bana gösterilen kimse olarak
görüyorum. Bu Sabit ibn Kays’tır. Be­nim yerime sana o cevâb verecektir.’ buyurdu ve
ora­dan ayrılıp gitti609.
Ubeydullah b. Abdillah dedi ki: Ben Abdullah ibn Abbâs’a Resûlüllah’ın zikrettiği
o rüyanın mâhiyetinden sordum. İbn Abbâs şöyle dedi: Bana, Resûlüllah’ın şöyle buyurduğu zikredildi: “Uyurken rüyamda ellerimin altına altından iki bilezik konulduğu
gösterildi. Bunlardan ürktüm ve onlar hoşuma gitmedi. Sonra ba­na izin verildi ve bunlara üfürdüm, onlar da uçup gittiler. Ben bu iki bileziği, çıkacak iki yalancıyla te’vîl
ettim.” Ubeydullah: Onlardan biri Feyrûz’un Yemen’de öldürdüğü el-Ansî’dir, diğeri de
Museylimetu’I-Kezzâb’dır, demiştir.
İbn Ubeyde’nin bu rivâyeti Sâlih b. Keysan tarîki ile gelmiştir. Yani kardeşi Mûsâ
yoluyla değil610. Buna göre İbn Ma’în’in ileri sürmüş olduğu cerh sebebi ortadan kalkmıştır. Buhârî İbn Ubeyde’nin rivâyetinde seçmeci davranmış, ittifakla zayıf kabul edilen
kardeşi Musâ’nın haricindeki hocalardan yapmış olduğu nakilllerin sadece birini tahrîc
etmiştir.
606) Muhammed b. İsmâîl el-Buhârî. (1413/1993). Sahîh, (thk. Mustafa Dîb el-Buğâ), I-V, Dımeşk,
Meğâzî: Dâru’l-Ulûmi’l-İnsâniyye, 67.
607) Buhârî, Ta’bîr, 38.
608) Bedrûddîn Ebî Muhammed Mahmûd b. Ahmed el-Aynî. (2009). Umdetu’l-Kârî Şerhu Sahîhi’lBuhârî, (thk. Abdullah Mahmûd Muhammed Ömer), I-XV, Beyrût: Dâru’l-Kutubî’l-İlmiyye,
XVIII, 33. Mûsâ b. Ubeyde’nin cerh ta’dîl durumu için bakınız: Ukaylî, Duefâ, IV, 160; Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl, XXIX, 104-113; Takiyyuddîn Ahmed b. Ali el-Makrîzî. (1415/1994). Muhtasaru
el-Kâmil fi’d-Du’efâ, (thk. Emen b. Ârif ed-Dimeşkî), Kahire: Mektebetü’Sünne, I, 712.
609) Hadîsin bu kısmı Mürsel olarak gelmektedir.
610) İbn Hacer. (1421/2000). Hedyu’s-Sârî Mukaddimetu Fethu’l-Bârî Şerhu Sahihi’l-Buhârî (Fethu’lBârî ile birlikte basım), (thk. Abdulazîz b. Abdillah b. Bâz), Dımaşk: Dâru’l-Feyhâ ,s. 588.
el-Hasen b. Halef el-Vâsitî (ö. 246 / ‫)الحسن بن خلف الواسطي‬
Hasen b. Halef b. Şâzân b. Ziyâd el-Vâsitî Bağdat’a sonradan gelerek
Dedesine nispetle el-Hasen b.
nispetle
el-Hasen
b.
Şâzân
el-Vâsitî
şeklinde
de
bilinen
elyerleşmiş ve burada rivâyetlerde bulunmuştur. Hicri 246 yılında
Hasen b. Halef b. Şâzân b. Ziyâ
611
alef b.Bağdat’ta
Şâzân b. vefat
Ziyâdetmiştir
el-Vâsitî. Bağdat’a
sonradan
gelerek(ö. 195), Hurmî b.
İshâk b. Yûsuf
el-Ezrak
yerleşmiş ve burada rivâyetler
ve burada
rivâyetlerde
bulunmuştur.
Hicri
246
yılında
Musâ’nın
haricindeki
hocalardan
yapmış b.
olduğu
nakilllerin
İmâre b.430
Ebî
Hafsa
Hammâd
Üsâme
b. Zeyd sadece
el-Kureşî
(ö.
/ Yrd.
Doç.(ö.
Dr.201),
Veysel
ÖZDEMİR
EKEVbirini
AKADEMİ
DERGİSİ
Bağdat’ta
vefat
etmiştir611. İshâk
611
efat etmiştir
. İshâk b. Yûsuf
el-Ezrak
(ö. Yahyâ
195), Hurmî
tahrîc
201), etmiştir.
Abdurrahman
b. Mehdî
(ö. 198),
b. Sa’îdb.el-Kattân (ö. İmâre
198), b. Ebî Hafsa (ö. 201), Ham
î Hafsa
(ö. 201),
Hammâd
Üsâme
b.el-Vâsitî
Zeyd el-Kureşî
2.2.2.2.
Halef
el-Vâsitî
(ö. 246
246 // (ö.
2.2.2.2.
el-Hasen
b.b.
Halef
(ö.
‫اسطي‬
‫خلف الو‬kendisinden
‫الحسن بن‬201),
)
Yezîd
b. Hârûn
(ö.el-Hasen
206)b.ve
daha
başkalarından
rivâyet
etmiş,
Abdurrahman b. Mehdî (ö. 1
Dedesine
nispetle
el-Hasen
b.
Şâzân
el-Vâsitî
şeklinde
de
bilinen
el-Hasen
b. Halef b.
rahman
b.
Mehdî
(ö.
198),
Yahyâ
b.
Sa’îd
el-Kattân
(ö.
198),
deDedesine
Buhârî, Ahmed
b. Amr b. b.
Abdilhâlik
Ebû Bekir
el-Bezzâr
(ö. 292),
Yezîd
b. Hârûn (ö.bu206) ve daha b
Şâzânsonradan
el-Vâsitî
şeklinde
de bilinen
el- rivâyetlerde
Şâzânnispetle
b. Ziyâdel-Hasen
el-Vâsitî Bağdat’a
gelerek
yerleşmiş
ve burada
rûn (ö.Bakî
206) b.
velunmuştur.
daha
başkalarından
rivâyet
etmiş,
kendisinden
611
273/276),
Ebû
Hâtimvefat
er-Râzî
(ö.sonradan
277),
b.el-EzrakAhmed
Hicri
246b.yılında
Bağdat’ta
etmiştir
. İshâkYahyâ
b.gelerek
Yûsuf
(ö. 195),b. Amr b. Ab
de Buhârî,
Hasen b. Mahled
Halef b.(ö.
Şâzân
Ziyâd
el-Vâsitî
Bağdat’a
Hurmî
b.
İmâre
b.
Ebî
Hafsa
(ö.
201),
Hammâd
b.
Üsâme
b.
Zeyd
el-Kureşî
(ö.
201),
Ab612
AhmedMuhammed
b. Amr b. b.
Abdilhâlik
Ebû Bekir
292), etmiştir .
Sâ’îd (ö.rivâyetlerde
318)
ve dahael-Bezzâr
birçokları(ö.rivâyet
Bakî b.b.Hârûn
Mahled
(ö. 273/276), E
yerleşmişdurrahman
ve burada
bulunmuştur.
Hicri (ö.
246
b. Mehdî (ö. 198), Yahyâ
b. Sa’îd el-Kattân
198),yılında
Yezîd
(ö. 206)
hled (ö. el-Hasen
273/276),
Ebû
Hâtim
er-Râzî
(ö.
277),
Yahyâ
b.
611
b.başkalarından
Halef hakkında
Hâtim
er-Râzî
(ö.
“Şeyh
ve vefat
daha
rivâyetb.Ebû
etmiş,
kendisinden
de
Ahmed
b.
Muhammed
b. Sâ’îd (ö. 318) ve da
Bağdat’ta
etmiştir
. İshâk
Yûsuf
el-Ezrak
(ö.Buhârî,
195),277)
Hurmî
b.Amr b. Abdilhâlik
612
Ebû
Bekir
el-Bezzâr
(ö.
292),
Bakî
b.
Mahled
(ö.
273/276),
Ebû
Hâtim
er-Râzî (ö. 277),
613
614
b. Sâ’îd
(ö.
318)
ve
daha
birçokları
rivâyet
etmiştir
.
/‫ ”شيخ‬b., Ebî
Buhârî “Yetekellemûne
fîhi /‫فيه‬
‫ ”يتكلمون‬b. ,Zeyd
Hatîb Bağdâdî (ö.
(ö.
612
el-Hasen
b. Halef hakkında
İmâre
(ö. 201),b. Hammâd
b. Üsâme
YahyâHafsa
b. Muhammed
Sâ’îd (ö. 318)
ve daha birçoklarıel-Kureşî
rivâyet etmiştir
.
615
616
b. Halef
hakkında, İbn
EbûAdiy
Hâtim
er-Râzîrivâyetini
(ö. 277)bilmiyorum”
“Şeyh
613
463) Abdurrahman
“Sika”
“Münker
demiş,
İbn613
el-Hasen b.
b. Halef
hakkında
Ebû
Hâtimb.er-Râzî
(ö. 277) “Şeyh/
,,Buhârî
/‫”شيخ‬
Buhârî“Yete“Yetekellemûne
201),
Mehdî
(ö. 198),
Yahyâ
Sa’îd el-Kattân
(ö. 198),
614617
614
615
kellemûne
fîhi
,
Hatîb
Bağdâdî
(ö.
463)
“Sika”
,
İbn
Adiy
“Münker
rivâhârî “Yetekellemûne
fîhi
/‫فيه‬
‫”يتكلمون‬
,
Hatîb
Bağdâdî
(ö.
615
Hibbân
onu
Sikât’ında
.
463)
, İbn Adiy “Münke
Yezîd
b.yetini
Hârûn
(ö. 206) zikretmiştir
ve616daha
başkalarından
rivâyet etmiş, kendisinden
617 “Sika”
bilmiyorum”
demiş,
İbn Hibbân
615
616 onu Sikât’ında zikretmiştir .
618
, İbn Adiy
“Münker
rivâyetini
bilmiyorum”
demiş,
İbn
Ayrıca
Zehebî
(ö.
748)
“Sadûk”
,
İbn
Hacer
bir
yerde
“Sadûk
lehû
618 Bekir el-Bezzâr (ö. 292),
de Buhârî, Ahmed
b. Amr(ö.b. 748)
Abdilhâlik
Ebû
Ayrıca Zehebî
“Sadûk”
, İbn Hacer bir yerde Hibbân
“Sadûkonu
lehûSikât’ında
evhâm zikretmiştir
617
619
620
619
620
621
Sikât’ında
zikretmiştir
.
başka
“Sika”
, Bedruddîn
Aynî
(ö. 855)
ise “Sika”
evhâm
‫”صدوق له‬
başkabir
biryerde
yerde
“Sika”
, (ö.
Bedruddîn
Aynî
(ö.
Ayrıca
Zehebî ol(ö. 748) “Sadûk
Bakî
b. /‫أوهام‬
Mahled
(ö. 273/276),
Ebû
Hâtim
er-Râzî
277),
Yahyâ
b.
duğunu söylemiştir.
621618, İbn Hacer bir yerde “Sadûk lehû
ehebî 855)
(ö. 748)
“Sadûk”
619
612
ise “Sika”
söylemiştir.
evhâm
/‫أوهام‬
‫”صدوق له‬
başka bi
Muhammed
b. Sâ’îdolduğunu
(ö.Halef
318)Buhârî’nin
ve daha birçokları
rivâyet
etmiştir . ve
el-Hasen
b.
küçük
şeyhleri
tabakasındandır
Sahîh’de
sadece
bu620
‫”صدوق له‬619 rada
başka
bir
yerde
“Sika”
,
Bedruddîn
Aynî
(ö.
621
bulunmaktadır.
Bu rivâyet
➝ İshâk
b. Yûsuf
el-Ezrak olduğunu
(ö.
855)
ise “Sika”
söylem
el-Hasen rivâyeti
b. Halef
hakkında Ebû
Hâtimel-Hasen
er-Râzîb. Halef
(ö. 277)
“Şeyh
195)
➝
Ebû
Bişr
Verkâ
(b.
Ömer
ö.
?)
➝
İbn
Ebî
Necîh
(Abdullah
b.
Ebî
Necîh
ö.
131)
➝
ka”621 611
olduğunu
söylemiştir.
613
614
/‫”شيخ‬
, Mücâhid
BuhârîTârîhu
“Yetekellemûne
fîhi
/‫”يتكلمون➝فيه‬
, Hatîb
Bağdâdî
Hatîb el-Bağdâdî,
Bağdâd,
I-XIV, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye,
Beyrût,
tsz.,
VII,
305. (ö.(ö.
(b.
Cebr
el-Kureşî
ö.
102)
Abdurrahman
b. Ebî
Leylâ
83) ➝ Ka’b b. Ücre
612
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VI, 138-40.
615 ➝ Hz. Peygamber yoluyla gelmiştir. Hadîsin metni
613
51)
şöyledir:
İbn“Sika”
Ebî (ö.
Hâtim,
el-Cerh
III, 17.
611İbn
463)
, İbn ve’t-Ta’dîl,
Adiy “Münker
rivâyetini bilmiyorum”616 demiş,
Hatîb el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd, I-XIV, Dâ
614
Buhârî, Târîhu’s-Sağîr, (thk. Mahmûd İbrahim Zâyid), I-II, Dâru’l-Ma’rife, 1406/1986, II, 354.
612
“Abdurrahman
b. Ebî Leylâ,
b. Ücre’den rivâyet ettiğine göre
Rasûlullah
(s.a.s.)VI, 138-40.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
615
617 Ka’b
âdî, Târîhu
Bağdâd,
I-XIV,
Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye,
Beyrût,
Bağdâdî,
Târîhu
Bağdâd, VII,
305.
613
Hibbân
onu
Sikât’ında
zikretmiştir
. tsz., VII, 305.
İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, III, 17.
616
onu
(Ka’b’ı),
yüzüne bitler düşüyor iken görünce; “Haşerelerin sana
u’l-Kemâl, VI,
İbn138-40.
Adiy,
el-Kâmil,
III, 187.
614 eziyet etmiyor mu?”
Buhârî, Târîhu’s-Sağîr, (thk. Mahmûd İbrahim
618
, el-Cerh617
ve’t-Ta’dîl,
III,
17.
İbn Hibbân,
Sikât,
VIII,
dedi.
Ka’b’da
evet (ediyor)
Bunun
üzerine
Hz. Peygamber
ona
– Hudeybiye’de
Ayrıca
Zehebî
(ö.177.
748)
“Sadûk”dedi.
, İbn
Hacer
bir yerde
“Sadûk 615
lehû
Bağdâdî,
Târîhu Bağdâd, VII, 305.
u’s-Sağîr,618(thk.
Mahmûd
Zehebî,
Kâşif,İbrahim
I, 324. Zâyid), I-II, Dâru’l-Ma’rife, 1406/1986, II, 354.
616
İbnsöylediğinde
Adiy, el-Kâmil, umre
III, 187.
iken
başını
traş
etmesini
emretti.
Rasulullah
ona
başını
traş
etmesini
619
619
620
hu Bağdâd, İbn
VII,Hacer,
305. Takrîbu’t-Tehzîb, I, 166.
617
evhâm
/‫أوهام‬
‫”صدوق له‬
başka
bir yerde
“Sika”
,b. Bedruddîn
Aynî
(ö.
İbn Hibbân, Sikât, VIII, 177.
yapmadan
ihramdan
çıkacaklarına
dair
herhangi
bir
açıklama
yapmamıştı
ve
kendisi
ile
âmil, III,620187.
İbn Hacer,
Fethu’l-Bârî
Şerhu Sahihi’l-Buhârî,
(thk.
Abdulazîz
Abdillah
b. Bâz),
I-XIII+I,
618
Zehebî, Kâşif, I, 324.
kât, VIII, 177.
621 Mekke’ye
Dâru’l-Feyhâ,
Dımaşk,
1421/2000,girme
VII, 555.
619
ashâbının
ve umre yapma arzuları devam etmekteydi.
Akabinde
Allah I, 166.
İbn Hacer,
Takrîbu’t-Tehzîb,
855)
ise
“Sika”
olduğunu
söylemiştir.
621
I, 324.
Aynî, Umdetu’l-Kârî, XVII, 290.
620
İbn (on
Hacer,
bu işin fidyesini bildiren ayeti622 indirdi, Hz. Peygamber de ona bir farak
altıFethu’l-Bârî
rıtl) buğ- Şerhu Sahihi’l-Bu
krîbu’t-Tehzîb, I, 166.
Dâru’l-Feyhâ, Dımaşk, 1421/2000, VII, 555
ethu’l-Bârî Şerhu Sahihi’l-Buhârî, (thk. Abdulazîz b. Abdillah b. Bâz), I-XIII+I,
621
Aynî, Umdetu’l-Kârî, XVII, 290.
611)
, Dımaşk, 1421/2000,
VII,Hatîb
555. el-Bağdâdî. (tsz.). Târîhu Bağdâd, I-XIV, Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, VII, 305.
’l-Kârî,611
XVII,
290.
612)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
VI,
138-40.
Hatîb el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd, I-XIV, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût, tsz., VII, 305.
612
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
VI, 138-40.
613) İbn Ebî Hâtim,
el-Cerh ve’t-Ta’dîl, III, 17.
613
İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, III, 17.
614)
Buhârî.
(1406/1986).
Târîhu’s-Sağîr, (thk. Mahmûd İbrahim Zâyid), I-II, Dâru’l-Ma’rife, II, 354.
614
Buhârî, Târîhu’s-Sağîr, (thk. Mahmûd İbrahim Zâyid), I-II, Dâru’l-Ma’rife, 1406/1986, II, 354.
615
Bağdâdî,615)
TârîhuBağdâdî,
Bağdâd, Târîhu
VII, 305.Bağdâd, VII, 305.
616
İbn Adiy,616)
el-Kâmil,
III, 187.
İbn Adiy,
el-Kâmil, III, 187.
617
İbn Hibbân, Sikât, VIII, 177.
617)
İbn
Hibbân,
Sikât, VIII, 177.
618
Zehebî, Kâşif, I, 324.
619
618)
Zehebî, Kâşif,
I, 324.
İbn Hacer,
Takrîbu’t-Tehzîb,
I, 166.
620
İbn Hacer,
Fethu’l-Bârî
Sahihi’l-Buhârî,
(thk. Abdulazîz b. Abdillah b. Bâz), I-XIII+I,
619)
İbn Hacer, Şerhu
Takrîbu’t-Tehzîb,
I, 166.
Dâru’l-Feyhâ, Dımaşk, 1421/2000, VII, 555.
620) İbn Hacer.
Fethu’l-Bârî Şerhu Sahihi’l-Buhârî, (thk. Abdulazîz b. Abdillah b. Bâz),
621
Aynî, Umdetu’l-Kârî,
XVII,(1421/2000).
290.
I-XIII+I, Dımaşk: Dâru’l-Feyhâ, VII, 555.
621) Aynî, Umdetu’l-Kârî, XVII, 290.
622) “Haccı da, umreyi de Allah için tamamlayın. Eğer (düşman, hastalık ve benzer sebeplerle) engellenmiş olursanız artık size kolay gelen kurbanı gönderin. Bu kurban, yerine varıncaya kadar
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN
OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
431
aynı
yerde bu veya
rivâyetin
hemen
akabinde
bir yahut
tarîk üç
daha
dayıAyrıca
altı fakire
yedirmesini
bir koyun
kurban
etmesini
günvererek
oruç tutmasını
623
emretti.”
Ayrıca aynı yerde bu rivâyetin hemen akabinde bir tarîk daha vererek
aynı rivâyetin şu isnâdla da geldiğini bildirmiştir:
Buhârî el-Hasen’in bu hadîsini aynı lafızlarla Ebvâbu’l-İhsâr ve Cezâi’s-Sayd’da şu
aynı
rivâyetin
şu isnâdla
geldiğini
Muhammed
b. Yûsufda(ö.
212) →bildirmiştir:
Ebû Bişr Verkâ → İbn Ebî Necîh →
senedle
tahrîc etmiştir:
Muhammed
Yûsuf
(ö.➝212)
Bişr
İbn
Necîh
→
İshâk b. Râhûye
(ö. 238)
Revh
b. Ebû
Ubâbe
(ö.Verkâ
205)
➝→
Şibl
b. Ebî
İbâd
(ö.→
148)
➝ İbn Ebî
Mücâhid
→ b.
Abdurrahman
b. →Ebî
Leylâ
→ Ka’b
b.
Ücre
Hz.
Necîh
➝
Mücâhid
➝
Abdurrahman
b.
Ebî
Leylâ
➝
Ka’b
b.
Ücre
➝
Hz.
Peygamber.
624
Mücâhid → Abdurrahman b. Ebî Leylâ → Ka’b b. Ücre → Hz.
Peygamber
.
Ayrıca aynı
624 yerde bu rivâyetin hemen akabinde bir tarîk daha vererek aynı rivâyetin
Peygamber
. Buhârîbildirmiştir:
Buna da
göre
Meğâzî’de yer vermiş olduğu el-Hasen’in rivâyetini
şu isnâdla
geldiğini
Buna
göre Buhârî
Meğâzî’de
vermiş
olduğu
el-Hasen’in
rivâyetini
Muhammed
b.ve
Yûsuf
(ö. 212) yer
➝ Ebû
Verkâ
➝
İbn
Ebîtahrîc
Necîh
➝ Mücâhid ➝
Ebvâbu’l-İhsâr
Cezâi’s-Sayd’da
ikiBişr
farklı
tarîkle
daha
ederek,
624
Abdurrahman
b.
Ebî
Leylâ
➝
Ka’b
b.
Ücre
➝
Hz.
Peygamber
.
Ebvâbu’l-İhsâr ve Cezâi’s-Sayd’da iki farklı tarîkle daha tahrîc ederek,
el-Hasen’in rivâyetine bir nevi mütabaâtta bulunmuş ve onu takviye
Buna göre Buhârî Meğâzî’de yer vermiş olduğu el-Hasen’in rivâyetini Ebvâbu’l-İhsâr
el-Hasen’in
rivâyetine
bir tarîkle
nevi mütabaâtta
bulunmuş
ve onu rivâyetine
takviye bir nevi
etmiştir.
ve
Cezâi’s-Sayd’da
iki farklı
daha tahrîc ederek,
el-Hasen’in
mütabaâtta
ve onu takviye etmiştir.
etmiştir.
2.2.2.3.bulunmuş
ez-Zübeyr b. Münzir b. Ebî Üseyd (ö. ? / ‫ )زبير بن المنذر بن أبي أسيد‬ve ez
ve ezez-Zübeyr 2.2.2.3.ez-Zübeyr
2.2.2.3.
ez-Zübeyrb.b.Münzir
Münzirb.b.Ebî
EbîÜseyd
Üseyd (ö.
(ö. ?? // ‫ )زبير بن المنذر بن أبي أسيد‬ve
Zübeyr b. Ebî Üseyd es-Sâ’idî (ö. ?)
b. Ebî Üseyd es-Sâ’idî (ö. ?)
Zübeyr
Üseyd es-Sâ’idî
(ö. ?) tabakadan
İbnb. Ebî
Hacer’e
göre altıncı
olan (tabîûn küçüklerine muasır
İbn Hacer’e göre altıncı tabakadan olan (tabîûn küçüklerine muasır olupta sahâbeyi
İbn Hacer’e
göre
altıncı
tabakadan
olan
(tabîûnb.orta
küçüklerine
muasır olan ezgöremeyen)
ez-Zübeyr
b. Münzir
b. Ebî Üseyd
tabakasından
olupta
sahâbeyi
göremeyen)
ez-Zübeyr
b. es-Sâ’idî,
Münzir
Ebîtâbîin
Üseyd
es-Sâ’idî,
Zübeyr
b.
Ebî
Üseyd
es-Sâ’idî
ile
karıştırılmaktadır.
Bu
konuda
iki
görüş
bildirilmektedir.
olupta
göremeyen) olan
ez-Zübeyr
b. Münzir
b. Ebî
Üseydes-Sâ’idî
es-Sâ’idî,
orta sahâbeyi
tâbîin tabakasından
ez-Zübeyr
b. Ebî
Üseyd
ile
Birincisi ez-Zübeyr b. Münzir b. Ebî Üseyd, ez-Zübeyr b. Ebî Üseyd’in625 erkek kardeorta
tâbîin
olan ez-Zübeyr
EbîÜseyd
Üseyd
es-Sâ’idî
şinin
oğludur.tabakasından
İkincisiBu
ise ez-Zübeyr
b. Münzir
Ebî
ile ez-Zübeyr
Ebî Üseyd
karıştırılmaktadır.
konuda
iki
görüş b.
bildirilmektedir.
Birincisib.ile
ezaynı şahıstır ve ez-Zübeyr bazen dedesine nispet edilir. İbn Hacer bu görüşlerden
625 ez- birincikarıştırılmaktadır.
Bub.konuda
iki görüş
bildirilmektedir.
Birincisi
Zübeyr
Münzir
Ebî
Üseyd,
ez-Zübeyr
b. Ebî Üseyd’in
erkek
626
sinin
daha b.
isabetli
olduğunu
söylemiştir
. Mizzî de ez-Zübeyr
b. Ebî Üseyd’in
ez-Zübeyr
625
627
Zübeyr
b. Münzir
b.
Ebî
Üseyd,
ez-Zübeyr
b.
Ebî
Üseyd’in
erkek
b.kardeşinin
Münzir’in
amcası
olduğunu
söyleyerek
bu
konudaki
kanaatini
beyan
etmiştir
.
oğludur. İkincisi ise ez-Zübeyr b. Münzir b. Ebî Üseyd ile ezez-Zübeyr
b. Münzir,
babası
el-Münzir
Ebî
Üseyd ve
olan dedesi
Ebû Üseyd
kardeşinin
İkincisi
ez-Zübeyr
b. Münzir
b.sahabî
Ebîdedesine
Üseyd
ilenispet
ezZübeyr
b.oğludur.
Ebî
Üseyd
aynıise
şahıstır
veb.ez-Zübeyr
bazen
es-Sâ’idî’den (Mâlik b. Rebî’a ö. 60) rivâyet etmiş, kendisinden de Ali b. Hasen b. Ebî’l-
Zübeyr
b.İbnEbîHacer
Üseyd
şahıstır
vebirincisinin
ez-Zübeyr
bazen isabetli
dedesine
nispet (ö. 171)
edilir.el-Berrâd
buaynı
görüşlerden
daha
Hasen
(ö. ?),
kardeşi
Muhammed
(ö. ?) ve Abdurrahman
b.olduğunu
el-Ğasîl
rivâyet İbn
etmiştir.
b. Münzir amcası
ile karıştırıldığıisabetli
ya da ikisinin
aynı şahıs ola626 ez-Zübeyr
edilir.
bu görüşlerden
birincisinin
olduğunu
söylemiştirHacer
. Mizzî
de ez-Zübeyr
b. Ebî daha
Üseyd’in ez-Zübeyr
b.
626 tıraş etmeyin. İçinizden her kim hastalanır veya başından rahatsız olur (da tıraş olmak
başlarınızı
söylemiştir
. Mizzî
de ez-Zübeyr
b. Ebî
Üseyd’in
ez-Zübeyr
b.
Münzir’in
amcası
olduğunu
söyleyerek
konudaki
kanaatini
zorunda kalır)sa
fidye
olarak ya oruç
tutması, yabu
sadaka
vermesi, ya
da kurbanbeyan
kesmesi gerekir.
Güvende
olduğunuz zaman hacca kadar umreyle faydalanmak isteyen kimse, kolayına gelen kur627amcası
Münzir’in
söyleyerek bu konudaki kanaatini beyan
etmiştir
. Kurbanolduğunu
banı keser.
bulamayan kimse üçü hacda, yedisi de döndüğünüz zaman (olmak üzere) tam
on 627
gün. oruç tutar. Bu (durum), ailesi Mescid-i Haram civarında olmayanlar içindir. Allah’a karşı
etmiştir
gelmekten sakının ve Allah’ın cezasının çetin olduğunu bilin.” Bakara, 2/196.
623) Buhârî, Meğâzî, 33.
624)
Buhârî, Ebvâbu’l-İhsâr ve Cezâi’s-Sayd, 9.
624
Buhârî, Ebvâbu’l-İhsâr ve Cezâi’s-Sayd, 9.
625
625)
ez-Zübeyr
EbîÜseyd
Üseyd
babası
Ebû
Üseyd
es-Sâ’idî’den
rivâyet
etmiş,
kendisinden
ez-Zübeyr
b. b.Ebî
(ö.(ö.
?),?),babası
Ebû
Üseyd
es-Sâ’idî’den
rivâyet
etmiş,
kendisinden
de de Ab624
durrahman
b.b.el-Ğasîl
rivâyet
etmiştir.
İbnHibbân
Hibbân
onu
Sikât’ında
zikretmiş
Hibbân,
Buhârî,
Ebvâbu’l-İhsâr
ve Cezâi’s-Sayd,
9. İbn
Abdurrahman
el-Ğasîl
rivâyet etmiştir.
onu
Sikât’ında
zikretmiş
(İbn (İbn
Hibbân,
Sikât,Sikât, IV,
625
261.),
Dârekutnî
(ö.(ö.385)
be’se
bihî
Hacer,
Tehzîbu’t-Tehzîb,
466.),
ez-Zübeyr
b. Dârekutnî
Ebî Üseyd
(ö.
?),“Lâ
babası
Ebû
Üseyd
rivâyet
etmiş, kendisinden
deİbnİbn Hacer
IV,
261.),
385)
“Lâ
be’se
bihî/‫به‬
‫ بأس‬es-Sâ’idî’den
‫( ”ال‬İbn
(İbn Hacer,
Tehzîbu’t-Tehzîb,
II,II,466.),
Abdurrahman
b. el-Ğasîl
rivâyet
etmiştir.
İbn Hibbân
onu Sikât’ında
zikretmişI,I,(İbn
Hibbân, Sikât,
ise onun
“Sadûk”
olduğunu
söylemiştir
(İbn
Takrîbu’t-Tehzîb,
257.).
Hacer
ise onun
“Sadûk”
olduğunu
söylemiştir
(İbnHacer,
Hacer,
Takrîbu’t-Tehzîb,
257.).
626
IV,
261.),
Dârekutnî
(ö. 385)
İbn
Hacer,
Fethu’l-Bârî,
VII, “Lâ
382.be’se
626)
İbn
Hacer,
Fethu’l-Bârî,
VII,
382. bihî/‫( ”ال بأس به‬İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, II, 466.), İbn
627Hacer ise onun “Sadûk” olduğunu söylemiştir (İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I, 257.).
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IX, 329.
626
627)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
IX,
329.
İbn Hacer, Fethu’l-Bârî, VII, 382.
627
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IX, 329.
432 / Yrd. Doç. Dr. Veysel ÖZDEMİR
EKEV AKADEMİ DERGİSİ
rak kabul edildiği için hakkında cerh ta’dîl durumu ile ilgili bilgi neredeyse yok gibidir.
Bununla birlikte İbn Hacer onun “Mestûr” olduğunu söylemektedir628.
ez-Zübeyr b. Münzir’in Sahîh’de sadece Kitâbu’l-Meğâzî’de bir rivâyeti bulunmaktadır. Bu rivâyetin metni ise şöyledir:
“Düşman size yaklaştığında yani size kalabalık geldiklerinde ok atınız, (onlar uzaktayken) oklarınızı atmayınız.”629
Bu rivâyet aynı zamanda ez-Zübeyr ile birlikte aynı tabakada Hamza b. Ebî Üseyd’den
de gelmektedir. Ayrıca Buhârî ez-Zübeyr’in rivâyetinin hemen akabinde babası el-Münzir b. Ebî Üsyed’den630 gelen – metninde küçük lafız farklılığı olan - bir rivâyet daha
vererek ez-Zübeyr’in rivâyetini bir nevi desteklemiştir. Buna göre mezkur rivâyetlerin
isnâdları şöyledir:
Muhammed b. Abdirrahman (ö.
a. ez-Zübeyr’den gelen rivâyet:
(ö. 203) → Abdurrahman b. el-Ğasîl →
Abdullah b. Muhammed el-Cu’fî (ö. 229) ➝ Ebû Ahmed ez-Zübeyrî (ö. 203) ➝ AbMünzir
b. Ebîb.Üseyd
→ Ebû Üseyd → H
durrahman b. el-Ğasîl ➝ Hamza b. Ebî Üseyd (ö. ?) ➝ ez-Zübeyr
b. Münzir
Ebî Üseyd
➝ Ebû Üseyd ➝ Hz. Peygamber.
2.2.2.4. Ziyâd b. N
Muhammed b. Abdirrahman (ö. 255) → Ebû Ahmed ez-Zübeyrî
/ ‫)زياد بن نافع التجييب‬
b. el-Münzir’den
(ö.gelen
203) rivâyet:
→ Abdurrahman b. el-Ğasîl → Hamza b. Ebî Üseyd (ö. ?) →
Muhammed b. Abdirrahman (ö. 255) ➝ Ebû Ahmed ez-Zübeyrî
(ö. tâbiîn
203) ➝tabakasından
AbdurKüçük
olan Ziyâ
Münzir b. Ebî Üseyd → Ebû Üseyd → Hz. Peygamber.
rahman b. el-Ğasîl ➝ Hamza b. Ebî Üseyd (ö. ?) ➝ Münzir b. Ebî Üseyd ➝ Ebû Üseyd
?),et-Tucîbî
Yemâme(ö.
Savaşı’nda
eli kesilen sah
➝ Hz. Peygamber.
2.2.2.4. Ziyâd b. Nâfi’
?
orta tâbiîn tabakasından olan Ebû M
2.2.2.4. Ziyâd b. Nâfi’ et-Tucîbî (ö. ? // ‫)زياد بن نافع التجييب‬
etmiştir.
de Bekr b
Küçük tâbiîn tabakasından olan Ziyâd b. Nâfi’ et-Tucûbîrivâyet
(ö. ?), Kendisinden
Yemâme
Küçük tâbiîn tabakasından olan631Ziyâd b.el-Mısrî
Nâfi’ et-Tucûbî
el-Mısrî (ö.
Savaşı’nda eli kesilen sahâbî Kâ’bu’l-Ekta’dan (ö. ?) ve orta128)
tâbiîn
tabakasından
olan 632.
rivâyette
bulunmuştur
?),b.Yemâme
kesilenKendisinden
sahâbî Kâ’bu’l-Ekta’dan
(ö. ?)b.631 ve
Ebû Mûsâ ‘dan (Ali
Rebâh ö.Savaşı’nda
113) rivâyetelietmiştir.
de Bekr b. Sevâde
632
Ziyâd b. Nâfi’ hakkında; İclî (
Sümâme el-Mısrî (ö.
rivâyette
bulunmuştur
orta128)
tâbiîn
tabakasından
olan .Ebû Mûsâ ‘dan (Ali b. Rebâh ö. 113)
Ziyâd b. Nâfi’ hakkında; İclî (ö. 261) “Sika”633, Dârekutnî (ö.
385)“Lâ
“Lâarifuhû
arifuhû/‫( ال أعرفه‬Onu tanımıy
385)
rivâyet etmiştir. Kendisinden de Bekr b. Sevâde b. Sümâme el-Mısrî (ö.
(Onu tanımıyorum/bilmiyorum)”634, İbn Hacer ise “Makbûl” olduğunu söylemiştir635. İbn
ise “Makbûl” olduğunu söylemiştir6
636 632
Hibbân (ö. 354) onu
Sikât’ında
. .
128)
rivâyettezikretmiştir
bulunmuştur
Sikât’ında zikretmiştir636.
628) İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
I, 259.
Ziyâd
b. Nâfi’ hakkında; İclî (ö. 261) “Sika”633, Dârekutnî (ö.
629) Buhârî, Meğâzî, 8.
Buhârî Ziyâd’ın rivâyetini sa
385) “Lâ arifuhû /‫( ال أعرفه‬Onu tanımıyorum/bilmiyorum)”634, İbn Hacer
630) İbn Hibbân, Sikât, V, 419; Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVIII, 499.
etmiştir637. Rivâyetin senedi şöyledir:
el-İsâbe,
V, 614. olduğunu söylemiştir635. İbn Hibbân (ö. 354) onu
631) Bknz. İbn Hacer,ise
“Makbûl”
(thk. Mustafa Abdulkâdir Ata),Bekr
I-IX, Beyrût:
Dâru’l632) Buhârî. (1429/2008). Kitâbu’t-Târîhi’l-Kebîr,
b. Sevâde
(ö. 128) → Ziyâ
636
Sikât’ında
zikretmiştir
. ve’t-Ta’dîl, III, 547-48; Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
Kutubi’l-İlmiyye,
III, 316; İbn
Ebî Hâtim, el-Cerh
IX, 521-22.
→ Câbir (b. Abdillah ö. 78).
Buhârî
Ziyâd’ın
rivâyetini
sadece(Abdu’l-Azîm
Meğâzî’de el-Bustî),
ta’likanI-II,tahrîc
Ma’rifetü’s-Sikât,
633) Ahmed b. Abdullah b. Sâlih
Ebû’l-Hasen
el-İclî,
Bu rivâyetin metni ise şöyledir:
Mektebetü’d-Dâr, Medîne,
6371405/1985, I, 374.
etmiştir . Rivâyetin senedi şöyledir:
634) İbn Hacer. (1406/1886). Lisânu’l-Mizân, (thk. Dâiretü’l-Ma’rûfi’n-Nizâmiyye-el-Hind), I-VII,
“Hz. Peygamber ashâbına Muhâ
Beyrût: Müessesetü’l-‘Alemî
Bekrli’l-Metbûât,
b. SevâdeII,(ö.511.
128) → Ziyâd b. Nâfi’ → Ebû Mûsâ (ö. 113)
635) İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I, 270.
(korku namazı) kıldırdı.”
→VI,
Câbir
330.(b. Abdillah ö. 78).
636) İbn Hibbân, Sikât,
Bu rivâyetin metni ise şöyledir:
631
632
Bknz. İbn Hacer, el-İsâbe, V, 614.
Kitâbu’t-Târîhi’l-Kebîr, (thk. Mustafa Ab
“Hz. Peygamber ashâbına Muhârib veBuhârî,
Sa’lebe
günlerinde namaz
Beyrût, 1429/2008, III, 316; İbn Ebî Hâtim, el-C
(korku namazı) kıldırdı.”
633
Kemâl, IX, 521-22.
Ahmed b. Abdullah b. Sâlih Ebû’l-Hasen el-İclî, M
Mektebetü’d-Dâr, Medîne, 1405/1985, I, 374.
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN
433
OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
Buhârî’nin bu ta’lik ile bab başlığında verilen
ile bab başlığında verilen bilgi (yani Zatu’r-Rika’
gazvesinin
Sa’lebe olarak
Buhârî Ziyâd’ın rivâyetini sadece Meğâzî’de ta’likan
tahrîc Muhârib
etmiştir637ve
. Rivâyetin
se- da adlandı
638
Sa’lebe olaraknedi
da adlandırıldığı)
ile bir önceki
şöyledir:
hadîste verilen bilgiyi ve isnâdını639 teyid eder
639
Bekrederek
b. Sevâde
(ö. 128) ➝ vehmi
Ziyâd b. Nâfi’ ➝ Ebûortadan
Mûsâ (ö.
113) ➝ Câbir
(b. Abdillah
ve isnâdını
teyid
oluşabilecek
kaldırmayı
amaçladığını
düşünmekteyiz.
ö. 78).
çladığını düşünmekteyiz.
2.2.2.5.
‘İmrânu’l-Kattân (ö. 160-170 / )‫ي‬
Bu rivâyetin metni ise şöyledir:
nu’l-Kattân (ö. 160-170 / )‫)عمران القطان (عمران بن داور العمي‬
Basralı namaz
bir hadîs
alimi
olan ‘İmrân
b. Dâver
“Hz. Peygamber ashâbına Muhârib ve Sa’lebe günlerinde
(korku
namazı)
kılBuhârî’nin
bu ta’lik
ile bab
başlığında verilen bilgi (yani Zatu’r-Rika’
dırdı.”
mi olan ‘İmrân
b. Dâver
el-Ammî
Ebû’l-Avvâm
el-Kattân el-Basrî’nin hicri 160 ile 170 yıllar
638
gazvesinin
Muhârib
ve
Sa’lebe
olarak
da
adlandırıldığı)
ile (yani
bir önceki
Buhârî’nin
bu
ta’lik
ile
bab
başlığında
verilen
bilgi
Zatu’r-Rika’ gazvesinin
hicri 160 ile 170 yılları arasında vefat ettiği
söylenilmektedir640. Bekr b. Abdillah el-Müzenî (
638
639
Muhârib
ve
Sa’lebe
olarak
da
adlandırıldığı)
ile
bir
önceki
hadîste
hadîsteel-Müzenî
verilen bilgiyi
ve Hasenu’l-Basrî
isnâdını
teyid ederek oluşabilecek vehmi verilen bilgiyi ve
kr b. Abdillah
(ö. 106),
110), Humeyd
et-Tavîl
(ö. 149), Süleymân etisnâdını639 teyid
ederek
oluşabilecek vehmi ortadan (ö.
kaldırmayı
amaçladığını
düşünmekortadan
kaldırmayı
amaçladığını
düşünmekteyiz.
teyiz.
avîl (ö. 149), Süleymân et-Teymî (ö. 143), Katâde
b. Di’âme (ö. 117), Muhammed b. Sirîn (ö. 110
2.2.2.5.
‘İmrânu’l-Kattân
(ö.
/ )‫)عمران القطان (عمران بن داور العمي‬
‘İmrânu’l-Kattân
(ö. 160-170
uhammed b.
Sirîn2.2.2.5.
(ö. 110),
Ma’mer b. Râşid
(ö.
154), Yahyâ b. Ebî Kesîr (ö. 132) ve daha başka
Basralı
bir hadîs alimi
olan
‘İmrân b. Dâver el-Ammî Ebû’l-Avvâm el-Kattân elsîr (ö. 132)Basralı
ve daha
rivâyet
etmiş,
birbaşkalarından
hadîs alimi olan
‘İmrân
b. Dâver el-Ammî
Ebû’l-Avvâm
ondan
da Ebû Kuteybe
640 Selm b. Kuteybe (ö. 200)
Basrî’nin hicri 160 ile 170 yılları arasında vefat ettiği
söylenilmektedir
. Bekr b. AbSelm b.el-Kattân
Kuteybe
(ö.
200), Ebû(ö.
Âsım
ed-Dehhâk
el-Basrî’nin
hicri
ile 170 yılları
arasında
vefat
ettiği
dillah
el-Müzenî
106),160
Hasenu’l-Basrî
(ö. 110),
Humeyd
et-Tavîl
(ö.
149),
Süleymân
b. Mahled (ö. 212), Abdullah
b. Recâ el-Ğudânî
640143), Katâde b. Di’âme (ö. 117), Muhammed b. Sirîn (ö. 110), Ma’mer b.
et-Teymî
(ö.
dullah b.söylenilmektedir
Recâ el-Ğudânî (ö.
219),b.Abdurrahman
. Bekr
Abdillah el-Müzenî (ö. 106),b.Hasenu’l-Basrî
Mehdi (ö. 198), Yezîd b. Zürey’ (ö. 182), Ebû
Râşid (ö. 154), Yahyâ b. Ebî Kesîr (ö. 132) ve daha başkalarından rivâyet etmiş, ondan da
îd b. Zürey’
(ö.
182),
Ebû
Dâvud
et-Tayâlisî
(ö.
(ö. 110),
149), (ö.
Süleymân
et-Teymî
(ö. 143),
Katâde
EbûHumeyd
Kuteybeet-Tavîl
Selm b. (ö.
Kuteybe
200), Ebû
Âsım ed-Dehhâk
b. Mahled
(ö. rivâyet
212), Abdul204)
ve daha
başkaları
etmiştir641.
641
lah
Recâ
el-Ğudânî
(ö. 219),
Mehdi (ö.
Yezîd b. Zürey’ (ö. 182),
rivâyet etmiştir
.b.(ö.
b. Di’âme
117),
Muhammed
b. Abdurrahman
Sirîn (ö. 110),b.Ma’mer
b.198),
Râşid
Ahmed(ö.b. Hanbel (ö. 241) “Sâlihu’l-h
Ebû Dâvud et-Tayâlisî (ö. 204) ve daha başkaları rivâyet etmiştir641.
bel (ö. 154),
241) Yahyâ
“Sâlihu’l-hadîs
olmasını
b. Ebî Kesîr
(ö. 132)temenni
ve daha başkalarından
rivâyet 642
etmiş,
ediyorum”
, Yahyâ
b. Ma’în
(ö. 233) bir defası
642
Ahmed b. Hanbel (ö. 241) “Sâlihu’l-hadîs olmasını
temenni
ediyorum”
, Yahyâ
643
Ma’în ondan
(ö. 233)
bir
defasında
Ebû
Kuteybe
Selm
b.bi’l-kaviyy
Kuteybe
(ö. 200),
Ebû Âsım
b.daMa’în
(ö. 233)“Leyse
bir defasında
“Leyse
bi’l-kaviyy
başka
/‫ بالقوي‬ed-Dehhâk
‫”ليس‬643
başka bir
bir defasında
defasında ise
ise “Leyse bi şey
“Leyse
şeyy Abdullah
ve
Yahyâ
b.
(ö.Abdurrahman
198) ondan
etmemiştir.”,
defasındab.ise
“Leyse
şeyy
/‫ ليس بشيء‬ve
b. Sa’îd el-Kattân
Mahled
(ö.bibi212),
b. Yahyâ
Recâ el-Ğudânî
(ö. 219),
644 rivâyet
Sa’îd
el-Kattân
(ö. 198) 644
ondan rivâyet etmem
“Hâricî
görüşüne
sahiptir
ancak dâî
(propagandacısı)
değildir.”
, başka
bir başka
defa “Hâricî
görüşüne
sahiptir
ancak dâî (propagandacısı)
değildir.” , başka
98) ondan
rivâyet
etmemiştir.”,
bir
başka
defa
b. Mehdi (ö. 198), Yezîd b. Zürey’ (ö. 182),645
Ebû Dâvud et-Tayâlisî (ö.
birdefa
defaise
ise“Da’îfu’l-hadîs
“Da’îfu’l-hadîs /‫ ”ضعيف الحديث‬645 demiştir.
bir
demiştir.
641
204) ve daha başkaları rivâyet etmiştir .
Ebû Dâvud
637) Buhârî,
Meğâzî, (ö.
29. 275) bir defasında “Hasan’ın ashabındandır. Onun
Ahmed
b. Hanbel
(ö. 241)
“Sâlihu’l-hadîs olmasını
temenni
638)
İbn
Hacer,
Fethu’l-Bârî,
638
hakkında hayırdan başka VII,
bir 525.
şey duymadım.” Başka
defasında
İbn bir
Hacer,
Fethu’l-Bârî,ise
VII, 525.
639
639) 642
Buhârî’nin
bub.ta’likten
önce
getirmiş
olduğu
hadîsin“Leyse
isnâdında
yerbu
alan
Abdullah
b. Recâolduğu
el-ĞuBuhârî’nin
ta’likten
önce getirmiş
hadîsin isnâdında yer
ediyorum”
,
Yahyâ
Ma’în
(ö.
233)
bir
defasında
bi’l-kaviyy
525.
“Zayıf,
Abdillhah
b. Hasan
(ö. fîh
145)
ayaklanmasına
verdiği
(ö. Bknz.
219) sika-sadûk
arasında muhtelefûnXIV,
fîh bir râvîdir. Bknz. M
dânîİbrahim
(ö. 219) b.
sika-sadûk
arasında
muhtelefûn
bir râvîdir.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
etirmiş olduğu hadîsin isnâdında
yer alan Abdullah b. Recâ el-Ğudânî
Hacer,
III, 470.
Ayrıca ‘İmrânu’l-Kat
495-99;
İbn
Tehzîbu’t-Tehzîb,
470.
Ayrıca
‘İmrânu’l-Kattân
daTehzîbu’t-Tehzîb,
aynı şekilde ittifakla
sika
”643
başka
birHacer,
defasında
ise
“Leyse
şeyy
/‫بشيء‬
‫ليس‬99;veİbnYahyâ
b.
muhtelefûn/‫بالقوي‬
fîh bir ‫ليس‬
râvîdir.
Bknz.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIV,
495-III, bi
olarak
kabul edilen
bir aşağıda
râvî değildir.
hal ter
destekleyici
fetvadan
birçok kişinin kanı
dökülmüştür.”
olarak
kabul
bir dolayı
râvî
değildir.
hal tercemesi
ilgili
geniş‘İmrânu’l-Kattân’ın
bilgi
hzîb, III, 470. Ayrıca ‘İmrânu’l-Kattân
daedilen
aynı şekilde
ittifakla
sika ‘İmrânu’l-Kattân’ın verilecektir.
Sa’îd el-Kattân
(ö. 198)
rivâyet
başka
defa
verilecektir.
değildir. ‘İmrânu’l-Kattân’ın
hal tercemesi
ilgili ondan
aşağıda geniş
bilgi etmemiştir.”, 640bir
646
İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II, 83.
demiştir .
641
640) İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II, 83.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXII, 328-29.
642
I, 83.
647
İbn Ebî
Hâtim, el-Cerh
ve’t-Ta’dîl, VI, 298; Ebû Ca’fer Muhamme
Nesâî
(ö.Tehzîbu’l-Kemâl,
303) “Zayıf”XXII,
, İbn
Adiy (ö. 365) “Huve
minmen
yükteb
641)
Mizzî,
328-29.
, 328-29.
‘Ukaylî, Kitâbu’d-Duefâ, (thk. Hamdî b. Abdilmecîd b. İsmâîl
a’dîl, VI, 298; Ebû Ca’fer
b. Amr
b. Mûsave’t-Ta’dîl,
b. Hammâd
el642) Muhammed
İbn Ebî Hâtim,
el-Cerh
VI,
298;
Ebû
Ca’fer
Muhammed
b.
Amr
b.
Mûsa
1420/2000,
III,(ö.
1014.219) b. Hammâd elhadîsuhû
/‫حديثه‬
‫يكتب‬
‫ممن‬
‫”هو‬648Riyâd,
, Affân
Müslim
es-Sefâr
643
hk. Hamdî b. Abdilmecîd
b. İsmâîl),
I-IV,
Dâru’s-Sumey’î,
‘Ukaylî.
(1420/2000).
Kitâbu’d-Duefâ,
(thk. b.
Hamdî
b. Abdilmecîd
b. İsmâîl),
I-IV, Riyâd:
İbn Ebî Hâtim,
el-Cerh ve’t-Ta’dîl,
VI,Dâru’s298.
638
649
Sumey’î,
III, 1014.
650
İbn Hacer,
Fethu’l-Bârî,
“Sika”
, İclîVII,(ö.525.261) “Sika”
demiş, İbn Hibbân (ö. 354) onu
a’dîl, VI, 298.
639
Buhârî’nin
ta’likten
önce getirmiş
olduğu
hadîsin isnâdında
643)bu
İbn
Ebî Hâtim,
el-Cerh
ve’t-Ta’dîl,
VI, 298. yer alan Abdullah b. Recâ el-Ğudânî
651 fîh bir râvîdir. Bknz. Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIV, 495(ö. Sikât’ında
219) sika-sadûkzikretmiştir
arasında muhtelefûn
.
644)
Ukaylî,
Duefâ, III, 1014-1015;
Zehebî.
(1416/1995).
fî Nakdi’r-Ricâl,
(thk. Ali Mu99; İbn
Hacer,
Tehzîbu’t-Tehzîb,
III, 470. Ayrıca
‘İmrânu’l-Kattân
da Mîzânu’l-İ’tidâl
aynı şekilde ittifakla
sika
hammed
Muavvez,
Âdil‘İmrânu’l-Kattân’ın
Ahmed Abdilmevcûd),
I-VIII,ilgili
Beyrut:
Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye,
V, 287.
olarak kabul
edilen bir
râvî değildir.
hal tercemesi
aşağıda
geniş bilgi
Buhârî “Sadûk, yehimu /‫ يهم‬، ‫”صدوق‬, Sâcî (ö. 307) “Sadûk”, Dârekutnî
verilecektir.
645) Makrîzî, Muhtasaru el-Kâmil fi’d-Du’efâ, s. 531.
640
İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II, 83.
641
(ö.Tehzîbu’l-Kemâl,
385) “Kesîru’l-Muhâlefet
ve’l-Vehm /‫”كثير المخالفة و الوهم‬, Hâkim (ö.
Mizzî,
XXII, 328-29.
642
İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-Ta’dîl,
VI, 298; Ebû Ca’fer Muhammed b. Amr b. Mûsa b. Hammâd el652
405)Kitâbu’d-Duefâ,
“Sadûk” ,(thk.
İbnHamdî
Hacer
(ö. 852) b.
“Sadûk,
yehimu,
rumiye Riyâd,
bi-re’yi’l‘Ukaylî,
b. Abdilmecîd
İsmâîl), I-IV,
Dâru’s-Sumey’î,
1420/2000, III, 1014.
653
643
havâric
/‫الخوارج‬ve’t-Ta’dîl,
‫رمي برأي‬VI,، 298.
‫ يهم‬، ‫ ”صدوق‬demiştir.
İbn Ebî
Hâtim, el-Cerh
Ebû Dâvud (ö. 275) bir defasında “Hasan’ın ash
bir defa ise “Da’îfu’l-hadîs
/‫”ضعيف الحديث‬/645
demiştir. 645
bir defa ise “Da’îfu’l-hadîs
‫ ”ضعيف الحديث‬demiştir.
hakkında644hayırdan
“HâricîEbû
görüşüne
ancak
dâî (propagandacısı)
değildir.”
,Onun
başka başka bir şey duymadım.” Başka
Dâvud sahiptir
(ö.
bir defasında
“Hasan’ın
ashabındandır.
Ebû275)
Dâvud
(ö. 275) bir
defasında
“Hasan’ın
ashabındandır.
Onun
“Zayıf, İbrahim b. Abdillhah b. Hasan (ö. 145) ayak
bir defa ise
“Da’îfu’l-hadîs
/‫الحديث‬
‫ضعيف‬
”645 demiştir.
hakkında
hayırdan
başka
bir
şey
duymadım.”
Başka
bir
defasında
ise
hakkında hayırdan başka bir şey duymadım.” Başka bir defasında ise
destekleyici Onun
fetvadan dolayı birçok kişinin kan
Ebû Dâvud
(ö. 275) birb.defasında
ashabındandır.
“Zayıf, İbrahim
b. Abdillhah
Hasan (ö.“Hasan’ın
ayaklanmasına
verdiği
“Zayıf,
Abdillhah
b.145)
Hasan
(ö. 145) ayaklanmasına
verdiği DERGİSİ
646 EKEV AKADEMİ
434
/ Yrd.İbrahim
Doç. Dr.b.Veysel
ÖZDEMİR
demiştir
.
hakkında hayırdan
başka
bir şeybirçok
duymadım.”
Başka
birdökülmüştür.”
defasında
ise
destekleyici
fetvadan
dolayı
kişinin
kanı
destekleyici fetvadan dolayı birçok kişinin kanı dökülmüştür.”
Nesâî (ö.
303) “Zayıf”647, İbn Adiy (ö. 365) “Huv
“Zayıf,646
İbrahim
b. 646
Abdillhah b. Hasan (ö. 145) ayaklanmasına
verdiği
demiştir
. demiştir
Ebû Dâvud
hayırdan
. (ö. 275) bir defasında “Hasan’ın ashabındandır. Onun hakkında
hadîsuhû
/‫حديثه‬
‫يكتب‬b. Abdillhah
‫”هو ممن‬648b.
, Hasan
Affân b. Müslim e
647
destekleyici
fetvadan
dolayı
birçok
kişinin
kanı
dökülmüştür.”
başka
bir
şey
duymadım.”
Başka
bir
defasında
ise
“Zayıf,
İbrahim
Nesâî (ö. 303)
“Zayıf”
, İbn
Adiy647(ö.
365)
“Huve
minmen
yükteb
Nesâî
(ö.
303)
“Zayıf”
,
İbn
Adiy
(ö.
365)
“Huve
minmen
yükteb
649
650
(ö. 145) ayaklanmasına
verdiği destekleyici fetvadan
kişinin
kanı dökül“Sika” dolayı
, İclî birçok
(ö. 261)
“Sika”
demiş, İbn Hibb
648
demiştir646
.
hadîsuhû
/‫حديثه‬
‫يكتب‬
‫ممن‬
‫”هو‬
,
Affân
b.
646
648 Müslim es-Sefâr (ö. 219)
müştür.”
demiştir
.
hadîsuhû /‫ ”هو ممن يكتب حديثه‬, Affân b. Müslim es-Sefâr (ö.651219)
Sikât’ında
zikretmiştir
.
649 (ö. 303) “Zayıf”647, İbn
650 Adiy
Nesâî
365)
“Huve
minmen
yükteb
647 (ö. 650
“Sika”
, İclî
(ö.649261)
“Sika”
Hibbân
(ö. Hibbân
354)
onu
Nesâî
“Zayıf”
, İbnİbn
Adiy
(ö. İbn
365)
“Huve
minmen
“Sika”
,(ö.İclî303)
(ö. 648
261)demiş,
“Sika”
demiş,
(ö.
354) yükteb
onu hadîsuhû
648
649
Buhârî
“Sadûk,
yehimu
/261)
‫ يهم‬، ‫صدوق‬
”,650
Sâcî (ö. 307) “S
651
,
Affân
b.
Müslim
es-Sefâr
(ö.
219)
“Sika”
,
İclî
(ö.
“Sika”
hadîsuhû
/‫حديثه‬
‫يكتب‬
‫ممن‬
‫”هو‬
,
Affân
b.
Müslim
es-Sefâr
(ö.
219)
Sikât’ında zikretmiştir
.
651
651
Sikât’ında
zikretmiştir
.
.
649 demiş, İbn Hibbân (ö. 354)
650 onu Sikât’ında zikretmiştir
(ö. 385)
“Kesîru’l-Muhâlefet
ve’l-Vehm /‫لمخالفة و الوهم‬
“Sika”
İclî (ö.yehimu
261) /“Sika”
İbn
Hibbân
(ö. Dârekutnî
354)
onu
Buhârî ,“Sadûk,
‫ يهم‬، ‫”صدوق‬,demiş,
Sâcî
(ö.
307)
“Sadûk”,
Buhârî “Sadûk,
yehimu
/
‫ يهم‬، ‫”صدوق‬,, Sâcî
(ö.
307)
“Sadûk”,
Dârekutnî
652
Buhârî
yehimu
Sâcî
(ö.
307)
“Sadûk”,
Dârekutnî
(ö. 385)
405) “Sadûk” , İbn Hacer (ö.
852)
“Sadûk, yehimu,
Sikât’ında
zikretmiştir651.
652
(ö.
385) “Kesîru’l-Muhâlefet
ve’l-Vehm
/
‫”كثير المخالفة و الوهم‬,, Hâkim
Hâkim
(ö.
“Kesîru’l-Muhâlefet
ve’l-Vehm
(ö.
405)
“Sadûk”
,
İbn Ha(ö. 385) “Kesîru’l-Muhâlefet ve’l-Vehm /‫”كثير المخالفة و الوهم‬, Hâkim (ö.
653
havâric /Dârekutnî
‫ رمي برأي الخوارج‬، ‫ يهم‬، ‫ ”صدوق‬653 dedemiştir.
cer
(ö. 852)
“Sadûk,
bi-re’yi’l-havâric
652
“Sadûk,
yehimu
‫ يهم‬yehimu,
،852)
‫“صدوق‬Sadûk,
”,rumiye
Sâcî (ö.
307) “Sadûk”,
405)Buhârî
“Sadûk”
,
İbn
Hacer
yehimu,
rumiye
bi-re’yi’l652/(ö.
405) “Sadûk” , İbn Hacer (ö. 852) “Sadûk, yehimu, rumiye bi-re’yi’lmiştir.
Ebû’l-Minhâl,
(ö. 385)
“Kesîru’l-Muhâlefet
ve’l-Vehm
/‫كثير المخالفة و الوهم‬
”, Hâkim (ö.Yezîd b. Zürey’den ‘İmrânu’l-Kattân’
havâric
/‫الخوارج‬
‫ رمي برأي‬، ‫ يهم‬، ‫صدوق‬
”653
demiştir.
Ebû’l-Minhâl,
Yezîd
Zürey’den
‘İmrânu’l-Kattân’ın
Harûrî (Hâricî) olduğu ve kıbhavâric
/
‫برأي الخوارج‬
‫ رمي‬b.
، ‫يهم‬
، ‫”صدوق‬653
demiştir.
652
olduğu
ve
kıble ehline karşı kılıcı caiz gördüğünü r
654
405)
“Sadûk”
,Yezîd
İbn
Hacer
(ö.caiz
852)gördüğünü
“Sadûk, yehimu,
rumiye
bi-re’yi’lle ehline
karşı
kılıcı
rivâyet etmiştir
. Ancak İbn Hacer onun Harûrî
Ebû’l-Minhâl,
b.
Zürey’den
‘İmrânu’l-Kattân’ın
Harûrî
(Hâricî)
Ebû’l-Minhâl, Yezîd 653
b. Zürey’den ‘İmrânu’l-Kattân’ın Harûrî (Hâricî)
İbn Hacer
onun Harûrî
olduğuna dair bu
olduğuna
dair، ‫يهم‬
bu ،görüşün
isabetli
olmadığını,Ancak
belki olayların
belirterek
654 karıştırıldığını
havâricve
/‫الخوارج‬
‫برأي‬
‫رمي‬
‫صدوق‬
” caiz
demiştir.
olduğu
kıble
ehline
karşı
kılıcı
rivâyet
etmiştir
654
şunları
Yezîd’den
gelencaiz
rivâyete
göre Muahmmed
b. Abdillah
olduğusöylemektedir;
ve kıble ehline
karşı gördüğünü
kılıcı
gördüğünü
rivâyet. etmiştir
. b. Hasan
olmadığını,
belki olayların karıştırıldığını be
Ebû’l-Minhâl,
b. Harûrî
Zürey’den
‘İmrânu’l-Kattân’ın
Harûrîkarşı
(Hâricî)
İbrahim
ile
birlikte
Abbasi
Halifesi
halifelik iddiasıyla ayaklanAncak
İbnkardeşi
HacerYezîd
onunHacer
olduğuna
buMansûr’a
görüşün
Ancak
İbn
onun
Harûrî dair
olduğuna
dair buisabetli
görüşün
isabetli
654
söylemektedir;
Yezîd’den
gelen
Muhammed
İbrahim’i
Basrâ’ya
kendisine
taraftar
içinrivâyete
gönder- göre Muahmm
olduğu vemıştır.
kıble
ehline
karşıkardeşi
kılıcı
caiz
gördüğünü
rivâyet
etmiştir
. toplaması
olmadığını,
belki
olayların
karıştırıldığını
belirterek
şunları
olmadığını,
belki
olayların
karıştırıldığını
belirterek
şunları
miş, İbrahim Basra’ya geldiğinde ‘İmrân’dan fetva istemiş, o da vermiştir. Bu ayaklanma
Ancak İbnİbrahim
Hacer
Harûrî
olduğuna
dair bu
görüşün
isabetli
644
ileonun
birlikte
birçok
kişinin
ölümüyle
sonuçlanmıştır.
Harûriyye (Hâricilik)
söylemektedir;
Yezîd’den
gelen
rivâyete
göre
Muahmmed
b. Abdillah
b.
Ukaylî,
Duefâ,Bunun
III,
söylemektedir;
Yezîd’den
gelen
rivâyete
göre Muahmmed
b. 1014-1015;
AbdillahZehebî,
b. Mîzânu’l-İ’tidâl fî Nakdi’r-Ricâ
655
Muavvez,
Âdil
Ahmed Abdilmevcûd), I-VIII, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Be
.
645
olmadığını,ile alakası
belki yoktur
olayların
karıştırıldığını belirterek
şunları
Makrîzî, Muhtasaru el-Kâmil fi’d-Du’efâ, s. 531.
644
646
656
Ukaylî, Duefâ,
1014-1015;Sahîh’de
Zehebî, Mîzânu’l-İ’tidâl
fî Nakdi’r-Ricâl,
(thk.
Ali Muhammed
İbnbulunmaktadır
Hacer,
Tehzîbu’t-Tehzîb,
V, 120.
‘İmrân’ın
sadece
Meğâzî’de
rivâyeti
. Bu
rivâyetin senedi
644 III,
Ukaylî,
Duefâ,
III,
1014-1015;
Zehebî,
Mîzânu’l-İ’tidâl
fî
Ali Muhammed
647
söylemektedir;
Yezîd’den
gelen
rivâyete
göre Muahmmed
b. Abdirrahman
Abdillah
Muavvez, Âdil Ahmed
Abdilmevcûd),
I-VIII,
Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye,
Beyrût,Nakdi’r-Ricâl,
1416/1995,
V, (thk.
287.b.
Ebû
Ahmed
b. Şuayb en-Nesâî, Kitâbu’d-Du’efâ ve’l-M
ise
şöyledir:
645
Muavvez,
Ahmed Abdilmevcûd),
I-VIII, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye,
Beyrût,Yûsuf
1416/1995,
287.
Makrîzî, Muhtasaru
el-KâmilÂdil
fi’d-Du’efâ,
s. 531.
Denâvî, Kemâl
el-Hût),V,Müessesetü’l-Kutubi’s-Sekâfiyye,
Beyrût, 1
645
646
Makrîzî, Muhtasaru
el-Kâmil fi’d-Du’efâ, s. 531.
648
İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb,
V, b.
120.Recâ
İbn Adiy, el-Kâmil, ➝
VI, Yahyâ
164.
646 Abdullah
el-Ğudânî
(ö.
219)
➝
‘İmrânu’l-Kattân
b.
Ebî
Kesîr
(ö.
644
647
İbn
Hacer,
Tehzîbu’t-Tehzîb,
V, 120.
649 (thk. Ali Muhammed
Ukaylî,
Duefâ,
III,
1014-1015;
Zehebî,
Mîzânu’l-İ’tidâl
fî Nakdi’r-Ricâl,
Ebû
Abdirrahman
Ahmed
b. Şuayb
en-Nesâî,
Kitâbu’d-Du’efâ
ve’l-Metrûkîn,
(thk. Bûrân
ed- II, 220.
İbnu’l-Cevzî,
Du’afâ,
647
Ebû
Ahmed
b. Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye,
Şuayb b.
en-Nesâî,
Kitâbu’d-Du’efâ
ve’l-Metrûkîn,
(thk. Bûrân
ed650b. Avf
129)
➝Abdirrahman
Ebû
Seleme
(Abdullah
Abdirrahman
b. Abdillah
(ö. 78)
Muavvez,
ÂdilYûsuf
Ahmed
Abdilmevcûd),
I-VIII,
Beyrût,
1416/1995,
V, ➝
287.Câbir
Denâvî,
Kemâl
el-Hût),
Müessesetü’l-Kutubi’s-Sekâfiyye,
Beyrût,
1405/1985,
s. ö.
192.
İclî,
Sikât,
II,94)
189.
648645
Denâvî,
Kemâl
Yûsuf el-Hût),
Müessesetü’l-Kutubi’s-Sekâfiyye,
Beyrût, 1405/1985,
s. 192.
651
Makrîzî,
Muhtasaru
fi’d-Du’efâ,
s. 531.
İbn
Adiy, el-Kâmil,
VI,el-Kâmil
164.
İbn Hibbân,
Sikât, VII, 243.
➝
Hz.
Peygamber.
648
649646
İbn Adiy,
el-Kâmil,
652
İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb,
V, 120.VI, 164.
İbnu’l-Cevzî,
Du’afâ,
II, 220.
İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, V, 120-21.
649
650647
İbnu’l-Cevzî,
Du’afâ,
220.
653
Ebû
Abdirrahman
Ahmed b.
ŞuaybII,en-Nesâî,
Kitâbu’d-Du’efâ ve’l-Metrûkîn,
(thk. Takrîbu’t-Tehzîb,
Bûrân edİclî,
Sikât,
II, 189.
İbn Hacer,
II, 83.
650 Mezkur rivâyetin metni şöyledir:
651
654
İclî, Sikât, II, 189.
Yûsuf el-Hût), Müessesetü’l-Kutubi’s-Sekâfiyye, Beyrût, 1405/1985,
192. A’lâmi’n-Nübelâ, (thk. Şuayb el-Arnâût), I-XXIX, Müe
İbnDenâvî,
Hibbân,Kemâl
Sikât,
Zehebî,s.Siyeru
651 VII, 243.
İbn
Sikât,
VII,yedinci
243.
İbnHacer,
Adiy,Tehzîbu’t-Tehzîb,
el-Kâmil,
VI,
164.V,
Hz.Hibbân,
Peygamber
gazvesi olan Zâtu’r-Rikâ’da
ashabına
İbn
120-21.
1402/1982,
VII, 280. korku içindelerken na652
İbn
Hacer,
Tehzîbu’t-Tehzîb,
V,
120-21.
İbnu’l-Cevzî,
Du’afâ, II, 220.
İbn
Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
II, 83.
653
maz
kıldırmıştır.”
654650
İbn
Hacer,
Takrîbu’t-Tehzîb,
II,
83.
İclî, Sikât,
II,654
189.
Zehebî,
Siyeru
A’lâmi’n-Nübelâ, (thk. Şuayb el-Arnâût), I-XXIX, Müessesetü’r-Risâle, Beyrût,
651
Zehebî,
Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, (thk. Şuayb el-Arnâût), I-XXIX, Müessesetü’r-Risâle, Beyrût,
İbn Hibbân,VII,
Sikât,
VII, 243.
1402/1982,
280.
652
646)
İbn Hacer,
V, 120.
1402/1982,
VII,
280.
İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb,
V,Tehzîbu’t-Tehzîb,
120-21.
653
İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
II, 83.
647) Ebû Abdirrahman
Ahmed b. Şuayb en-Nesâî. (1405/1985). Kitâbu’d-Du’efâ ve’l-Metrûkîn, (thk.
654
Zehebî, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ,
(thk.Kemâl
Şuayb Yûsuf
el-Arnâût),
I-XXIX,
Müessesetü’r-Risâle,
Beyrût,
Bûrân ed-Denâvî,
el-Hût),
Beyrut:
Müessesetü’l-Kutubi’s-Sekâfiyye,
s. 192.
1402/1982, VII, 280.
652648
653649
648) İbn Adiy, el-Kâmil, VI, 164.
649) İbnu’l-Cevzî, Du’afâ, II, 220.
650) İclî, Sikât, II, 189.
651) İbn Hibbân, Sikât, VII, 243.
652) İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, V, 120-21.
653) İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II, 83.
654) Zehebî.(1402/1982). Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, (thk. Şuayb el-Arnâût), I-XXIX, Beyrut:
Müessesetü’r-Risâle, VII, 280.
655) İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, V, 120.
656) Buhârî, Meğâzî, 29.
Avf ö. 94) → Câbir b. Abdillah (ö. 78) → Hz. Peygamber.
Mezkur rivâyetin metni şöyledir:
“Hz. Peygamber yedinci gazvesi olan Zâtu’r-Rikâ’da ashabına
BUHÂRÎ’NİN
MEĞÂZÎ
TESÂHÜLÜNÜN
korku içindelerken
namazRİVÂYETLERİNDE
kıldırmıştır.”
435
OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
657
d (ö. 146), Hammâd
b.
Seleme
(ö.
146),
Hanzala
b.
Ebî
Süfyân
(ö.
Buhârî
‘İmrân’ın
rivâyetini
sadece
istişhâd
amaçlı
tahrîc
etmiştir
.
Hâlid
Hâlid
(ö.(ö.146),
146),
Hammâd
Hammâd
b.Seleme
Seleme
(ö.(ö.146),
146),
Hanzala
Hanzala
Ebî
EbîSüfyân
Süfyân
(ö.(ö.
Hâlid
(ö. b.146),
Hammâd
b. Seleme
(ö.b.b.
146),
Hanzala
b. Ebî Süfyân (ö.
Hâlid
(ö.
146),
Hammâd
b.
Seleme
(ö.
146),
657
Zekeriyyâ b. Ebî
Zâide
147-149),
Ameşaltında
(Süleymân
b. Mihrân
ö.Bekre
Buhârî
‘İmrân’ın
rivâyetini
sadece
amaçlı
tahrîcb.b.
etmiştir
Ayrıca Hanzala
bu rivâ- b. Ebî Süfyâ
Ayrıca
bu(ö.
rivâyetin
hemen
İbnistişhâd
Abbâs
(68),
Sevâde
(ö.
151),
151),
Zekeriyyâ
Zekeriyyâ
b.
b.Ebî
Ebî
Zâide
Zâide(ö.
(ö.147-149),
147-149),
Ameş
Ameş
(Süleymân
(Süleymân
b.
Mihrân
Mihrân
ö.. ö.
151),
Zekeriyyâ
b.
Ebî
Zâide
(ö.
147-149),
Ameş
(Süleymân
b.
Mihrân
ö.
yetin
hemen
altında
İbn
Abbâs
(68),
Bekre
b. Sevâde
(ö.Zâide
128) (ö.
ve İbn
İshâk (ö.
150)’dan
151),
Zekeriyyâ
b. Ebî
147-149),
Ameş
(Süleymân b. Mihr
d148),
b. Seleme
(ö.
146),
Hanzala
b.Âsım
Ebî
Süfyân
(ö.gelen
Şu’be b.
Haccâc
(ö.
160),
b.
Muhammed
b.muallak
Zeyd
(ö.
?),
128)
ve
İbn
İshâk
(ö.
150)’dan
rivâyetler
de
‘İmrân’ın
147,
147,
148),
148),
Şu’be
Şu’be
b.b.Haccâc
Haccâc
(ö.
(ö.160),
160),
Âsım
Âsım
b.(ö.
b.Muhammed
Muhammed
b.b.
Zeyd
(ö.(ö.?),?), b. Zeyd (ö. ?),
gelen
muallak
rivâyetler
‘İmrân’ın
hadîsini
takviye
etmektedirler.
147,
148),deŞu’be
b. Haccâc
160), Âsım
b.Zeyd
Muhammed
148), Şu’be
b. Haccâc (ö. 160), Âsım b. Muhammed b. Zeyd (ö
Zâide
(ö.b.147-149),
Ameş
b.b.Mihrân
ö. Abdilaziz
ammed
Ebî Hafsa
(ö.takviye
?),(Süleymân
Abdulaziz
Ömer147,
b.
(ö. 150),
hadîsini
etmektedirler.
Muhammed
Muhammedb.b.Ebî
Ebî
Hafsa
Hafsa(ö.(ö.?),
Abdulaziz
Abdulaziz
b.b.Ömer
Ömer
b.b.Abdilaziz
Abdilaziz
(ö.(ö.150),
Muhammed
b.?),Ebî
Hafsa (ö.
?),
Abdulaziz
b. Ömer
b.150),
Abdilaziz (ö. 150),
Muhammed
Ebî Hafsa
(ö. ?), Abdulaziz b. Ömer b. Abdilaziz (ö. 1
câc (ö.
b. Muhammed
b. Zeyd
(ö.
?), Hişâm b.b.Urve
ennâ
b. 160),
Sa’îd Âsım
ed-Dabiî
(ö.
?),
İbn
İshâk
(ö.
150),
(ö.
2.2.2.6.
Sa’dân
b.
Yahyâ
b.
Sâlih
el-Lahmî
(ö.
199
/
‫اللخمي‬
‫يحيى‬
‫بن‬
‫سعدان‬
)
2.2.2.6.
Sa’dân
b.
Yahyâ
b.
Sâlih
el-Lahmî
(ö.
199
/
Müsennâ
Müsennâb.b.Sa’îd
Sa’îd
ed-Dabiî
ed-Dabiî
(ö.?),?),İbn
İbnİshâk
İshâk(ö.
(ö.(ö.?),
150),
150),
Hişâmb.
b.Urve
Urve(ö.
(ö.
Müsennâ
b.(ö.
Sa’îd
ed-Dabiî
İbnHişâm
İshâk
(ö.
150),
Hişâm
b. Urve (ö.
Müsennâ
b. Sa’îdhadîs
ed-Dabiî (ö. ?), İbn İshâk (ö. 150), Hişâm b. Urv
a (ö. ?),
Abdulaziz
b.
Ömer
b.
Abdilaziz
(ö.
150),
146),
Yûnus
b. Yezîd
el-Eylî
(ö.
159)
ve
daha
birçoklarından
Sa’dân
b.
Yahyâ
b.
Sâlih
el-Lahmî
Ebû
Yahyâ
el-Kûfî
Dımeşk’e
gelerek
buraya
yer145/146),
145/146),
Yûnus
Yûnus
b.b.Yezîd
Yezîd
el-Eylî
el-Eylî
(ö.(ö.
159)
159)ve
vedaha
daha
birçoklarından
birçoklarından
hadîs
hadîs
Sa’dân
b. Yahyâ
b. Yûnus
Sâlih
el-Lahmî
Ebû
Yahyâ
el-Kûfî
Dımeşk’e
145/146),
b.
Yezîd
el-Eylî
(ö.
159)
ve daha
birçoklarından
hadîs
145/146),
Yûnus
b.
Yezîd
el-Eylî
(ö.
159)
ve
daha
birçoklarından h
leşmiş,
hicri
199
tarihinde
vefat
etmiştir.
Babası
Yahyâ
b.
Sâlih
el-Lahmî
(ö.
?),
İsrâîl
abiî
(ö.
?),
İbn
İshâk
(ö.
150),
Hişâm
b.
Urve
(ö.
et etmiş, kendisinden de Süleymân b. Abdirrahman ed-Dimeşkî (ö.
rivâyet
rivâyet
etmiş,
etmiş,
kendisinden
kendisinden
de
de
Süleymân
Süleymân
b.
b.
Abdirrahman
Abdirrahman
ed-Dimeşkî
ed-Dimeşkî
(ö.
(ö.
gelerek
yerleşmiş,
hicri
199b.tarihinde
etmiştir.
Babası Yahyâ
rivâyet
kendisinden
de vefat
Süleymân
b.Hammâd
Abdirrahman
ed-Dimeşkî
(ö.
b.
Yûnusburaya
es-Sabi’î
(ö. etmiş,
160),
İsmâîl
Ebî
Hâlid
(ö.
146),
b.
Seleme
(ö.
146),
kendisinden
de Süleymân b. Abdirrahman ed-Dimeşk
zîd
el-Eylî (ö. İshâk
159) ve
daha birçoklarından
Ebû’n-Nadr
b. İbrâhîm
(ö. 227), Alihadîs
b.rivâyet
Hucr etmiş,
el-Mervezî
(ö.
Hanzala
b.
Ebî 233),
Süfyân
(ö.
Zekeriyyâ
b.İbrâhîm
Ebî
(ö.
147-149),
233),
233),
Ebû’n-Nadr
Ebû’n-Nadr
İshâk
İshâk
b.b.151),
İbrâhîm
İbrâhîm
(ö.(ö.227),
227),
Ali
AliZâide
b.b.Hucr
Hucr
el-Mervezî
el-Mervezî
(ö.(ö.
b. Sâlih
el-Lahmî
(ö.Ebû’n-Nadr
?),
İsrâîl
b. İshâk
Yûnus
(ö.
160),
İsmâîl
b.
Ebî(Süleymân
b.es-Sabi’î
(ö.
227),
Ali b. Ameş
Hucr
el-Mervezîb.(ö.
233),
Ebû’n-Nadr
İshâk
b. İbrâhîmb.(ö.Zeyd
227),
Hucr el-Mervez
enHişâm
de Süleymân
b. Abdirrahman
(ö.
b. Ammâr
(ö. 245)
ve başkaları
rivâyet
Mihrân
ö.ed-Dimeşkî
147, 148),ed-Dimeşkî
Şu’be
b. Haccâc
(ö.
160), Âsım
b. Muhammed
(ö.Ali
?), b.
Mu244),
244), Hişâm
Hişâm b.b.
Ammâr
Ammâr
ed-Dimeşkî
ed-Dimeşkî
(ö.(ö.ed-Dimeşkî
245)
245) veve başkaları
başkaları
rivâyet
rivâyet
244),
Hişâm
b.
Ammâr
(ö.
245)
ve
başkaları
rivâyet
b. Ebî
Hafsael-Mervezî
(ö. ?), Abdulaziz
b. Ömerb.b. Abdilaziz
(ö. 150), Müsennâ
b. Sa’îd
658
655227), Ali
244),
Ammâr ed-Dimeşkî
(ö. 245)
ve başkaları riv
b. İbrâhîm
b. Hucr
(ö. Hişâm
lerdir
. (ö.hammed
İbn Hacer,
Tehzîbu’t-Tehzîb,
V, 120.
658
658
658150), Hişâm b. Urve (ö. 145/146), Yûnus b. Yezîd el-Eylî (ö.
656
etmişlerdir
etmişlerdir
. 29.
ed-Dabiî
(ö.. ?),
İbn İshâk (ö.
Buhârî, Meğâzî,
etmişlerdir
.
658
657 (ö. 245) ve başkaları
etmişlerdir
.XVII,
âr ed-Dimeşkî
İbn
Hacer,
Fethu’l-Bârî,
VII,
523; rivâyet
Aynî,
Umdetu’l-Kârî,
260. İbn Hacerde
Hedyu’s-Sâri’de
a’dân
b. Yahyâ
hakında;
Duheym
ed-Dımeşkî
(ö. 245):
“Bizim
159)
ve
daha
birçoklarından
hadîs
rivâyet
etmiş,
kendisinden
Süleymân
b. AbdirrahSa’dân
Sa’dân
b.b.İmrân’dan
Yahyâ
Yahyâ
hakında;
hakında;
Duheym
Duheym
ed-Dımeşkî
ed-Dımeşkî
(ö.ed-Dımeşkî
245):
245):
“Bizim
“Bizim
Buhârî’nin
az
sayıda
ta’lik’inin
olduğunu
bildirektedir.
(İbn(ö.
Hacer,
Hedyu’s-Sârî,
645.)
Sa’dân b. Yahyâ hakında; Duheym
(ö. 245): “Bizim
man
ed-Dimeşkî
(ö.
233),
Ebû’n-Nadr
İshâk
b.
İbrâhîm
(ö.
227),
Ali
b.
Hucr
el-Mervezî (ö. 245): “B
Sa’dân
b.
Yahyâ
hakında;
Duheym
ed-Dımeşkî
Ancak
biz
Sahîh’de
İmrân’ın
bir
hadisini
tespit
edebildik.
Bununla
birlikte
Kelâbâzî’de
İmrân’ın
ımızda o kizb ile itham edilenlerdendir”, İbn Hibbân (ö. 354) “Sika,
nazarımızda
nazarımızda
o okizb
kizb
ile
ileitham
itham
edilenlerdendir”,
İbn
İbn
Hibbân
(ö.(ö.
354)
354)
“Sika,b.(ö. 354)
658
sadece
Meğâzî’de
olduğunu
haber
(Ahmed
b. Muhammed
b.“Sika,
Hüseyn
nazarımızda
oedilenlerdendir”,
kizb
ilevermektedir.
itham
edilenlerdendir”,
İbn
Hibbân
(ö. hadisinin
244), Hişâm
b.
Ammâr
ed-Dimeşkî
(ö. 245)
veHibbân
başkaları
rivâyet
etmişlerdir
. “Sika,
659
Ebû
Nasr el-Buhârî
el-Kelâbâzî,
el-Hidâye
Ehli’s-Sika
ve’s-Sadâd
nazarımızda
ile, itham
edilenlerdendir”,
İbn Hibbân (ö. 354) “
akında;
Duheym Hasan
ed-Dımeşkî
(ö./‫حديث‬
245):
mûn,
müstakîmu’l-emr
fi’l-hadîs
‫“في ال‬Bizim
‫األمر‬
‫ مستقيم‬ve’l-İrşâd
‫مأمون‬o kizb
‫ثقة‬fî”Ma’rifeti
659
659
659
(Ricâlu
Sahîh
el-Buhârî),
(thk.
Abdullah
el-Leysî),
Dâru’l-Ma’rife,
me’mûn,
me’mûn,
müstakîmu’l-emr
müstakîmu’l-emr
fi’l-hadîs
fi’l-hadîs
/‫حديث‬
/‫حديث‬
‫ال‬I-II,
‫فيفيال‬
‫األمر‬
‫األمر‬
‫مأمون‬
‫ثقة‬nazarımızda
‫ثقة‬
” ” ‫مستقيم‬
, II,
, ‫مأمون‬
Sa’dân
b. Yahyâ
hakında;
Duheym
ed-Dımeşkî
(ö. ‫مستقيم‬
245):
“Bizim
o kizb
me’mûn,
müstakîmu’l-emr
fi’l-hadîs
/‫مستقيم‬
‫حديث‬Beyrût,
‫مأمونال‬
‫ في‬1407/1987,
‫األمر‬
‫”ثقة‬ile
,
660
879.)
me’mûn,
müstakîmu’l-emr
fi’l-hadîs
/
‫حديث‬
‫ال‬
‫في‬
‫األمر‬
‫”ثقة مأمون مستقيم‬
ham
edilenlerdendir”,
İbn
Hibbân
(ö.
354)
“Sika,
Hâtim (ö. 277)
“Mahalluhu’s-Sıdk
/‫الصدق‬
‫( ”محله‬ö. 354)
, Dârekutnî
(ö.660660 müstakîmu’l-emr
itham
edilenlerdendir”,
İbn
Hibbân
“Sika,
me’mûn,
fi’l-hadîs
Ebû
EbûHâtim
Hâtim(ö.(ö.277)
277)Hâtim
“Mahalluhu’s-Sıdk
“Mahalluhu’s-Sıdk
/‫الصدق‬
/‫”محلهالصدق‬
‫ ”محله‬, ,Dârekutnî
Dârekutnî(ö.660
(ö., Dârekutnî (ö.
Ebû
(ö. 659
277)
659 “Mahalluhu’s-Sıdk /‫”محله الصدق‬
, Ebû
Hâtim
277)
“Mahalluhu’s-Sıdk /‫ ”محله الصدق‬660, Dârekutn
Hâtim
(ö.(ö.
277)
mr defasında
fi’l-hadîs “Leyse
/‫في الحديث‬
‫مستقيم األمر‬
‫مأمون‬başka
‫ ”ثقة‬Ebû
, defasında
bir
bi-zâke
/‫”ليس بذاك‬,
bir
ise
“Lâ“Mahalluhu’s-Sıdk
385)
385)
birdefasında
defasında
“Leyse
“Leyse
bi-zâke
bi-zâke/‫بذاك‬
/‫بذاك‬
‫”ليس‬,
‫”ليس‬,
başka
başka/‫بذاك‬
bir
birdefasında
defasında
ise
ise
“Lâ
“Lâ
660 bir
385)
“Leyse
bi-zâke
‫”ليس‬,
başka
bir
defasındaise
ise“Lâ
“Lâ
, Dârekutnî
(ö.
385)
birdefasında
defasında
“Leyse
bi-zâke
, başka
bir
defasında
660 bir
661
385)
bir, defasında
“Leyse
bi-zâke /‫”ليس بذاك‬, başka bir defasında ise
Mahalluhu’s-Sıdk
‫”محله‬
, “Sadûk
Dârekutnî
(ö. 662
bih /‫”ال بأس به‬be’se
,/‫الصدق‬
Zehebî
(ö.
748)
/‫”صدوق‬
İbn
Hacer
(ö.
661
661
662
662
661
662
661 “Sadûk
662
bih
, Zehebî
(ö.
748)
“Sadûk
, ,İbn
Hacer
(ö.
852)
“Sadûkun
be’se
be’sebih
bih
/‫به‬/‫بأسبه‬
‫”البأس‬
‫ ”ال‬,bih
,Zehebî
Zehebî
(ö.
(ö.
748)
“Sadûk/‫”صدوق‬
/‫”صدوق‬
İbn
, İbn
Hacer
Hacer
(ö.(ö.
be’se
/‫بأس به‬
‫”ال‬748)
, Zehebî
(ö.
748) “Sadûk
/‫”صدوق‬
, İbn
Hacer (ö.662
663
663
be’se
/‫به‬
‫ بأس‬ayrıca
‫ ”ال‬661, Zehebî
(ö. 748)664“Sadûk
/‫ ”صدوق‬, İbn Hace
se“Sadûkun
bi-zâke /‫بذاك‬
‫”ليس‬, başka
bir defasında
iseİbn
“Lâ
vasatun
demiş,
Hibbân
ayrıca
Sikât’ında
zikretmiştir
.
vasatun
/‫”صدوق وسط‬
demiş,
İbn bih
Hibbân
663
663
663
852)
852) “Sadûkun
“Sadûkun852)
vasatun
vasatun
/‫وسط‬
/‫وسط‬
‫”صدوق‬
‫”صدوق‬
demiş,
demiş,
İbn
İbn
Hibbân
Hibbân
ayrıca
ayrıca
“Sadûkun
vasatun
/‫وسط‬
‫”صدوق‬
demiş,
İbn
Hibbân
ayrıca
663
662
664
852)
vasatun
/‫وسط‬
‫ ”صدوق‬665.demiş,
Sa’dân’ın
Sahîh’in
Meğâzî
bölümünde
sadece bir
rivâyeti
bulunmaktadır
Bu rivâ-İbn Hibbân a
Zehebî
(ö. 748) “Sadûk
, 664
İbn
Hacer
(ö. “Sadûkun
’ında zikretmiştir
. /‫”صدوق‬
664
664
Sikât’ında
Sikât’ında
zikretmiştir
zikretmiştir
. . zikretmiştir .
yetin
şöyledir:
664
663 senedi iseSikât’ında
Sikât’ında
zikretmiştir
n Sa’dân’ın
/‫”صدوق وسط‬
İbn bölümünde
Hibbân ayrıca
Sahîh’indemiş,
Meğâzî
sadece bir
rivâyeti .
Sa’dân’ın
Sa’dân’ın
Sahîh’in
Sahîh’in
Meğâzî
Meğâzî
bölümünde
bölümünde
sadece
sadece
bir
bir
rivâyeti
rivâyeti
Süleymân b. Abdirrahman
(ö. 233)
➝ Sa’dân
b. Yahyâ
➝
Muhammed
Ebî rivâyeti
Hafsa
Sa’dân’ın
Sahîh’in
Meğâzî
bölümünde
sadece b.bir
4
665
Sa’dân’ın Sahîh’in Meğâzî bölümünde sadece bir riv
.
nmaktadır
. Bu
rivâyetin
senedi
ise
şöyledir:
665
665
(ö.
?)
➝
Zührî
(ö.
124)
➝
Ali
b.
Hüseyn
(b.
Ali
ö.
93)
➝
Amr
b.
Osman
(ö.
?)
➝
Üsâme
665
bulunmaktadır
bulunmaktadır bulunmaktadır
. Bu
. Burivâyetin
rivâyetinsenedi
senedi
iseşöyledir:
şöyledir:
. Bu ise
rivâyetin
senedi ise şöyledir:
bulunmaktadır665. Bu rivâyetin senedi ise şöyledir:
Zeyd (ö. 54).sadece bir rivâyeti
h’in Meğâzî b.bölümünde
vâyetin senedi ise
657)şöyledir:
İbn Hacer, Fethu’l-Bârî, VII, 523; Aynî, Umdetu’l-Kârî, XVII, 260. İbn Hacer Hedyu’s-Sâri’de
Buhârî’nin İmrân’dan az sayıda ta’lik’inin olduğunu bildirektedir. (İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 645.)
Ancak biz Sahîh’de İmrân’ın bir hadisini tespit edebildik. Bununla birlikte Kelâbâzî’de İmrân’ın
hadisinin sadece Meğâzî’de olduğunu haber vermektedir. (Ahmed b. Muhammed b. Hüseyn b. Hazî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI, 107.
658658
san
Ebû Nasr
el-Kelâbâzî.(1407/1987).
el-Hidâye ve’l-İrşâd fî Ma’rifeti Ehli’s-Sika ve’s658el-Buhârî
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
XXI,
107.
107.
Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb,
II,
702.
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI, 107.
659659
658
659 Sahîh
İbnİbn
Hacer,
Hacer,
Tehzîbu’t-Tehzîb,
Tehzîbu’t-Tehzîb,
II,II,
702.
702.
Sadâd
(Ricâlu
el-Buhârî),
(thk.
Abdullah
el-Leysî),XXI,
I-II,107.
Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, II, 879.)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Ebî Hâtim, el-Cerh
ve’t-Ta’dîl,
IV,
290.
İbn
Hacer,
Tehzîbu’t-Tehzîb,
II,
702.
660660
659
660
İbnİbn
Ebî
Ebî
Hâtim,
Hâtim,
el-Cerh
el-Cerh
ve’t-Ta’dîl,
ve’t-Ta’dîl,
IV,
IV,
290.
290.
İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb,
ebî, el-Muğnî fî’d-Duafâ,
(thk.
Nûruddîn
Itr),
I-II,
İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî,
Katar, tsz., I, II, 702.
İbn
Ebî İdâretu
Hâtim,
el-Cerh
ve’t-Ta’dîl,
IV, 290.
658)
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI,
107.
661661
660
661
Zehebî,
Zehebî,el-Muğnî
el-Muğnîfî’d-Duafâ,
fî’d-Duafâ,
(thk.
Nûruddîn
Nûruddîn
Itr),
Itr),I-II,
I-II,
İdâretu
İdâretu
İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî,
İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî,
Katar,
Katar,tsz.,
tsz.,I, I,
İbn
Ebî
Hâtim,
el-Cerh
ve’t-Ta’dîl,
IV, İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî,
290.
3.
107.
Zehebî,(thk.
el-Muğnî
(thk.
Nûruddîn
Itr),
I-II, İdâretu
Katar, tsz., I,
661
659)
II,fî’d-Duafâ,
702.
253.
253.İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb,
Zehebî, el-Muğnî fî’d-Duafâ, (thk. Nûruddîn Itr), I-II, İdâretu İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî, Katar,
ebî,
Kâşif, I, 446.662662
702.
253.
662 el-Cerh ve’t-Ta’dîl, IV,
Zehebî,
Zehebî,
Kâşif,
Kâşif,
446.
I, 446.
Hacer,
I, İbn
308.
660)
EbîI, Hâtim,
290.
’dîl, IV,Takrîbu’t-Tehzîb,
290.
Zehebî, Kâşif, I, 446. 662 253.
663663
663
İbnİbn
Hacer,
Hacer,
Takrîbu’t-Tehzîb,
Takrîbu’t-Tehzîb,
I, 308.
I, 308.
Zehebî,
Kâşif, I, 446.
Hibbân,
Sikât, VI,
431.
thk. Nûruddîn
Itr),
I-II,
İdâretu
İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî,
Katar, tsz.,
I,(thk.
İbn
Hacer,
Takrîbu’t-Tehzîb,
I, 308.
664664
661)
Zehebî.
(tsz.).
el-Muğnî
fî’d-Duafâ,
Nûruddîn Itr), I-II, Katar: İdâretu İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî,
663
664
İbnİbn
Hibbân,
Hibbân,
Sikât,
Sikât,
VI,
VI,
431.
431.
İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I, 308.
ârî, Meğâzî, 46. 665665
İbn
Hibbân, Sikât, VI,664431.
I,Meğâzî,
253.
Buhârî,
Buhârî,
Meğâzî,
46.46.665 Buhârî, Meğâzî, 46.
İbn Hibbân, Sikât, VI, 431.
665
Buhârî, Meğâzî, 46.
662) Zehebî, Kâşif, I, 446.
308.
663) İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I, 308.
664) İbn Hibbân, Sikât, VI, 431.
665) Buhârî, Meğâzî, 46.
Süleymân b. Abdirrahman (ö. 233) → Sa’dân b. Yahyâ →
hammed b. Ebî Hafsa (ö. ?) → Zührî (ö. 124) → Ali b. Hüseyn (b. Ali
93) → Amr b. Osman (ö. ?) → Üsâme b. Zeyd (ö. 54).
Bu rivâyetin metni ise şöyledir:
436 / Yrd. Doç. Dr. Veysel ÖZDEMİR
EKEV AKADEMİ DERGİSİ
“Üsâme b. Zeyd Mekke’nin fethi zamanında; Ey Allah’ın Resûlü
ın nereye ineceksiniz? Diye sormuş, Resûlullah da şöyle cevap
Bu rivâyetin metni ise şöyledir:
miştir: Akîl bize evden bir şey bıraktı mı?”
“Üsâme b. Zeyd Mekke’nin fethi zamanında; Ey Allah’ın Resûlü yarın nereye ineceksiniz? Diyegelen
sormuş,
da şöyle cevap
vermiştir:
Buhâri Sa’dân’dan
bu Resûlullah
rivâyeti Zührî’den
biri Yûnus
b. Akîl bize evden bir şey bıraktı
mı?”
666
zîd tarîki ile Kitâbu’l-Hac’da
diğeri Ma’mer b. Râşid yoluyla
Buhâri Sa’dân’dan
gelen bu rivâyeti Zührî’den biri Yûnus b. Yezîd tarîki ile Kitâbu’l667
âbu’l-Cihâd ve’s-Siyer’de
etmiştir.
Ayrıca
Buhârî,
Sa’dân’ın ve’s-Siyer’de667 tahrîc etmişHac’da666 diğeritahrîc
Ma’mer
b. Râşid
yoluyla
Kitâbu’l-Cihâd
Ayrıca Buhârî,
Sa’dân’ınhemen
rivâyetinde
geçenZührî’den
bilgilerin açıklamasını hemen akabinde
âyetinde geçentir.bilgilerin
açıklamasını
akabinde
Zührî’den yapmış olduğu ta’liklerde yaparak, bir nevi bu rivâyetin diğer tarîklerine atıfta
mış olduğu ta’liklerde yaparak, bir nevi bu rivâyetin diğer tarîklerine
bulunmuştur.
ta bulunmuştur.
2.2.2.7.
Şucâ’b.b.Velîd
Velîd(ö.
(ö.? ?/ / ‫)شجاع بن الوليد البخاري‬
2.2.2.7. Şucâ’
Etbâu etbâi’t-tâbiînden
olan Şucâ’
b. Velîdel-Buhârî,
Ebû’l-Leys el-Buhârî, Nadr b. MuhamEtbâu etbâi’t-tâbiînden
olan Şucâ’ b. Velîd
Ebû’l-Leys
med el-Yemâmî (ö. ?), Abdullah b. Yezîd el-Kureşî (ö. 213), Abdurrezzâk b. Hemmâm
dr b. Muhammed
el-Yemâmî
(ö. ?),
b. Yezîd el-Kureşî
(ö. 211),
Ubeydullah
b. Abdullah
Mûsâ b. Ebî’l-Muhtâr
(ö. 213),(ö.
Ebû Nu’âym Fadl b. Dukeyn (ö.
218/219)
gibilerinden
rivâyet
etmiş,
kendisinden
de
Buhârî,
3), Abdurrezzâk b. Hemmâm (ö. 211), Ubeydullah b. Mûsâ b. Ebî’l- Ahmed b. Abde el-Âmulî (ö.
?), Sehl b. Şâzeveyh el-Buhârî (ö. ?) rivâyet etmiştir668.
htâr (ö. 213), Ebû Nu’âym Fadl b. Dukeyn (ö. 218/219) gibilerinden
Şucâ’ b. Velîd hakkında cerh ta’dîl kitaplarında yok denecek kadar az bilgi bulunmak669
âyet etmiş, kendisinden
de Şucâ’dan
Buhârî,
Ahmed
Abde
el-Âmulî
(ö.rivâyette
?), demiştir
tadır.
Bu sebeple
olmalı
ki İbn b.
Hacer
için “Makbûl”
. Tahrîru Takrîbi’tbu tavsifine,
Buhârî
ve
dahaonun
başkalarının
bulunmasını
668
Tehzîb
müellifleri
İbn
Hacer’in
bu
tavsifine,
Şucâ’dan
Buhârî
ve
daha
başkalarının rihl b. Şâzeveyh gerekçe
el-Buhârî göstererek
(ö. ?) rivâyetitiraz
etmiştir
. ve onun “Sadûk, hasenu’l-hadîs
etmiş
vâyette bulunmasını gerekçe göstererek itiraz etmiş ve onun “Sadûk, hasenu’l-hadîs
670
Şucâ’ b. Velîd
hakkında
ta’dîl kitaplarında
yoksürmüşlerdir
denecek 670
/‫حسن الحديث‬
‫ ”صدوق‬cerh
mertebesinde
ileri
sürmüşlerdir
mertebesinde
olduğunu ileri
..
ar az bilgi bulunmaktadır.
BuSahîh’inde
sebeple
olmalı
İbn
onun
için
Buhârî
Sahîh’inde
akranı
olan ki
Şucâ’
b.Hacer
Velîd’in
sadece
bir rivâyetini
tahrîc
Buhârî
akranı
olan
Şucâ’
b.
Velîd’in
sadece Meğâzî’de
bir
671
etmiştir
.
Bu
rivâyet
şu
yolla
gelmektedir:
669
671
akbûl” demiştir
. Tahrîru
Takrîbi’t-Tehzîb
müellifleri
İbn Hacer’in
rivâyetini
Meğâzî’de
tahrîc etmiştir
. Bu rivâyet
şu yolla gelmektedir:
Şucâ’ b. Velîd ➝ Nadr b. Muhammed (ö. ?) ➝ Sahr b. Cüveyriye (ö. ?) ➝ Nâfi’.
Şucâ’ b. Velîd → Nadr b. Muhammed (ö. ?) → Sahr b. Cüveyriye
Rivâyetin
metniEsbağ
ise b.şöyledir:
uhârî, Hac, 43. Bu rivâyetin
senedi şöyledir:
Ferec (ö. 225) → Abdullah b. Vehb (ö. 197)
→ Yûnus b. Yezîd el-Eylî
159)Nâfi’.
→ Zührî → Ali b. Hüseyn → Amr b. Osman → Üsâme b. Zeyd.
(ö. “Nâfi’
?)(ö.→
şöyle demiştir: İnsanlar “İbn Ömer, babası Ömer’den önce müslüman oldu”
Buhârî, Kitâbu’l-Cihâd ve’s-Siyer, 176. Bu rivâyetin senedi ise şöyledir: Mahmûd (b. Ğaylân elAdevî ö. 239) → Abdurrezzak
b.
Hemmâm (ö.metni
211)
Ma’mer
b. Râşid (ö.Meselenin
154) → Zührî aslı
→ Alişöyledir:
b.
diye konuşuyorlar.
Bu →
doğru
değildir.
Ömer, Hudeybiye günü
Rivâyetin
ise
şöyledir:
Hüseyn → Amr b. Osman → Üsâme b. Zeyd.
oğlu
Abdullah’ı,
ensardan birinin yanında bulunan atın üzerine binip savaşmak maksadıyMizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII,
388.
“Nâfi’ şöyle demiştir: İnsanlar “İbn Ömer, babası Ömer’den önce
bn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
I, 347. için, atının yanına göndermişti. Bu sırada Rasûlullah ağacın yanında insanla getirmesi
müslüman oldu” diye konuşuyorlar. Bu doğru değildir. Meselenin aslı
666) Buhârî, Hac, 43. Bu rivâyetin senedi şöyledir: Esbağ b. Ferec (ö. 225) ➝ Abdullah b. Vehb (ö.
şöyledir:
Abdullah’ı,
ensardan
197) ➝Ömer,
Yûnus b.Hudeybiye
Yezîd el-Eylî günü
(ö. 159)oğlu
➝ Zührî
➝ Ali b. Hüseyn
➝ Amrbirinin
b. Osman ➝ Üsâme b.
Zeyd.
yanında bulunan atın üzerine binip savaşmak maksadıyla getirmesi için,
667) Buhârî, Kitâbu’l-Cihâd ve’s-Siyer, 176. Bu rivâyetin senedi ise şöyledir: Mahmûd (b. Ğaylân elö. 239) göndermişti.
➝ Abdurrezzak b.Bu
Hemmâm
➝ Ma’merağacın
b. Râşid yanında
(ö. 154) ➝ Zührî ➝ Ali
atınınAdevî
yanına
sırada(ö. 211)
Rasûlullah
b. Hüseyn ➝ Amr b. Osman ➝ Üsâme b. Zeyd.
insanlardan
bey’at alıyordu.
bu bey’at işinden haberi yoktu.
668)
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XXII, Ömer’in
388.
669) İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I, 347.
Abdullah, Rasûlullah’a bey’at edip, sonra atı almaya gitti. İbn Ömer atı
670) Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Şuayb el-Arnâût. (1432/2011). Takrîbu’t-Tehzîb ve ma’ahû Tahrîru Takrîbi’tTehzîb,sırada
Beyrut: babası
Müessesetü’r-Risâle,
335. zırhını giymekteydi. Abdullah
getirdiği
savaşmak s.için
671) Buhârî, Meğâzî, 33.
babasına Rasûlullah’ın ağaç altında insanlardan bey’at almakta olduğunu
haber verdi. Râvî dedi ki: Ömer oğluyla beraber hemen bey’at yerine gitti
ve Rasülullah’a bey’at etti. İşte insanların “Abdullah b. Ömer’in
babasından önce müslüman oldu” diye konuşmakta oldukları söz budur.”
2.2.2.8.
Târık b. Abdirrahman el-Becelî (ö. ? / ‫ن عبد الرحمن البجلي‬
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN
437
OLUP
OLMADIĞI
İLE
İLGİLİ
ârık b. Abdirrahman
el-Becelî
(ö. ? / ‫البجلي‬
‫الرحمن‬
‫ بن عبد‬DEĞERLENDİRMELER
‫)طارق‬
Küçük tâbiîn tabakasından olan Târık b. Abdirrahman el
2.2.2.8.
2.2.2.8.
Târık
Târık
b. b.
Abdirrahman
Abdirrahman
el-Becelî
el-Becelî
(ö.(ö.
? /?‫البجلي‬
/ ‫البجلي‬
‫الرحمن‬
‫الرحمن‬
‫عبدعبد‬
‫بن بن‬
‫طارق‬
‫طارق‬
) )
Ahmesî
Kûfeli’dir.
Sahâbî
Abdullah
b. Ebî Evfâ (ö. 87) ve
abakasından olan
Târık
b.
Abdirrahman
el-Becelî
ellardan bey’at alıyordu. Ömer’in bu bey’at işinden haberi yoktu. Abdullah,
Rasûlullah’a
Küçük
Küçüktâbiîn
tâbiîntabakasından
tabakasındanolan
olanTârık
Târıkb.b.Abdirrahman
Abdirrahmanel-Becelî
el-Becelîel-el2.2.2.8.
Abd
bey’atb.edip,
İbnHakem
Ömer atı
sırada babası
savaşmak
için b. Târık
b. getirdiği
Uteybe el-Hindî
(ö. 113),
Hakîm
Câbirb. el-A
. Sahâbî Abdullah
Ebî sonra
Evfâ atı
(ö. almaya
87) ve gitti.
tâbîûndan
Ahmesî
Ahmesî
Kûfeli’dir.
Kûfeli’dir.
Sahâbî
Sahâbî
Abdullah
Abdullah
b.b.Ebî
Ebî
Evfâ
Evfâ(ö.(ö.87)
87)veve
tâbîûndan
tâbîûndan
zırhını
giymekteydi.
Abdullah
babasına
Rasûlullah’ın
ağaç
al­tında
insanlardan bey’at alKüçük
82/95), Zâzân Ebû Abdillah el-Kindî (ö.
82), tâbiîn
Zeyd b.tabakasınd
Vehb ele el-Hindî (ö.makta
113), olduğunu
Hakîm b.haber
Câbir
el-Ahmesî
verdi.
Râvî dedi(ö.ki: Ömer oğluyla beraber hemen bey’at yerine
Hakem
Hakemb.b.Uteybe
Uteybeel-Hindî
el-Hindî(ö.(ö.113),
113),Hakîm
Hakîmb.b.Câbir
Câbirel-Ahmesî
el-Ahmesî(ö.(ö.
Ahmesî
Kûfeli’dir.
Sahâbî
80/96),
Sa’îd
b. Cübeyr
(ö. 95),babasından
Sa’îd
b. el-Müseyyib
(ö. 92)
gitti ve
etti. İşte insanların
“Abdullah
b. Ömer’in
önce
Abdillah el-Kindî
(ö. Rasülullah’a
82), Zeyd b. bey’at
Vehb el-Cühenî
(ö.
82/95),
82/95),
Zâzân
ZâzânEbû
EbûAbdillah
Abdillah
el-Kindî
el-Kindî(ö.
(ö.82),
82),Zeyd
Zeyd
b.Vehb
Vehbel-Cühenî
el-Cühenî(ö.(ö.
müslüman
oldu”
diye konuşmakta
oldukları
söz b.
budur.”
Hakem b.
b. Yezîd
Uteybe
Şa’bî (ö. 100), Abdurrahman b. el-Esved
(ö.el-Hind
99), K
übeyr (ö. 95), Sa’îd b. el-Müseyyib (ö. 92), Âmir eşüzere bu
rivâyet
aslında
sahabî
kavlidir
ve92),
içerdiği
bilgiden
80/96),
80/96),Görüldüğü
Sa’îd
Sa’îdb.b.Cübeyr
Cübeyr
(ö.(ö.
95),
95),Sa’îd
Sa’îd
b.b.el-Müseyyib
el-Müseyyib
(ö.(ö.
92),Âmir
Âmir
eş-eş- (Rasûlullah’a
82/95), Zâzân
Ebû Abdillah
Hâzım
(ö. 90)
veverilmiştir.
başkalarından rivâyette
bulunmuştur.
Kend
durrahman b. bey’at
el-Esved
b. dolayı
Yezîd “Hudeybiye
(ö. 99), Kays
b. Ebî
etme)
Gazvesi”
ile ilgili
babta
Şa’bî
Şa’bî(ö.(ö.100),
100),Abdurrahman
Abdurrahmanb.b.el-Esved
el-Esvedb.b.Yezîd
Yezîd(ö.(ö.99),
99),Kays
Kaysb.b.Ebî
Ebî
80/96),b. Sa’îd
b. Cübeyr
(ö.
Ebî Hâlid
(ö. 146),
başkalarından rivâyette bulunmuştur. Kendisinden İsrâîl
de b. Yûnus es-Sabiî (ö. 160), İsmâîl
Hâzım
Hâzım(ö.(ö.90)
90)vevebaşkalarından
başkalarındanrivâyette
rivâyettebulunmuştur.
bulunmuştur.Kendisinden
Kendisindendede
2.2.2.8.
Târık
b. Abdirrahman
el-Becelî
(ö.?b.
?// ‫البجلي‬
‫الرحمن‬
‫ )طارق بن‬Süfyânu’s-Sevrî
Şa’bî (ö. 100), Abdurrahma
Muâviye
Hadîc
(ö.‫عبد‬172-174),
(ö. 161), el
2.2.2.8.
Târık
b. Abdirrahman
el-Becelî
Sabiî (ö. 160), İsmâîl
b. Ebî
Hâlid
(ö.
146), Züheyr
b. (ö.
İsrâîl
İsrâîlb.b.
Yûnus
Yûnus
es-Sabiî
es-Sabiî
(ö.
(ö.
160),
160),
İsmâîl
İsmâîl
b.
b.
Ebî
Ebî
Hâlid
Hâlid
(ö.
(ö.
146),
146),
Züheyr
Züheyr
b.
b.
Küçük
olan
Târık
el-Becelî
el-Ahmesî
Kûfeli’dir.
Hâzım
(ö. 90) ve
147/148),
Şu’be b.
Haccâc
(ö. el160),
Abdullah
b. başkaları
Mübârek
(ö. 172-174), Süfyânu’s-Sevrî
(ö. 161), el-Ameş
(ö.b. Abdirrahman
Küçük tâbiîn
tâbiîntabakasından
tabakasından
olan
Târık
b. Abdirrahman
el-Becelî
Sahâbî
Abdullah
b.172-174),
Ebî
Evfâ (ö.
87) ve tâbîûndan
Hakem
b.
Uteybe
el-Hindî (ö. 113),
Muâviye
Muâviye
b.b.
Hadîc
Hadîc(ö.(ö.
172-174),
Süfyânu’s-Sevrî
Süfyânu’s-Sevrî
(ö.(ö.161),
161),el-Ameş
el-Ameş
(ö.(ö.
Abdurrahman
b. Humeyd
b.
(ö. ?),es-Sabiî
Veki’ (ö.
b.
b. Haccâc (ö. Hakîm
160), b.
Abdullah
b. Sahâbî
Mübârek
(ö. 181),
Ahmesî
Kûfeli’dir.
b. Ebî
(ö.
87)
ve tâbîûndan
Câbir el-Ahmesî
(ö.Abdullah
82/95),
Zâzân
EbûEvfâ
Abdillah
el-Kindî
(ö. Abdirrahman
82),İsrâîl
Zeyd b.
b. Yûnus
Vehb
147/148),
147/148),Şu’be
Şu’beb.b.Haccâc
Haccâc(ö.(ö.160),
160),Abdullah
Abdullahb.b.Mübârek
Mübârek(ö.(ö.181),
181),
672
el-Cühenî
Sa’îdb.b. Cerrâh
Cübeyr
(ö.Hakîm
95), Sa’îd
b. el-Müseyyib
(ö.(ö.
92),
Âmir
Muâviye
196/197)
veb.başkaları
rivâyet etmişlerdir
. b.eş-Hadîc (ö. 172Humeyd b. Abdirrahman
(ö.80/96),
?), Veki’
(ö.
Hakem b.(ö.Uteybe
el-Hindî
(ö.
113),
Câbir
el-Ahmesî
Şa’bî (ö.672100),
Abdurrahman
b. el-Esved b.
Yezîd
(ö.
99),
Kays
b. Ebî
Abdurrahman
Abdurrahman
b.b.Humeyd
Humeydb.b.Abdirrahman
Abdirrahman
(ö.(ö.
?),?),Veki’
Veki’
b.b.
Cerrâh
Cerrâh
(ö.(ö.Hâzım (ö. 90) ve
Haccâc
b. Abdirrahman
hakkında
Ahmed b.Şu’be
Hanbelb.(ö.
241)
arı rivâyet etmişlerdir
. rivâyette
82/95), Zâzân
Ebû Abdillah
el-Kindî
(ö.Târık
82), Zeyd
Vehbb.el-Cühenî
(ö.147/148),
başkalarından
bulunmuştur.
Kendisinden
deb.İsrâîl
Yûnus es-Sabiî
(ö. 160),
672
672
196/197)
196/197)vevebaşkaları
başkalarırivâyet
rivâyetetmişlerdir
etmişlerdir
. .
673
İsmâîl
b.Sa’îd
Ebî
(ö.(ö.
146),
b.zâke
Muâviye
b. Hadîc
(ö. 92),
172-174),
Süfyânu’s-Sevrî
b. Humeyd
‫ليس‬
ve o (ö.
Muhârik
b. Halîfe’nin
dûnundadır.”
, Yah
ahman hakkında
Ahmed
b. Hâlid
Hanbel
241)
“Leyse
bi
80/96),
b. Cübeyr
(ö. Züheyr
95),
Sa’îd
b. /‫بذاك‬
el-Müseyyib
Âmir
eş-Abdurrahman
Târık
Târık
b.b.Abdirrahman
Abdirrahman
hakkında
hakkında
Ahmed
Ahmed
b.Hanbel
Hanbel
(ö.241)
241)
“Leyse
“Leyse
bi
(ö.
161),
el-Ameş
(ö. 147/148),
Şu’be
b. b.
Haccâc
(ö.(ö.
160),
Abdullah
b.biMübârek
(ö. 181),
673
ve başkaları
rivâye
el-Kattân
(ö. 198)
“Benim
Târik
b. Abdirrah
Muhârik b. Halîfe’nin
, b.
Yahyâ
Sa’îd
Şa’bî (ö.dûnundadır.”
100), Humeyd
Abdurrahman
b.b.el-Esved
(ö.Cerrâh
99),
Kays
b.nazarımda
Ebî196/197)
Abdurrahman
Abdirrahman
(ö.b.
?),Yezîd
Veki’
b.
(ö. 196/197)
ve başkaları
673673
zâke
zâke
/‫بذاك‬
/‫ليسبذاك‬
‫ليس‬veveo b.
oMuhârik
Muhârik
b.
b.
Halîfe’nin
Halîfe’nin
dûnundadır.”
dûnundadır.”
,
Yahyâ
,
Yahyâ
b.
b.
Sa’îd
Sa’îd
672
b. Abdirrahman
Harmele’den
daha Kendisinden
kuvvetli (sağlam)
değildir.
Târık ile ha
İ
rivâyet
. Abdirrahman,rivâyette
8) “Benim nazarımda
Ebû
Hâzım etmişlerdir
(ö.Târik
90) veb. başkalarından
bulunmuştur.
de Târık
el-Kattân
el-Kattân
(ö.
(ö.
198)
198)
“Benim
“Benim
nazarımda
nazarımda
Târik
Târik
b.
b.
Abdirrahman,
Abdirrahman,
Ebû
Ebû
674 bi zâke
Târık
b. Abdirrahman
hakkında
Ahmed
Hanbel
(ö.
‫ ليس‬ve(ö.
o Muhârik
Muhâcir
aynı
, Yahyâ
b. Ma’în
233) “S
a kuvvetli (sağlam)
Târık ile
İbrahim
b. 673
İsrâîl
b.değildir.
Yûnus
es-Sabiî
(ö.
160),
İsmâîl
b. b.Ebî
Hâlidseviyededir.”
(ö. 241)
146),“Leyse
Züheyr
b.zâke /‫بذاك‬
ve
o
Muhârik
b.
Halîfe’nin
dûnundadır.”
,
Yahyâ
b.
Sa’îd
el-Kattân
(ö. 198) “Benim
Harmele’den
Harmele’den
daha
daha
kuvvetli
kuvvetli
(sağlam)
(sağlam)
değildir.
değildir.
Târık
Târık
ile
ile
İbrahim
İbrahim
b.
b.
(ö. 198) “Beni
Hâtim
(ö. 277)
be’se
bihî /‫(به‬ö.el-Kattân
‫بأس‬
‫ ال‬, yükteb
iyededir.”674, nazarımda
Yahyâ
b. b.
Ma’în
“Sika”,
Ebû
Muâviye
Hadîc
(ö.233)
172-174),
Süfyânu’s-Sevrî
(ö.“Lâ
161),
el-Ameş
Târik
b.(ö.
Abdirrahman,
Ebû
Harmele’den
daha
kuvvetli
(sağlam)
değildir.
Tâ- hadîsuhu /
674674
Muhâcir
Muhâciraynı
aynıseviyededir.”
seviyededir.”
, ,Yahyâ
Yahyâb.b.Ma’în
Ma’în
(ö.
(ö.
233)
233)
“Sika”,
“Sika”,
Ebû
Ebû
675
67
674
ile İbrahim
b. Muhâcir
aynı
, Yahyâ
b.
Ma’în (ö.
(ö. 181),
233)Harmele’den
“Sika”,
daha“Sika”
kuvvet
hadîsi
Muhârik’in
hadîsine
benziyor.”
, İclîEbû
(ö. 261)
Lâ be’se bihî /rık
‫به‬
‫بأس‬
‫ ال‬, yükteb
hadîsuhu
/‫حديثه‬
‫يكتب‬
, Abdullah
147/148),
Şu’be
b.
Haccâc
(ö.seviyededir.”
160),
b. Mübârek
Hâtim
Hâtim
(ö.(ö.
277)
“Lâ
“Lâ
be’se
be’se
bihî/676
‫به‬/‫بأسبه‬
‫ال البأس‬, , yükteb
,yükteb
yüktebhadîsuhu/
hadîsuhu
hadîsuhu/‫حديثه‬
/‫يكتبحديثه‬
‫يكتب‬
,
Hâtim
(ö.277)
277)
“Lâ
be’sebihî
bihî/
,,hadîsi
Muhârik’in
677
675
Muhâcir
seviyededir.”
(ö. 365)
“Ercû
ennehu
lâ Cerrâh
be’se bihi
/‫ال بأس به‬aynı
‫”أرجو أنه‬
, Nes
675 “Sika” b. , Abdirrahman
676 (ö.
hadîsine benziyor.”
, İclî
(ö.b.261)
İbn
Adiy
Abdurrahman
Humeyd
?),
Veki’
b.
(ö.
hadîsine
benziyor.”
, İclî (ö. 261)
“Sika”
,
İbn
Adiy
(ö.
365)
“Ercû
ennehu
lâ be’se
675675
676676
hadîsi
hadîsiMuhârik’in
Muhârik’inhadîsine
hadîsine
benziyor.”
benziyor.”
,
İclî
,
İclî
(ö.
(ö.
261)
261)
“Sika”
“Sika”
,
İbn
,
İbn
Adiy
Adiy
677
672 bihî
Hâtim(ö.
(ö.385)
277) “Sika”,
“Lâ be’se
bihi
, ,Nesâî
(ö.(ö.303)
“Leyse
be’s /‫”ليس به بأس‬, Dârekutnî
“Leyse
Dârekutnî
(ö.
385)
Ya’
nehu lâ be’se bihi
/‫بأس به‬ve
‫ ال‬başkaları
‫ ”أرجو أنه‬677
Nesâî
303)
196/197)
rivâyet
etmişlerdir
. bihîbe’s
677677
678
(ö.(ö.365)
365)“Ercû
“Ercû
ennehu
ennehu
lâlâbe’se
be’se
bihi
bihi
/‫به‬
/‫به‬
‫بأس‬
‫بأس‬
‫ال‬
‫ال‬
‫أنه‬
‫أنه‬
‫”أرجو‬
‫”أرجو‬
,
Nesâî
,
Nesâî
(ö.
(ö.
303)
303)
“Sika”,
Ya’kûb
b. Ebî
Süfyân
b.
Cevvân
(ö.
277)
“Sika”,
İbn
Numeyr
“Sika”
demiştir.
678
679
680
hadîsi
Muhârik’in
hadîsine
Süfyân
Cevvân
277)“Leyse
“Sika”,
İbn Numeyr
“Sika”
de
ibbân
(ö. 354)
Sikât’ında
zikretmiş
, Ya’kûb
Zehebî
(ö.
748)
, İbn
‫بأس‬
‫”ليس به‬,
Dârekutnî
(ö.
385)
“Sika”,
b. Ahmed
Ebî
Târık
b.(ö.
Abdirrahman
hakkında
b.b.Hanbel
(ö.(ö.
241)
bi
679 “Sika”
680
İbn
Hibbân
354)
Sikât’ında
zikretmiş
,
Zehebî
(ö.
748)
“Sika”
,
İbn
Hacer
(ö.
852)
“Leyse
“Leysebihî
bihîbe’s
be’s/‫بأس‬
/‫”ليسبه بهبأس‬,
‫”ليس‬,
Dârekutnî
Dârekutnî
(ö.
(ö.
385)
385)
“Sika”,
“Sika”,
Ya’kûb
Ya’kûb
b.
b.
Ebî
Ebî
681
678 ‫””صدوق له‬681 demiştir.
673
(ö. 365) “Ercû ennehu lâ be
acer
(ö. 852)
ise
“Sadûk
lehû
evhâm
/‫أوهام‬
demiştir.
ise
“Sadûk
lehûve
evhâm
(ö. 277)
“Sika”,
İbn
Numeyr
“Sika”
demiştir.
İbn
zâke
/‫بذاك‬
‫ليس‬
o Muhârik
b. Halîfe’nin
dûnundadır.”
, Yahyâ b. Sa’îd
678678
672
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XIII,
345-47.
Süfyân
Süfyânb.b.Cevvân
Cevvân(ö.(ö.277)
277)“Sika”,
“Sika”,İbn
İbnNumeyr
Numeyr
“Sika”
“Sika”
demiştir.
demiştir.
İbn
İbn
673
İbnu’l-Cevzî 672)
(ö. Mizzî,
597), Tehzîbu’l-Kemâl,
Duefâ
ve’l-Metrûkîn’de
Nesâî’nin
Târık
b.ve’t-Ta’dîl, IV, 485.Ebû“Leyse bihî be’s /‫يس به بأس‬
İbn Ebî
Hâtim,
el-Cerh
el-Kattân
(ö.
198)
“Benim
nazarımda
Târik
b.
Abdirrahman,
XIII, 345-47.
674
İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, IV, 485; İbn Adiy, el-Kâmil, V, 183.
l, XIII, 345-47.
675
673) İbn Ebî Hâtim,
el-Cerh
ve’t-Ta’dîl, IV,
485.
İbndeğildir.
Ebî Hâtim,
el-Cerh
IV, 485-86.
672 672 hakkında
bdirrahman
“Leyse
bi’l-kaviy
/‫بالقوي‬
‫”ليس‬
dediğini
Harmele’den
daha
kuvvetli (sağlam)
Târıkve’t-Ta’dîl,
ile İbrahim
b.Süfyân b. Cevvân (ö. 277)
ve’t-Ta’dîl, IV, 485.
Mizzî,
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XIII,
XIII,
345-47.
345-47.
676
İclî,
I, 475.
673 673 674) İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, IV, 485;
İbnSikât,
Adiy,
el-Kâmil, V, 183.
ve’t-Ta’dîl, IV,
485;
İbn
Adiy,
el-Kâmil,
V,ve’t-Ta’dîl,
183. IV,IV,
İbn
İbn
Ebî
Ebî
Hâtim,
Hâtim,
el-Cerh
el-Cerh
ve’t-Ta’dîl,
485.
485.
677
682
674
İbn
el-Kâmil,
V, 183.
674 674 . Ancak İbn Hacer’in de belirttiği
ktarmaktadır
bu
hangi
ve’t-Ta’dîl, IV,
485-86.
İbnİbn
Ebî
Ebî
Hâtim,
Hâtim,
el-Cerh
el-Cerh
ve’t-Ta’dîl,
ve’t-Ta’dîl,
IV,ve’t-Ta’dîl,
IV,
485;
485;
İbnİbn
Adiy,
el-Kâmil,
el-Kâmil,
V,kişinin
V,
183.
183. (ö.
Muhâcir
aynı
seviyededir.”
,Adiy,
Yahyâ
b.Adiy,
Ma’în
233) “Sika”, Ebû
678
675)
İbn
Ebî
Hâtim,
el-Cerh
IV,gibi
485-86.
672
İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, III, 284.
675 675
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIII, 345-4
İbnİbn
EbîEbî
Hâtim,
Hâtim,
el-Cerh
el-Cerh
ve’t-Ta’dîl,
ve’t-Ta’dîl,
IV,IV,
485-86.
485-86.
683
673
676)
İclî,
Sikât,
I,
475.
676
676
ârık
değildir
. /Zira
neseb,
künye hadîsuhu
veya
183. b. Abdirrahman
İclî,
İclî,
Sikât,
Sikât,
I, 475.
I,olduğu
475.277)belli
Hâtim
(ö.
“Lâ
be’se
bihî
‫به‬
‫بأس‬
‫ال‬
,
yükteb
/
‫حديثه‬
‫يكتب‬
, İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, I
674
677 677
İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, I
ehzîb, III, 284. İbnİbn
Adiy,
Adiy,
el-Kâmil,
el-Kâmil,
V,
183.
183. V, 183.
677)
İbn
Adiy,V,el-Kâmil,
675
678 678
675
İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, I
erhangi belirleyici
ek
bir
bilgi
verilmemiştir.
İbnİbn
Hacer,
Hacer,
Tehzîbu’t-Tehzîb,
Tehzîbu’t-Tehzîb,
III,
III,
284.
284. benziyor.”
hadîsi
Muhârik’in
hadîsine
, İclîDuefâ’sında
(ö. 261) “Sika”676, İbn Adiy
678)
İbn
Hacer,
Tehzîbu’t-Tehzîb,
III, Bu
284.Nesâî’nin
676
İclî, Sikât, I, 475.
677
679)bu
İbneserin
Hibbân,
Sikât,
IV, 395.
İbn Adiy, el-Kâmil, V, 183.
a böyledir. Ancak
muhakkiki
kişinin
b. Abdirrahman
(ö. 365)
“Ercû
ennehu
lâbube’se
bihiTârık
/‫بأس به‬
‫ ”أرجو أنه ال‬677, Nesâî (ö. 303)
678
İbn Hacer, (thk.
Tehzîbu’t-Tehzîb, III, 284
680) Zehebî, el-Muğnî fî’d-Duafâ, I, 314; (1406/1986). Men Tuküllime fîhi ve huve Muvessak,
684
-Becelî olduğunu
bildirmektedir
.b. Mahmûd),
Muhammed
Şekûr
Zerkâ: Mektebetü’l-Menâr,
I, 102.
“Leyse
bihî be’s
/‫بأس‬
‫”ليس به‬, Dârekutnî
(ö. 385) “Sika”,
Ya’kûb b. Ebî
681) İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, I, 376.
Buhârî Târık’ın
rivâyetlerini
Meğâzî’de
almıştır.
Süfyân
b. Cevvânsadece
(ö. 277)
“Sika”, İbn
NumeyrBunların
“Sika”678 demiştir. İbn
ned ve metinleri şöyledir:
672
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIII, 345-47.
674
İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, IV, 485; İbn Adiy, el-Kâmil, V, 183.
673
Mahmûd b. Ğaylân
239)
→ Ubeydullah
b. Mûsâ (ö. 219) → İsrâîl
İbn Ebî(ö.
Hâtim,
el-Cerh
ve’t-Ta’dîl, IV, 485.
675 Târık b. Abdirrahman → Sa’îd b. el-Müseyyeb (ö. 92)
Yûnus (160) →
İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, IV, 485-86.
354) Sikât’ında zikretmiş679, Zehebî (ö. 748) “Sika”680, İbn
438 / Yrd. Doç. Dr. Veysel ÖZDEMİR
52) ise “Sadûk lehû evhâm /‫ ”صدوق له أوهام‬681 demiştir.
EKEV AKADEMİ DERGİSİ
evzî (ö. 597), Duefâ ve’l-Metrûkîn’de Nesâî’nin Târık b.
İbnu’l-Cevzî (ö. 597), Duefâ ve’l-Metrûkîn’de Nesâî’nin Târık b. Abdirrahman hakn hakkında kında
“Leyse
bi’l-kaviy
dediğiniaktarmaktadır682. Ancak İbn Hacer’in de
“Leyse
bi’l-kaviy /‫ ”ليس بالقوي‬dediğini
belirttiği
gibi de
bu belirttiği
kişinin hangi
b. Abdirrahman
olduğu belli değildir683. Zira neseb,
ır682. Ancak İbn
Hacer’in
gibi Târık
bu kişinin
hangi
künye veya herhangi
belirleyici ek bir bilgi verilmemiştir. Bu Nesâî’nin Duefâ’sında da
683
bdirrahman olduğu
belliAncak
değildir
. Zira
neseb, künye
veyaTârık b. Abdirrahman el-Becelî olduğunu
böyledir.
bu eserin
muhakkiki
bu kişinin
684
.
lirleyici ek birbildirmektedir
bilgi verilmemiştir.
Bu Nesâî’nin Duefâ’sında
Buhârî Târık’ın
rivâyetlerini
sadece
Meğâzî’de almıştır. Bunların sened ve metinleri
Ancak bu eserin muhakkiki
bu kişinin
Târık b.
Abdirrahman
şöyledir:684
duğunu bildirmektedir .
Mahmûd b. Ğaylân (ö. 239) ➝ Ubeydullah b. Mûsâ (ö. 219) ➝ İsrâîl b. Yûnus (160)
Târık’ın rivâyetlerini
Meğâzî’de
almıştır.
Bunların (ö. 92) ➝ Babası (Müseyyeb b. ö. ?).
➝ Târık sadece
b. Abdirrahman
➝ Sa’îd
b. el-Müseyyeb
tinleri şöyledir: “Târık b. Abdirrahman anlatıyor: Ben hacca giderken yolda namaz kılan bir topluluğa
Onlara; burası
ne mescididir
sordum. Onlar: Burası Resûlullah’ın Rıdvan
b. Ğaylân (ö. uğradım.
239) → Ubeydullah
b. Mûsâ
(ö. 219)diye
→ İsrâîl
Bey’atını yaptığı şecere mescididir dediler. Daha sonra Sa’îd b. el-Müseyyeb’e geldim ve
60) → Târık b.bunu
Abdirrahman
→ Sa’îd
el-Müseyyeb
(ö. 92)
ona anlattım.
Sa’îdb.şöyle
dedi: Babam
– kendisi ağaç altında Resûlullah’a bey’at
– bana tahdis etti ki; Hudeybiye’nin ertesi yılında kaza umresine çıktığıMüseyyeb b. ö.edenlerdendir
?).
mızda o ağacı unuttuk, onu hatırlamaya muktedir olamadık. Sonra Sa’îd dedi ki: Hz. Mu. Abdirrahman anlatıyor: Ben hacca giderken yolda namaz
hammed (s.a.s.)’in sahâbîleri o ağacı bilemediler, onu sizler mi bildiniz? Sizler onlardan
pluluğa uğradım.
burası ne mescididir diye sordum.
dahaOnlara;
mı iyi bilenlersiniz?”
Mûsâ b.Bey’atını
İsmâîl (et-Tebûzekî
ö. 223)
➝ Ebû Avâne (Veddâh b. Abdillah ö. 176) ➝
sı Resûlullah’ın Rıdvan
yaptığı şecere
mescididir
Târık b. Abdirrahman ➝ Sa’îd b. el-Müseyyeb ➝ Babası (Müseyyeb b. Hazn ö. ?).
a sonra Sa’îd b. el-Müseyyeb’e geldim ve bunu ona anlattım.
“Târik, Sa’îd’den; o da babası Müseyyeb’den – ki o ağaç altında bey’at edenlerdendir
dedi: Babam – kendisi ağaç altında Resûlullah’a bey’at
– tahdîs etti ki: Bizler Hudeybiye’nin ertesi sene, o ağacın yanına dönüp var­dık, fakat o
ir – bana tahdis
Hudeybiye’nin
ağaçetti
bizeki;örtülüp
gizlendi.” ertesi yılında kaza
Kabîseunuttuk,
b. Ukbe onu
(ö. 215)
Süfyânu’s-Sevrî
(ö. 161) ➝ Târık b. Abdirrahman ➝ Sa’îd
ıktığımızda o ağacı
hatırlamaya
muktedir
b. el-Müseyyeb ➝ Babası.
Sonra Sa’îd dedi ki: Hz. Muhammed (s.a.s.)’in sahâbîleri o
“Târık b. Abdirrahman anlatıyor: O ağaç Sa’îd b. el-Müseyyeb’in yanında zikredilince Sa’îd güldü ve şöyle dedi: Babam– ki o ağaç altında bey’at edenlerdendir – bana haber
verdi…”
ikât, IV, 395.
Görüldüğü üzere Târık’dan gelen bu rivâyetlerin üçü de farklı (İsrâîl b. Yûnus, Ebû
ğnî fî’d-Duafâ, I, 314; Men Tuküllime fîhi ve huve Muvessak, (thk. Muhammed Şekûr
Avâne
ve Süfyânu’s-Sevrî)
tarîklerden gelmektedir ve aynı manadadır. Yani Buhârî,
Mektebetü’l-Menâr, Zerkâ, 1406/1986,
I, 102.
krîbu’t-Tehzîb, I, 376.
Târık’ın rivayetini üç farklı isnadla, takviyeli bir şekilde tahrîc etmiştir.
Du’afâ, II, 62.
hzîbu’t-Tehzîb, III, 283. Târık b. Abdirrahman’ın rivâyetlerini Buhârî’nin haricinde Müslim, Ebû Dâvud, Tirve’l-Metrûkîn, s. 143.
685
mizî, Nesâî ve İbn Mâce de tahrîc etmiştir .
682) İbnu’l-Cevzî, Du’afâ, II, 62.
683) İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, III, 283.
684) Nesâî, Du’efâ ve’l-Metrûkîn, s. 143.
685) İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 582.
Görüldüğü üzere Târık’dan gelen bu rivâyetlerin üçü de farklı (İsrâîl
b. Yûnus, Ebû Avâne ve Süfyânu’s-Sevrî) tarîklerden gelmektedir ve
aynı manadadır. Yani Buhârî, Târık’ın rivayetini üç farklı isnadla,
takviyeli bir şekilde tahrîc etmiştir.
MEĞÂZÎ
RİVÂYETLERİNDE
TârıkBUHÂRÎ’NİN
b. Abdirrahman’ın
rivâyetlerini
Buhârî’ninTESÂHÜLÜNÜN
haricinde Müslim,
OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
Ebû Dâvud, Tirmizî, Nesâî ve İbn Mâce de tahrîc etmiştir685.
439
2.2.2.9. 2.2.2.9.Ömer
Ömer b.
b. Abdillah
Abdillah b. Erkâm (ö. ? / ‫)عمر بن عبد اهلل بن األرقم‬
Medineli olan Ömer b. Abdillah b. Erkâm ez-Zührî b.
el-Kureşî
orta tâbiîn
tabakasınAbdillah
b. Utbe
b. Mes’ûd (ö.
Medineli olan Ömer b. Abdillah b. Erkâm ez-Zührî el-Kureşî
orta
dandır. Babası Abdullah b. Erkâm Hz. Peygamber’in vahiy kâtiplerindendir686. Sahabî
687
. b. Mes’ûd (ö.
tâbiîn tabakasındandır.
Babası Abdullah
b. Erkâm
Hz. Peygamber’in
Sübey’a bnt. el-Hâris’den
(ö. ?) rivâyet
etmiş, ondan
da etmişlerdir
Abdullah b. Utbe
686
70)
ve
oğlu
Ubeydullah
b.
Abdillah
b.
Utbe
b.
Mes’ûd
(ö.
94)
kitâbet
yoluyla
vahiy kâtiplerindendir . Sahabî Sübey’a bnt. el-Hâris’den (ö. ?) Hakkında
rivâyet
cerh
ta’dilrivâyet
açısından çok faz
687
etmişlerdir .
etmiş, ondan da Abdullah b. Utbe b. Mes’ûd (ö. 70) ve oğlu Ubeydullah
Abdillah’ı İbn Hibbân (ö. 354) Sikât’ında z
Hakkında cerh ta’dil açısından çok fazla bilgi bulunmayan Ömer b. Abdillah’ı İbn
Hibbân (ö. 354) Sikât’ında zikretmiş688, İbn Hacer (ö. hakkında
852) hakkında
“Makbûl /‫ ”مقبول‬demiştir689.
“Makbûl
demiştir689. Ancak İbn Hacer’in bu nitelendirmesine Tahrîru Takrîbi’t-Tehzîb müellifleri
nitelendirmesine Tahrîru Takrîbi’t-Tehzîb
itiraz ederek onun “Sika” olduğunu belirtmişlerdir690.
685
686
İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 582.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XXI, 407. de
Buhârî Sahîh’in
690
“Sika” olduğunu
belirtmişlerdir
.
Ömer b. Abdillah’ın sadece bir rivâyetine
yer vermiştir.
Onu da
691
692
iki yerde tahric etmiştir. Biri Meğâzî’de diğeri de Talâk’tadır Buhârî
. Meğâzî’de
asıl de
halini
Sahîh’in
Ömer b. Abdill
vermiş, Talâk’ta ise ihtisâr yapmıştır. Meğâzî’deki rivâyetin sened ve metni şöyledir.
vermiştir. Onu da iki yerde tahric etmişti
Leys b. Sa’d (ö. 175) ➝ Yûnus b. Yezîd el-Eylî (ö. 159) ➝ İbn Şihâb ez-Zührî (ö. 124)
692
Talâk’tadır
➝ Ubeydullah b. Abdillah b. Utbe (ö. 94) ➝ Ömer b. Abdillah
b. Erkâm. ➝Meğâzî’de
Sübey’a bnt.asıl halini
el-Hâris.
yapmıştır. Meğâzî’deki rivâyetin sened ve
Abdullah b. Utbe, Ömer b. Abdillah b. Erkam ez-Zuhrî’ye bir mektup yazarak,
Leyshadîsini
b. Sa’dve(ö.
175) → Yûnus b.
Subey’a bnt. el-Hâris el-Eslemiyye’nin yanına giderek, kendi­sinden
gebeliği
hakkında fetva istediği vakit Resûlullah’ın ona söylemişŞihâb
olduğuez-Zührî
sözü sormasını
emretti.
(ö. 124)
→ Ubeydullah b
Bunun üzerine Ömer b. Abdillah, Subey’a ile görüştükten sonra, Abdullah ibn Utbe’ye
Ömer b. Abdillah b. Erkâm → Sübey’a bnt
cevaben şunları yazdı:
Abdullah
Utbe, Ömer b. Abdil
“Subey’a ona Resûlullah’ın Bedir’de hazır bulunmuş sahâbîlerinden
Sa’d b.
b. Havle’nin
nikâhı altında bulunduğunu, bu zâtın Âmir ibn Lueyy oğulları
soyundan
olduğunu,
kendimektup
yazarak,
Subey’a
bnt. el-Hâris elsi gebe iken kocasının Veda Haccı’nda vefat ettiğini, kocasının vefatından dört ay geçme­
kendisinden
hadîsini
ve gebeliği hak
den evvel doğurduğunu ve nifâsı sona erince isteyenleri
için (is­teyenlerine
görünmek
üzere) süslendiğini, bu sırada Abduddâr oğullarından olan
Ebu’s-Senâbil
b.
Ba’kek’in,
Resûlullah’ın ona söylemiş olduğu söz
Subey’a’nın yanına gelip kendisini süslenmiş görünce: Ne o? Seni isteyenler için süsÖmer
Subey’a ile gö
lenmiş görüyorum. Herhalde evlenmek istiyorsun. Vallahiüzerine
üzerinden
dörtb.ayAbdillah,
on gün geçmedikçe evlenemezsin! dediğini” haber verdikten sonra, Utbe’ye
dedi ki: “Ebu’s-Senâbil
bunları
cevaben şunları
yazdı:
bana söyleyince, o akşam elbisemi gi­yinip Resûlullah’a gittim ve durumumu kendisinden
“Subey’a ona
sordum. Resûlullah (s.a.s.) çocuğumu doğurduğum zaman evlenmemin
helâlResûlullah’ın
olduğu hak- Bedir’de h
kında bana fetva verdi ve bana istersem evlenebileceğimiSa’d
emretti”
b. Havle’nin nikâhı altında bulunduğ
686) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXI, 407.
687) İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, IV, 730.
688) İbn Hibbân, Sikât, V, 149.
689) İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II, 58.
690) Ma’rûf, el-Arnâût, Tahrîru Takrîbi’t-Tehzîb, 572.
691) Buhârî, Meğâzî, 8.
692) Buhârî, Talâk, 37.
oğulları soyundan olduğunu, kendisi gebe i
vefat ettiğini, kocasının vefatından dört ay
687
İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, IV, 730.
İbn Hibbân, Sikât, V, 149.
689
İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II, 58.
690
Ma’rûf, el-Arnâût, Tahrîru Takrîbi’t-Tehzîb, 572.
691
Buhârî, Meğâzî, 8.
692
Buhârî, Talâk, 37.
688
akşam elbisemi giyinip Resûlullah’
sordum. Resûlullah (s.a.s.) çocuğum
helâl
440 / Yrd. Doç. Dr. Veysel ÖZDEMİR
olduğu
hakkında
bana
evlenebileceğimi emretti”
EKEV AKADEMİ DERGİSİ
Buhârî bu rivâyetin hemen ak
Dolayısıyla bu rivâyet takviyelidir. A
Buhârî bu rivâyetin hemen akabinde mutabaatını da vermiştir. Dolayısıyla bu rivâyet
Dâvud
ve Nesâî
de Ömer b. Abdillah
takviyelidir. Ayrıca Buhârî haricinde Müslim, Ebû Dâvud ve Nesâî
de Ömer
b. Abdillah’ın
hadîslerini tahrîc etmişlerdir.
2.2.2.10.
Muhammed
b.
E
2.2.2.10. Muhammed b. Ebî’l-Hüseyn es-Simnânî (ö. 261 / ‫)حممد بن أيب احلسني السمناين‬
Buhârî’nin akranı olan Muhammed b. Ca’fer es-Simnânî el-Kûmisî Ebû Ca’fer b.
Buhârî’nin akranı olan Muhamm
Ebî’l-Huseyn, Buhârî’nin vefatından sonra beş sene daha yaşamıştır693. Hâfız olarak tanınan Muhammed b. Ebî’l-Huseyn, Ömer b. Hafs b. Ğıyâs (ö. 222)
(ö.
Ebûİbrahim
Ca’ferb.b.Münzir
Ebî’l-Huseyn,
Buhârî
236), Âdem b. Ebî İyâs (ö.221), Hakem b. Nâfi’ (ö. 222), Zekeriyyâ b. Adiy693
(ö. 211/212),
yaşamıştır
. Hâfız
olarak tanınan M
Ebû Müshir (Abdul’alâ b. Müshir ö. 218), el-Fadl b. Dükeyn (ö.
218/219) ve
daha birçok kişiden rivâyet etmiştir. Kendisinden de Buhârî, Tirmizî, İbn
Mâce,
Süfyân
Hafs
b. Hasan
Ğıyâsb.(ö.
222) İbrahim b.
İbn er-Râzî
Ebî Hâtim
(ö. Ömer
327) hakkında
“Babam
Basra’ya
rihle yaptığında
en-Nesâî (ö. 303), Ebû Zur’â
(ö. 264),
b. Muhammed
b. Büceyr
(ö. 311),
694 b. Nâfi’ (ö. 222), Z
(ö.221),
Hakem
695
Muhammed b. İshâk b. Ensârîlerin
Huzeyme (ö.günlerinde
311) ve dahaonunla
başkaları
rivâyet gelmiş.”
etmişlerdir , .İbn Hacer (ö. 852)
biraraya
Müshir (Abdul’alâ
b. Müshir ö. 218
İbn Ebî Hâtim (ö. 327) hakkında
“Babam Basra’ya rihle yaptığında
Ensârîlerin gün“Sika”696, Ma’rûf ve el-Arnâût ise “Sadûk, hasenu’l-hadîs
lerinde onunla biraraya gelmiş.”695, İbn Hacer (ö. 852) “Sika”696, Ma’rûf ve el-Arnâût ise
daha birçok kişiden rivâyet etmiştir.
697 697
“Sadûk, hasenu’l-hadîs /‫ ”صدوق حسن الحديث‬demiştir
. Hakkında
yeterinceyeterince
cerh ta’dîl cerh ta’dîl
demiştir
. Hakkında
değerlendirmesi bulamadığımız Muhammed b. Ebî’l-Huseyn’den
sikalarHasan
rivâyette
bulun- en-Nesâî (ö
Mâce,
b. Süfyân
değerlendirmesi
Ebî’l-Huseyn’den
sikalar
muşlardır. Bunların içerisinde
Buhârî, Ebûbulamadığımız
Zur’â (ö. 264), Muhammed
Nesâî, Tirmizî,b.İbn
Mâce gibi
Ömer
b.
Muhammed
b.
Büceyr
hadîs otoriteleri bulunmaktadır.
da onun tevsîkine
işaret etmektedir.
rivâyetteBu
bulunmuşlardır.
Bunların
içerisinde Buhârî, Ebû Zur’â (ö. 264),
Huzeyme
(ö. 311) vebir
daha başkaları
Kelâbâzî (ö. 398) Muhammed
b. Ebî’l-Hüseyn’in
Sahîh’de
sadece Meğâzî’de
Nesâî, Tirmizî,
İbn Mâce gibi
hadîs otoriteleri
bulunmaktadır. Bu da
rivâyetinin olduğunu söylemektedir698. el-Bâcî (ö. 474) ve İbn Asâkir (ö. 571) de Muonun sadece
tevsîkine
işaret etmektedir.
hammed b. Ebî’l-Hüseyn’in
Meğâzî’de
bir rivâyetinin olduğu kanaati taşıyanlar700
693
dandır699. Buna mukâbil Buhârî’nin ondan yedi rivâyet tahrîc ettiği
söylenmektedir
.604; Aynî, Umdetu
İbnde
Hacer,
Fethu’l-Bârî, VII,
Kelâbâzî (ö. 398) Muhammed b.694 Mizzî,
Ebî’l-Hüseyn’in
Sahîh’de
sadece
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
Ayrıca Buhârî’nin bazı nüshalarında Kitâbu’l-‘İdeyn’de; Muhammed ➝ Ömer b. Hafs b. 13-14.
698
Meğâzî’de
bir rivâyetinin
olduğunu701söylemektedir
el-Bâcî (ö. 474) ve
Ğıyâs ➝ Babası (Hafs b.
Ğıyâs)... tarîki
ile geçen rivâyetteki
gayrı mensub bir .şekilde
bulunan Muhammed’in, Muhammed b. Ebî’l-Hüseyn olduğu da ileri sürülen bir başka
İbn Asâkir (ö. 571) de Muhammed b. Ebî’l-Hüseyn’in sadece Meğâzî’de
görüştür702. Esasında Buhârî’nin bazı nüshalarında buradaki rivâyette arada vasıta olmak699
sızın Ömer b. Hafs’dan bir
(Ömer
b. Hafs ➝ Babası...
ettiği geçmektedir
.
rivâyetinin
olduğu şeklinde)
kanaatirivâyet
taşıyanlardandır
. 703
Buna
mukâbil
700
693) İbn Hacer, Fethu’l-Bârî,
VII, 604; Aynî,
Umdetu’l-Kârî,
XVII,tahrîc
334. ettiği de söylenmektedir . Ayrıca
Buhârî’nin
ondan
yedi rivâyet
694) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 13-14.
Buhârî’nin bazı nüshalarında Kitâbu’l-‘İdeyn’de; Muhammed → Ömer
695) İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, VII, 230.
696) İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb,
II, 151.b. Ğıyâs → Babası (Hafs b. Ğıyâs)... tarîki ile geçen
b. Hafs
697) Ma’rûf, el-Arnâût, Tahrîru Takrîbi’t-Tehzîb,
661.
701
rivâyetteki
698) Kelâbâzî, el-Hidâye ve’l-İrşâd,
II, 690. gayrı mensub bir şekilde bulunan Muhammed’in,
699) el-Bâcî, et-Ta’dîl ve’t-Tecrîh,
II, 759;
b. Hasen b. olduğu
Hibetillahdab.ileri
Abdillah
(İbn bir
Asâkir).(
Muhammed
b. Ali
Ebî’l-Hüseyn
sürülen
başka görüştür702.
1415/1995). Târîhu Medineti Dımeşk, (thk. Ömer b. Ğarâme el-Omrevî), I-LXXX, Beyrût: Dâru’lFikr, LII, 238.
Esasında Buhârî’nin bazı nüshalarında buradaki rivâyette arada vasıta
700) İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, V, 522.
701) Buhârî, ‘İdeyn, 12. olmaksızın Ömer b. Hafs’dan (Ömer b. Hafs → Babası... şeklinde)
102) İbn Hacer, Fethu’l-Bârî, VII, 604.
rivâyet ettiği geçmektedir703. Çünkü Ömer b. Hafs, Buhârî’nin şeyhidir
703) Ömer b. Ali b. Ahmed el-Ensârî İbnu’l-Mulakkîn, et-Tavdîh li-Şerhi’l-Câmi’i’s-Sahîh, (thk. Abdulaziz Ahmed el-Meşîkah),
I-XXXVI,
Ğerâs,vasıta
Kâhire, olur
1431/2010,
VIII, 119. rivâyet ettiği gibi vasıtasız bir
ve ondan
arada
bir şekilde
695
İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, VII, 230.
İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II, 151.
Ma’rûf, el-Arnâût, Tahrîru Takrîbi’t-Tehzîb, 661.
698
Kelâbâzî, el-Hidâye ve’l-İrşâd, II, 690.
696
697
699
bildirmektedir704. Muhammed sâkıt olmadığı takdirde ise bunun
Muhammed b. Yahyâ ez-Zühlî olduğu da ileri sürülmektedir. Kirmânî (ö.
786) bu görüştedir705. Aynî de Kirmânî’yi referans vermek sûretiyle
görüşününBUHÂRÎ’NİN
bu olduğunuMEĞÂZÎ
belirtmiştir.
Çünkü ona göreTESÂHÜLÜNÜN
Muhammed’i iskât
RİVÂYETLERİNDE
OLUPmüreccâh
OLMADIĞI
İLE İLGİLİ
DEĞERLENDİRMELER
etmenin daha
olmasını
gerekli
kılan sebebin ne olduğu beyan
441
edilmemiştir.
buradaki
Muhammed;
b. Ebî’lÇünküDolayısıyla
Ömer b. Hafs,
Buhârî’nin
şeyhidir veMuhammed
ondan arada vasıta
olur bir şekilde rivâyet
ettiğiİbnu’z-Zühlî’dir
gibi vasıtasız bir706
şekilde
de rivâyet etmiştir. Buna göre İbn Hacer, ‘İdeyn’de geçen
Hüseyn değil
.
704
rivâyetteki Muhammed’in sâkıt olmasının tercihe şâyân olduğunu bildirmektedir . Mu-
Muhammed
Ebî’l-Huseyn’in
Sahîh’de
tekb. rivâyetinin
hammedb.sâkıt
olmadığı takdirde
ise bununbulunan
Muhammed
Yahyâ ez-Zühlî olduğu da ileri
705
sürülmektedir.
sened ve metni
şöyledir:Kirmânî (ö. 786) bu görüştedir . Aynî de Kirmânî’yi referans vermek sû-
retiyle görüşünün bu olduğunu belirtmiştir. Çünkü ona göre Muhammed’i iskât etmenin
Muhammed
b. Ebî’l-Huseyn
→ Ömer
Hafs ne
b.olduğu
Ğıyâsbeyan
→ Babası
daha müreccâh
olmasını gerekli
kılanb.
sebebin
edilmemiştir. Dolayısıyla
706
buradaki
Muhammed b.(ö.
Ebî’l-Hüseyn
değileş-Şa’bî
İbnu’z-Zühlî’dir
.
(Hafs b. Ğıyâs
ö. Muhammed;
194) → Âsımu’l-Ahvâl
142) → Âmir
(ö.
Muhammed b. Ebî’l-Huseyn’in Sahîh’de bulunan tek rivâyetinin sened ve metni şöy-
102/109) ledir:
→ İbn Abbâs (ö. 68).
“İbn Abbâs
diyor ki: b.
‘Bunlar
insanların
yük taşıma
Muhammed
Ebî’l-Huseyn
➝ Ömer
b. Hafshayvanları
b. Ğıyâs ➝olduğu
Babası (Hafs b. Ğıyâs ö.
194) ➝ Âsımu’l-Ahvâl (ö. 142) ➝ Âmir eş-Şa’bî (ö. 102/109) ➝ İbn Abbâs (ö. 68).
için, bunları
yemek sebebiyle yük hayvanlarının yok olup gitmelerini
“İbn Abbâs diyor ki: ‘Bunlar insanların yük taşıma hayvan­ları olduğu için, bunları
istemediğiyemek
için mi
Rasûlullah
bundan nehyetti
yâhud
Hayberistemediği
gününde için mi Rasûlullah
sebebiyle
yük hayvanlarının
yok olup
gitmelerini
bundan
nehyetti
olarak evcil
eşek etlerini haram mı kıldı,
mutlak olarak
evcil
eşek yâhud
etleriniHay­ber
haramgününde
mı kıldı,mutlak
bilmiyorum.’
demiştir.
bilmi­yorum.’ demiştir.
İbrahim b. Uyeyne (ö. 200), Ebû Damre Enes b. Iyâz (ö. 200), Ab
Buhârî bu bapta (Hayber Gazvesi) eşek etinin yenilmesinin
Buhârî bu bapta (Hayber Gazvesi) eşek etinin yenilmesinin yasaklanması ile ilgili
b. Recâ el-Mekkî (ö. 190) ve daha birçoklarından rivâyet
peşpeşe
rivâyet tahrîc
b. Ebî’l-Huseyn’in
yasaklanması
ile birçok
ilgili peşpeşe
birçoketmiştir.
rivâyetMuhammed
tahrîc etmiştir.
Muhammed rivâyeti de onlardan biridir.
kendisinden de Buhârî, Müslim, Dârimî (ö. 253), İbrahim b. Hâş
b. Ebî’l-Huseyn’in rivâyeti de onlardan biridir.
Beğavî (ö. 297), Ahmed b. Ali b. Sa’îd el-Mervezî (ö. 292), Ebû Ya
2.2.2.11. 2.2.2.11.
Muhammed
b. b.Abbâd
Muhammed
Abbâdel-Mekkî
el-Mekkî (ö.
(ö. 234
234 // ‫)محمد بن عباد املكي‬
Mevsîlî (ö. 307), Ca’fer b. Muhammed el-Firyâbî (ö. 301), Abdu
Muhammed
b. Abbâd
b. Zibrikân
el-Mekkî
Bağdat’a
yerleşmişveve burada hicri 234
Muhammed
b. Abbâd
b. Zibrikân
el-Mekkî
Bağdat’a
yerleşmiş
yılında vefat etmiştir. Süfyân b.Ahmed
Uyeyneb.
(ö.Muhammed
198), İbrahim b.
b. Uyeyne
Ebûİbn
Damre
Hanbel (ö.
(ö.200),
290),
Ebî’d-Dünyâ (ö.
burada hicri
yılında
vefat
etmiştir.
Süfyân
b. Uyeyne
198),
Enes 234
b. Iyâz
(ö. 200),
Abdullah
b. Recâ
el-Mekkî
(ö. 190) ve(ö.daha
birçoklarından rivâyet
Abdullah b. Muhammed el-Beğavî (ö. 317), Muhammed b. İsh
etmiş, kendisinden de Buhârî, Müslim, Dârimî (ö. 253), İbrahim b. Hâşim el-Beğavî (ö.
297), Ahmed b. Ali b. Sa’îd el-Mervezî
(ö. 292),
Ya’lâ el-Mevsîlî
(ö. 307),ez-Zühlî
Ca’fer b. (ö. 258) ve
Sâğânî (ö.
270),Ebû
Muhammed
b. Yahyâ
704
İbn Hacer,Muhammed
Fethu’l-Bârî, II,el-Firyâbî
596.
(ö.
301),
Abdullah
b.
Ahmed
b.
Muhammed
b.
Hanbel
(ö. 290),
707
705
birçokları
rivâyet etmiştir
. (ö.
Muhammed b. Yûsuf b. Ali b. Sa’îd Şemsuddîn el-Kirmânî,
el-Kevâkibu’d-Derârî
fî Şerhi
Sahîhi’lİbn
Ebî’d-Dünyâ
(ö.
281),
Abdullah
b.
Muhammed
el-Beğavî
317),
Muhammed
b. İsBuhârî, I-XXV, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût, 1401/1981, VI, 76.
706
hâk es-Sâğânî
(ö. 270), Muhammed b. Muhammed
Yahyâ ez-Zühlîb.(ö.Abbâd
258) ve hakkında
daha birçokları
rivâyet
Aynî, Umdetu’l-Kârî,
VI, 426.
Ahmed
b. Hanbel (ö.
etmiştir707.
“Hadîsi, sıdk ehlinin hadîsidir ve hadîsinde sakınca olma
Muhammed b. Abbâd hakkında Ahmed b. Hanbel (ö. 241) “Hadîsi, sıdk ehlinin hadîsidir
ve hadîsinde sakınca olmadığınıumuyorum
umuyorum /‫ ”حديثه حديث أهل الصدق وأرجو أن ال يكون به بأس‬bir başka def
708
bir başka defasında ise “Kalbime
onun sadûkonun
olduğu
doğuyor.”
Yahyâ b. 708
Ma’în
(ö. b. Ma’în (ö
ise “Kalbime
sadûk
olduğu ,doğuyor.”
, Yahyâ
“Lâ be’se bihî /‫”ال بأس به‬
709
, Sâlih b. Muhammed Cezere (ö. 29
704) İbn Hacer, Fethu’l-Bârî, II, 596.
705) Muhammed b. Yûsuf b. Ali b.be’se
Sa’îd Şemsuddîn
el-Kirmânî.
(1401/1981). el-Kevâkibu’d-Derârî
fî (ö. 351) “S
bihî /‫بأس به‬
‫ ”ال‬710, Abdulbâkî
b. Kâni’ el-Bağdâdî
Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, I-XXV, Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, VI, 76.
712
706) Aynî, Umdetu’l-Kârî, VI, 426.demiştir. Ayrıca İbn Hibbân (ö. 354) Sikât’ında zikretmiş , İbn
707) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 435-37.
ise hakkında “Sadûk yehimu /‫ ”صدوق يهم‬demiştir713.
708) İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, IV, 485; Bağdâdî, Târîhu Bağdâd, VIII, 14.
Muhammed b. Abbâd’ın Sahîh’de sadece Meğâzî’de bir r
bulunmaktadır714. Bu rivâyetin sened ve metni şöyledir:
Muhammed b. Abbâd → Süfyân b. Uyeyne → Abdurrahm
Muhammed b. Abbâd hakkında Ahmed b
birçokları rivâyet etmiştir707.
birçokları rivâyet etmiştir707.
“Hadîsi, sıdk ehlinin hadîsidir ve hadîsinde
Muhammed b. Abbâd hakkında Ahmed b. Hanbel (ö. 241)
Muhammed b. Abbâd hakkında
Ahmed/‫بأس‬
b. ‫به‬Hanbel
(ö.‫وأرجو‬
241)‫”حديثه حديث أهل الصدق‬
umuyorum
‫أن ال يكون‬
“Hadîsi, sıdk ehlinin hadîsidir ve hadîsinde sakınca olmadığını
“Hadîsi, sıdk ehlinin hadîsidir ve isehadîsinde
olmadığını
“Kalbime sakınca
onun sadûk
olduğu doğuyor.”708, Yahy
umuyorum /‫ ”حديثه حديث أهل الصدق وأرجو أن ال يكون به بأس‬bir başka defasında
709 DERGİSİ
‫يكون به‬ÖZDEMİR
‫“ الصدق وأرجو أن ال‬Lâ
‫حديث أهل‬
bir
442umuyorum
/ Yrd. Doç. /‫بأس‬
Dr. Veysel
EKEV
AKADEMİ
be’se‫”حديثه‬
bihî
/‫ به‬başka
‫”ال بأس‬defasında
, Sâlih b. Muhammed
ise “Kalbime onun sadûk olduğu doğuyor.”708, Yahyâ b.708
Ma’în (ö. 233)710
ise “Kalbime onun sadûk olduğu doğuyor.”
, Yahyâ
(ö. 233) b. Kâni’ el-Bağdâ
be’se bihî
/‫بأس به‬b.‫”ال‬Ma’în
, Abdulbâkî
“Lâ be’se bihî /‫ ”ال بأس به‬709, Sâlih b.709Muhammed
Cezere (ö. 293) “Lâ
709
“Lâ
, Sâlihb. b.
Muhammed
Cezere
(ö.
293)
“Lâ354)
233)
“Lâbe’se
be’sebihî
bihî /‫ ”ال بأس به‬, Sâlih
Muhammed
Cezere
(ö.
293)
“Lâ be’se
bihî/Sikât’ında zik
demiştir.
Ayrıca
İbn
Hibbân
(ö.
710
711
710
711
,
Abdulbâkî
b.
Kâni’
el-Bağdâdî
(ö.
351)
“Sika”
demiştir.
Ayrıca
İbn
Hibbe’se bihî /‫ ”ال بأس به‬, Abdulbâkî
b. Kâni’ el-Bağdâdî (ö. 351) “Sika”
711
713
be’se bihî /‫ ”ال بأس به‬710, Abdulbâkî b. Kâni’
el-Bağdâdî
(ö. 351) “Sika”
iseise
hakkında
“Sadûk
bân (ö. 354) Sikât’ında zikretmiş712, İbn Hacer
hakkında
“Sadûkyehimu
yehimu /‫ ”صدوق يهم‬demiştir .
712
demiştir. Ayrıca
İbn
Hibbân
(ö.
354)
Sikât’ında
zikretmiş
,
İbn
Hacer
712
713
demiştir
. Ayrıca İbn Hibbân (ö. 354) Sikât’ında
demiştir.
zikretmiş b. ,Abbâd’ın
İbn HacerSahîh’de sadece M
Muhammed
713
714
ise hakkında “Sadûk
yehimu
/‫”صدوق يهم‬
demiştir
. Meğâzî’de713
Muhammed
b.
Abbâd’ın
Sahîh’de
sadece
bir
rivâyeti
bulunmaktadır
ise hakkında “Sadûk yehimu /‫”صدوق يهم‬bulunmaktadır
demiştir . 714. Bu rivâyetin sened. Bu
ve metni şöyled
rivâyetin sened
ve metni Sahîh’de
şöyledir: sadece Meğâzî’de bir rivâyeti
Muhammed
b. Abbâd’ın
Muhammed b. Abbâd’ın Sahîh’de sadece
Meğâzî’de
bir rivâyeti
Muhammed
b.
Abbâd
Muhammed
Abbâd(r.a.),
➝ Süfyân
b. Uyeyne
b. Abdillah
b. Süfyân
el-Es- b. Uyeyne
714 ibn Ebîb.Tâlib
“Alî
Sehl ibn
Huneyf➝inAbdurrahman
cenaze namazını
(beş→
bulunmaktadır
. Bu rivâyetin
714 sened ve metni şöyledir:
bulunmaktadır
. Bub.rivâyetin
sened
veAbdillah
metni
behânî
(ö. ?) ➝ Abdullah
Ma’kil (ö.
88) ➝
Hz.
Ali.şöyledir:
el-Esbehânî (ö. ?) → Abdullah b. Ma’kil
tekbîrle) kıldırdı
ve şöyle
dedi: Bu
zât
Bedir’de
hazırb.bulundu.”
Muhammed
b.
Abbâd
→
Süfyân
b.
Uyeyne
→
Abdurrahman
b. tekbîrle) kıldırdı ve
“Alî ibnMuhammed
Ebî Tâlib (r.a.),
Sehl ibn→
Huneyf
in cenaze
namazını
b. Abbâd
Süfyân
b. Uyeyne
→ (beş
Abdurrahman
b.
Bu
rivâyet
aslında
merfu
olmayıp
mevkuftur.
Yani
Hz.
Ali’nin
şöyle
dedi:
Bu
zât
Bedir’de
hazır
bulundu.”
Abdillah b. el-Esbehânî (ö. ?) → Abdullah b. Ma’kil (ö. 88) → Hz. Ali.
Abdillah b. el-Esbehânî (ö. ?) → Abdullah b. Ma’kil (ö. 88) → Hz. Ali.
Bu rivâyet aslında merfu olmayıp mevkuftur.
707 Yani Hz. Ali’nin sözüdür.
sözüdür.
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXV, 435-37.
708
İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, IV, 485; Bağdâdî, Târîhu Bağdâd, V
709 ‫)معاذ بن رفاعة بن رافع بن‬
2.2.2.12.
Muâz
Rifâ’ab.b.Râfi’
Râfi’(ö.
(ö. ?? // ‫مالك‬
İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, IV, 485; Ebû’l-Velîd Süleymân b
2.2.2.12. Muâz
b. b.Rifâ’a
Bâcî, et-Ta’dîl ve’t-Tecrîh limen Harrace anhu'l-Buhârî fi’l-Câmii’sMizzî, Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV, 435-37.
707
Mizzî,
Tehzîbu’l-Kemâl,
XXV,
435-37.
Orta
tâbiînleri
takip
eden
tabakadan
olan
Muâz
Rifâ’a
b.727.
Râfi’
Mâlikb.ez-Züraki,
I-III,
tsz., II,
İbn Ebî Hâtim,Orta
el-Cerh
ve’t-Ta’dîl,
IV,
485;
Bağdâdî,
Târîhu
Bağdâd,
VIII,
14.b.y.y.,
708
takipve’t-Ta’dîl,
eden tabakadan
olan
Muâz
b.
Rifâ’a
b.II,b.Râfi’
710Târîhu
709
İbntâbiînleri
Ebîve’t-Ta’dîl,
Hâtim, el-Cerh
IV, 485;
Bağdâdî,
Bağdâd,
VIII,
14. elBağdâdî,
Târîhu
Bağdâd,
376.
İbn Ebî Hâtim,
el-Cerh
IV,
485;
Ebû’l-Velîd
Süleymân
b.
Halef
b.
Sa’d
b.
Eyyûb
akabe
kabilesinden
ilk Müslüman
olan sahâbî
709 biatına katılmış on iki nâkibden ve Hazrec
711
İbn Ebî Hâtim,
el-Cerh ve’t-Ta’dîl,
IV,fi’l-Câmii’s-Sahîh,
485; Ebû’l-Velîd
Süleymân
b. Halef
b.V,Sa’d
İbn Hacer,
Fethu’l-Bârî,
654. b. Eyyûb elBâcî, et-Ta’dîl ve’t-Tecrîh
limen Harrace
anhu'l-Buhârî
(thk. Ahmed
Lübzâr),
Mâlik
ez-Züraki,
akabe
biatına
katılmış
iki
nâkibden
veMâlik’in
Hazrec
712on
Mâlik’in
3) torunu,
Bedir
ehlinden
olan
Rifâ’a
b. Râfi’
b.
(ö. 41) de
Bâcî,
et-Ta’dîl(h.
ve’t-Tecrîh
limen
Harrace
anhu'l-Buhârî
(thk.
Ahmed
Lübzâr),
İbn fi’l-Câmii’s-Sahîh,
Hibbân,
Sikât,
IX, 90.
I-III, y.y., Râfi’
tsz., II, b.
727.
713
710
I-III,Babası,
y.y.,
tsz., Câbir
II, 727. b. Abdillah (ö. 78), Havle
İbn Hacer,
Takrîbu’t-Tehzîb,
II, 174.
oğludur.
bnt.
Hakîm
ve
Havle
bnt.
Kays
gibi
Bağdâdî, Târîhu
Bağdâd,
II, 376.
710
714
kabilesinden
ilk Müslüman
b. Mâlik’in
711
Bağdâdî,
Bağdâd, II, 376.olan sahâbî Râfi’
Buhârî,
Meğâzî, 9. (h. 3) torunu,
İbn Hacer, Fethu’l-Bârî,
V, Târîhu
654.
711
sahâbîlerden
rivâyet
etmiş,
kendisinden de Rifâ’a
b. Yahyâ
b. Abdillah b. Rifâ’a b. Râfi’
712
İbn
Hacer,
Fethu’l-Bârî,
V,
654.
İbn Hibbân, Sikât,
IX, 90.
713
Hibbân,II,Sikât,
IX, 90.
ehlinden
Rifâ’a b.
Râfi’(ö.b.140),
Mâlik’in
(ö.Yahyâ
41) (ö.
de ?),
oğludur.
(ö. 712
?),İbn
Abdullah
b.olan
Muhammed
b. Akîl
Ubeyd b.
Amr b. Yahyâ b.
İbn Hacer,Bedir
Takrîbu’t-Tehzîb,
174.
713
714
İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II, 174.
Buhârî, Meğâzî,
9.
Umâre
(ö.
130),
Muhammed
b.
İshâk
b.
Yesâr
(ö.
150),
Yahyâ
b.
Sa’îd
el-Ensârî
(ö. 144)
714
Muâz
b.
Rifâ’a’yı
İbn
Hibbân
Sikât’ında zikr
Buhârî,
Meğâzî,
9.
Babası,
Câbir
b. Abdillah
(ö. 78), Havle bnt. Hakîm ve Havle bnt. Kays
707
708
ve daha birçokları rivâyet etmişlerdir715.
hakkında
Yahyâ
Ma’înb.“Zayıf”,
el-Ezdî (ö. 3
gibi Muâz
sahâbîlerden
rivâyet
etmiş,
kendisinden
de716b.Rifâ’a
Yahyâb.Ebû’l-Feth
b.
b. Rifâ’a’yı
İbn Hibbân
Sikât’ında
zikretmiş
, hakkında
Yahyâ
Ma’în “Za717
bi-hadîsihi/
‫يحتج بحديثه‬
” 717,, İbn
İbn
Hacerise
ise “Sadûk” de
yıf”, Ebû’l-Feth
el-Ezdî
(ö. 374)
yuhteccu
bi-hadîsihi
Abdillah
b. Rifâ’a
b. Râfi’
(ö.“Lâ
?),yuhteccu
Abdullah
b. Muhammed
b. ‫ال‬Akîl
(ö. Hacer
“Sadûk” demiştir .
b. Rifâ’a’nın
140), Ubeyd b. Yahyâ (ö. ?), Amr b.Muâz
Yahyâ
b. Umâre rivâyetleri
(ö. 130), Sahîh’de sadece M
Muâz b. Rifâ’a’nın rivâyetleri Sahîh’de sadece Meğâzî’de “Meleklerin Bedir’de hazır
“Meleklerin
Bedir’de
719 hazır bulunmaları” bâbında peşpeşe bi
Muhammed
İshâk b.
Yesârbir
(ö.şekilde
150),
Yahyâ
b. Sa’îd
(ö. 144)
bulunmaları”b.bâbında
peşpeşe
bulunmaktadır
.el-Ensârî
Bunların sened
ve metinleri
718
719
şöyledir:
715
bulunmaktadır
. Bunların sened ve metinleri şöyledir:
ve daha birçokları rivâyet etmişlerdir
.
709) İbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, IV, 485; Ebû’l-Velîd
Süleymân
b. İbrahim
Halef b. Sa’d
b. Eyyûb
el716 b.
1. Hadis:
İshâk
(İshâk
b. Râhuye
ö. 238)
Muâz b. Rifâ’a’yı İbn Hibbân Sikât’ında
zikretmiş
, hakkında
Yahyâ
Bâcî. (tsz.). et-Ta’dîl ve’t-Tecrîh limen Harrace anhu’l-Buhârî fi’l-Câmii’s-Sahîh, (thk. Ahmed
Lübzâr), I-III, y.y., II, 727.
(b. (ö.
Abdilhumeyd
ö. 188)bi-hadîsihi
→ Yahyâ/ ‫ال‬b. Sa’îd el-Ensârî (ö.
b.710)
Ma’în
“Zayıf”, Ebû’l-Feth el-Ezdî
374) “Lâ yuhteccu
Bağdâdî, Târîhu Bağdâd, II, 376.
718 b. Râfi’ → Babası (Rifâ’a b. Râfi’).
Muâz
b. Rifâ’a
711) ‫يحتج‬
İbn Hacer,
Fethu’l-Bârî,
V, 654.
‫بحديثه‬
”717, İbn
Hacer ise
“Sadûk”
demiştir
.
712) İbn Hibbân, Sikât, IX, 90.
Rifâ’a b. Râfi’ – kendisi Bedir ehlinden idi – anlatıyo
Muâz
b. Rifâ’a’nın
rivâyetleri
713)
İbn Hacer,
Takrîbu’t-Tehzîb,
II, 174.Sahîh’de sadece Meğâzî’de “Meleklerin
Hz. Peygamber
ve “İçinizdeki Bedir mücâ
714) Buhârî, Meğâzî,
Bedir’de
hazır 9. bulunmaları” (a.s.)
bâbında
peşpeşe(s.a.s)’e
bir geldi
şekilde
715) Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVIII, 121.
719
hangi mertebede görürsünüz?” diye sordu. Hz. Peygamb
bulunmaktadır
. Bunların
716) İbn Hibbân, Sikât,
V, 421. sened ve metinleri şöyledir:
717) İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, VI, 314.onları Müslümanların en faziletli olanlarından sayarız.” ve
1. Hadis: İshâk b. İbrahim (İshâk b. Râhuye ö. 238) → Cerîr (b.
718) İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb, II, 252.
benzer
söz söyledi.
Cibrîl:
“Bizb.de meleklerden Bedir’
719) Buhârî, Meğâzî,
9. → Yahyâ b.
Abdilhumeyd
ö. 188)
Sa’îd bir
el-Ensârî
(ö. 143)
→ Muâz
meleklerin hayırlısı sayarız.” dedi.
Rifâ’a b. Râfi’ → Babası (Rifâ’a b.bulunanları
Râfi’).
2. Hadis: Süleyman b. Harb (ö. 224) → Hammâd b.
715
716
717
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVIII, 121.
İbn Hibbân, Sikât, V, 421.
179) → Yahyâ (b. Sa’îd el-Ensârî ö. 143) → Muâz b. Rifâ’a
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN
OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
443
1. Hadis: İshâk b. İbrahim (İshâk b. Râhuye ö. 238) ➝ Cerîr (b. Abdilhumeyd ö.
188) ➝ Yahyâ b. Sa’îd el-Ensârî (ö. 143) ➝ Muâz b. Rifâ’a b. Râfi’ ➝ Babası (Rifâ’a b.
Râfi’).
Rifâ’a b. Râfi’ – kendisi Bedir ehlinden idi – anlatıyor: Cibrîl (a.s.) Hz. Peygamber
(s.a.s)’e geldi ve “İçinizdeki Bedir mücâhidlerini hangi mertebede görürsünüz?” di­ye sordu. Hz. Peygamber: “Biz onları Müslümanların en faziletli olanlarından sayarız.” veya
buna benzer bir söz söyledi. Cibrîl: “Biz de meleklerden Bedir’de hazır bulunanları me­
leklerin hayırlısı sayarız.” dedi.
2. Hadis: Süleyman b. Harb (ö. 224) ➝ Hammâd b. Zeyd (ö. 179) ➝ Yahyâ (b. Sa’îd
el-Ensârî ö. 143) ➝ Muâz b. Rifâ’a b. Râfi’ ➝ Râfi’ b. Mâlik el-Ensârî.
Muâz b. Rifâ’a b. Râfi’ rivâyet ediyor: “(Babam) Rifâ’a Bedir ehlindendi, (onun babası) Râfi’ ise Akabe ehlindendi. Râfi’ oğluna: ‘Akabe bey’atlarında hazır bulunmamın
yerine Bedir’de hazır bulunmuş olsaydım, bundan dolayı sevinmezdim’ diyordu.” Râfi’:
Cibril, Hz. Peygamber’e bunu (yani bir üstte Cerîr hadîsinde geçen soruyu) sordu, demiştir.
3. Hadis: İshâk b. Mansûr (ö. 251) ➝ Yezîd b. Hârûn (ö. 206) ➝ Yahyâ (b. Sa’îd elEnsârî) ➝ Muâz b. Rifâ’a.
Yahya b. Sa’îd el-Ensârî, Muâz b. Rifâ’a’dan: Bir me­lek, Hz. Peygamber’e sordu,
deyip yukarıda geçen hadîsin benzerini söylediğini işitmiştir.
4. Hadis: Yahyâ (b. Sa’îd el-Ensârî) ➝ Yezîd b. el-Hâd (el-Leysî ö. 139) ➝ Muâz b.
Rifâ’a.
Yahya b. Sa’îd, kendisine Yezîd b. el-Hâd’ın haber verdiğini, bu hadîsi Muâz’ın ona
tahdîs ettiği gün onula beraber bulundu­ğunu söylemiştir. Yezîd b. e1-Hâd şöyle dedi:
Muâz: ‘(Geçen hadîste mübhem olan) soruyu soran melek Cibril (a.s.)’dır’, demiştir.
Dârekutnî, Buhârî’nin Muâz b. Rifâ’a’nın rivayet ettiği Cerîr’den gelen birinci hadis
hariç, iki ve üçüncü hadislerin illetli olduğunu beyan etmiştir. Ona göre bu hadislerin
sahâbî râvîleri zikredilmeksizin irsâl edilmiştir. Ayrıca Süfyân es-Sevrî’den (ö.161); ➝
Yahyâ (b. Sa’îd el-Ensârî) ➝ Abâye b. Rifâ’a (ö. ?) ➝ Râfi’ b. Hadîc (ö. 74) kanalıyla
gelen rivâyet bunlara muhâliftir720. İbn Hacer, Dârekutnî’nin bu iddiasını şöyle cevaplandırmaktadır: Özellikle 2. hadîsin siyâkına/içeriğine bakıldığı vakit irsâlin olmadığı,
hadisin sahâbî râvîsinin haberi Hz. Peygamber’den aktardığı çok açıktır. Bu iki hadis de
Cerîrîn hadisini takviye etmektedir. Ayrıca Süfyân’dan gelen rivâyeti İbn Mâce721, İshâk
b. Râhûye722, Ahmed b. Hanbel723, Taberânî724, İbn Hibbân725 tahric etmişlerdir. Keza Ebû
720) Ali b. Ömer b. Ahmed b. Mehdî ed-Dârekutnî. (1405/1985). el-İlzâmât ve’t-Tetebbu’, (thk. Mukbil
b. Hâdî), Beyrût: Dâru’l-Kututbi’l-İlmiyye, s. 187-88.
721) Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd İbni Mâce. (1992). Sünen, I-II, İstanbul: Çağrı Yayınları, Mukaddime, 11 (hd. no: 160).
722) Bu rivayeti İshâk b. Râhuye’nin Müsnedi’nde bulamadık.
723) Ahmed b. Hanbel, Müsned, I-VI, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992/1413, III, 465.
724) Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb et-Taberânî. (1404/1983). Mu’cemu’l-Kebîr, (thk. Hamdî b. Abdilmecîd es-Selefî), I-XX, Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, y.y., IV, 277.
725) Muhammed b. Hibbân el-Bustî. (tsz.). Sahîh, (Tertîb: İbn Balabân, thk. Şuayb el-Arnaût), I-XVII,
Müessesetü’r-Risâle, y,y, XVI, 207 (hd. no: 7224).
444 / Yrd. Doç. Dr. Veysel ÖZDEMİR
EKEV AKADEMİ DERGİSİ
Ya’lâ da Ali b. Müshir’den Yahyâ b. Sa’îd tarîki ile tahrîc etmiştir. Ancak bu hadis Rifâ’a
b. Râfi’nin hadisinden farklı bir hadistir726.
Muâz b. Rifâ’a’nın hadîslerini Ebû Dâvud, Tirmizî ve Nesâî gibi Kütüb-ü Sitte alimleri de kitaplarında tahrîc etmişlerdir.
Sadece Kitâbu’l-Meğâzî’de rivâyeti olan bu râvîlerin değerlendirilmesi
Sadece Kitâbu’l-Meğâzî rivâyeti olup, cerh ta’dîl alimlerince mevsûkiyetlerinde ittifak edilmeyen mezkur on iki râvî ile ilgili şunları söyleyebiliriz:
1. Bu râvîlerden önemli bir kısmının rivâyetleri ya başka tarîklerle ya da mütâbaât
veya şevâhidle desteklenerek takviye edilmiştir. el-Hasen b. Halef, ez-Zübeyr b.
Münzir, Sa’dân b. Yahyâ, Târık b. Abdirrahman, Ömer b. Abdillah, Muhammed b.
Ebî’l-Hüseyn ve Muâz b. Rifâ’a gibi.
2. Bazı râviler hakkında ileri sürülen cerh sebebinden dolayı rivâyetlerinin reddedilmesini gerektirecek bir durum söz konusu değildir. Abdullah b. Ubeyde gibi. Ayrıca Buhârî, Abdullah b. Ubeyde’nin isim veya künyesi isnâd içerisinde verirken
ittifakla zayıf kabul edilen akrabalarıyla karıştırılmamasına da vurgu yapmıştır.
3. Bu râvîlerin bazılarının rivâyetlerine ise sadece ta’likan yer verilmiştir. Ziyâd b.
Nâfi’ gibi.
4. Bazı râvîler ehl-i bid’at olmakla cerh edilmesine rağmen mezhebinin propagandacısı olmadığı tespit edilmiştir. ‘İmrânu’l-Kattân gibi.
5. Bazılarının rivâyetleri ise mevkuf olarak nakledilmiştir. Şucâ’ b. Velîd ve Muhammed b. Abbâd gibi.
Buhârî’nin Şeyhleri ve Şartları Hakkında Genel Bilgiler
Buhârî, “el-Câmiu’l-Musnedu’s-Sahîh el-Muhtasar min Umûri Resûlullah (s.a.s.) ve
Sünenihî ve Eyyâmihî” şeklinde isimlendirdiği727 eserini, kendi ifadeleriyle; on altı yıl
süren bir çaba sonucunda, her bir hadîsi kitabına tahrîc etmeden önce gusûl abdesti alıp
iki rekat namaz kılarak, altıyüz bin hadîs içerisinden seçerek oluşturmuştur728.
Hicri üçüncü yüzyılda telif edilen bu eserin kısa bir zaman sonra orjinalliği ve sıhhat
bakımından kuvveti anlaşılmış, ümmetin kabulüne mazhar olmuş, İslam’da Kur’ân’dan
sonra en sahih kitap olma ünvanına hak kazanmıştır729. Bu meşhur eserle ilgili daha üzerinden yarım asır geçmeden başta şerh olmak üzere etrâf, müstahrac, rical, müstedrek,
ihtisar ve cem çalışmaları yapılmaya başlanmış ve günümüze kadar yüzlerce eser vücûda
gelmiştir730. Bu eserin râvîleri ve şartları hakkında şu bilgileri aktarabiliriz:
726) İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 532.
727) Ebû Amr Osman b. Abdirrahmân Eş-Şehrzûrî İbnu’s-Salâh. (2008). Ulûmu’l-Hadîs (el-Mukaddime), (thk. Nûruddîn Itr), Dımeşk:Dâru’l-Fikr, s. 26; İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 10.
728) İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 9, 683.
729) İbnu’s-Salâh, Ulûmu’l-Hadîs, 18.
730) El-Câmiu’s-Sahîh üzerine yapılan çalışmalar için bknz. Sandıkçı, S. K. (1991). Sahîh-i Buhârî
üzerine Yapılan Çalışmalar, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN
OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
445
1. Hadis Aldığı Şeyhleri
Buhârî hadîsleri tahammül ederken oldukça dikkatli ve titiz davranmış, kendi ifadesiyle; imânın söz ve amelden mürekkep olduğunu söyleyen, sâhibu hadîs 1080 kadar
şeyhten hadîs yazmıştır. İbn Hacer, Buhârî’nin hadîs yazdığı şeyhlerini beş tabakaya ayırmaktadır:
Birinci Tabaka: Tâbiûn’dan hadîs alanlar. Meselâ: Muhammed b. Abdullah elEnsârî’nin (ö. 215) Humeyd b. Ebî Humeyd et-Tavîl’den (ö. 142/143), Mekkî b. İbrahim’in
(ö. 215) ile Ebû Âsım en-Nebîl’in (ed-Dehhâk b. Mahled ö. 212) Yezîd b. Ebî Ubeyd’den
(ö. 145), Ubeydullah b. Mûsâ’nın (ö. 219) İsmâîl b. Ebî Hâlid’den (146), Ebû Nuaym’ın
(el-Fadl b. Dükeyn ö. 218/219) Ameş’den (Süleymân b. Mihrân ö. 147/148) vb. rivâyetleri bu kısımdandır.
İkinci Tabaka: Tâbiûn tabakasına yetiştikleri halde onlardan semaı olmayanlar. Âdem
b. Ebî İyâs (ö. 221), Ebû Müshir (Abdul’alâ b. Müshir ö. 218), Sa’îd b. Ebî Meryem (ö.
224), Eyyüb b. Süleymân b. Bilâl (ö. 224) ve bunlar gibileri.
Üçüncü Tabaka: Tâbiûn’a yetişemeyen ancak etbâu’t-tâbiîn’in büyüklerinden rivâyet alan orta tabaka şeyhleridir. Süleymân b. Harb (ö. 224), Kuteybe b. Sa’îd (ö. 240),
Nuaym b. Hammâd (ö. 228), Ali b. el-Medînî (ö. 234), Yahyâ b. Ma’în (ö. 233), Ahmed
b. Hanbel (ö. 241), İshâk b. Râhûye (ö. 238), Ebû Bekir b. Ebî Şeybe (ö. 235) ve Osman
b. Ebî Şeybe (ö. 239) gibi.
Dördüncü Tabaka: Hadîs almada meclislerde beraber bulundukları ve hadîs sema’ına
kendisinden kısa bir zaman önce başlayanlar. Muhammed b. Yahyâ ez-Zühlî (ö. 258), Ebû
Hâtim er-Râzî (ö. 277), Muhammed b. Abdirrahîm (ö. 255) gibi. Buhârî bu gibilerinden
(akranlarından) ancak şeyhlerinden elde edemediği veya bunların dışındakilerde bulamadığı hadîsleri rivâyet etmiştir.
Beşinci Tabaka: Bir faydaya bağlı olarak yaşça ve kıdem bakımından kendilerinden
küçük olanlar. Abdullah b. Hammâd el-Âmilî (ö. 269), Muhammed b. Ebî’l-Âs el-Havârezmî (ö. ?), Hüseyin b. Muhammed b. Ziyâd el-‘Abdî (ö. 289) gibi. Buhârî bu gibilerinden çok az rivâyette bulunmuştur. Bunu da Vekî’den (ö. 196) ve kendisinden gelen;
“Kendisinden üstün olanından, kendisi gibisinden ve daha aşağıda olanından rivâyet etmedikçe âlim/kâmil muhaddis olamaz.” sözüyle amel etmek amacıyla yapmıştır731.
2. Buhârî’nin el-Câmiu’s-Sahîh’e Aldığı Hadisler İçin Uyguladığı Şartlar
Her ne kadar Buhârî kitabına aldığı hadîslerin şartlarının neler olduğunu kendisi beyan etmemişse de Sahîh’i üzerinde çalışan mütahassıslar onun bu mevzûda bazı şartlarının olduğunu belirtmektedirler732. Evvelâ hadîslerin isnâdında sahâbeye varıncaya kadar
sika olduğu bilinen râvîlerce muttasıl bir şekilde rivâyet edilmesi şartı olduğu rivâyet
731) İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 9, 670-71.
732) Ebû’l-Fadl Muhammed b. Tâhir el-Makdîsî. (1405/1984). Şurûtu’l-Eimmeti’s-Sitte, (Şurûtu’lEimmeti’l-Hamse ile birlikte basım), Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, s. 17.
446 / Yrd. Doç. Dr. Veysel ÖZDEMİR
EKEV AKADEMİ DERGİSİ
edilmektedir733. Rivâyetlerin isnâdında yer alan râvîlerin büyük çoğunluğu ise Hâzimî’nin
belirtmiş olduğu birinci tabaka yani adâlet ve zabt sıfatına tam bir şekilde hâiz olmakla
beraber şeyhine mülâzemeti uzun olan râvîlerden müteşekkildir734. Çok az bir kısmı ise
ikinci tabaka yani birinci tabaka râvîleri gibi adâlet ve zabt sıfatına hâiz olmakla beraber
şeyhiyle sohbeti az olan ve şeyhinin hadîsleri ile mümâresesi birinci tabaka râvîleri kadar
uzun olmayan râvîlerdir. Buhârî bu râvîlerin rivâyetlerinde seçmeci davranmıştır. Bununla birlikte bunlar ekseriyetle ta’likât cinsindendir. Ayrıca nâdiren de olsa üçüncü tabaka
yani şeyhleri ile mülâzemeti birinci tabaka râvîleri gibi uzun olmakla beraber hıfz ve
zabtları noktasında tenkît edilen, kabul ve red açısından ortada olan râvîlerinden rivâyeti
de vardır ki bunlar ta’lîkandır735.
Ayrıca Buhârî râvîlerinde hocalık talebelik ilişkisi olarak likâyı ve bunun da mümâreseyi hasıl edecek derecede uzun olmasının gerekli olduğunu da şart koşmaktadır.
Buhârî’nin bu şartı mu’an’an hadîsler için olmazsa olmazdır736. Müslim bu şarta sert bir
şekilde karşı çıkarak râvîlerin muâsır olmalarını ve birbirleriyle görüşebilme imkanının
mevcûdiyetini yeterli görmüştür737. Buhârî’nin kitabına aldığı hadîsler için uyguladığı
şartlar özetle bunlardır738.
733) Makdîsî, Şurûtu’l-Eimmeti’s-Sitte, s. 17-18; İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 11.
734) Ebû Bekr Muhammed b. Mûsâ el-Hâzimî. (1405/1984). Şurûtu’l-Eimmeti’l-Hamse, (Şurûtu’lEimmeti’s-Sitte ile birlikte basım), Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, s. 57.
735) İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 12. Hâzimî’nin belirtmiş olduğu bu şart çerçevesinde yapılan bir çalışma
ile bu konu tahkîk edilmiştir. Bu çalışmaya göre Buhârî’nin müksîr râvîlerinden olan Nafi’ (ö. 117),
Zührî (ö. 124), ‘Ameş (ö. 147), Şu’be (ö. 160) ve Süfyân b. Uyeyne’nin (ö. 198) talebelerinden gelen hadîsler, Sahîh’deki tüm rivâyetlere kıyas edilmiş ve şu sonuç ortaya çıkmıştır: % 78,65 birinci
tabaka râvîler, % 18,78 ikinci tabaka râvîler, % 1, 96 üçüncü tabaka râvîler, % 0,59 ise dördüncü
tabaka râvîlerdir. Buna göre bir ve ikinci tabaka râvîlerin toplamı % 97,43; üç ve dördüncü tabaka
râvîler ise % 2,57’dir. Ayrıntılı bilgi için bknz. Emin Muhammed el-Kudât, Şeref Mahmûd el-Kudât. (1994). Kıyâsu Şarti’l-Buhârî fi’t-Tabakât, Mecelletü Dirâsâti’l-Câmiati’l-Ürdüniyye, 21, (5),
s. 119-137.
736) İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 14-15.
737) Müslim b. Haccâc. (1992). Sahîh, I-III, İstanbul: Çağrı Yayınları, Mukaddime, 5.
738) Hâkim (ö. 405) tarafından ileri sürülen bir şart daha vardır. O, sıhhat açısından hadîsleri on kısıma
ayırarak birincisinin sahihân hadîslerinin – özellikle de Buhârî’nin – şartı olduğunu ifade etmiştir.
Buna göre birinci derecedeki hadîs; Hz. Peygamber’den en az iki sika sahâbînin rivâyet ettiği,
onlardan da en az iki sika tâbiînin rivâyet ettiği ve böylece kesinti olmaksızın Buhârî ve Müslim’e
kadar en az ikişer sika râvî tarafından rivâyet edilerek gelen hadîslerdir. (Bknz. Ebû Abdillah Hâkim en-Nisâbûrî. (tsz). el-Medhal ilâ Kitâbi’l-İklîl, (thk. Fuâd Abdulmün’im Ahmed), Mekke: elMektebetü’t-Ticâriyye, s. 29.) Hâkim’in ileri sürdüğü “Her tabakada en az ikişer râvî tarafından
rivâyet edilmesi şartı”nı Makdîsî (ö. 507) en az ikişer sika râvî tarafından rivâyet edildiği takdirde
bunun güzel olacağı, birer sika râvî tarafından da rivâyet edilmesi halinde bunun da geçerli olacağını söyleyerek durumu biraz normale çekmiştir. (Bknz. Makdîsî, Şurûtu’l-Eimmeti’s-Sitte, 17-18.)
Zira en az ikişer râvî tarafından rivâyet edilmesi usûl-ü hadîs’te azîz ıstılâhına denk gelir ki Sahihân
hadîslerinin hepsi böyle değildir. Hâzimî de Hâkim’in bu şartına itiraz etmiş, uzunca bir şekilde bunun mümkün olmadığını açıklamıştır. (Hâzimî, Şurûtu’l-Eimmeti’l-Hamse, s. 35-47. Ayrıca bknz.
Abdurrahmân b. Ebî Bekr es-Suyûtî. (1427/2006). Tedrîbu’r-Râvî fî Şerhi Takrîbi’n-Nevâvî, (thk.
Ahmed Ömer Hâşim), Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, s. 59.)
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN
OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
447
3. Buhârî’nin Tenkîde Uğramış Râvîleri İle İlgili İbn Hacer’in Değerlendirmeleri
Buhârî’nin râvîleri içerisinde az da olsa tenkîde uğrayan üçüncü tabaka râvîlerinin
olduğunu az önce nakletmiştik. Ancak bunlara yöneltilen tenkîtler genelde zabt ve hıfz
yönündendir. İbn Hacer Sahîh’in tenkîde uğramış râvîlerinin savunusunu yaparken bunlara yöneltilen cerh sebeplerinin bid’at, muhâlefet, ğalat, cehâletu’l-hâl ve inkıta şeklinde
beş kısma ayrıldığını söyleyerek bunları özetle şu şekilde açıklamaktadır:
1. Cehâletü’l-Hâl: Râvînin cerh ta’dîl durumunun bilinmemesidir ki böyle bir râvî
Sahîh’de yoktur. Buhârî Sahîh’ine rivâyetini almış olduğu râvîlerin adaletlerinin maruf
olmasını şart koşmuştur.
2. Ğalat: Hıfz kusuru olan ğalat; az ve çok olmak üzere iki kısımda değerlendirilir.
Ğalat ile vasıflandırılan râvînin rivâyetleri, başka tarîklerle karşılaştırılır. Şayet hata diğer
rivâyetlerde de varsa bu, o râvînin öncesinden kaynaklanmaktadır. Ancak hata sadece o
râvînin rivâyetine mahsussa bu rivâyete sahih hükmü verilmez. Sahîh’de bu şekilde ve
kesîru’l-ğalat kabilinden râvîlerin rivâyetleri mevcut değildir. Ancak az olan ğalat sahibi
râvîlerden mütabaat şeklinde rivâyetler alınmıştır.
3. Muhalefet: Sika ve zabt sahibi râvînin kendisinden hıfz yönünden daha üstün bir
râvî veya râvîlerin rivâyetlerine aykırı rivâyette bulunması ve bu rivâyetlerin cem’inin
imkansız olmasıdır. Bu şekildeki rivâyetler Şaz olarak isimlendirilir. Eğer bu şekildeki
râvî rivâyetlerinde çokça muhalefet yapıyor ise veya zayıf bir râvînin sika ve zabt sahibi
bir râvîye muhalefeti söz konusu ise bu rivâyetler Münker olarak isimlendirilir ve bu
râvîlerin rivâyetleri Sahîh’de nadiren bulunmaktadır.
4. İnkıta: Buhârî’nin bu konudaki (likâ) şartını bilen kişi için Sahîh’inde mürsil ve
müdellis râvîlerin mu’an’an rivâyetlerini aldığından dolayı eleştirmesi yersizdir.
5. Bid’at: Bid’at, küfre götüren ve götürmeyen şeklinde iki kısımda değerlendirilmelidir. Küfre götüren bid’at Allah’ın Hz. Ali’nin bedeninde hulûl ettiğine inanan Gulât-ı
Şîa gibidir. Ancak tekfîr Gulât-ı Şîa’daki gibi üzerinde ümmetin ittifak ettiği kurallar
çerçevesinde olmalıdır. Bu çeşit bid’atçı râvîlerin rivâyetleri Sahîh’de kesinlikle yoktur.
Fıska götüren bid’at ise aşırıya kaçmayan Hâriciler ve Râfizîler gibi, yalandan kaçınan,
mürüvvete mani olan hallerden sâlim olmakla meşhûr, diyânet ve ibâdet ile mevsûf kişilerin rivâyetlerinin makbûl sayılması konusunda; Mutlak olarak kabul edilir, kabul edilmez ve mezhebinin dâisi (propagandacısı) ise kabul edilmez, değilse kabul edilir şeklinde
bir ihtilaf söz konusudur. Ancak mezhebinin dâisi olmayan ve fıska müncer olan bid’atçı
râvîlerin hadîslerinin kabul edilmesi gerektiği hakkında genel bir eğilim vardır. Buhârî de
bu şekilde düşünmektedir ki bid’atçı olarak addedilerek cerhe maruz kalan birçok kişinin
rivâyetini almıştır739. İbn Hacer bu şekilde yetmiş kişinin ismini vermektedir740.
739) İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 548-49. Buhârî’nin bid’atçı râvîlerinin İbn Hacer’in savunusu hakkında geniş bilgi için şu çalışmaya bakılabilir: Demirel, H.R. (2000). İbn Hacer’in Takrîbu’lTezhîb’de Buharî’nin Bid‘at Ehli Olmakla Cerh Edilen Râvilerinden Bahsetmesi ve Hedyu’s-Sârî
(Mukaddime)deki Müdafası, EKEV Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler -, II(3), 29-60.
740) İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 647-48.
İbn Hacer’in Buhârî’nin tenkîde uğramış râvîleri hakkında ileri
sürülen temel cerh sebeplerini özet bir şekilde aktardıktan sonra tenkîde
uğramış Buhâri râvîleri ile ilgili genel hatlarıyla şunları söyleyebiliriz:
1. Bu râvîlere yöneltilen tenkîtler, İbn Hacer’in de belirttiği gibi,
448 / Yrd. Doç. Dr. Veysel ÖZDEMİR
şiddetli kusurlardan ötürü değildir.
EKEV AKADEMİ DERGİSİ
2. Cerh sebepleri farklı farklı olduğundan kimi münekkit alime göre
4. Tenkîde Uğramış Buhârî Râvîleri Hakkındaki Genel Değerlendirmeler
cerh sebebi
olanuğramış
bir şeyrâvîleri
başka hakkında
birine göre
İbn Hacer’in Buhârî’nin
tenkîde
ileriolmayabilmektedir.
sürülen temel cerh se-Bununla
beplerini özet bir şekilde aktardıktan sonra tenkîde uğramış Buhâri râvîleri ile ilgili genel
birlikte bir alimin sebebini bildirmeden yapmış olduğu cerh, başka bir
hatlarıyla şunları söyleyebiliriz:
göretenkîtler,
geçerli İbn
olmayabilmektedir.
Bu gibi,
yüzden
mezkûr
râvîler nasıl ki
1. Bu râvîlere alime
yöneltilen
Hacer’in de belirttiği
şiddetli
kusurlardan
ötürü değildir.
başka alimler tarafından ta’n edilmişken, Buhârî’ye göre rivâyeti terk
2. Cerh sebepleri farklı farklı olduğundan kimi münekkit alime göre cerh sebebi
derecede
kusurlu değildir.
haddi zâtında
olan bir şey başkaedilecek
birine göre
olmayabilmektedir.
Bununla Yani
birliktebu
bir râvîler
alimin sebebini
bildirmeden yapmış
olduğu cerh,
bir alime göre
olmayabilmektedir.
Buhârî’ye
göre başka
mevsûkturlar.
Zatengeçerli
Buhârî’nin
kendisi de Bu
bu alanda
yüzden mezkûr râvîler nasıl ki başka alimler tarafından ta’n edilmişken, Buhârî’ye göre
mutekaddim
ulemadan
te’lifâtı
bir cerh
ta’dil
imamıdır.
Makdisî (ö.
rivâyeti terk edilecek
derecede kusurlu
değildir.
Yaniolan
bu râvîler
haddi
zâtında
Buhârî’ye
göre mevsûkturlar. Zaten Buhârî’nin kendisi de bu alanda mutekaddim ulemadan te’lifâtı
507) Buhârî’nin bu konudaki otoritesine binaen tenkîde uğramış râvîsi
olan bir cerh ta’dil imamıdır. Makdisî (ö. 507) Buhârî’nin bu konudaki otoritesine binaen
tenkîde uğramış râvîsi
“Köprüyü
çoktangeçmiştir
geçmiştir / ‫ ”هذا جاز القنطرة‬diyerek,
için için
“Köprüyü
çoktan
diyerek,hakhaklarında
larında söylenilenlere iltifat edilmemesi gerektiğini ifade etmiştir741. İbn Dakîku’l-‘Îd de741
söylenilenlere iltifat edilmemesi gerektiğini ifade etmiştir . İbn
zannı gâlibi oluşturacak açık bir bilgi ve net bir delil olmadan Sahihân’ın râvîleri hakkındaki tenkîtlere itibar
edilmemesinin
gerekliliğine
inandığını söylemektedir.
Çünkü
onabir delil
Dakîku’l-‘Îd
de zannı
gâlibi oluşturacak
açık bir bilgi
ve net
göre insanlar Şeyhân’ın sahihleri üzerinde ittifak etmişlerdir. Bu da onların râvîlerinin
olmadan Sahihân’ın
râvîleri hakkındaki tenkîtlere itibar edilmemesinin
742
ta’dîli anlamına gelmektedir
.
Ayrıca Buhârîgerekliliğine
bu râvîleri ricalinandığını
ile ilgili te’lif
etmiş olduğu kitaplarında
– özellikle
söylemektedir.
Çünkü ona
göre insanlar
Târîhu’l-Kebîr’inde – zikretmiştir. Ancak bazısı hakkında herhangi bir cerh ta’dil bilgisi
739 da onun bu râvîlerin mevsûkiyetlerine inandığı anlamına gelmektevermemektedir. Bu
İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 548-49. Buhârî’nin bid’atçı râvîlerinin İbn Hacer’in savunusu hakkında
geniş bilgi için
çalışmaya
bakılabilir: ictihadının
Harun Reşit Demirel,
“İbn Hacer’in
Takrîbu’l-Tezhîb’de
dir743. Dolayısıyla Buhârî’nin
bu şu
râvîler
hakkındaki
mevsûkiyetleri
yönünde
Buharî’nin Bid‘at Ehli Olmakla Cerh Edilen Râvilerinden Bahsetmesi ve Hedyu’s-Sârî
olduğunu ve onların (Mukaddime)deki
rivâyetlerini almada
bir
beis
görmediğini
açıkça
ortaya
koyan
birII, Sayı: 3, s.
Müdafası”, EKEV Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler -, 2000, Cilt:
başka göstergedir. 29-60.
740
İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 647-48.
3. Bu râvîlerin741mevsûk
olup
olmamaları
ittifakı yoktur.
MünekEbû’l-Feth
Muhammed
b. Ali b.noktasında
Dakîk el-‘Îd, ulemanın
el-İktirâh fî Beyâni’l-Istılâh,
(thk.
Âmir Hasen Sabri),
kit alimlerin kimisi buDâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye,
râvîleri tevsîk etmiş,Beyrût,
kimisi
ise vasats. 283;
olarak
Çok azı
1417/1996,
İbn görmüştür.
Hacer, Hedyu’s-Sârî,
548.ise
tad’îf etmiştir. Zayıf olarak nitelendirilenlerden bazılarının dayanakları bulunmamakta,
bazılarının haklarında ileri sürülen deliller çürütülmektedir. İbn Hacer Hedyu’s-Sârî’de
birçok râvî hakkında bunu yapmıştır744.
4. Bu râvîlerden gelen hadîslerden önemli bir kısmı mutabaât ve şevâhid kâbilindendir. İbn Hacer Buhârî’nin ta’likan rivâyetlerine yer vermiş olduğu bu şekildeki yetmiş beş
râvînin ismini vermektedir745.
741) Ebû’l-Feth Muhammed b. Ali b. Dakîk el-‘Îd. (1417/1996). el-İktirâh fî Beyâni’l-Istılâh, (thk. Âmir
Hasen Sabri), Beyrût: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, s. 283; İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 548.
742) İbn Dakîk el-‘Îd, el-İktirâh, s. 283.
743) Muhammed Ali Kasım el-Omarî. (1996). Buhârî’nin Cerh ve Tadil Hakkındaki Metodu, (Çev: Necati Avcı), Büyük Türk - İslâm Bilgini Buhâri (811-569) -Uluslararası Sempozyum-, 18-20 Haziran
1987, Kayseri, s. 172. Biz de bu kanaati taşımaktayız. Nitekim özelde Meğâzî râvîleri ile ilgili
yapmış olduğumuz bu araştırmada tenkîde uğramış olan râvîlerin geneline yakınının haklarında
Târîhu’l-Kebîr’de herhangi bir cerh ta’dil bilgisine rastlanılınamamıştır.
744) İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 548-653.
745) İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 641-46.
evvelki bütün rivâyetlerine teşmil edilmesi gibi. İbn Hacer bu şekilde
olan birçok râvînin ismini vererek savunusunu yapmıştır746.
6. Tenkîde uğramış bu râvîlerden bir kısmı da Buhârî’nin şeyhleridir.
BUHÂRÎ’NİN
MEĞÂZÎ
RİVÂYETLERİNDE
Buhârî
bu kişilerle
birlikte
olmuş, ahvaliniTESÂHÜLÜNÜN
yakînen tanımış, hadîslerine 449
OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
muttali olup vehmettikleri ile sahih olanları birbirinden ayırmıştır747.
5. Bu râvîlerden bazıları da önyargılı, ehl-i nakd olmayan, hakkında konuştukları râvî-
7.ninBuhârî’nin
bu kategorideki
râvîlerden
azdır.
Öyleki
bu sayıyaşadurumu ve hadîsi
hakkında az bilgi
sahibi yarivâyeti
da o râvîden
sonraki
zamanlarda
mış bir
olan veya
kimselerin
maruz kalmıştır.
olan bir râvînin
bu kusurunun
bazen
ikiyicerhlerine
geçmemektedir.
Bu Muhtelit
da Buhârî’nin
bu râvîlerin
ihtilât arız olmadan evvelki bütün rivâyetlerine teşmil edilmesi gibi. İbn Hacer bu şekilde
olan birçok râvînin
vererek savunusunu
.
rivâyetlerini
iyice ismini
araştırdıktan
sonrayapmıştır
bu 746rivâyetleri
aldığının
6. Tenkîde uğramış bu râvîlerden bir kısmı da Buhârî’nin şeyhleridir. Buhârî bu kişigöstergesidir.
lerle birlikte olmuş, ahvalini yakînen tanımış, hadîslerine muttali olup vehmettikleri ile
747
olanları
birbirinden ayırmıştır
.
8.sahih
Buhârî
çoğunlukla
bu râvîlerden
aldığı rivâyetleri başka tarîklerle,
7. Buhârî’nin bu kategorideki râvîlerden rivâyeti azdır. Öyleki bu sayı bazen bir veya
mütabaât
veya şevâhidle desteklemiştir.
ikiyi geçmemektedir. Bu da Buhârî’nin bu râvîlerin rivâyetlerini iyice araştırdıktan sonra
bu rivâyetleri aldığının göstergesidir.
Sonuç
8. Buhârî çoğunlukla bu râvîlerden aldığı rivâyetleri başka tarîklerle, mütabaât veya
Buhârî’nin
Sahîh’inde – İbn Hacer’e göre – tekrarlarıyla birlikte 6397
şevâhidle desteklemiştir.
hadîs bulunmaktadır. Kitâbu’l-Meğâzî’de ise 82 bapta toplam 478 asıl
Sonuç
hükmünde olan hadîs, 60 muallak, 8 de
mütabaât bulunmaktadır. Buna
Buhârî’nin Sahîh’inde – İbn Hacer’e göre – tekrarlarıyla birlikte 6397 hadîs bulun-
göremaktadır.
Meğâzî’deki
hadîsler
hadîslerin
%olan7,47’sini
Kitâbu’l-Meğâzî’de
ise 82Sahîh’deki
bapta toplam 478
asıl hükmünde
hadîs, 60 muallak, 8 de mütabaât bulunmaktadır. Buna göre Meğâzî’deki hadîsler Sahîh’deki hadîsle-
oluşturmaktadır.
rin % 7,47’sini oluşturmaktadır.
Kitâbu’lMeğâzî’deki
hadîsler
% 7,47
el-Câmiu'sSahîh'deki
hadîslerin
tümü
Sahîh’deki hadîslerin isnâdlarında el-Bâcî’nin “et-Ta’dîl ve’t-Tecrîh” adlı eserine göre
1597, Kelâbâzî’nin “Ricâlu Sahîhi’l-Buhârî” adlı eserine göre ise 1525 râvî bulunmaktadır. Kitâbu’l-Meğâzî’de ise – muallak ve mütâbi rivâyetlerin râvîleri de dâhil – 87 sahâbî,
235 tâbiûn, 151 etbâu’t-tâbiîn ve 131 etbâu etbâi’t-tâbiîn olmak üzere toplam 604 râvî
bulunmaktadır. Buna göre Meğâzî’de bulunan râvîlerin sayısı kitabın genelinde bulunan
746
yaklaşık %648-53
37,82’sini teşkil etmektedir.
İbnrâvîlerin
Hacer, Hedyu’s-Sârî,
747
İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 9.
746) İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 648-53
747) İbn Hacer, Hedyu’s-Sârî, 9.
muallak ve mütâbi rivâyetlerin râvîleri de dâhil – 87 sahâbî, 235 tâbiûn,
151 etbâu’t-tâbiîn ve 131 etbâu etbâi’t-tâbiîn olmak üzere toplam 604
râvî bulunmaktadır. Buna göre Meğâzî’de bulunan râvîlerin sayısı kitabın
genelinde bulunan râvîlerin yaklaşık % 37,82’sini teşkil etmektedir.
450 / Yrd. Doç. Dr. Veysel ÖZDEMİR
EKEV AKADEMİ DERGİSİ
Kitâbu'lMeğâzî'deki
hadîslerin
isnâdlarında
bulunan…
Sahîh’deki
hadîslerin
isnâdlarında
bulunan
râvîler
Kitâbu’l-Meğâzî’de mevsûkiyetlerinde ittifak olunan ya da genel itibariyle sika olarakKitâbu’l-Meğâzî’de
vasfedilen, tenkît kapsamının
dışında olduğu içinittifak
sahâbîlerolunan
hariç, râvî
mevsûkiyetlerinde
yasayısı
da 447’dir.
genel
Mevsûkiyetlerinde ittifak olunmayan râvî sayısı ise 70’dir. Buna göre mevsûkiyetlerinde
itibariyle
sika olarak
vasfedilen,
olduğu
için
ittifak olunmayan
râvî sayısı
Meğâzî’dekitenkît
toplamkapsamının
râvî sayısının dışında
% 15,65’ine
tekabül
etmektedir. Sadece Meğâzî’de rivâyetlerine yer verdiği mevsûkiyetleri konusunda ittifak
sahâbîler
hariç, râvî sayısı 447’dir. Mevsûkiyetlerinde ittifak olunmayan
olunmayan râvî sayısı ise 12’dir. Bu da Meğâzî’deki toplam râvî sayısının, sahâbe hariç,
% 2, 68’ine
etmektedir
ki oldukça
bir rakamdır.
râvî
sayısıtekabül
ise 70’dir.
Buna
göre düşük
mevsûkiyetlerinde
ittifak olunmayan
Mevsûkiyetlerinde ittifak olunmayan râvîlerin
râvî sayısı Meğâzî’deki
toplamya da
râvî
sayısının
% 15,65’ine tekabül
ittifak olunanlara
genel
itibariyle tevsîk
oranı
etmektedir. Sadece Meğâzî’deedilenlere
rivâyetlerine
yer verdiği mevsûkiyetleri
216
konusunda ittifak olunmayan râvî sayısı ise 12’dir. Bu da Meğâzî’deki
toplam râvî sayısının, 87sahâbe hariç, 125
% 2, 68’ine
106 tekabül etmektedir ki
oldukça düşük bir rakamdır.
19
26
25
Genelde Siyer ve Meğâzî rivâyetleri için tesâhül söz konusu olsa da Buhârî’nin Meğâzî
Geneldeçok
Siyer
ve Meğâzî
rivâyetlerisöylemek
için tesâhül
sözBununla
konusu birlikte
olsa daBuhârî,
rivâyetlerinde
da mütesâhil
davrandığını
zordur.
cerh ta’dîl imamlarınca mevsûkiyetleri üzerinde genel bir eğilim olmayan râvîlerin rivâBuhârî’nin Meğâzî rivâyetlerinde çok da mütesâhil davrandığını
yetlerine Kitâbu’l-Meğâzî’de yer vermiştir. Ancak bu Buhârî’nin Kitâbu’l-Meğâzî’sine
zordur. Bununla genelinde
birlikte Buhârî,
cerh
ta’dîl imamlarınca
has söylemek
olmayıp, el-Câmiu’s-Sahîh’in
uyguladığı
bir üslûbudur.
Bunu Meğâzî’de
rivâyetlerine yer verdiği ve mevsûkiyetleri üzerinde ittifak edilmeyen 58 râvîden diğer
mevsûkiyetleri üzerinde genel bir eğilim olmayan râvîlerin rivâyetlerine
bölümlerde de hadîs tahrîc etmesinden anlamaktayız. Aslında haddi zatında bu râvîler
Kitâbu’l-Meğâzî’de
yer Bu
vermiştir.
Ancak
bu Buhârî’nin
Kitâbu’lBuhârî’ye
göre mevsukturlar.
râvîler için
cerh sebebi
olarak belirtilen
durumlar ya
Buhârî’ye
göre
vâzıh
değil
ya
da
esbab-ı
cerhten
değildir.
Ancak
yine
de
Buhârî
Meğâzî’sine has olmayıp, el-Câmiu’s-Sahîh’in genelinde uyguladığı birüçüncü
üslûbudur. Bunu Meğâzî’de rivâyetlerine yer verdiği ve mevsûkiyetleri
üzerinde ittifak edilmeyen 58 râvîden diğer bölümlerde de hadîs tahrîc
etmesinden anlamaktayız. Aslında haddi zatında bu râvîler Buhârî’ye
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN
OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
451
tabaka türünden diyebileceğimiz bu râvîlerin rivâyetlerini genelde başka tarîklerle ya da
mütâbaât veya şevâhidle desteklemiş ya da ta’likât türünden almıştır.
Son olarak; Buhârî’nin Muhammed b. İshâk b. Yesâr (ö. 150/151) gibi Siyer ve
Meğâzî’de otorite olarak kabul edilen ve bu sahada engin bilgisi olan bir râvînin çokça
tedlîs yaptığı gerekçesiyle Sahîh’ine muallak ve mütabaât şeklinde yirmi üç rivayetine
yer vererek hiçbir rivâyetini asıl hadîsler niteliğinde almamış olması, meğâzî rivâyetlerine göstermiş olduğu titizliğinin bir başka göstergesi olduğunu söyleyebiliriz.
KAYNAKÇA
Ahmed b. Hanbel. (1992/1413). Müsned, I-VI, Çağrı Yayınları, İstanbul.
Aynî, Bedrûddîn Ebî Muhammed Mahmûd b. Ahmed. (2009). Umdetu’l-Kârî Şerhu
Sahîhi’l-Buhârî, (thk. Abdullah Mahmûd Muhammed Ömer), I-XV, Dâru’lKutubî’l-İlmiyye, Beyrût.
Buhârî, Muhammed b. İsmaîl. (1429/2008). Kitâbu’t-Târîhi’l-Kebîr, (thk. Mustafa Abdulkâdir Ata), I-IX, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût.
--------. (1413/1993). Sahîh, (thk. Mustafa Dîb el-Buğâ), I-V, Dâru’l-Ulûmi’l-İnsâniyye,
Dımeşk.
--------. (1406/1986). Târîhu’s-Sağîr, (thk. Mahmûd İbrahim Zâyid), I-II, Dâru’lMa’rife.
Dârekutnî, Ali b. Ömer b. Ahmed b. Mehdî. (1405/1985). el-İlzâmât ve’t-Tetebbu’, (thk.
Mukbil b. Hâdî), Dâru’l-Kututbi’l-İlmiyye, Beyrût.
Demirel, Harun Reşit. (2000). “İbn Hacer’in Takrîbu’l-Tezhîb’de Buharî’nin Bid‘at Ehli
Olmakla Cerh Edilen Râvilerinden Bahsetmesi ve Hedyu’s-Sârî (Mukaddime)deki
Müdafası”, EKEV Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler -, Cilt: II, Sayı: 3, s. 2960.
Hâkim en-Nisâbûrî, Ebû Abdillah. (tsz.). el-Medhal ilâ Kitâbi’l-İklîl, (thk. Fuâd
Abdulmün’im Ahmed), el-Mektebetü’t-Ticâriyye, Mekke.
Hatîb el-Bağdâdî. (tsz.). Târîhu Bağdâd, I-XIV, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût.
Hâzimî, Ebû Bekr Muhammed b. Mûsâ. (1405/1984). Şurûtu’l-Eimmeti’l-Hamse,
(Şurûtu’l-Eimmeti’s-Sitte ile birlikte basım), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût.
İbn Adiy, Ebû Ahmed Abdullah el-Cürcânî. (1418/1997). el-Kâmil fî Du’efâi’r-Ricâl,
(thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd, Ali Muhammed Muavved), I-IX, Dâru’lKutubi’l-İlmiyye, Beyrût.
İbn Dakîk el-‘Îd, Ebû’l-Feth Muhammed b. Ali. (1417/1996). el-İktirâh fî Beyâni’l-Istılâh, (thk. Âmir Hasen Sabri), Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, Beyrût.
İbn Ebî Hâtim, Ebu Abdillah Abdurrahmân er-Râzî. (1371/1952). Kitâbu’l-Cerh ve’tTa’dîl, I-IX, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût.
452 / Yrd. Doç. Dr. Veysel ÖZDEMİR
EKEV AKADEMİ DERGİSİ
İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Hicr el-Askalânî. (1412). el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, (thk.
Ali Muhammed el-Bicâvî), I-VIII, Dâru’l-Cîl, Beyrût.
--------. (1421/2000). Fethu’l-Bârî Şerhu Sahihi’l-Buhârî, (thk. Abdulazîz b. Abdillah b.
Bâz), I-XIII+I, Dâru’l-Feyhâ, Dımaşk.
--------. (1421/2000) Hedyu’s-Sârî Mukaddimetu Fethu’l-Bârî Şerhu Sahihi’l-Buhârî
(Fethu’l-Bârî ile birlikte basım), (thk. Abdulazîz b. Abdillah b. Bâz), Dâru’lFeyhâ, Dımaşk.
--------. (1406/1886). Lisânu’l-Mizân, (thk. Dâiretü’l-Ma’rûfi’n-Nizâmiyye-el-Hind), IVII, Müessesetü’l-‘Alemî li’l-Metbûât, Beyrût.
--------. (1395/1975). Takrîbu’t-Tehzîb, (thk. Abdulvehhâb Abdullatif), I-II, Dâru’lMa’rife, Beyrut.
--------. (1425/2004). Tehzîbu’t-Tehzîb fî Ricâli’l-Hadîs, (thk. Âdil Ahmed Abdu’l-Mevcûd, Ali Muhammed Muavved), I-VII, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût.
İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân el-Bustî. (tsz.). Sahîh, (Tertîb: İbn Balabân, thk. Şuayb el-Arnaût), I-XVII, Müessesetü’r-Risâle, y,y,.
--------. (1395/1975). Sikât, (thk. Şerefuddîn Ahmed), I-IX, Dâru’l-Fikr, y.y.
İbni Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd. (1992). Sünen, I-II, Çağrı Yayınları, İstanbul.
İbn Sa’d, Muhammed b. Sa’d b. Meni’ ez-Zührî. (2002). Kitâbu’t-Tabakâti’l-Kebîr, I-XI,
(thk. Ali Muhammed Ömer), Mektebetü’l-Usre, Kahire.
İbnu’l-Cevzî, Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed. (1406). ed-Du’afâ ve’l-Metrûkîn, (thk.
Abdullah el-Kâdî), I-III, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût.
İbnu’s-Salâh, Ebû Amr Osman b. Abdirrahmân Eş-Şehrzûrî. (2008). Ulûmu’l-Hadîs (elMukaddime), (thk. Nûruddîn Itr), Dâru’l-Fikr, Dımeşk.
İclî, Ahmed b. Abdullah b. Sâlih Ebû’l-Hasen. (1405/1985). Ma’rifetü’s-Sikât, (Abdu’lAzîm el-Bustî), I-II, Mektebetü’d-Dâr, Medîne.
Şemseddin Günaltay. (1991). İslam Tarihinin Kaynakları – Tarih ve Müverrihler –, Endülüs Yayınları, İstanbul.
Kâtip Çelebi, Mûsâ b. Abdillah Hacı Halîfe. (tsz.). Keşfu’z-Zünûn an Esâmi’l-Kutub ve’lFünûn, (thk. Şerafettin Yaltkaya, Rıfat Bilge), I-II, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî,
Beyrût.
Kelâbâzî, Ahmed b. Muhammed b. Hüseyn b. Hasan Ebû Nasr el-Buhârî. (1407/1987).
el-Hidâye ve’l-İrşâd fî Ma’rifeti Ehli’s-Sika ve’s-Sadâd (Ricâlu Sahîh el-Buhârî),
(thk. Abdullah el-Leysî), I-II, Dâru’l-Ma’rife, Beyrût.
el-Kudât, Emin Muhammed, Şeref Mahmûd el-Kudât. (1994). “Kıyâsu Şarti’l-Buhârî
fi’t-Tabakât”, Mecelletü Dirâsâti’l-Câmiati’l-Ürdüniyye, Cilt: 21, Sayı: 5, s.
119-137.
BUHÂRÎ’NİN MEĞÂZÎ RİVÂYETLERİNDE TESÂHÜLÜNÜN
OLUP OLMADIĞI İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER
453
Makdîsî, Ebû’l-Fadl Muhammed b. Tâhir. (1405/1984). Şurûtu’l-Eimmeti’s-Sitte,
(Şurûtu’l-Eimmeti’l-Hamse ile birlikte basım), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût.
Ma’rûf, Beşşâr Avvâd, Şuayb el-Arnâût. (1432/2011). Takrîbu’t-Tehzîb ve ma’ahû Tahrîru Takrîbi’t-Tehzîb, Müessesetü’r-Risâle, Beyrût.
Mizzî, Yûsuf b. Abdurrahmân. (1400/1980). Tehzîbu’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl, (thk.
Beşşâr Avvâd Ma’rûf), XXXV, Müessesetü’r-Risâle, Beyrût.
Müslim b. Haccâc. (1992). Sahîh, I-III, Çağrı Yayınları, İstanbul.
Nesâî, Ahmed b. Şuayb. (1405/1985). Kitâbu’d-Du’efâ ve’l-Metrûkîn, (thk. Bûrân edDenâvî, Kemâl Yûsuf el-Hût), Müessesetü’l-Kutubi’s-Sekâfiyye, Beyrût.
Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddîn b. Şeref. (tsz.). Tehzîbu’l-Esmâ ve’l-Luğât, (thk. Mustafa Abdulkâdir A’tâ), y.y.
el-Omarî, Muhammed Ali Kasım. (1996). “Buhârî’nin Cerh ve Tadil Hakkındaki Metodu”, (Çev: Necati Avcı), Büyük Türk - İslâm Bilgini Buhâri (811-569) -Uluslararası Sempozyum-, 18-20 Haziran 1987, Kayseri, s. 171-178.
Sandıkçı, S. Kemal. (1991). Sahîh-i Buhârî üzerine Yapılan Çalışmalar, Diyanet İşleri
Başkanlığı Yayınları, Ankara.
Suyûtî, Abdurrahmân b. Ebî Bekr. (1427/2006). Tedrîbu’r-Râvî fî Şerhi Takrîbi’n-Nevâvî,
(thk. Ahmed Ömer Hâşim), Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî.
Taberânî, Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. (1404/1983). Mu’cemu’l-Kebîr, (thk. Hamdî b.
Abdilmecîd es-Selefî), I-XX, Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, y.y.
‘Ukaylî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Amr b. Mûsa b. Hammâd. (1420/2000). Kitâbu’dDuefâ, (thk. Hamdî b. Abdilmecîd b. İsmâîl), I-IV, Dâru’s-Sumey’î, Riyâd.
Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. (1413/1992). el-Kâşif fî Ma’rifeti men lehû
Rivâyetun fi’l-Kutubi’s-Sitte, (Muhammed Avvâme, Ahmed Muhammed Nemr
el-Hatîb), Müessesetü Ulumi’l-Kur’ân, Cidde.
--------. (1406/1986). Men Tuküllime fîhi ve huve Muvessak, (thk. Muhammed Şekûr b.
Mahmûd), Mektebetü’l-Menâr, Zerkâ.
--------. (tsz). el-Muğnî fî’d-Duafâ, (thk. Nûruddîn Itr), I-II, İdâretu İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî, Katar.
--------. (1416/1995). Mîzânu’l-İ’tidâl fî Nakdi’r-Ricâl, (thk. Ali Muhammed Muavvez,
Âdil Ahmed Abdilmevcûd), I-VIII, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût.
--------. (1402/1982). Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, (thk. Şuayb el-Arnaût), I-XXIX,
Müessesetü’r-Risâle, Beyrût.