tc gazi üniversitesi eğitim bilimleri enstitüsü eğitim bilimleri ana bilim
advertisement
T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EĞİTİM BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI EĞİTİMİN SOSYAL VE TARİHİ TEMELLERİ BİLİM DALI CUMHURİYET DÖNEMİNDE TÜRKİYE’DE MÜZİK EĞİTİMİNİN GELİŞİMİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Yunus GÜNDÜZ Danışman: Doç. Dr. Gürcü ERDAMAR Ankara Kasım, 2014 ÖNSÖZ Tezi çalışmamda gerekli kaynakları temin etmem konusunda bana yol gösteren, tezimin oluşum aşamasında yapmış olduğum çalışmaları dikkatle gözden geçiren ve gerekli düzenlemeleri yapmamda bana yardımcı olan danışman hocam Doç.Dr.Gürcü ERDEMAR’a ve yapmış olduğum çalışmayı inceleyerek beni yönlendiren Doç.Dr.Mehmet Arif ÖZERBAŞ ve Prof.Dr.Tayyip DUMAN’a tüm içtenliğimle teşekkür ederim. Ayrıca yapmış olduğum tüm bu çalışmalarda bana inanan ve sonsuz desteğini sunan babam Kadir GÜNDÜZ’e tüm kalbimle teşekkür ederim. Yunus GÜNDÜZ v ÖZET CUMHURİYET DÖNEMİNDE TÜRKİYE’DE MÜZİK EĞİTİMİNİN GELİŞİMİ GÜNDÜZ, Yunus Yüksek Lisans, Eğitimin Sosyal ve Tarihi Temelleri Bilim Dalı Tez Danışmanı: Doç. Dr. Gürcü ERDAMAR Kasım, 2014, 109 sayfa Bu araştırmanın amacı, Cumhuriyet döneminden günümüze kadar uzanan müzik eğitiminin aşamalarını ve bununla birlikte karşılaştığı sorunlarını, etkileşimlerini ve gelişimlerini açıklamaktır. Yapılan bu çalışmada, Cumhuriyet Dönemi’nde müzik eğitimi ile ilgili meydana gelmiş olayların neler olduğunun incelenmesi ve açıklanması için döneme ait olan yazılı kaynaklar ve belgeler incelenmiştir. Bu nedenle araştırmada doküman analizi kullanılmıştır. Doküman analizi bilgi içeren yazılı materyalleri kapsadığı için birden fazla kaynak kullanılmıştır. Bu kaynaklar başta kütüphane olmak üzere farklı yerlerden faydalanılan kitap, dergi, makale, şura kararları vb. dokümanlar olmuştur. Cumhuriyet dönemini inceleyen bu çalışmada Atatürk’ün düşüncelerinin müzik eğitimi ve müzik bilimi üzerindeki etkilerine bakılmıştır. Sonraki dönemlerde oluşan politik ve kültürel yapının müzik eğitimine etkilerine odaklanılmıştır. Ayrıca Cumhuriyet döneminde açılan müzik kurumlarının müzik eğitimine katkıları, müzik eğitimi ile ilgili şura kararları ve müzik öğretmeni yetiştiren kurumların programları incelenmiştir. Araştırma beş bölümde yapılandırılmıştır. İlk bölümde araştırmanın problemine, amacına, önemine, sınırlılıklarına ve tanımına yer verilmiştir. İkinci bölümde ilgili araştırmalara, üçüncü bölümde araştırmanın yöntemine; modeline, verilerin toplanmasına, verilerin analizlerine, dördüncü bölümde yapılan araştırmalardan elde edilen bulgulara ve yorumlara, son bölümde ise araştırmanın sonuç ve önerilerine yer verilmiştir. vi Araştırma sonunda elde edilen sonuçlar ayrı başlıklar içerisinde ele alınmıştır ve şu sonuçlara ulaşılmıştır; - Cumhuriyet Dönemi Müzik Politikaları incelendiğinde, bu dönemde başlığında Atatürk’ün düşünceleri ve müzik eğitimiyle ilgili fikirlerinin etkili olduğu, ve bunun sonucunda müzik eğitimiyle ilgili yenilikler yapıldığı ve Cumhuriyet dönemi’nin düşüncelerini yansıtan kurumlar açıldığı görülmüştür. Bu kurumlar şunlardır; - Ankara’da Musiki Muallim Mektebi kuruldu. (1924) - Mızıka-i Hümayun Ankara’ya taşınarak Riyaset-i Musiki Heyeti adını aldı (1924) - İstanbul Belediye Konservatuarı kuruldu. (1926) - Ankara Devlet Konservatuarı kuruldu. (1926) - Gazi Terbiye Enstitüsü Müzik Bölümü kuruldu. (1937) - Ankara’da Askeri Müzik Okulu öğretime açıldı. (1938) - Şûra Kararlarında Müzik Eğitimiyle İlgili alınan doğrudan kararlara bakıldığında VI, VIII, IX, XII, XV ve XVIII. Şûralarda doğrudan kararlar alındığı saptanmıştır.alınmıştır. Bu şûralarda alınan kararlarda genel olarak ortaokul ders dağıtım çizelgesi oluşturulmuş, müzik dersi ortak dersler içerisine dahil edilerek hem zorunlu hem de seçmeli dersler arasında yer almış ve müzik dersinin notla değerlendirilmesi yönünde kararlar alınmıştır. Bunu dışındaki şûralarda müzikle ilgili görüş ve öneriler ifade edilmiştir. - İlköğretim Kurumlarında Müzik Eğitim Programları başlığında 1924, 1926, 1936, 1939, 1948, 1962, 1968, 1997, 2005 ve 2010 ilköğretim programları incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda 1939 ve 1948 köy ilkokul programında müzik dersinin yer almadığı bunun dışındaki programlarda müzik dersinin zorunlu dersler arasında olduğu belirlenmiştir. - Müzik Öğretmeni Yetiştiren Programlar başlığında Musiki Muallim Mektebi’nin 1925 ve 1931 eğitim programına değinilmiş bunun yanı sıra Gazi Terbiye Enstitüsü Müzik Şubesi’nin 1941 ve 1970 programları incelenmiş; daha vii sonra Gazi Yüksek Öğretmen Okulu’na ve ardından Gazi Eğitim Fakültesi’ne dönüşen bu kurumların eğitim programlarına değinilmiştir. Musiki Muallim Mektebi’nden günümüze kadar gelen ve en son eğitim fakültelerine dönüşen bu kurumların programları Alan Bilgisi, Genel Kültür ve Öğretmenlik Bilgisi derslerinden oluşmuştur. Anahtar Kelimeler: Müzik, Eğitim, Müzik Eğitimi, Tarihçe. viii ABSTRACT DEVELOPMENT OF MUSIC EDUCATION AT THE REPUBLICAN ERA IN TURKEY GÜNDÜZ, Yunus MA, Department of Social and Historical Foundations of Education Thesis Advisor: Assoc.Prof.Dr. Gürcü ERDAMAR November, 2014, 109 pages The aim of this work is to explain the progress, interaction, problems and the stages of music education from the Republican Era till so far. In this work, written documents and sources that belong to the target era is used for explaining and analyzing the cases which occurred before, during and after the Republican Era. Therefore, literature analyzing method is used in this work. As this method consists of written documents that information including, more than one source are used. These sources are the ones that are gained basically from libraries, books, magazines and articles etc. The education of the art of music before the Republican Era is briefly mentioned. This work, is mainly about and based on the Republican era, analyzes and searches the effects of Ataturk’s beliefs and thoughts, and focuses on the consequences and effects of cultural and political structure, which consisting in the next periods, on the music education. Also contributions of institutions that related with music education, decisions and legislations about music education and programs of music teacher (maestro) training institutions are analyzed. This work consists of five chapters. In the first chapter, the problems, aims, significances, boundaries and the definitions of the work are placed. The second chapter includes the relevant investigations, and the third chapter has the method and the model of the work; with the ways of gathering and analyzing the data. The discoveries and comments about the thesis are stated in the fourth chapter. Finally, the results and suggestions of the study take part in the last chapter. The results, obtained at the end of the work, are discussed in different topics and these results are reached: ix When music education policies of the Republican Era are analyzed, it is seen that thoughts of Atatürk and his consideration on music education is affective, new innovations are shaped by this situation and new institutions which reflected the thoughts of the Republican Era are opened. These institutions are: - Music Teachers' College was founded in Ankara. (1924) - Harmonica-i-i Humayun moved to Ankara Presidential Delegation took the name of Music. (1924) - - Istanbul Municipal Conservatory was established. (1926) - Ankara State Conservatory was established. (1926) - Gazi Training Institute was established in the Department of Music. (1937) - Military Music School was opened in Ankara. (1938) When direct decisions on music education are analyzed, it is seen that various decisions are taken at the congress of VI, VIII, IX, XII, XV and XVIII. With these decisions, general secondary course timetable are created, music lessons by incorporating into public courses have taken place between both mandatory and elective courses and music lessons decisions are taken towards the evaluation of grades. At congresses except these, various options and recommendations are expressed. - In the title of Music Curriculum in Primary Schools, the primary education programs of 1924, 1926, 1936, 1939, 1948, 1962, 1968, 1997, 2005 and 2010 are analyzed. The results of this analysis show that music lessons take place among the compulsory subjects all school programs except the village primary school programs of 1939 and 1948. - In the title of Programs of Music Teacher, the programs of 1925 and 1931 of Training Music Teachers' College are mentioned, as well as the programs of 1941 and 1970 of Gazi Training Institute of Music Branch are analyzed, then, the programs of Gazi Faculty of Education (Gazi Teachers Training High School before) are mentioned. The educational programs of these institutions, up to the present forms of faculties of education from the x School of Music Teachers, consist of General Culture, Field Knowledge and Teaching Science courses. Key Words: Music, Education, Music Education, Short History. xi İÇİNDEKİLER TELİF HAKKI VE TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU...............................................................ii ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI..............................................................................iii JÜRİ ONAY SAYFASI.......................................................................................................................iv ÖNSÖZ.......................................................................................................................................v ÖZET.........................................................................................................................................vi ABSTRACT...............................................................................................................................ix İÇİNDEKİLER.........................................................................................................................xii ÇİZELGELER LİSTESİ...........................................................................................................xv KISALTMALAR.....................................................................................................................xvi BÖLÜM I....................................................................................................................................1 GİRİŞ..........................................................................................................................................1 1.1.Problem Durumu............................................................................................................................1 1.2.Araştırmanın Amacı.......................................................................................................................7 1.3.Araştırmanın Önemi.......................................................................................................................7 1.4.Sayıltılar..........................................................................................................................................8 1.5.Sınırlılıklar......................................................................................................................................8 1.6.Tanımlar..........................................................................................................................................8 BÖLÜM II...................................................................................................................................9 İLGİLİ ARAŞTIRMALAR........................................................................................................9 BÖLÜM III...............................................................................................................................12 YÖNTEM..................................................................................................................................12 3.1.Araştırmanın Modeli...................................................................................................................12 3.2.Çalışma Evreni..............................................................................................................................13 3.3.Verilerin Toplama Teknikleri.......................................................................................................13 3.4.Verilerin Analizi..........................................................................................................................13 xii BÖLÜM IV...............................................................................................................................15 4.1.Cumhuriyet Döneminde Müzik Eğitimi Politikaları...................................................................15 4.2.MEB Eğitim Şûralarında Müzik Eğitimi İle İlgili Görüş ve Kararlar..........................................25 4.2.1. I.Maarif Şûrası......................................................................................................................25 4.2.2. II.Maarif Şûrası.....................................................................................................................25 4.2.3. III.Milli Eğitim Şûrası...........................................................................................................26 4.2.4. IV. Milli Eğitim Şûrası.........................................................................................................28 4.2.5. V.Milli Eğitim Şûrası............................................................................................................31 4.2.6. VI.Milli Eğitim Şûrası..........................................................................................................33 4.2.7. VII.Milli Eğitim Şûrası........................................................................................................34 4.2.8. VIII.Milli Eğitim Şûrası.......................................................................................................38 4.2.9. IX.Milli Eğitim Şûrası..........................................................................................................39 4.2.10. X.Milli Eğitim Şûrası..........................................................................................................41 4.2.11 XI.Milli Eğitim Şûrası.........................................................................................................42 4.2.12. XII.Milli Eğitim Şûrası.......................................................................................................42 4.2.13. XIII.Milli Eğitim Şûrası.....................................................................................................44 4.2.14. XIV.Milli Eğitim Şûrası.....................................................................................................44 4.2.15. XV.Milli Eğitim Şûrası......................................................................................................44 4.2.16. XVI.Milli Eğitim Şûrası.....................................................................................................45 4.2.17. XVII.Milli Eğitim Şûrası....................................................................................................46 4.2.18. XVIII.Milli Eğitim Şûrası...................................................................................................46 4.3. Cumhuriyet Döneminde İlköğretim Programlarında Müzik Eğitim Programları.......................52 4.3.1. 1924 İlkokul Programı..........................................................................................................52 4.3.2. 1926 İlkokul Programı..........................................................................................................54 4.3.3. 1936 İlkokul Programı..........................................................................................................55 4.3.4. 1939 Köy İlkokul Programı..................................................................................................57 4.3.5. 1948 İlkokul Programı..........................................................................................................58 4.3.6. 1962 İlkokul Program Taslağı..............................................................................................61 xiii 4.3.7. 1968 İlkokul Programı.........................................................................................................63 4.3.8. 1980 ve 1990 Yıllarında Program Geliştirme......................................................................64 4.3.9. 2005 İlköğretim Programı....................................................................................................66 4.4. Cumhuriyet Döneminde Müzik Öğretmeni Yetiştiren Programlar.............................................75 4.4.1.Musiki Muallim Mektebi.......................................................................................................75 4.4.2.Gazi Eğitim Enstitüsü Müzik Bölümü...................................................................................80 BÖLÜM V................................................................................................................................93 SONUÇ VE ÖNERİLER.........................................................................................................93 5.1. Sonuç...........................................................................................................................................93 5.1.1.Cumhuriyet Döneminde Müzik Eğitimi..............................................................................93 5.1.2.Şûra Kararlarında Müzik Eğitimiyle İlgili Görüş ve Kararlar.............................................95 5.1.3.İlköğretim Kurumlarında Müzik Eğitim Programları.........................................................95 5.1.4.Müzik Öğretmeni Yetiştiren Programlar.............................................................................97 5.2. Öneriler.......................................................................................................................................98 KAYNAKÇA............................................................................................................................99 EKLER....................................................................................................................................109 Kod Listesi..............................................................................................................................109 xiv ÇİZELGELER LİSTESİ ÇİZELGE 1. Cumhuriyet Döneminde Müzik Eğitimiyle İlgili Gelişmeler........................24 ÇİZELGE 2. Cumhuriyetten Günümüze Şûralarda Alınan Önemli Kararlar...................50 ÇİZELGE 3. 1924 İlkokul Programı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi.............................53 ÇİZELGE 4. 1926 İlkokul Programı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi.............................54 ÇİZELGE 5. 1936 İlkokul Programı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi.............................56 ÇİZELGE 6. 1939 İlkokul Programı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi.............................57 ÇİZELGE 7. 1948 İlkokul Programı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi.............................59 ÇİZELGE 8. 1948 Köy İlkokul Programı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi.....................60 ÇİZELGE 9. 1962 İlkokul Program Taslağı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi..................62 ÇİZELGE 10. 1968 İlkokul Program Taslağı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi................63 ÇİZELGE 11. 1997 İlköğretim Programı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi......................65 ÇİZELGE 12. 2005 İlköğretim Programı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi......................67 ÇİZELGE 13. 2005 İlköğretim Programı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi......................68 ÇİZELGE 14. 2012 İlkokullar ve Ortaokullar Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi..............70 ÇİZELGE 15. 2012 İlkokullar ve Ortaokullar Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi..............71 ÇİZELGE 16. Müzik Dersinin İlkokul (İlköğretim)Eğitim Programlarındaki Yeri..........73 ÇİZELGE 17. Musiki Muallim Mektebi 1925 Eğitim programı.....................................78 ÇİZELGE 18. Musiki Muallim Mektebi 1931 Eğitim Programı......................................79 ÇİZELGE 19. Gazi Terbiye Enstitüsü Müzik Şubesi 1941 Yılı Eğitim Programı............82 ÇİZELGE 20. Gazi Terbiye Enstitüsü Müzik Şubesi 1970 Yılı Eğitim Programı............83 ÇİZELGE 21. Gazi Yüksek Öğretmen Okulu Müzik Şubesi Eğitim Programı................85 ÇİZELGE 22. Gazi Eğitim Fakültesi Müzik Bölümü Lisans Programı............................87 ÇİZELGE 23. Müzik Öğretmeni Yetiştiren Programlarda Yer Alan Müzik Dersleri.......89 xv KISALTMALAR MEB : Milli Eğitim Bakanlığı TBMM : Türkiye Büyük Millet Meclisi TTAŞ : Telsiz Telefon Anonim Şirketi TTKB : Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı MMM : Musiki Muallim Mektebi xvi BÖLÜM I GİRİŞ Bu bölümde araştırmanın problem durumu, problem cümlesi, araştırmanın amacı, önemi, varsayımları ve sınırlılıkları yer almaktadır. 1.1. Problem Durumu Müzik, tarihi beş bin yıla dayanan Türk kültürü içerisinde, her zaman önemli bir yere sahip olmuştur. Fakat kurumsallaşmış bir müzik kültüründen söz edebilmek için Osmanlı kültürü ve Atatürk’le birlikte başlayan Cumhuriyet dönemi müzik kültürü daha kapsamlı incelenmelidir. Bu nedenle bu bölümde öncelikle Osmanlı Dönemi’nde müziğin gelişimi ele alınmıştır. Osmanlı Geleneksel Müziği, genellikle insan sesine dayanır; bir söz musikisi olarak gelişmiştir. Notalama yerine müzik performansı, Osmanlı’da, müzik geleneğinin devamını sağlamaktadır. Notalama olmadığı için meşk ayinleri bu müziğin devamıyla birlikte içsel bütünlüğünü de oluşturmaktadır. Meşk sistemi, Osmanlı müzisyenlerini yaklaşık dört yüz yıl boyunca birbirine bağlamıştır ve tarihinin Osmanlı Geleneksel Müziği kadar eski olduğu bilinmektedir (Ak, 2004: 19). Osmanlı Geleneksel Müziği’nin Batılılaşması 18. ve 19. yüzyıla dayanmaktadır. Mehterhane’nin kapatılıp yerine Mızıkay-ı Hümayun’un kurulması, Osmanlı’da müzikte Batılılaşmanın ilk ve en önemli işaretidir. Çünkü dönemin ıslahatçıları mehter müziğinin yeni askeri eğitim anlayışı ile uyumlu olmadığını ve eski askeri düzenleme değiştiğine göre askeri müziğin de değişmesi gerektiğini savunmuştur. Osmanlı’da müzik kurumlarının en önemlilerinden biri olan Mehterhanenin kapanması, bu müzik geleneğine vurulan ciddi bir 1 darbedir. Mehterhane, yalnızca askeri amaçlı bir müzik kurumu değildir. Bu kurum aynı zamanda klasik fasıllardan hafif parçalara kadar zengin bir repertuarı içermektedir. Aynı zamanda geniş bir saz kadrosu vardır ve bu özelliğiyle bir açık hava orkestrası niteliğindedir (Uslu, 2009: 25). II. Mahmut döneminde mehterhane yerine, Enderun’daki gençlerden oluşturulan yeni bir bando kurulmuştur. Fransız uyruklu Monsier Manguel, bandoyu ilk çalıştıran kişidir. Manguel iki yıl boyunca bandoyu çalıştırmıştır. Sardunya Krallığı’na yapılan başvuru neticesinde daha sonra Giuseppe Donizetti bandonun başına geçmiştir. Donizetti, “Osmanlı İmparatorluğu Mızıkalarının Genel Eğitmeni” unvanı ile bu göreve gelmiştir. Yirmi sekiz yıl bu görevde kalan Donizetti, Mızıkay-ı Hümayun’un gerçek kurucusu olmuştur. Bu görevdeyken ilk iş olarak öğrencilerine Batı notasını öğretmiştir. Osmanlı Geleneksel Musikisi de II. Mahmud döneminde hem icra hem eğitim anlamında, Saray’da ilgi görmeye devam etmiştir (Baloğlu, 2011: 13). Müzikte batılılaşma girişimleri yalnızca sarayla sınırlı kalmamıştır. 19.yüzyılda. Batı müziği Osmanlı İmparatorluğu’nda yeni yeni oluşmaya başlayan kamusal alanda da etkisini hissettirmiştir. İstanbul’da ilk tiyatro binası 1830’lu yılların sonlarında kurulmuştur. Kente bir Venedikli tarafından bir Fransız Tiyatrosu açılmış ve bu tiyatroda sergilenen operetleri ve opera parçalarını yalnızca yabancı konuklar değil Osmanlı ileri gelenleri de büyük bir ilgiyle takip etmiştir. Bosko Tiyatrosunda da 1841 – 1842 yıllarında benzer gösteriler yapılmıştır. Dönemin hükümdarı olan Abdülmecid’de gösterilere yoğun ilgi göstermiştir (Balkılıç, 2009: 71). Abdülmecid döneminden itibaren opera ve operetler saray ve şehrin çeşitli konser salonlarında yaygın bir şekilde icra edilmeye başlamıştır. İtalyan operaları, bu dönemde en fazla taklit edilen eserlerdir. Batıdan bazı müzik ve uygulamalar alınmıştır ancak çok fazla beste çalışması yapılamamıştır. Bununla en çok ilgisi olan yine Osmanlı bandolarının baş eğitimcisi Donizetti Paşa olmuştur (Balkılıç, 2009: 72). Yine bir İtalyan olan Callisto Guatelli, Donizetti Paşa’nın ölümünden sonra Muzıkay-ı Hümayun’un başına getirilmiştir. 2 Türk makamlarıyla çeşitli besteler yapan Guatelli, Türk şarkılarını da armonize etmiştir. Diğer bestelerinin yanında birçok marş bestelemiştir. Osmaniye Marşı, bestelediği marşlara verilebilecek en güzel örneklerden biridir (Balkılıç, 2009: 72). Batı müziğini açık bir şekilde destekleyen II. Abdülhamid askeri bandoyu güçlendirmek adına çeşitli girişimlerde bulunmuştur. Bunlardan birisi, yeni çalgıların bandoya dahil edilmesidir. Koro ve orkestra konusunda da bu dönemde çeşitli adımlar atılmıştır. Yıldız Tiyatrosunu yaptıran Abdülhamid, sarayda daimi bir opera ve operet takımı kurdurtmuştur. Aynı zamanda pek çok yabancı grup tarafından temsiller düzenlenmiştir. Fakat yine de Türklerden oluşan bir opera topluluğu kurulamamıştır (Balkılıç, 2009: 73). Osmanlı İmparatorluğu, 20. yüzyılda kurumsal anlamda Batı Klasik müziğini halka yayma çabasına girmiştir. Bu bağlamda Batı musikisi ve Osmanlı musikisi orta dereceli okullar, meslek okulları ve yabancı okulların müfredatına alınmıştır. Bu uygulamanın başlaması I. Meşrutiyet’ten sonra gerçekleşmiştir. Bunun yanında Muzıkay-ı Hümayun’da öğretmenlik yapan Zati Bey, 1910 yılında Muzıka Mektebi’ni kurmuştur (Paçacı, 1999: 11). Türkiye’de Türkçe olarak sahneye konan ilk opera unvanını alan “ Kenan Çobanları” 1918 senesinde sahnelenmiştir. Şaban adlı opera ise yurt dışında oynanan ilk Türk operası olmuş ve yine 1918 senesinde Viyana Halk operasında oynanmıştır. Bu dönemde çok olmasa da yine opera besteleme çabaları devam etmiştir (Paçacı, 1999: 12). Osmanlı Devletinden miras alınan müzik eğitimi, Cumhuriyet’le birlikte farklı ve yeni bir içerik kazanmıştır. Cumhuriyet döneminde kültür ve sanata daha fazla önem verilmiş, sanata ilgi devlet politikası haline getirilmiştir. Sanatın temel kültür sorunlarından biri olduğu vurgulanmış, sanat eğitiminin sorunları, milli eğitimin sorunları arasında ele alınmıştır (Tarlakazan, 2003). 3 Atatürk’ün söylev ve demeçleri incelendiğinde, sanat alanındaki çalışmaların onu daima ilgilendirdiği görülmektedir. Sanatın etkileme gücü, bu bağlamda müziğin insan yaşamındaki yeri ve işlevi, genç Türkiye Cumhuriyeti liderini kuşkusuz yakından ilgilendirmiştir. 1925 yılından başlayarak zaman zaman yaptığı açıklamalarda, müzik eğitimine ilişkin düşünceleri açıkça sezilmektedir. Bu alanda yapılması planlanan çalışmalar hayata geçmeye başladığında kafasında çağdaş anlamda bir müzik anlayışı çoktan biçimlenmiştir (Tarlakazan, 2003). Atatürk’ün Türk müziğiyle ilgili hedefi 10. Yıl Nutkuyla ve 1 Kasım 1934 Meclis Açık Konuşmasıyla netlik kazanmıştır. Türk Müziği kesinlikle çağdaş nitelikler taşımalı, müzik eğitimi Türk toplumundaki bireylerin tamamını hedefleyen bir bütünlük içinde ele alınmalıdır (Kocatürk, 1984). Atatürk bu düşünce doğrultusunda müzik alanında yeniliklerin oluşması gerektiğini sık sık vurgulamış ve cumhuriyetle birlikte Türk Müziğinde yenilik çalışmalarına gidilmiştir (Oransay, 1985). Bu çalışmalar sonucunda Cumhuriyet döneminde Türk Müziğine getirilen yenilikler dört ana başlık altında gruplanabilir. (Oransay,1985). - Bilimsel ve çağdaş yöntemlerle eğitim veren kurumları hayata geçirmek, - Bu alanda eleman yetiştirerek müzik eğitimini geniş bir alana yaymak, - Derleme çalışmaları yapmak, - Bütün bunlar için geleneksel malzemeden, özellikle Halk Müziği öğelerinden yola çıkmak. Cumhuriyet döneminde müzik alanında yapılan çalışmalar, Cumhuriyet öncesine göre farklılıklar göstermektedir. Müzik eğitimi belli bir çerçeveyle sınırlı kalmamış, bütün Anadolu’yu kapsayan bir eğitim hedeflenmiştir. Bu hedeflerin gerçekleştirilebilmesi için müzik ve müzik eğitiminin bilimsel olarak ele alınması ve müzik eğitimcilerinin bu fikirle yetiştirilmesi amaçlanmıştır. Müziğin bilimsel olarak yapılanması için, halka açık 4 kurumlara ve eğitimli geniş bir kadroya ihtiyaç vardır. Bu amaçla 1924 yılında Musiki Muallim Mektebi kurulmuştur (Oransay, 1985). 1932 yılında Halkevleri açılarak yurt çapında yaygın bir Halkevleri etkinliği başlatılmıştır. Saray Mızıka Takımı Ankara’ya getirilmiş, Riyaset-i Cumhur Musiki Heyeti adını almıştır (Oransay, 1985: 45). Geniş bir dağarcığa sahip, oldukça ileri düzeyde müzik yapan bu grubun çalışmaları, aynı yıl bir kanunla yeniden düzenlenmiştir. Saray Orkestrası; Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası, Saray Bandosu Cumhurbaşkanlığı Armoni Mızıkası haline getirilirken, Klasik Türk Müziği Topluluğu İstanbul Belediyesi’ne verilmiştir. Yurt dışından besteciler davet edilmiştir. Paul Hindemith, Karl Ebert ve Eduard Zuckmayer adlı bestecilerin katkılarıyla 1936 yılında Devlet Konservatuarı kurulmuştur. Artık toplumdaki bütün bireyleri içine alan bir programla, özellikle 1928 yılındaki Harf İnkılâbıyla başlatılan ve hızla yaygınlaşan ciddi bir eğitim söz konusudur. Sistemli bir müzik eğitimine geçiş için hazırlıklar tamamlanmış, altyapı oluşturulmuştur. Bu süreçte okullar ve Halkevleri kadar, radyonun işlevi de önem kazanmıştır. Bu dönemde bu düşüncelerin oluşabilmesi için Cumhuriyete uygun çağdaş kurumların açılıp faaliyete geçmesi gerekmektedir. Yine bu dönemde Osmanlı zamanından kalma müzik aletleri iyileştirilmiş, modernleştirilmiş ve geliştirilmiştir. Bunların yanı sıra, kapatılan kurumların yerine çağdaş uygarlık seviyesine uygun ve ulusal müzik anlayışımıza yakışır yeni müzik kurumları açılmıştır (Say, 1998). Cumhuriyet döneminde, müzik alanında yapılan çalışmalardan bazıları şunlardır; - Ankara’da Musiki Muallim Mektebi kuruldu. (1924) - Mızıka-i Hümayun Ankara’ya taşınarak Riyaset-i Musiki Heyeti adını aldı. (1924) - İstanbul Belediye Konservatuarı kuruldu. (1926) - Ankara Devlet Konservatuarı kuruldu. (1926) - Gazi Terbiye Enstitüsü Müzik Bölümü kuruldu. (1937) - Ankara’da Askeri Müzik Okulu öğretime açıldı. (1938) 5 Bu kurumlar, günümüze kadar gelişerek gelmiştir. Günümüzde çağdaş Türk müziğinin temeli olan bu kurumlara, çeşitli senfoni orkestraları konservatuarlar, üniversitelerin bünyesinde açılan müzik bölümleri, operalar, güzel sanatlar fakülteleri ve liseleri eklenmiştir (Say, 1998). Ahmet Say’a göre; (1998) bütün ülkelerde olduğu gibi, Türkiye’de de müzik eğitimi üç ana dalda sürdürülmektedir: - Genel müzik eğitimi - Amatörler için müzik eğitimi - Profesyoneller için müzik eğitimi Genel müzik eğitimi; 4+4+4 olan 12 yıllık zorunlu eğitimi kapsayan bir süreçtir. Güzel Sanat Liseleri haricinde İlköğretimde ve Ortaöğretimde kullanılan eğitim biçimidir. Amatörler için müzik eğitimi; Müziğe ilgi duyan bireylerin kendi istekleriyle almak istedikleri eğitim biçimidir. Profosyeneller için müzik eğitimi; Üniversitelerin Güzel Sanatlar Anabilim Dalı ve Konservatuarlarında kullanılan eğitim biçimidir. İlköğretim ve ortaöğretim programlarında yer alan genel müzik eğitimi; öğrencilere müziksel zeka ve müziksel beceri kazandırmayı hedefler. Bunun için ilköğretimlerde zorunlu ve bunun yanısıra seçmeli olan müzik dersi bireylerin gelişimi açısından önemlidir. Bu araştırmada; Cumhuriyetten günümüze Türkiye’de ilköğretimde müzik eğitiminin gelişimi nasıldır sorusuna cevap aranacaktır. 6 1.2. Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın genel amacı; Cumhuriyet’in ilanından günümüze ilköğretim kurumlarında müzik eğitiminin gelişimini incelemektir. Bu amaçla cevaplandırılmaya çalışılacak sorular şunlar olacaktır; a. Cumhuriyet döneminde müzik eğitiminde nasıl bir politika izlenmiştir? b. MEB şûralarında müzik eğitimi ile ilgili görüş ve kararlar nedir? c. Cumhuriyet döneminde ilköğretimde müzik eğitimi nasıl bir gelişim göstermiştir? d. Cumhuriyet döneminde müzik öğretmeni yetiştiren başlıca programlar nelerdir? 1.3. Araştırmanın Önemi Eğitimde başarılı sonuçlar elde etmenin yolu, geçmiş deneyimleri iyi tahlil etmek ve geçmişten dersler alarak ilerlemektir. Çünkü eğitim, süreklilik ve kararlılık isteyen bir çalışma alanıdır. Bu nedenle eğitim tarihinde müzik eğitiminin gelişiminin iyi tahlil edilmesi gerekmektedir. Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında Atatürk önderliğinde müzik alanında önemli gelişimler olmuş fakat daha sonraları bu gelişimlere paralel olarak bir artış ortaya konmamıştır. Bu araştırma, Türk Eğitim tarihinde Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde müzik eğitimi programlarının incelenmesi ve değerlendirilmesi açısından önemlidir. Müzik eğitimiyle ilgili yapılan araştırmalarda Cumhuriyet döneminden günümüze kadar olan süreç bir bütün olarak ele alınmamıştır. Gündoğdu’nun çalışmasında şûralar, Kıvanç ve Ersil’in araştırmalarında Köy enstitülerinde müzik eğitimi, Öztürk’ün çalışmasında İlköğretim ikinci kademedeki uygulanan müzik eğitimi ve sorunları ve Biber’in çalışmasında 1986 yılına kadar ortaya konan ortaokul programları ele alınmıştır. Bundan 7 dolayı bu araştırma Cumhuriyet öncesi dönemede değinerek; müzik eğitiminde Cumhuriyetten günümüze kadar olan süreci merak edenler için kapsamlı bir yayın niteliğindedir. 1.4. Sayıltılar Bu araştırmada, arşiv, kütüphane, kitap ve çeşitli dokümanlardan sağlanarak elde edilen bilgiler doğrudur. 1.5. Sınırlılıklar Araştırma 1923-2013 yılları arasında Türkiye’de ilköğretimdeki müzik gelişimi ile sınırlıdır. Çalışma ayrıca arşiv, kütüphane, kitap ve çeşitli doküman analizi ile sınırlıdır. 1.6. Tanımlar Müzik Eğitimi: Bireyde bir müziksel davranış kazandırma veya bir müziksel davranış değişikliği oluşturma sürecidir (Uçan, 2000). 8 BÖLÜM II İLGİLİ ARAŞTIRMALAR Gündoğdu’nun (2006) Cumhuriyetten günümüze milli eğitim şuraları ve müzik eğitimine yansımaları adlı tezinde cumhuriyet döneminden günümüze kadar olan süreç içinde müzik eğitimiyle ilgili alınan şura kararları, görüş ve öneriler incelenmiştir. Gündoğdu bu tezde I.Maarif kongresinden başlayıp XVI. Milli Eğitim Şurasına kadar olan süreci detaylı olarak incelemiş, bu şuralarda alınan kararların önemli kısımlarını ifade etmiştir. Şûralarda katılımcıların sadece müzik eğitimiyle ilgili görüş ve önerilerine değinilmiş, bunun dışındaki konuşmalara değinilmemiştir. Araştırmanın sonuç kısmında tüm şûralara özet şeklinde değinilmiş ve buna dayanarak şûralarla ilgili öneriler ortaya konmuştur. Bu önerilerde genel olarak şûraların uygulanabilirliği olması gerektiği ifade edilmiş, bu toplantıların yaptırım gücünün daha etkili olması gerektiği belirtilmiştir. Kıvanç (2008) Köy enstitülerinde müzik eğitimi adlı teziyle, Köy enstitülerinin kurulmasından sonraki süreci ele almış ve bu süreçte Köy Enstitülerindeki müzik eğitimini incelemiştir. Kıvanç bu çalışmasında 1942-1943, 1947 programındaki müzik eğitim programını değerlendirmiştir. Köy enstitülerinde müzik eğitiminden bahsederken İsmail Hakkı Tonguç’un kişiliğini ve düşüncelerini de ele almış ve bunu ayrı bir başlıkta belirtmiştir. Bu Enstitülerin finansmanını da ele almış olup, Türk eğitimi açısından önemli bir yere sahip olan Enstitülerdeki müzik eğitiminin durumu hakkında önemli bir çalışma ortaya koymuştur. Ersil’in (2007) araştırmasında Cumhuriyet Devrimizin Özgün Eğitim Kurumları Köy Enstitülerinde Müzik Eğitimi ve Günümüze Yansımaları adlı tezinde Köy enstitülerindeki müzik eğitimini ele almıştır.Ersil’in bu çalışmasında Köy enstitülerinin tarihçesinden bahsedilmiş ve Enstitülerin yurt kalkınmasındaki etkileri incelenmiştir. Ersil 1943 programını ders içerikleriyle ve uygulamalarıyla incelemiştir. Enstitülerdeki güzel 9 sanatlar eğitimine değinmiş, müzik eğitimini ayrı bir başlık altında incelemiştir. Bu başlıkta enstitülerdeki müzik eğitiminin nasıl olduğuna değinilmiş ve bunun sonucunda öğrencilere kazandırılacak davranışlar maddeler halinde ifade edilmiştir. Araştırmanın bulgular kısmında enstitülerden mezun olan kişilerle görüşülmüş ve Köy Enstitülerinde uygulanan müzik eğitimine ilişkin görüşleri değerlendirilerek sonuçlara ulaşılmıştır. Araştırmanın sonuç kısmında enstitülerde yapılan müzik eğitiminin çok yönlü olduğu ve ilk kez yaratıcı iş eğitimi ve meslek eğitimi anlayışına dayandığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu araştırma sonucunda köy enstitülerinde yapılan müzik eğitiminin günümüz müzik eğitimine etkileri değerlendirilmiştir. Öztürk’ün (2006) İlköğretim Okullarındaki İkinci Kademe Müzik Eğitimi ve Sorunları adlı tezinde ilköğretimde ikinci kademesinde uygulana gelen müzik eğitimi ve yaşanan sorunları incelenmiştir. Öztürk bu çalışmasında Cumhuriyetin ilk yıllarından 2006 yılına kadarki müzik eğitim sisteminin tarihsel gelişimini ele almıştır. Cumhuriyet öncesi ve Cumhuriyet döneminde kurulan müzik eğitim kurumlarını değerlendirmiştir. İlköğretim okulları ikinci kademede yaşanan müzik eğitimi ve sorunlarını müzik öğretmenleriyle ve öğrencilerle anket yaparak belirlemeye çalışmıştır. Öztürk bu araştırmasındaki sorunları öğrencilerin müzik dersine karşı ilgi ve beklentileri olarak ele almış, bununla ilgili müzik dersiyle ilgili tüm materyallerin öğrenciler ve öğretmenler açısından işlevselliği üzerinde durmuştur. Biber’in (1986) Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Ortaokullarda Uygulamaya Konulan Müzik Eğitim Programlarının Çağdaş Program Anlayışı Bakımından İncelenmesi ve Değerlendirilmesi adlı tezinde 1924, 1927-1930, 1930-1931, 1931-1937, 1938-1949, 1949-1970 ve 1986 yılına kadar olan ve uygulamaya konulan ortaokul programlarını incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Biber bu çalışmasında programlarda yer alan ortaokuldaki müzik ders saatlerini belirtmiş ve programlardaki müzik dersiyle ilgili Ankara ili merkez okullarında görev yapmakta olan müzik öğretmenleriyle anket çalışması yaparak sonuçlara ulaşmıştır. Yapılan anketlerin sonucunda görev yapan müzik öğretmenlerinin %90’ı haftalık ders saatinin yetersizliği üzerinde durmuştur. Öğretmenlerin büyük kısmının 10 ulusal müziğimizin bol örneklerinin bulunduğu ders kitaplarının hazırlanılması gerektiği görüşleri öne çıkmıştır. Görüldüğü gibi yukarıda sözü edilen araştırmalar, ilköğretimde müzik eğitimi ile ilgili sınırlı bir konuyu ele almıştır. Özellikle köy enstitülerinde müzik eğitimi, Şûra kararlarında müzik eğitimi ile ilgili birkaç araştırma dikkati çekmektedir. Bu araştırmada ise, Türk müzik kültürü ve eğitimi Cumhuriyetten (hatta kısaca Osmanlı dönemindeki müzik eğitim kurumlarından da söz edilmiştir) bugüne kadar olan süre içerisinde ele alınmıştır. Diğer araştırmalardan farklı olarak bu araştırma, müzik eğitimine daha kapsamlı ve bütüncül bir bakış açısı sunmaktadır. 11 BÖLÜM III YÖNTEM Bu bölümde araştırmanın modeli ile verilerin toplanmasında ve değerlendirilmesinde kullanılan yöntem ve teknikler yer almaktadır. 3.1. Araştırmanın Modeli Bu araştırmada, Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de müzik eğitiminin gelişimi tarihsel gelişimi içerisinde incelenmiş ve buna göre değerlendirilmiştir. Bu amaca uygun olarak tarihsel bir araştırma yapılmıştır. Bu nedenle araştırma tarama modelinde betimsel bir araştırmadır. Tarama modelinin sınırlılıkları vardır: Bunlar veri bulma ve kontrol güçlüğüdür. Veri bulmada; geçmişe ait olay, nesne ve bireylere ait kayıt ve kanıt bulunmayabilir. Bulunsa da araştırıcının amacına uygun olmayabilir. Kontrol güçlüklerine gelince toplanan veriler tam bir sonuç kabul edilemez. Sadece ipucu olarak kabul edilebilir (Karasar,1984: 81) Araştırmada kullanılan yöntem; doküman incelemesidir. Doküman incelemesi; bilgi içeren yazılı materyalleri kapsamaktadır. Ayrıca birden fazla kaynak kullanarak (kitap, dergi v.b.) geniş bir zaman diliminin analizini olanaklı kılmaktadır. Bunun yanı sıra geçmiş dönemde kişi veya kurumlara doğrudan ulaşmak mümkün olmadığından, konu hakkında geniş bir inceleme alanına fırsat vermekte ve genelleme yapabilmeye imkan sağlamaktadır. Bu özelliklerinden dolayı araştırmada doküman analizi tercih edilmiştir (Yıldırım ve Şimşek, 2006: 187-191). 12 3.2. Çalışma Evreni Araştırma; Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de ilköğretimdeki müzik eğitiminin gelişimini kapsamaktadır. Genel değerlendirme yapıldığı için bir örneklem alınmamış, konu ile ilgili her türlü bilgi ve belgeye ulaşılmaya çalışılmıştır. 3.3. Veri Toplama Teknikleri Bu araştırmada arşiv taraması yapılmış ve taranan dokümanlar incelenmiştir. Doküman incelemesindeki amaç; araştırılması hedeflenen olgu veya olgular hakkındaki yazılı materyallerin analiz edilmesidir (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Doküman incelemesi özellikle doğrudan görüşme ve gözlem yapmanın mümkün olmadığı durumlarda tek başına bir araştırma yöntemi olarak kullanılabilmektedir. Bu çalışmada da müzik eğitimi ile ilgili programlar, kitaplar, dergiler, Milli Eğitim Şuraları gibi yazılı materyallerden veri toplandığı için, doküman inceleme yöntemi tercih edilmiştir. 3.4. Verilerin Analizi Arşiv taraması sonucu elde edilen veriler incelenmiş ve doküman incelemesi yapılmıştır. Doküman incelemesi tarihi olayları ortaya koymada pek çok doküman incelemesine fırsat tanıdığından bu yol tercih edilmiştir. Araştırmada doküman analizinin 5 aşaması olan “dokümanlara ulaşma, özgünlüğü kontrol etme, dokümanları anlama, veriyi analiz etme, veriyi kullanma” izlenmiştir (Yıldırım ve Şimşek, 2006: 257-259). Dokümanlara ulaşma aşamasında kullanılan kaynaklar kütüphanelerden müzik eğitimi hakkında yazılan kitaplar, dergiler, makaleler, şûra kararları ve çeşitli dokümanlardır. Dokümanların analizinde içerik analizi yönteminden yararlanılmıştır. Bu 13 analiz sonucunda veriler müzik eğitim kurumları, müzik eğitim programları ve müzik öğretmeni yetiştirme temaları altında incelenmiştir. Araştırma süreci boyunca verilerden çıkarılan sonuçlar yıllara göre ardışık olarak hazırlanmış ve elde edilen taslak defalarca farklı kaynaklarla eş zamanlı olarak gözden geçirilerek özgünlüğü kontrol edilmiştir. Elde edilen bulguların geçerliliğine bakıldığında; araştırmada kullanılan kaynakların kendi içinde tutarlı ve anlamlı olduğu, ortaya çıkan kavramların anlamlı bir bütün oluşturduğu, araştırma bulgularının tarandığında doğru olduğu ve araştırma sonuçlarının araştırmanın amacı ve temaları ile tutarlı olduğu görülmüştür. Bunun sonucunda bulgulardan hareketle yorum ve sonuçlara ulaşılmıştır. 14 BÖLÜM IV BULGULAR ve YORUM 4.1.CUMHURİYET DÖNEMİNDE MÜZİK EĞİTİMİ POLİTİKALARI Cumhuriyet’in kuruluşuyla hazırlanan milli kimlik arayışı, müzik alanında da bir takım değişim ve kurumsallaşmayı beraberinde getirmiştir. Özellikle Atatürk’ün düşüncelerine dayanan yeni arayışlar, müzikte çağdaş bir seviyeye ulaşmak için yeni ve köklü atılımların yapılmasını gerektirmiştir. Bu sebeple de bazı değişimler ve gelişmeler ortaya konmuş ve Cumhuriyet dönemiyle birlikte oluşan müzik alanındaki yeni oluşumlar zamanla yurdun her köşesine yayılan ürünlerle kendini göstermeye başlamıştır (Paçacı, 1999: 13). Cumhuriyet dönemi müzik politikalarını ve buna bağlı olarak oluşan gelişimleri tarihsel olarak iki döneme ayırmak daha doğru olacaktır. Bu dönemler; Cumhuriyet’in ilanından hemen sonra başlayan ve 1924 yılıyla 1934 yılını kapsayan birinci dönem ve 1934 yılından sonraki dönemi kapsayan ikinci dönemdir (Balkılıç, 2009: 78). 1924 ve 1934 yıllarını kapsayan ilk dönemde; Cumhuriyet’in ilanından sonra müzikle ilgili reformlar ön plana çıkmamasına rağmen, bu konudaki ilk girişim, İstanbul’daki Musiki Encümeni’nin 1923 yılında kaldırılması olmuştur. Darûl-elhan aynı yıl Maarif Vekalefi’nden ayrılıp İstanbul Valiliği’ne bağlanmıştır. İstanbul Valiliği’ne bağlanan bu kurum; ilk yılında gösterdiği başarısıyla ikinci yıl alabileceğinden fazla sayıda öğrencinin talebiyle karşılaşmıştır. Bu arada da Muzikay-ı Hümayun şefi olan Osman Zeki Bey’den bu kurumun Ankara’ya nakli istenmiş ve kurum başkent Ankara’ya nakledilmiştir. Cumhuriyet Dönemi’nin müzik politikalarının oluşmasıyla birlikte müzik adına önemli işler yapan bu kurum Riyaset-i Cumhur Bandosu ve Riyaset-i Cumhur Fasıl 15 Heyeti adlarını almış ve Ankara’da konserler vermeye başlamıştır. Haftalık halka açık senfonik konserler veren ve bugünkü Cumhurbaşkanlığı Senfonik Orkestrası’nın temelini oluşturan kurumla ilgili önemli bir gelişme de 1932 yılında Riyaset-i Cumhur Filarmonik Orkestrası’nın Milli Eğitim Bakanlığına bağlanması olmuştur. Bu bando Milli Eğitim Bakanlığına bağlanınca bağımsız bir statüye kavuşmuş ve kurum 1963 yılında Kara Kuvvetleri Armoni Mızıkası’na dönüşmüştür (Paçacı, 1999: 14-15). 1924 yılına gelindiğinde müzikle ilgili önemli bir gelişme de T.B.M.M.’den Musiki ve Temsil Akademisi Kanununun geçmesi olmuştur. Ancak bu kanun çıkarılmasından beş yıl sonra, 1929’da uygulanmaya başlamıştır. 1925 yılına gelindiğinde ise Konservatuarların kurulmasına yönelik bir yönetmelik yayınlanmış ancak bu yönetmelik uygulanmamıştır (Ali, 1987: 119). Yine 1924 yılında müzik adına oluşan gelişmelerden bir diğeri Maarif Bakanlığınca Batı müziği eğitimi almaları için yurtdışına gönderilen öğrenciler olmuştur. Türk Beşlileri olarak adlandırılan bu grup Cumhuriyet Dönemi’nin müzik adına yurtdışına gönderilen ilk öğrencileri olarak tarihe geçmiştir. Bu beşliler; Ulvi Cemal Erkin, Hasan Ferit Alnar, Necil Kâzım Akses, Cemal Reşit Rey, Ahmed Adnan Saygun olmuştur. Bu öğrenciler batı müziği eğitimi alarak ülkemize geri dönmüş ve yaptıkları çalışmalarla Müzik Eğitimi’nin gelişimine önemli katkılarda bulunmuşlardır (Paçacı, 1999: 15). 1936 yılında kurulan Devlet Konservatuarı’nın temeli 1924 yılında Musiki Muallim Mektebi’nin kurulması ile atılmıştır. Aynı yıl içinde tekke ve zaviyeler kapatılmış, 1926 yılında Dar-ûl-elhan’ın adı İstanbul Belediye Konservatuarı olarak değiştirilmiş ve burada Türk Müziği eğitimi verilmesi yasaklanmıştır. Ayrıca 1927 yılında çağdaşlaşmak gerekçesiyle tek sesli müzik eğitimi hem özel okullarda hem de devlet okullarında yasaklanmıştır (Balkılıç, 2009: 80). 16 Dar-ûl-elhan’da 1926 yılında Türk Müziği eğitiminin yasaklanması kararı; Maarif Vekili Mustafa Necati Bey’in emriyle oluşturulan ve Musa Süreyya Bey, Cemal Reşit Bey ve İsmail Hakkı Baltacıoğlu’nun üyeleri olduğu Sanay-i Nefise Encümeni tarafından alınmıştır. Adı İstanbul Belediye Konservatuarı olarak değiştirilen Dar-ûl-elhan’da yasaklanan Türk Müziği için iki komite, Şark Musikisine ait tarihi eserleri Tedkik ve Tesbit Heyeti ve Türk Musikisi İcra Heyeti kurulmuş; ancak bu komitelerin müzik eğitimi vermesine izin verilmemiştir. İlk komite Osmanlı Geleneksel Müziği’nin önemli eserlerini notalamaya, ikincisi ise kayıt cihazlarına kaydetmeye çalışmıştır (Paçacı, 1999: 82). Bu durumun oluşma nedenlerinin temeli 1930’lu yılların büyük oranda batı müziğinden etkilenildiği yıllar olmasıdır. Cumhuriyet rejimi müziğe bir takım özellikler yükleyerek bu alanın da sorumluluğunu üstlenmiştir. Bu dönemde alaturka-alafranga tartışması müzik alanına da yansımış ve Ziya Gökalp Milli Musiki başlıklı yazısında bu durumu şu şekilde ifade etmiştir (Balkılıç, 2009: 40); “Doğu musikisinin hem hasta, hem de gayr-ı milli olduğunu gördük. Halk musikisi harsımızın, garp musikisi de yeni medeniyetimizin musikileri olduğu için her ikisi de bize yabancı değildir. O halde milli musikimiz, memleketimizdeki halk musikisiyle garp musikisinin imtizacından doğacaktır. Halk musikimiz birçok melodiler vermiştir. Bunları toplar ve garp musikisi usulünce armonize edersek hem milli hem de Avrupai bir musikiye malik oluruz.” Milli musiki’nin tek sesli oluşu ve senfonik özellik gösterememesi Batı müziğiyle birlikte Halk müziğinin ön plana çıkmasını sağlamış ve Dar-ûl-elhan’da yeni adıyla İstanbul Belediye Konservatuarında Türk Müziği eğitiminin yasaklanması bu şekilde doğmuştur (Üstel, 1996: 40). Bu düşünce doğrultusunda aynı yılda, halk müziği derlemeleri için geziler başlamıştır. İlk geziyi Dar-ûl-elhan Müdürü Yusuf Ziya Demirci, Rauf Yekta, Dürri Turan ve Ekrem Besim Tektaş’ın oluşturduğu ekip düzenlemiştir. Sonrasında bu gezilerde eserleri kaydetmek için kayıt cihazı, monograf kullanılmıştır (Balkılıç, 2009: 81). 17 Halk müziği ile ilgili çalışmalar 1925 yılında Türk Halk Bilgisi Derneği’nin kurulmasını sağlamıştır. Türk Halk Bilgisi Derneği’nin merkezi İstanbul’dur ve dernek çeşitli halk şarkılarını içeren broşürler ve kitaplar yayımlamıştır. Türk Halk Bilgisi Derneği’nin özel bir statüsü olmasına karşın resmi kurumlarca da geniş şekilde desteklenmiştir. 1928 yılında Halk Bilgisi Haberleri adlı bir süreli yayın çıkarmaya başlamıştır. Bu dergi 19 sayı çıktıktan sonra Türk Halk Bilgisi Derneği’nin Eminönü Halkevi’ne devrolmasıyla birlikte bu kurum tarafından yayımlanmaya başlanmıştır. Eminönü Halkevi dergiyi toplamda 124 sayıya kadar devam ettirmiştir. 1932 yılında düzenlenen son derleme gezisi Eminönü Halkevi’nin yardımlarıyla gerçekleştirilmiş ve ilk dönem derleme gezileri son bulmuştur (Tan, 1982: 53). Müzik politikaları açısından bir diğer önemli gelişme; Telsiz Telefon Anonim Şirketi’nin (TTAŞ) imtiyaz alarak başlattığı radyo yayınları olmuştur. Böylece Türkiye’de ilk düzenli radyo yayınları başlamıştır ve radyo Halk Müziği, Osmanlı Geleneksel Müziği ve Batı Klasik Müziği eserlerini programına almıştır. 1927-1936 yılları arasında Ankara ve İstanbul radyolarında yapılan yayınlardan %84.25’i müzik yayınıdır. Alaturka musikiyi İstanbul radyosundan Telsiz Telefon Stüdyo Alaturka Musiki Heyeti gerçekleştirmiştir (Balkılıç, 2009: 81). 1928 yılına gelindiğinde, müzikal alanda devlet eliyle yapılan müdahaleler, bu yılda Mustafa Kemal Atatürk’ün Sarayburnu’nda bir davette yaptığı ve Türk Müziği’nin ulusal kimliğe uygun olmadığını belirttiği bir konuşmasından sonra artış göstermiştir. Mustafa Kemal Atatürk o davette şunları söylemiştir; “Bu gece burada güzel bir tesadüf eseri olarak Şark’ın en mümtaz iki musiki heyetini dinledim. Bilhassa sahneyi birinci olarak tezyin eden Müniretü’l Mehdiye Hanım san’atkârlığında muvaffak oldu. Fakat benim Türk hissiyatım üzerinde artık bu musiki, Türk’ün çok münkeşif ruh ve hissini tatmine kâfi gelmez. Şimdi karşıda medeni dünyanın musikisi de işitildi. Bu ana kadar Şark musikisi denilen terennümler karşısında kansız gibi görünen halk derhal harekete ve faaliyete geçti. Hepsi oynuyor ve şen şâtırdırlar, tabiatın 18 icabını yapıyorlar. Hakikaten Türk fıtraten şen, şâtırdır. Eğer onun bu güzel huyu bir zaman farkolunmamışsa, kendinin kusuru değildir. Kusurlu hareketlerin acı, felaketli neticeleri vardır. Bunun fâkiri olmamak kabahatti. İşte Türk milleti bunun için gamlandı. Fakat artık hatâlarını kanı ile tashih etmiştir; artık müsterihtir; artık Türk şendir, fıtratında olduğu gibi. Artık Türk şendir, çünkü ona ilişmenin hatarnâk olduğu tekrar isbat istemez kanaatindedir. Bu kanaat aynı zamanda temennidir” (Balkılıç, 2009: 82). Bu konuşmadan sonra müzik alanındaki çalışmaların opera bestelenmesi yönünde ağırlık kazandığı görülmektedir. Bu doğrultuda hükümetin izniyle 1931 yılında Opera Cemiyeti kurulmuş ve bir koro heyeti oluşturmak, operaların İtalyanca ve Türkçe çevirileri üzerinde çalışmak ve özellikle İstanbul’un tüm ses amatörlerini bir araya toplayacak bir okul haline gelmek cemiyet’in temel amaçları olmuştur (Balkılıç, 2009: 82). Bu gelişmeler doğrultusunda ulusal operanın ilk örneği olarak “Özsoy Operası” 1934 yılında Ankara Halkevi’nde icra edilmiştir. Bu tarihte Mustafa Kemal Atatürk Ahmed Adnan Saygun’dan Türkiye’yi ziyaret edecek olan İran Şahı için bir opera bestelenmesini istemiş ve Saygun’un bestelediği opera sahnede gösterilmiştir (Balkılıç, 2009: 83-84). Özetle, Cumhuriyetin ilanıyla birlikte başlayan ve 1934 yılana kadar olan bu dönem; müzik politikaları ve müzik reformları açısından halk müziğiyle birlikte batı müziğinin sentezlenerek armonisi yüksek, tek sesli melodik yapıdan uzak milli müzik oluşturma çabası içerisinde olmuştur. Bu çabayla birlikte ulusal opera yaratılmaya çalışılmış, bu dönemde opera önemli bir yer tutmuş ve batılılaşma anlayışı devam etmiştir. Ancak bu dönemde ulusal opera yaratma çabalarının hayal kırıklığı ile sonuçlanması neticesinde, ikinci dönemde kurumsal ve eğitsel çabaların gerekliliği daha fazla vurgulanmaya başlanmıştır (Ali, 1987: 130-131). Cumhuriyet Dönemi müzik politikalarının ikinci dönemi dediğimiz 1934 sonrasını kapsayan dönemin en önemli girişimi 26 Kasım 1934 tarihinde oluşturulan komisyondur. 26 Kasım tarihinde Ankara’da Kültür Bakanı Abidin Bey’in başkanlığında toplanan komisyonda Veli Bey, Ahmed Adnan Saygun, Cemal Reşit Rey, Necil Kazım Akses, Hasan Ferit Alnar, Mahmut Ragıp Gazmihal, Ferhunde Ulvi Erkin, Ulvi Cemal Erkin, 19 Necdet Bey, Halil Bedii Yönetken, Nurullah Şevket Bey, Cevat Memduh Atlar ve Talim ve Terbiye Kurulu’ndan İhsan, Kazım, Nami ve Vedat Beyler hazır bulunmuşlardır. Bu komisyonun oluşturulma fikri 1 Kasım 1934 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk’ün Mecliste yaptığı konuşmada oluşmuştur. Atatürk bu konuşmasında güzel sanatların bütün alanlarında ilerlemek gerektiğini ve bunda da müziğin başı çekmesi gerektiğini dile getirmiştir. Yine konuşmasında mevcut müziğin yüz ağartacak ölçülerden uzak olduğunu, yapılması gereken işin ise ulusal, ince duyguları, düşünceleri anlatan, yüksek deyişleri, söyleyişleri toplamak, onları bir gün önce genel son musiki kurallarına göre işlemek olduğunu ifade etmiştir. Atatürk’e göre ancak bu şekilde Türk ulusal musikisi evrensel düzeyde yerini alabilecektir. Atatürk, komisyonun çalışmalarını yakından izlemiştir. Çünkü Atatürk’e göre, operası, tiyatrosu ve balesi olmayan bir ulus uygar milletler arasında yer alamaz, bunun geçekleşebilmesi ancak batılı bir anlayışla oluşur. Bu düşünce doğrultusunda Atatürk, yurdumuzun ileri gelen müzikolog, sahne adamları ve bu konularda dünyada ün yapmış müzisyen, sahne adamları ve folklorcuları davet ederek incelemeler yaptırmıştır (Ay, 2001: 83). Bu gelişimler sonucunda ülkemize gelen yabancı müzisyenlerden müzik inkılâbı yönünde ilk raporu veren Lico Amor’dur. Amor raporunda modern musikinin öğretilmesinde radyo ve konservatuarların ne denli önemli olduğundan bahsetmiştir. Bir diğer önemli isim ünlü opera ve tiyatro yönetmeni Carl Elbert’dir. Elbert uluslar arası opera örneklerinin Türkçe olarak sahnelenmesinde önemli roller üstlenmiştir (Uslu, 2009: 30). Türkiye’ye gelen yabancı müzisyen ve bestekârların hem müzik reformu açısından hem de tanınmışlıkları açısından en önemlileri ise Paul Hindemith (Alman Besteci ve keman sanatçısı) ve Bela Bartok (Macar Besteci)’ tur. İstanbul Halkevi’nin daveti üzerine 1932’de İstanbul’a gelerek konferans veren ve başta bir konservatuar kurulması olmak üzere bir dizi öneri raporlaştırarak İstanbul Valiliği’ne sunan Joseph Marks’ın ardından, Hindemith’in 1935-1937 yılları arasında Türkiye’deki çalışmalarından derlediği rapordaki önerileri bugünkü konservatuar yönetmeliklerinin temelini oluşturmuştur (Ay, 2001: 80). Konservatuar kurulması konusunda Hindemith çeşitli raporlar yazmıştır. Bu raporlarda 20 konservatuarın amaçları, giriş koşulları, öğrencilerin yaş sınırları, ders grupları, haftalık derslerin nasıl belirleneceği, çalışma odaları, düzenlenecek konferanslar, sınıfların durumu, öğretmen sayısı gibi konularda ayrıntılı görüşler bildirmiştir (Uslu, 2009: 30). Hindemith bu konularda dört rapor yazmıştır. İlkinde Ankara’da devlet konservatuarının nasıl kurulması gerektiği, ikincisinde Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası çalışmaları, üçüncüsünde enstrümanların yenilenmesine yönelik bilgiler, sonuncusunda da müziğin Türkiye’de nasıl gelişebileceği açıklanmıştır (Uslu, 2009: 31). Bela Bartok’un Türkiye’ye gelişi ise, Gazmihal’in Macar müzikolog Bence Szabolci’ye yazdığı “Türk Halk Musikisinin Tonal Hususiyetleri Meselesi” başlıklı bir makaleyi göndermesine dayanmıştır. Bartok’un ilgisini çeken bu yazıdan sonra Szabolci’de Türkiye’ye gelmek istemiş ve sonrasında Ankara Halkevi’nin davetlisi olarak 1936 yılında Türkiye’ye gelmiştir. Halk müziğiyle ilgilenen Bartok, 1936’da Halkevleri tarafından düzenlenen derleme gezilerine katılmış ve Hindemith gibi bir rapor da Bartok yazmıştır (Balkılıç, 2009: 92-93). Bu raporunda Bartok “bir halk musikisi arşivi oluşturulmasının Türk musikisi bakımından olduğu kadar beynelminel noktai nazardan da pek arzuya şayan olduğunu” söylemiş ve arşivin gayesini şöyle açıklamıştır: a) Köylü musikisini yerinde ve mahallinde yani bizzat köylerde, mekanik cihazlarla plaklar almak bunları muhafaza etmek, b) Alınan parçaları mümkün olduğu kadar tam olarak notaya geçirmek, c) Bu sistematik şekilde tanzim edilen malzemeyi neşretmek (Balkılıç, 2009: 92-93). İkinci dönem dediğimiz bu süreçte halk müziği derleme işi, Bartok ve Hindemith’in ziyaretleri ve sundukları raporlar doğrultusunda 1937 yılında Ankara Devlet Konservatuarı’nın girişimleri ile başlamıştır. Aynı yıl Almanya’dan Klasik Batı Müziği çalgıları getirilmiş ve halk şarkıları derleme işine hız verilmiştir (Alpagut, 2010: 89). 21 Beş yıllık süreç içinde yaşanan gelişmeler dolayısıyla 1940’ta yeni bir yasa çıkarılmıştır. Bu yasayla Devlet Konservatuarı müzik ve temsil kısmı olarak ikiye ayrılmıştır. Açılışından üç yıl sonra konservatuarın ilk temsilleri gerçekleşmiş ve müzik öğrencileri radyo ve konservatuarlarda konserler vermeye başlamıştır (Ali, 1987: 123-124). Halk müziği reformu açısından bir diğer önemli gelişme Ankara Devlet Konservatuarına ek olarak Halkevlerinde yapılan çalışmalardır. Halkevleri çalışmalarında, anonim türküleri, manileri toplama ve tasnif etmeye büyük önem verilmiştir. Bu çalışmaların yanında türkülerin armonizasyonuna ve toplu şekilde söylenmesine çaba sarf edilmiştir. Bunun yanı sıra Klasik Batı Müziği örneklerinin de Halkevlerinde çalınmasına dikkat edilmiştir. Türk halkının kulağının çok sesliliğe alıştırılması ve Batı müziği eserlerinin sıklıkla halka dinletilmesi gerektiği ifade edilmiştir (Balkılıç, 2009: 96) Bu dönemde Halk müziği ve Batı müziği üzerine olan politikaların yanı sıra ilk dönemdeki ulusal opera yaratma çalışmaları bu dönemde de devam etmiştir. Bu dönemde çeşitli halk şarkıları Saygun tarafından çok sesli olarak düzenlenmiş ve Saygun Yunus Emre Oratoryosu’nu çeşitli halk melodilerini armonize ederek bestelemiştir (Uslu, 2009: 39). Bu çalışmaların yanı sıra üst düzeyde müzik yeteneği fark edilen çocukların eğitimlerini desteklemeye yönelik arayışlara girilmiştir. 1948 Temmuz’unda, özel yetenekli çocukların eğitilmesi için, 5245 sayılı “Harika Çocuk Kanunu” adıyla yasa çıkarılmıştır. Bu yasadan İdil Biret (1941), Suna Kan (1936), Verda Erman (1944), Gülsin Onay (1954), Hüseyin Sermet (1955) ve İsmail Aşan yararlanmıştır. Ancak 1970’li yıllara gelindiğinde bu yasa işlemez hale gelmiştir (Uslu, 2009: 40-41). Türk müzik eğitimi konusundaki kurumsallaşma çabaları içerisinde önemli bir halkayı oluşturan İstanbul Belediye Konservatuarı, Şehir Orkestrası ve Filarmoni Derneği 1945 yılında kurulmuştur. Atatürk Kültür Merkezi 1969 yılında sanatseverlerin hizmetine 22 açılmıştır. İstanbul Belediyesi’ne bağlı yürütülen opera etkinlikleri 1970’te kurulan İstanbul Devlet Opera ve Sahnesi’nin etkinlikleri biçimine dönüştürülmüştür. 1971-1972 yılında İstanbul Devlet Konservatuarı açılmıştır (Uslu, 2009: 42). İstanbul Türk Musikisi Devlet Konservatuarı’nın kurulması, Türk Müziği’nin geliştirilmesi adına yakın geçmişteki en önemli gelişmelerden birisidir. 1975 yılında kurulan bu kurum, 1976’da eğitim vermeye başlamıştır. 1982’de İTÜ’ye bağlanan İstanbul Türk Musikisi Devlet Konservatuarı’nın ardından, İzmir’de Ege Üniversitesi bünyesinde, Gaziantep’te Gaziantep Üniversitesi bünyesinde kurulan Türk Musikisi Devlet Konservatuarı müzik kültürünün yaygınlaşmasını sağlayan kurumların başında gelmiştir. Türk Musikisi Devlet Konservatuarlarının sayısında uzun bir dönem artış olmamış ancak 1999-2002 yılları arasında sayılarında artış gözlemlenmiştir (Uslu, 2009: 48). 23 Cumhuriyet döneminde müzik eğitimiyle ilgili gelişmeler aşağıdaki çizelgede sunulmuştur; Çizelge-1. Cumhuriyet Döneminde Müzik Eğitimiyle İlgili Gelişmeler TARİH GELİŞMELER 1923 İstanbul Musiki Encümeni’nin kaldırılması 1924 T.B.M.M.’den Musiki ve Temsil Akademisi Kanunu’nun geçmesi 1924 Müzik Alanında Yetenekli Öğrencilerin Yurtdışına gönderilmesi 1925 Türk Halk Bilgisi Derneği’nin kurulması 1926 Darûlelhan’ın İstanbul Belediye Konservatuarı olması 1927 Radyoda Müzik Yayınları 1931 Opera Cemiyetinin kurulması 1934 Ulusal Operanın ilk örneği “Özsoy Operası”nın icra edilmesi 1936 Devlet Konservatuarının kurulması 1948 Özel Yetenekli Öğrenciler için “Harika Çocuk Kanunu” nun çıkarılması 1969 Ankara Kültür Merkezi’nin açılması 1970 İstanbul Devlet Opera ve Sahnesi’nin kurulması 1971 İstanbul Devlet Konservatuarı’nın açılması 1975 İstanbul Türk Musikisi’nin kurulması Özet olarak; Türkiye’de ulusal kimliğin ve kültürün yaratılmasında müzik politikalarına özel bir önem verilmiştir. Atatürk bir ülkenin gelişmişliğinin işareti olarak müzik reformunun ön plana çıkarılması gerektiğini ve ulusun gelişimi içinde Batı müziğinin önemli olduğunu söylemiştir. Bütün bu görüşler çerçevesinde Kemal İlerici, Türk Müziği armonizasyonu kitabını yazmıştır. Ülkenin pek çok yerinde örgün ve yaygın eğitim veren kurumlar açılmış ve bu kurumlar Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinin müzik politikaları doğrultusunda öğrenci ve öğretici yetiştirmeyi amaçlamıştır (Balkılıç, 2009: 189). 24 4.2.MİLLİ EĞİTİM ŞÛRALARINDA MÜZİK EĞİTİMİ İLE İLGİLİ GÖRÜŞ VE KARARLAR Milli Eğitim Şûraları, 1939, 1943, 1946, 1949, 1953, 1957, 1962, 1970, 1974, 1981, 1982, 1988, 1990, 1993, 1996, 1999, 2006, 2010 yıllarında olmak üzere on sekiz kere toplanmıştır. 4.2.1. I. Maarif Şûrası 17-29 Temmuz 1939 tarihinde yapılan I. Maarif Şûrası’nda müzik eğitimi ile ilgili herhangi bir görüş ifade edilmemiş ve karar alınmamıştır (Milli Eğitim Şûraları, 2006: 16). 4.2.2. II. Maarif Şûrası 15-21 Şubat 1943 tarihinde toplanan II. Maarif Şûrası’nın Anadili Komisyonunun öğretmenlerle ilgili yapılan konuşmasında diğer derslerin Türkçeye yardımı ile ilgisi konusunda musiki dersi temel alınmış ve Türkçeden başka dersler arasında musikinin bu hususta önemli bir yeri olduğu üzerine konuşulmuştur. Musiki öğretmenlerinin öğrettikleri şarkıların güftelerini yazdırıp söyletirken imlâ, telâffuz hususlarında bir Türkçe öğretmeni gibi dikkatli olmaları gerektiği ifade edilmiştir (İkinci Maarif Şûrası, 1991: 47). II. Maarif Şûrası’nın diğer bir komisyonu olan Ahlak Komisyonu Raporunda müzik eğitimi ile ilgili düşünceler ifade edilmiş ve bu raporda orta dereceli okullardaki ahlak tedbirlerinden bahsederken, ahlakla müziğin ilişkisi olduğu şu şekilde ifade edilmiştir; “Ortaokul talebesi için bestelenmiş seçme okul şarkıları, seçme halk türküleriyle talebenin estetik ve ahlak eğitimlerine yararlı olmalıdır” (Doğan, 1986: 13). 25 Yine bu raporda Ahlak Eğitimi Komisyonu’nun müzik eğitimi ile ilgili düşüncelerinde öğrencilerin yaş ve psikolojisine uygun müzikler seçmek gerektiği düşüncesi söylenmiş ve öğrencilerin sosyal anlamda iyi yetiştirilmeleri için konserler düzenlenmesi ve özel yetenek gösteren öğrencilerin gelişimini en iyi şekilde sürdürebilmeleri için yardımcı olunması gerektiği ifade edilmiştir (Gündoğdu, 2006:33). Bunun dışında özellikle doğrudan müzik eğitiminden bahsedilmemiş ve diğer dersler gibi musiki dersinin de Dil eğitimine ve Ahlak eğitimine yardımcı ve destekleyici olarak yer alması gerektiği düşünülmüştür. İkinci Milli Eğitim Şûrası, Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali YÜCEL’in kapanış konuşması ve alınan kararların bakanlık makamınca onaylanmasından ve yapılacak çalışmaların sıralamasından sonra sona ermiştir. 4.2.3. III. Milli Eğitim Şûrası 02-20 Aralık 1946 tarihinde toplanan III. Milli Eğitim Şûrasında Halil Bedii Yönetken’in söz aldığı konuşmada Yönetken müzik dersiyle ilgili konuşmuştur. Kız enstitülerinin müfredat programını inceleyen komisyonda yer alan Yönetken; Kız Enstitüleri müfredat programı ile ilgili konuşmasının bir bölümünde şunları söylemiştir; “Kız Enstitüleri’nde haftada bir saat müzik dersi vardır, bunun daha başka dileklerle beraber ilk sınıflarda iki saate çıkarılmasını teklif ettik. Halbuki bugün yeni tasarıdan öğreniyoruz ki, Erkek Sanat Okulları’na müzik dersi konulmamıştır. Bendeniz iki evladım olduğunu tasavvur ediyorum. Biri Kız Enstitüsü’ne diğeri Erkek Sanat Okulu’na gidiyor. Biri müzik terbiyesinin nimetlerinden faydalanıyor, öteki bundan mahrum kalıyor. Bu durumda bir anormallik görüyorum. Eğer sanat eğitiminin, müzik eğitiminin bir değeri varsa ki büyük değeri vardır, bütün dünya bu noktada birleşmiştir, bundan kız evladımız faydalanırken, erkek evladımızı bu nimetten mahrum bırakmak doğru olmasa gerektir. Ne 26 yapıp edip Sanat Okullarında hiç olmazsa haftada birer saat müzik dersi konulmasını teklif ve bunun üzerinde ısrar ederim” Konuşma sonrasında Yönetken haftada birer saat olan müzik dersinin ilk sınıflarda ikişer saate çıkarılmasını teklif etmiştir. Ayrıca erkek sanat okulları müfredat programında yer almayan müzik dersinin haftada birer saat olarak müfredata alınmasını teklif etmiştir. Ancak oylama sonucunda bu teklif kabul edilmemiştir (Üçüncü Milli Eğitim Şûrası, 1991: 28). Aynı toplantıda yer alan Kemal Necati Ölçmen söz almış ve sanat okulları müfredat programında yer alan beden eğitimi dersinin fazla olduğunu dile getirmiş ve sanat okullarında beden eğitimi dersinin dinlenilerek geçirildiğini söylemiştir. Bundan dolayı sanat okullarında, orta okullara karşılık olarak konan bir saatlik fazla beden eğitimi dersinin yerine müzik dersinin konulmasını teklif etmiştir. Bu teklif komisyonca oylama ile kabul edilmiştir. Kemal Necati Ölçmen’in teklifi oylama ile kabul edilse de uygulama boyutunda Sanat Okullarının programlarında yer almamıştır (Üçüncü Milli Eğitim Şûrası, 1991:45). III. Milli Eğitim Şûrası’nın en önemli konularından biri de aileler olmuştur ve ailelerin okul içerisinde aktif şekilde yer almaları sağlanmaya çalışılmıştır. Bunun için teşkilat komitesi ve problemler komitesi oluşturulmuştur. Komitelerin çalışma sonuçları komisyonda incelenerek müzakere edilmiş ve birleştirilmiştir. Bunun sonucunda okul-aile birlikleri ana tüzük taslağı oluşturulmuş ve bu taslak sonucunda aile-okul arasında işbirliği sağlamak amacıyla ilk, orta ve lise basamağındaki her okulda bir aile-okul birliği kurulması kararı alınmıştır. Kurulan bu birliklerin çalışma alanlarından biri de okullarda olan resim ve müzik çalışmaları için imkân hazırlamak, korolar ve sergiler meydana getirmek olarak belirlenmiştir (Üçüncü Milli Eğitim Şûrası, 1991: 54). Müzik dersi ile ilgili önemli kararlar bu şûra’nın beşinci birleşiminde Kız Enstitüleri Müfredat Programının kültür dersleri içerisinde ele alınmıştır. Bu programda 27 öğrencilere tam ve pratik bir müzik öğretimi sağlamak amacıyla birinci sınıfta bir saat olan müzik dersinin iki saate çıkarılması ve diğer sınıflarda gösterilen birer saatin aynen kabul olunması uygun görülmüştür (Üçüncü Milli Eğitim Şûrası, 1991: 250). Sekiz yıllık temel eğitim kavramı ve ilkokuldan başlayarak müzik derslerinin, müzik öğretmenleri tarafından okutulması gerektiği görüşü ilk kez bu şûrada karşımıza çıkmıştır (Doğan, 1986: 18-19). III. Milli Eğitim Şûrası, Milli Eğitim Bakanı Reşat Şemsettin SİRER’in kapanış konuşması ve alınan kararların bakanlık makamınca onaylanmasından ve yapılacak çalışmaların sıralamasından sonra sona ermiştir. 4.2.4. IV. Milli Eğitim Şûrası 22-31 Ağustos 1949 tarihinde toplanan IV.Milli Eğitim Şûrası’nın ikinci birleşiminde daha çok demokrasi eğitimi üzerinde durulmuş ve bu konuşmalarda Halil Vedat Fıratlı halk terbiyesinden bahsederek musiki terbiyesini de ele almıştır. Fıratlı yaptığı konuşmada konservatuarların halkın musiki terbiyesi üzerinde etkili olamadığını söylemiştir. Bunun yanı sıra halkevlerinin de bu görevi yerine getiremediğini ifade etmiştir (IV. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 78). Şûra’nın üçüncü birleşimi ortaokullara ve liselere öğretmen yetiştiren eğitim enstitüleri ve yüksek öğretmen okulu teşkilatının ihtiyaçlara göre düzenlenmesi hakkında olmuştur ve bu oturumda eğitim enstitülerinin müzik, resim-iş, beden eğitimi şubelerinin bugünkü durumlarını korumaları gerektiği ve okullarda bu dersleri okutmak üzere öğretmen yetiştirilmesi tavsiye edilmiştir. Ancak açılması düşünülen yüzlerce ortaokula müzik, resim-iş, beden eğitimi ve ev işleri dersleri için haftada 3-5 saatte bir öğretmen tayini imkânsız görüldüğünden bu okullarda fen, edebiyat ve lisan bölümlerine alınacak 28 öğrencilerin müzik, resim-iş, beden eğitimi ve ev işleri derslerinden yalnız bir tanesinde yetiştirilmesi uygun görülmüştür (IV. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 136). Yine aynı birleşimde yer alan komisyonun oluşturduğu raporda yüksek öğretmen okulları öğrencilerinin öğrenimlerini üniversitelerde yapacakları için yalnızca İstanbul’da bulunan Güzel Sanatlar Akademisi ve Konservatuar gibi kurumların Ankara’da da açılmasına karar verilmiştir ve her dersin kendi branş öğretmenleri tarafından verilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Yüksek öğretmen okullarına alınacak öğrencilerin mezun olana kadar olan öğrenim süreçlerinin 7.maddesi şu şekilde ifade edilmiştir; “Lise programlarında esasen mevcut bulunan veya bu programlara yeniden girecek olan beden eğitimi, resim, sanat tarihi ve müzik gibi derslerin öğretmen adayları öğrenimlerini Güzel Sanatlar Akademisi, Konservatuar gibi müesseselerde yapmakla beraber, diğer dallar öğrencilerinin tabi oldukları pedagojik formasyona tabi tutulurlar.” Komisyonun vermiş olduğu bu karar müzik dersi ve müzik eğitimi açısından önemli bir karar olmuştur (IV. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 138-139). Şûranın üçüncü birleşiminin sonunda Eğitim enstitülerinde yardımcı ders olarak okutulan müzik, resim ve beden eğitimi derslerinin ek branş halinden çıkarılmaları teklifi oylamayla kabul edilmiş ve bu dersler bu oylama sonucu ayrı birer branş olarak ele alınmıştır (IV. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 176). Şûranın dördüncü birleşiminde Hulki Erdem (Başkan)’in sunmuş olduğu ilkokul programlarının incelenmesine dair komisyon raporunun 6.maddesi şu şekilde ifade edilmiştir; 29 “Yeni ilkokul programının isteklerine uygun şekilde öğretmen adaylarının yetiştirilmesine ve onlara, yeni çalışmalarına yararlı olacak beceriler kazandırılmasına bilhassa dikkat edilmelidir. Yeni öğretmen adayının bir müzik aleti çalması, resim-iş sahasında iyi yetişmiş bulunması ve bir spor nev’inde başarılı olması lazımdır” Buna göre Türkiye’nin 4-5 bölgeye ayrılarak her bölgenin ihtiyacına göre büyük merkezlerde bölge öğretmen okullarının açılması gerektiği ifade edilmiş ve bu okulların son üç sınıflarında müzik dersi 2+2+1 saat olarak belirlenmiştir (IV. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 219). Şûranın beşinci birleşimi ortaokul programının müzakeresi hakkında olmuştur ve dilekler bölümünün 4. ve 5. maddesi müzik eğitimiyle ilgili olup bu maddelerde müzik öğretimini güçlendirmek için bakanlıkça kurulacak heyetin uygun gördüğü okul şarkıları ile marşları seçkin sanatkârlar tarafından plaklara aldırılarak okullara gönderilmesi şeklinde olmuştur (IV. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 331). IV. Milli Eğitim Şûrasında İlkokul ve Ortaokul Programlarını konu alan komisyonda Halil Bedii Yönetken müzik eğitimi hakkında önemli düşünceler ortaya koymuştur. Yönetken’e göre müzik eğitimi ilkokuldan başlamalı ve lise sınıflarında da devam etmelidir. Çünkü sadece ortaokullarda olan müzik eğitimi özellikle erkek çocuklarında ses ve kulak terbiyesi açısından yetersiz olmaktadır. Müzik dersi lise müfredatına alınmış ve liselerde, müzik dersi programı ilk olarak 1952 yılında hazırlanmıştır (IV. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 381). IV. Milli Eğitim Şûrası, Milli Eğitim Bakanı Dr. Tahsin BANGUOĞLU’nun kapanış konuşması ve alınan kararların bakanlık makamınca onaylanmasından ve yapılacak çalışmaların sıralamasından sonra sona ermiştir. 30 4.2.5. V. Milli Eğitim Şûrası 04-14 Şubat 1953 yılında toplanan V. Milli Eğitim Şûrası’nın ikinci birleşiminde Kadri Mumcuoğlu’nun İlkokullarda musiki, beden eğitimi, resim ve iş derslerinin bu alandaki öğretmenlere verilmesi üzerine vermiş olduğu teklif oy birliğiyle kabul edilmiş ve 8.komisyonda görüşülmek üzere havale edilmiştir. Bu komisyon ilkokul öğretmenlerini ilgilendiren diğer mevzular ve genel olarak ilköğretim meseleleri etrafında şûra üyelerinin tekliflerini inceleyen komisyondur (V. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 55). Şûranın dördüncü birleşimi özel eğitime muhtaç çocuklar üzerine olmuştur ve buradaki öğretmen kadrolarından bahsedilirken müzik öğretmenleri de bu kadro içerisine dahil edilmiştir. Bu kurumlarda çalışan öğretmenlerin kadroları her yıl Milli Eğitim Vekaletince ihtiyaca göre düzenlenecek bir cetvel halinde Milli Eğitim bütçesine konmaktadır. Bu saha için açılacak olan yurt, okul ve müesseselerin personel kadroları bu kurumların çalışma saatleri hususiyet ve mahiyetine göre Milli Eğitim Vekaletince tespit edilmektedir (V. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 154). Şûranın yedinci birleşiminde İlkokul Programının Yeniden Gözden Geçirilmesi Hakkındaki Komisyon Raporu’nun 7. maddesi, müzik dersinin diğer derslerle olması gereken ilişkisi hakkındadır. Bu madde şu şekilde ifade edilmiştir;“İkinci devrenin Türkçe, matematik, resim-iş, müzik, beden eğitimi dersleri, bir yandan kendi bünyelerinin gerektirdiği teknik bilgi ve becerileri kazandırırken öte yandan da ihtiyaca göre bu iki grup derslerini mevzularını destekleyecek ve bu şekilde ikinci devrede de derslerin toplu bir şekilde işlenmesine imkân verecektir” (V. Millî Eğitim Şûrası, 1991: 352). Aynı birleşimde müzik dersi öğretimi ve program örneği komisyona sunulmuştur ve buna göre 1948 programının aynen uygulanması gerektiği üzerinde teklif verilmiştir. Bunun uygulanabilmesi için ilkokul öğretmenlerinin öğretmen okullarında müzik dersini 31 verebilecek şekilde yetiştirilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Beşinci sınıfa kadar olan ders konuları ayrıntılı bir şekilde sunulmuştur (V. Millî Eğitim Şûrası, 1991: 360-361). V. Milli Eğitim Şûrasının dokuzuncu birleşimi ilkokul yönetmeliği tasarısının incelenmesi üzerine olmuştur ve bu tasarıda okullardaki sosyal çalışmalardan bahsedilmiştir. Bu çalışmalar arasında Müzik kolu da yer almıştır. Yeni taslakta ilkokul iki devreye ayrılmış ve birinci devrede haftalık ders saati 23’e inmiştir. I. II. ve III.sınıflarda müzik dersi birer saat olarak programda yer almıştır. İkinci devrede ise öğretmenler, müdür veya başöğretmenlerle görüşecek, her hafta haftada bir saat okutulan dersler dahil başka dersleri eksiltme suretiyle 26 saat yerine 23 saat ders yapacaklardır (V. Millî Eğitim Şûrası, 1991: 497). V. Milli Eğitim Şûrası’nın müzik dersi ile ilgili en kapsamlı bölümü Köy Enstitüleri yeni öğretim programı taslağının içerisinde yer almıştır ve bunun temenniler kısmı şu şekilde oluşmuştur; a) Okula uygun bir Türk halk türküleri rehberinin hazırlanması, b) Okullarda çalınacak Türk halk türküleri diskoteksinin tespit olunması, c) Türk halk türküleri ile birlikte okula uygun Türk halk oyunlarının da bu arada dikkate alınması, d) Öğretmen okulu müzik öğretmenlerine rehber olabilecek eserlerin yayımlanması, e) Enstrüman kurslarıyla yakından ilgili olan bu ders öğretmenlerinin yardımcısı olarak enstrüman öğretmenleriyle takviyesi, f) Kahramanlık ruh ve enerjisini takviye eden karakterdeki türkü ve marşların bir repertuarının öğretmenin eline verilmesi, g) Okulların boş zamanlarını faydalı geçirmek bakımından bilhassa okulların boş zamanlarına ayarlanabilecek şekilde İstanbul Teknik Üniversite ve Ankara Teknik 32 Öğretmen Okulu verici istasyonlarının enerji bakımından takviyesi ile gençliğin yetişmesi hizmetine göre programların düzeltilmesi, h) Müzik öğretmeni yetiştiren müesseselerde, adayların ayrıca müzik alet ve vasıtalarının onarım, akort ve bakımı hususunda bilgi ve meharetlere techizi, i) Öğretmen adaylarının behemehal ilk okul müzik derslerini de verebilecek yetenekte yetiştirilmesi ve mutlaka bir müzik aletini de çalabilecek hale getirilmesi (V. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 586). V. Milli Eğitim Şûrası, Milli Eğitim Bakanı Tevfik İLERİ’nin kapanış konuşması ve alınan kararların bakanlık makamınca onaylanmasından ve yapılacak çalışmaların sıralamasından sonra sona ermiştir. 4.2.6. VI. Milli Eğitim Şûrası 18-23 Mart 1957’de toplanan VI. Millî Eğitim Şûrası’nın üçüncü birleşiminde halk eğitimiyle ilgili konuşmalarda Salih Zeki Zorlutuna’nın söz aldığı toplantıda müzik eğitimi ve öğretimden bahsedilmiştir. Zorlutuna; halk eğitiminin sanat kurslarında faaliyet gösteren müzik alanının gelişiminden uzunca söz etmiş ve müzik öğretiminin halk eğitimi merkezlerinin programında yer almasının yarattığı olumlu sonuçları komisyonla paylaşmıştır (VI. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 125). Şûra’nın altıncı birleşiminde Arif ÖĞET yaptığı konuşmada müzik eğitiminden bahsetmiştir. ÖĞET; müzik eğitiminin sanat enstitüleri programında yer alması gerektiğini savunmuş, sanat enstitülerinde müzik derslerinin ayrı bir maddeyle ifade edilerek konulmasını istemiş ve bu önerilerini komisyona sunmuştur (VI. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 273). 33 VI. Milli Eğitim Şûrasında Müzik eğitimi ile ilgili en önemli gelişme şûrada alınan kararlarda yer almıştır ve bu gelişme müzik eğitimi açısından önemli bir uygulama olmuştur. Bu şûrada alınan kararlar şunlardır; 1- Yapı ve Sanat Enstitülerinin birinci devrelerinin ilk iki sınıfında atölye çalışmalarının o yaş çocuklarının özelliklerinin dikkate alınarak azaltılması, 2- Enstitü kısımlarının öğrenim sürelerinin üç yıla çıkarılarak sanat lisesi haline getirilmesi, 3- Bu okulların programlarının gözden geçirilerek, Yabancı Dil, Müzik, Beden Eğitimi derslerine de yer verilmesi, 4- İlkokul mezunları için çırak okulları açılması, 5- Tekniklerin sorumluluk ve görevlerini tespit eden mevzuatın yeniden ele alınması, 6- Gündüz teknik okullarının 2 yıl, akşam teknik okullarının 3 yıl öğrenim süresinin olması, 7- Bu okullarda günün ihtiyaçlarına göre şube açılması (Milli Eğitim Şûraları, 2006: 26). VI. Milli Eğitim Şûrası, Milli Eğitim Bakanı Prof. Ahmet ÖZEL’in kapanış konuşması ve alınan kararların bakanlık makamınca onaylanmasından ve yapılacak çalışmaların sıralamasından sonra sona ermiştir. 4.2.7. VII. Milli Eğitim Şûrası 5-15 Şubat 1962 yılında yapılan VII.Milli Eğitim Şûrası’nın birinci bölümünde yer alan Güzel Sanatlar, Opera ve Tiyatro bölümünde İstanbul’da ve Ankara’da bulunan Güzel Sanatlar Akademisinden bahsedilmiş, İstanbul’daki güzel sanatlar akademi binasının artan 34 talebe nazaran ihtiyaca uygun hale getirilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Bununla birlikte Türkiye’de tek olan güzel sanatlar akademisinin yeterli olmadığı en azından bir tane daha bu akademiden olması gerektiğinin ifade edilmesi müzik eğitimi açısından önemli bir gelişme olmuştur. Sanatı topluma yaymaya çalışmak için il ve ilçelerde küçük güzel sanat merkezleri oluşturulması gerektiği ve buralarda bulunan resim, müzik, tiyatro, bale bölümleri için bu branş öğretmenlerine çalışma imkanı oluşturulması gerektiği ifade edilmiştir (VII. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 125). VII. Milli Eğitim Şûrasında alınan kararlar içerisinde müzik eğitimi Devlet Konservatuarları, Güzel Sanatlar, Opera ve Tiyatro başlığı altında kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır ve bunlar özetle şu şekildedir; Devlet Konservatuarları; Şûra’nın bu bölümünde Ankara Devlet Konservatuarı’nın Devlet Müzik ve Temsil Akademisi haline getirilmesi için Koordinasyon Grubu’nun kanun hazırlanmasıyla ilgili teklifi Milli Eğitim Şûrasınca onaylanmıştır. Devlet Müzik ve Temsil Akademisine dönüştürülmesi düşünülen bu kurumun amacı şu şekilde ifade edilmiştir; “Bu kurum; üstün vasıfta sanatkârlar yetiştirecek, bilimsel araştırmalara imkân sağlayacak, yaratıcılık ve icracılık vasıflarını kazanmış olanlardan kendilerini öğretim ve eğitim kariyerine vakfedeceklere bu alanda gerekli bilgi ve tecrübeyi kazandıracak ve sanat kültürünün memleket ölçüsünde yayılıp (www.ttkb.gov.tr). 35 gelişmesine baş yardımcı olacak” Güzel Sanatlar; Bu bölümde Güzel Sanatlarla ilgili tüm alanların Güzel Sanatlar Müdürlüğünce yürütülmesi kararı alınmıştır. Güzel Sanatlar Akademisi Kanunu’nun hazırlanmasını sağlayan Koordinasyon Grubunun teklifi Milli Eğitim Şûrasınca onaylanmış ve kabul görmüştür. Bu teklife göre Güzel Sanatlar Müdürlüğü’nün ilgilendiği alanlar şunlardır; - Riyaseti Cumhur Senfoni Orkestrası - Halk Eğitiminde Güzel Sanatlar - Plastik Sanatların Gelişmesi - Sanatkârlarımızın Teşviki ve Korunması - Radyo ve Bölge Kültür ve Sanat Merkezleri (www.ttkb.gov.tr). Opera ve Tiyatro; 1- Opera ve Tiyatro bölümünde Koordinasyon Grubunca hazırlanan ve Millî Eğitim Şûrasınca kabul edilen teklifler uygun görülmüştür. 2- Koordinasyon Grubu, tiyatro ve opera bölümlerinin bugünkü şartlar içinde ayrılmasıyla ilgili geçmiş yıllardaki denemelerin olumlu sonuçlar vermediğini belirterek şimdilik ayrılmanın mümkün görülmediği üzerine uzlaşmış; her iki bölümün yeni bir opera binası ve atölyeleri yapılıp çok sayıda teknik eleman yetişinceye kadar birbirinden ayrılmamasını, opera bölümünün Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü Teşkilatı içinde kalmasını ve Devlet Tiyatrolarının Millî Eğitim Bakanlığına bağlı tüzel kişiliği haiz, tiyatro, opera, operet, bale ve çocuk tiyatrosu bölümlerini içeren bir Genel Müdürlük olmasını teklif etmiştir. 36 Bu tekliflere karşılık Milli Eğitim Şûrası ise Devlet Tiyatro ve Devlet Operasının ayrılmasını, buna ek olarak Devlet Operası bünyesinde Devlet Balesi’nin kurulmasını teklif etmiştir. Teklif edilen bu kanun tasarısının Talim Terbiye Kurulu Başkanlılığının sorumluluğu altında, Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü, Devlet Tiyatrosu Genel Müdürlüğü ve Devlet Konservatuarının yetkili temsilcileri tarafından hazırlanarak Talim ve Terbiye Kurulunun incelemesine sunulmasına karar verilmiştir. Yine bu şûrada İlköğretim Komitesi Raporu içerisinde Okul öncesi eğitimde müzik eğitiminden bahsedilmiş ve Okul öncesi eğitimde müzik ve şarkının önemi vurgulanmıştır. Raporda geçen madde; “Zaman zaman çocuklara mahsus örnek resimli kitaplar, hikaye ve masallar, müzik ve şarkılar ve terbiyevi oyun araç ve gereçlerini gösteren sergiler tertiplemek” şeklinde oluşmuştur (Doğan, 1986: 42). VII. Milli Eğitim Şûrasında İlkokulu bitirdikten sonra, herhangi bir sebeple ortaokula gidememiş 12-16 yaş arasındaki genç kızlara yönelik Kız İş Okullarının haftalık ders dağıtım çizelgesi düzenlenmiştir ve bu ders dağıtım çizelgesinde müzik dersi 1.yıl yer almamış, 2. yıl 1 saat olarak yer almıştır. Ayrıca bu okulun müfredat programında müzik dersinin amacı şu şekilde oluşmuştur; “Müzik eğitimini yerli ton, ritim ve melodileri üzerine kurmak öğrenciye ilk müzik anlayış ve sevgisini bu yolla kazandırmak, öğrencinin sesini eğitmek, öğrenciyi kolay bir halk türküsünü deşifre edecek hale getirmek.” Yedinci Milli Eğitim Şûrası, Milli Eğitim Bakanı Hilmi İNCESULU’nun kapanış konuşması ve alınan kararların bakanlık makamınca onaylanmasından ve yapılacak çalışmaların sıralamasından sonra sona ermiştir. 37 4.2.8. VIII. Milli Eğitim Şûrası 28 Eylül-3 Ekim 1970 yılında yapılan VIII. Milli Eğitim Şûrası’nın İlköğretim başlığı altında ilkokullarda okutulan dersler açıklanmış ve bu dersler içerisinde müzik dersi ilkokulların 1. sınıfından 5. sınıfına kadar olan devresinde zorunlu okutulan dersler arasında yer almıştır (VIII. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 18-19). Şûra’nın Ege bölgesi toplantı raporunda müfredat programlarının yeniden gözden geçirilmesi gerektiği, okul yapıları, ders araçları, kitaplık, atölye, konferans salonu gibi maddi imkanların hazırlanmasının hızlandırılması gerektiği ve özellikle beden eğitimi, müzik, resim ve yabancı dil öğretmenlerinin yetiştirilmesine önem verilmesi gerektiği ifade edilmiştir (VIII. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 104). VIII. Milli Eğitimi Şûra’sında müzik eğitimiyle ilgili en önemli gelişme yeni orta okul ders dağıtım çizelgesi taslağında oluşmuştur. Bu taslağa göre; müzik dersi hem zorunlu dersler içerisine dahil edilmiş, hem de seçmeli dersler içerisine dahil edilmiştir. Orta okulların 1., 2. ve 3. sınıflarında müzik dersi zorunlu ve seçmeli ders olarak birer ders saati olarak belirlenmiştir. Bu okullarda ders süreleri 45’er dakika, çift öğretim yapanlarda ise 40’ar dakika olarak ifade edilmiştir (VIII. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 141). Bunun dışında müzik eğitimiyle ilgili net bir ifadeye rastlanmamaktadır. Seçmeli dersler içerisinde yer alan müzik çalışmalarına isteyen her öğrencinin yönlendirilmesi gerektiği ifade edilmiştir. VIII. Milli Eğitim Şûrası, Milli Eğitim Bakanı Prof. Dr. Orhan OĞUZ’un kapanış konuşması ve alınan kararların bakanlık makamınca onaylanmasından ve yapılacak çalışmaların sıralamasından sonra sona ermiştir. 38 4.2.9. IX. Milli Eğitim Şûrası 24 Haziran-4 Temmuz 1974 tarihlerinde toplanan IX. Milli Eğitim Şûrasının incelenmesiyle ilgili sunulan raporun 31. maddesinde müzik adından açıkça bahsedilmemiş olsa da bu maddenin “c” bölümünde beceriye yönelik derslerden bahsedilmiş ve bu derslerin altıncı sınıftan ortaöğretimin sonuna kadar bütün programlarda bulunması uygun görülmüştür (IX. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 53). IX. Milli Eğitim Şûrasında ortaokul programının nitelikleri tanımlanmış ve bu programda dersler ortak dersler ve seçmeli dersler olarak iki gruba ayrılmıştır. Ortak dersler içerisinde müzik dersi VI., VII. Ve VIII. Sınıflarda birer saat, seçmeli derslerde ise tüm sınıflarda dört saat olarak tanımlanmıştır (IX.Milli Eğitim Şûrası, 1991: 77). Bu şûrada branş öğretmenlerinin formasyonu tanımlanmış ve bu tanıma göre temel eğitim kurumlarının verimli olarak işletilmesi ve öğretmenlerin mecburi ders saatlerini tamamlamalarının sağlanabilmesi için, temel eğitim öğretmen adaylarının esas dal ve yardımcı dal seviyelerinde olabilmeleri için özel alan eğitimi görmüş olmaları gerekmektedir. Bundan dolayı öğretmen yetiştiren kurumlarda özel alan eğitimi esas dal ve yardımcı dal olmak üzere iki ayrı programla verilmektedir. Bu programlar arasında müzik alanı da özel alan eğitimi gerektiren dallar arasında sayılmıştır (IX. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 142). Trabzon bölge toplantısının raporunda resim, müzik, beden eğitimi gibi derslerden öğrencilere başarısız not verilmemesi, ancak grup içerisindeki başarılarının derecelendirilmesi gerektiği sunulmuştur (IX. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 219). İkinci komisyon raporunda seçmeli dersler adı altında adı altında yer alan müzik dersi, yüksek öğretime veya hayata yönelik ortaöğretim programları halinde düzenlenebileceği gibi, bazı okullar, seçmeli dersler yerine doğrudan doğruya bu dallardan birine veya birkaçına ağırlık veren liseler halinde de kurulabilir olarak ifade edilmiştir. Bu durum müzik eğitimi açısından önemli bir gelişim olmuştur (IX. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 261). 39 Şûra sonunda raporlar ve görüşlerle ilgili alınan kararlar oluşmuş ve bu kararlar sonucunda müzik dersi ortak dersler ve seçmeli dersler adı altında tanımlanmıştır. Yukarıda bahsedilen ders dağıtım çizelgeleri kabul edilmiş ve müzik dersi orta okul sınıflarının her kademesinde zorunlu ve seçmeli olarak yer almıştır (IX. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 281). Yapılan toplantı sonucunda alınan kararlarda ilkokul ve ortaokulun amaçları tanımlanmış, ortak dersler belirtilmiştir. Müzik dersi ortak dersler içerisinde yer almıştır ve bu karar şu şekildedir “Ortak dersler, öğrencilere temel nitelikte genel kültür veren ve her öğrencinin alması gereken derslerdir. Bu dersler şunlardır: Türkçe, matematik, sosyal bilgiler, fen bilgisi, yabancı dil, sanat ve iş eğitimi, müzik, beden eğitimi ve ahlâk” (www.ttkb.gov.tr). Bunun yanı sıra seçmeli derslerin amaçları belirtilmiş ve güzel sanatlar eğitimi 3 yıl olarak tanımlanmıştır. Ortaokul haftalık ders dağıtım çizelge taslağında müzik dersi VI, VII ve VIII. Sınıflarda birer saat olarak belirlenmiştir. Ortaöğretimin ortak dersler programında müzik dersi tanımlanmamış, Yükseköğretime hazırlayan programların seçmeli dersleri içerisinde “koro” dersi 3 yıl olarak tanımlanmıştır. Bütün liselerin (Fen ve Matematik programı uygulayanlar hariç) haftalık ders dağıtım çizelgesi taslağında (karar 50) müzik dersi seçmeli dersler arasında sayılmış ve müzik dersinin yanı sıra resim ve yabancı dil dersi de seçmeli derslere dahil edilmiştir (www.ttkb.gov.tr). Bütün Liselerde uygulanacak haftalık ders dağıtım çizelgesinde seçmeli ders olan müzik, resim ve yabancı dil dersleri IX. yılda 2 saat, X.yılın Fen bölümünde 2 saat, XI. yılın Fen ve Edebiyat bölümlerinde 1’er saat olarak tanımlanmıştır. Bunun dışında IX. Milli Eğitim Şûrasında alınan kararlar içerisinde müzik eğitimiyle ilgili herhangi bir madde yer almamıştır (www.ttkb.gov.tr). 40 IX. Milli Eğitim Şûrası, Milli Eğitim Bakanı Mustafa ÜSTÜNDAĞ’ın kapanış konuşması ve alınan kararların bakanlık makamınca onaylanmasından ve yapılacak çalışmaların sıralamasından sonra sona ermiştir. 4.2.10. X.Milli Eğitim Şûrası 23-26 Haziran 1981 tarihinde toplanan X. Milli Eğitim Şûrası’da Sistem Komisyonu tarafından sunulan ve genel kurulca oylanarak kabul edilen raporun “Temel Eğitimin Amaçları” başlığı altında, müzik dersi genel kültür dersleri arasında sayılmış ve temel eğitimin ilk beş sınıfında öğretmenlik yapacakların %75 oranında genel kültür, müzik, beden eğitimi v.b. alanında derinleşme, %25 oranında öğretmenlik bilgisi ve uygulama ile yetiştirilmesi gerektiği ifade edilmiştir (X. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 77). X.Milli Eğitim Şûrası’nın ikinci günü yapılan konuşmalarda söz alan Hamdi TURGUT müzik öğretimcileri açısından önemli bir noktaya değinmiştir. Müzik, beden eğitimi ve resim gibi branş öğretmenlerinin üç yıllık eğitimden gelmelerinden dolayı kendini geliştirici master ve doktora gibi eğitimi yapamadıklarından bahsetmiş ve bu branşların yüksek okul bünyesi içerisinde ve kendi içinde kariyer, akademik unvanlarını yürütebilecek müesseseler olarak kalmalarını tavsiye etmiştir. Turgut’a göre bu branşlardaki öğretmenlerin kendileri gibi öğretmen yetiştirebilmeleri için bu okulların öğrencilerin üstünde bir eğitimden geçmiş olması gerekmektedir. Bundan dolayı bu bölümler diğer branşlar gibi üniversite bünyesinde yer almalıdır (X. Milli Eğitim Şûrası, 1991: 243). X.Milli Eğitim Şûrasında genel kurulca oylanarak kabul edilen önerilerden biri de müzik dersi öğretim programını kapsamaktadır. Bu öneriye göre 1, 2 ve 3. sınıfların müzik dersleri sınıf öğretmenleri tarafından, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıfların müzik dersleri ise müzik öğretmenleri tarafından karşılanacaktır (Gündoğdu, 2006: 72). 41 “Eğitim Programları Komisyonu Raporu” hakkında genel kurul görüşmelerinde söz alan Toroslu BELEN haftada bir saat olan müzik dersinin yeterli olmadığını ifade etmiştir. Bütün öğretim yılında 32 saat olan müzik dersinin amacına ulaşamadığını ifade etmiş ve bundan dolayı ilkokul ve orta öğretim kısmında müzik ders saatlerinin 2 saate çıkarılmasını önermiştir. Divan başkanlığına yapılan önergede ilk ve orta okullarda haftada 1 saat olan müzik dersi amacına ulaşamadığından haftada en az 2 saate çıkarılması önerisi ve ders dışı çalışmalar için, Beden eğitimi öğretmenlerine verilen 6 saatlik ders ücretinin, aynı çalışmaları yapan müzik öğretmenlerine de verilmesi oy birliğiyle kabul edilmiştir (X. Millî Eğitim Şûrası, 1991: 304). Ancak 1988 İlkokul Programı’nda Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 21.4.1986 tarih ve 91 sayılı kararı ile kabul edilen ve 8.9.1986 tarih ve 2216 sayılı tebliğler dergisinde yayımlanan ilkokul haftalık ders dağıtım çizelgesinde (İlkokul Programı, 1988, 811), Müzik dersine 1, 2, 3, 4 ve 5. sınıflarda haftada birer saat ayrıldığı görülmektedir. Yapılan toplantı sonucunda X. Milli Eğitim Şûrasında alınan kararların sayısı 32 olmuştur ancak alınan bu kararlar içerisinde müzik eğitimiyle ilgili herhangi bir madde yer almamıştır (www.ttkb.gov.tr). 4.2.11. XI. Milli Eğitim Şûrası 8-1 Haziran 1982 tarihinde yapılan XI. Maarif Şûrası’nda müzik eğitimi ile ilgili herhangi bir görüş ifade edilmemiş ve karar alınmamıştır 4.2.12. XII. Milli Eğitim Şûrası 18-22 Temmuz 1988 yılında yapılan XII. Millî Eğitim Şûrası’nın Türk Eğitim Sistemi komisyonunun Öğrenci Başarısının Değerlendirilmesi komisyonunda Prof. Dr. İhsan Doğramacı’nın konuşmasından sonra söz alan oturum Başkanı’nın verdiği teklif 42 müzik eğitimiyle ilgili olmuştur ve yapılan teklif şu şekildedir; “Beden eğitimi ve müzik dersi mecburi olmalıdır. Türkçe ve Tarih dersleri yeniden düzenlenmelidir” (XII. Milli Eğitimi Şûrası, 1989: 270). XII. Millî Eğitim Şûrası’nın öğretmen yetiştirmeyle ilgili bölümünde komisyonun sunduğu raporun öğretmenlerin hizmet öncesi yetiştirilmesi bölümünün “e” maddesinde Eğitim Fakültelerinin Beden Eğitimi, Resim ve Müzik Eğitimi bölümlerine öğretmen liselerinden mezun olan öğrencilerin ÖSS yetenek sınavı ile alınması gerektiğinden bahsedilmiş ve bu öneri alınan kararlar içerisinde yer almıştır (XII. Milli Eğitim Şûrası, 1989: 290-291). Bu raporun ardından konuşmacılar arasından söz alan Ahmet Şahin; Müzik öğretmenlerinin okullarda halk müziği okumadığını ifade etmiştir. Şahin’e göre Anadolu köylü ve kasabalı çocuğa en iyi hitabeden müzik türü budur ve müzik öğretmenlerinin üniversitelerde bu müzik türünü öğrenmeleri sağlanmalıdır (XII. Milli Eğitimi Şûrası, 1989: 303). Şûra’nın Eğitimde Yeni Teknolojiler bölümünde müzik eğitimiyle ilgili herhangi bir öneri ve düşünce söylenmemiştir. Alınan kararlarda da müzik eğitimini ilgilendiren bir madde olmamıştır. Başka bir oturum maddesi olan öğretim programlarının teklifler bölümünün 15. maddesinde müzik eğitiminden bahsedilmiştir ve bu madde şu şekildedir. “Resim ve Müzik gibi uygulamalı sanat derslerinin programları geliştirilmeli, Sanat Tarihi dersleri, Resim, Müzik, Türk ve İslam sanatları bilgisini de içine alacak şekilde ve Sanat Kültürü kazandıracak ölçüde yeniden geliştirilmelidir” bu madde alınan kararlar içerisinde de yer almıştır (XII. Millî Eğitim Şûrası, 1989: 510). Şûra’nın Öğretim Programları Komisyonunun müzik dersiyle ilgili aldığı karar şu şekilde olmuştur; “Karar-19: Sanat Tarihi, Resim ve Müzik dersleri programlarının; Türk 43 ve İslâm Sanatları Bilgisini de içine alacak ve sanat kültürü kazandıracak şekilde yeniden geliştirilmesi” (XII. Millî Eğitim Şûrası, 1989: 570). Bunun dışında şûra’ya katılan katılımcılar müzik eğitimiyle ilgili herhangi bir görüş ve düşünce ifade etmemiş ve XII. Milli Eğitim Şûrasında müzik eğitimiyle ilgili başka bir karar alınmamıştır. 4.2.13. XIII. Milli Eğitim Şûrası 15-19 Ocak 1990 tarihinde yapılan XIII. Millî Eğitim Şûrası’nda alınan kararlarda özel olarak müzik eğitiminden bahsedilmemiş; müzik eğitimini de kapsayan sanat eğitimiyle ilgili karar şu şekilde ifade edilmiştir. “Sosyal kültürel kurs programları içerisinde sanat eğitimine de ağırlık verilmelidir” Bunun dışında herhangi bir karar alınmamıştır (www.ttkb.meb.gov.tr). 4.2.14. XIV. Milli Eğitim Şûrası 27-29 Eylül 1993 tarihinde yapılan XIV. Millî Eğitim Şûrası’nda ağırlıklı olarak eğitim yönetimi, eğitim yöneticiliği ve okul öncesi eğitim konuları görüşülmüş ve bu konularla ilgili komisyonlar oluşturulmuş; fakat bu oluşturulan komisyonlarda müzik eğitimi ile ilgili herhangi bir konu yer almamıştır (XIV. Millî Eğitim Şûrası, 1993). 4.2.15. XV. Milli Eğitim Şûrası 13-17 Mayıs 1996 tarihinde yapılan XV. Millî Eğitim Şûrası’nın “İlköğretim ve Yönlendirme Komisyon Raporu”nda spor ve sanat eğitimine önem verilmesi gerektiğinden 44 bahsedilmiş ve bu eğitime ders dışı etkinliklerle ağırlık kazandırılması gerektiği vurgulanmıştır. Ayrıca müzik, resim, beden eğitimi ve din kültürü ve ahlak bilgisi derslerinin notla değerlendirilmemesi gerektiği kararı yer almıştır (XV. Millî Eğitim Şûrası, 1996: 118). XV. Millî Eğitim Şûrası’nda söz alan Nâzım BİLGİN yönetmeliğin 12.maddesinde yer alan müzik, resim, beden eğitimi ve din kültürü ve ahlak bilgisi derslerinin notla değerlendirilmemesi mevcuttur ibaresinin değiştirilmesini teklif etmiştir. Bilgin; yaptığı konuşmada bu derslere giren öğretmenlerin öğrencilere karşı durumuyla ilgili kaygılarını dile getirmiştir (XV. Millî Eğitim Şûrası, 1996: 130). Aynı şûra’da söz alan M. Altan ARABACIOĞLU; Nazım Bilgin’in konuşmasına benzer bir konuşma yapmıştır ve aynı şeyi teklif etmiştir. Arabacıoğlu; “temel eğitim programlarında yer alan resim-iş, müzik, beden eğitimi derslerinde öğrenciler, 6.sınıftan itibaren kabiliyetlerine göre yönlendirilmeli, ödüllendirme de ders bazında yapılmalıdır” ifadesini kullanmış ve genel kurula bu şekilde değiştirilmesi için teklifte bulunmuştur (XV. Millî Eğitim Şûrası, 1996: 157). Resim, müzik, beden eğitimi, din kültürü ve ahlak bilgisi derslerinin notla değerlendirilmemesiyle ilgili kararın rapordan çıkarılması önerisi kurula sunulan oylama kabul edilmiştir (XV. Millî Eğitim Şûrası, 1996: 190). Yapılan toplantı sonucunda ilköğretim ve yönlendirme başlığı altında alınan kararların 24. ve 26. sı sanat ve müzik eğitimiyle ilgili olmuştur. Bu kararlara göre sanat eğitimine önem verilmeli, bunun yanı sıra Müzik, Resim, Beden Eğitimi ve Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi derslerinin notla değerlendirilmesine devam edilmelidir. Bunun dışında müzik eğitimiyle ilgili herhangi bir karar alınmamıştır (www.ttkb.gov.tr). 4.2.16. XVI. Milli Eğitim Şûrası 22-26 Şubat 1999 tarihinde yapılan XVI. Millî Eğitim Şûrası’nda Mesleki ve Teknik Eğitimin Orta Öğretim Sistemi Bütünlüğü İçinde Ağırlıklı Olarak Yeniden 45 Yapılandırılması ile ilgili alınan kararların 49.maddesinde bazı engelli grupların özel yetenekleri göz önünde bulundurularak mesleki eğitim programları geliştirilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Bu yetenekler içerisine görme engelliler için masörlük ve müzik öğreticiliği dahil edilmiştir. Bunun dışında müzik eğitimiyle ilgili herhangi bir şey konuşulmamıştır (XVI. Millî Eğitim Şûrası, 1999: 184). 4.2.17. XVII. Milli Eğitim Şûrası 13-17 Kasım 2006 tarihinde yapılan XVII. Millî Eğitim Şûrası’nda, görüşülen konular içinde müzik eğitimine değinilmemiş olup, Kademeler Arası Geçişler, Yönlendirme ve Sınav Türk Milli Eğitim Sisteminde Sistemi“ komisyon raporunun Üstün Zekâlı ve Üstün Yetenekli Çocuklar bölümünün 6. maddesinde ve aynı komisyonun alınan kararların 20.maddesinde Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi ve Spor Lisesi v.b. ortaöğretim kurumlarına öğrenci alımı, yetenek ağırlıklı iki kademeli sınavla yapılmalıdır” ibaresi yer almıştır. Bunun dışında müzik eğitimiyle ilgili herhangi bir görüş ve karar alınmamıştır (XVII. Milli Eğitim Şûrası, 2007: 170). 4.2.18. XVIII. Milli Eğitim Şûrası 05-10 Kasım 2010 yılında yapılan XVIII. Millî Eğitim Şûrası’nda, görüşülen konular arasında müzik eğitimiyle ilgili düşünceler ve konuşmalar şûra gündeminin Spor, Sanat, Beceri ve Değerler Eğitimi başlığı altında ele alınmıştır. Bu komisyonda söz alan Ahmet Sevgi; Mesleki Teknik Öğretmen olmasına rağmen bu komisyonda görev almaktan dolayı rahatsızlığını ifade etmiş ve Talim ve Terbiye Kurulu’nun artık resim, müzik ve beden eğitimi öğretmenlerinden üye ataması gerektiğini komisyon başkanına iletmiştir. Bu şekilde üye ataması yapılmadığında bu alanların yetim kaldığını ve bu alanlarla ilgili görüş ve düşüncelerin yetersiz olduğunu söylemiştir (XVIII. Milli Eğitim Şûrası, 2010: 14-15). 46 Bu komisyonda söz alan bir diğer katılımcı Nizamettin Çetinkaya ilköğretim çağında haftalık bir saat olan müzik, resim dersini yetersiz görmüş ve liselerde seçmeli olan müzik, resim derslerinin durumundan dolayı rahatsızlığını ifade etmiştir. Çetinkaya’ya göre sanat yapabilmek için belirli bir zekaya sahip olunması gerekir ve bu zekanın da gelişmesi için resim ve müzik derslerinin ilköğretim çağında bir saatten fazla olması, Liselerde ise zorunlu ders olması gerekmektedir. Hatta Çetinkaya bu düşüncesini şu şekilde örneklemiştir: “Dünyadaki en büyük altı fizikçi keman çalmıştır. Eğer siz bir kişinin yaratıcı yönünü geliştirmezseniz o kişi işte Yalova depremi gibi iki günde çöker. Estetik yönden Türkiye’de mimari özellik var mı? Türkiye’nin mimari özelliği varken yok edilmiş durumda yani kendi kültürel değerlerimize sahip çıkamamanın bir yansımasıdır bu. Bunun nedeni de sanat eğitiminin yetersiz oluşudur” (XVIII. Milli Eğitim Şûrası, 2010: 2324). Bir başka katılımcı olan İsmail Göğüş; Öğretmen yetiştiren Yükseköğretimdeki güzel sanatlar alanının ilköğretim ve ortaöğretime göre hazırlanması gerektiğini ifade etmiştir. Müzik öğretmenlerinin öğrendiği ve kullandığı enstrümanların, okullarda kullanabileceği enstrümanlar olması gerektiğini söylemiş ve buna örnek olarak yükseköğretimde korno öğrenmiş bir müzik öğretmeninin bunu ilköğretimde kullanamayacağını belirtmiştir (XVIII. Milli Eğitim Şûrası, 2010: 29). Yapılan toplantı sonucunda katılımcıların görüş ve düşünceleri doğrultusunda müzik ve sanat eğitimiyle ilgili şu kararlar alınmıştır; 1- Toplumda hayat boyu öğrenme kapsamında; sanat eğitimi ile sportif nitelikli bilgi ve becerileri kazandırmak amacıyla halk eğitim merkezlerinde daha fazla kurs açılmalıdır. Halk eğitim merkezleri altyapı ve öğretmen açısından güçlendirilerek bu kurslara kaynak ayrılmalıdır. 2- Şans oyunlarının hâsılatından, okul spor ve sanat faaliyetleri için pay ayrılması konusunda mevzuatta düzenleme yapılmalıdır. 47 3- Normal eğitim yapan sosyal bilimler, fen ve Anadolu liseleri gibi ortaöğretim kurumlarında 45 dakika olan ders saatleri, spor, sanat ve beceri eğitimine daha fazla zaman ayrılması için 40 dakika olarak düzenlenmelidir. 4- İki farklı disiplin anlayışı olan güzel sanatlar lisesi ve spor liseleri ayrı okullar olarak faaliyet göstermeli ya da aynı isim altında farklı binalarda faaliyet gösterme zorunluluğu olan bir yapıya dönüştürülmelidir. 5- Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı ile öğretim dairelerinde sanat alanı uzmanlarının görev yapacağı birimler kurulmalıdır. 6- Güzel sanatlar eğitiminde üniversiteler düzeyinde gözlenen ve farklı yapılanmalardan kaynaklanan dağınıklık YÖK aracılığıyla giderilmelidir. 7- Güzel sanatlar ve spor liselerine alınacak alan öğretmeninin seçimi uzman jüri üyeleri tarafından yapılmalı ve devlet konservatuvarı mezunlarının çalgı dersi öğretmeni olabilmeleri için gerekli düzenleme yapılmalıdır. 8- “Sanat İnsanı Yetiştirme Projesi” ve “Değerler ve Eğitimi Projesi” hazırlanarak uygulamaya konulmalıdır. 9- Beş Yıllık Kalkınma Planlarının hazırlanmasında kurulan komisyonlara Sanat Eğitimi İhtisas Komisyonu da ilave edilmelidir. 10- Sanat eğitimi öğretmenlerinin niteliklerinin artırılması amacıyla, periyodik olarak hizmet içi eğitim faaliyetlerine alınmaları sağlanmalıdır. 11- İlköğretim düzeyinde görsel sanatlar ve müzik ders saatleri yeni öğretim yöntem ve teknikleri de dikkate alınarak artırılmalı ve bu dersler ortaöğretimde zorunlu ders hâline getirilmelidir. 12- Ders dışı eğitim çalışmaları, 2010/49 sayılı genelgeyle okulun bir ders yılındaki toplam ders saat sayısının % 5’lik dilimiyle sınırlandırılmıştır. Bu sınır kaldırılmalı ve ders dışı faaliyetlerin yapılması için okul müdürünün onayı yeterli olmalıdır. 13- İlköğretim ve ortaöğretim kurumlarında sanat ve beceri amaçlı derslerin daha etkin işlenmesi amacıyla yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları vb. 48 ilgili kurum/kuruluşlardan eleman desteği alınabilmesi ve iş birliği sağlanabilmesi için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. 14- İlköğretimin bütün sınıflarında görsel sanatlar, beden eğitimi ve müzik dersleri, not yerine “yeterli, geliştirilebilir” gibi ifadelerle değerlendirilmelidir (www.ttkb.gov.tr). Sonuç olarak; Şûra kararlarının incelenmesinde katılımcıların müzik eğitimiyle ilgili düşünce ve önerileri bugüne kadar yapılan aşağı yukarı bütün şûralarda yer almış; ancak alınan kararlar kısmında ve uygulamalarında bu düşünce ve önerilerin tamamı yer almamıştır. Bu durum okullardaki müzik eğitiminin ve sanatsal eğitimin istenilen düzeye gelememesinde başrol olmuştur. Şura toplantılarında müzik eğitimi ile ilgili alınan önemli kararlar Çizelge-2’de özet olarak sunulmuştur. 49 Çizelge-2.Cumhuriyetten Günümüze Şûralarda Müzik Eğitimiyle İlgili Alınan Önemli Kararlar Şurada alınan önemli kararlar Şûra Kademe Seçmeli/Zorunlu Ders saati İçeriğiyle Öğretmen önerisi olması önerisi önerisi ilgili öneri yetiştirme Diğer ile ilgili öneri 1939 1943 Ortaokul - - - - - - - Ahlakla - - - - ilişkilendirme Kız Müfredat Enstitüleri Programı 1946 Zorunlu İlkokul 2 ve Ortaokul 1949 - Müfredat Müzik Programı Çalması 2 3.sınıflar İlkokul Okul Şarkıları 2+2+1 1, 1953 Aleti Zorunlu 1 ve Öğretmen 1948 Okulları’nın programının ayrılması aynen uygulanması Müfredat Sanat Enstitüleri - Programı 1957 Zorunlu Halk Eğitimi Kursları Devlet Konservatuarı, Güzel 1962 Kız İş Zorunlu 2.yıl 1 saat Okulları Sanatlar, Müfredat Opera Programı - 1970 Ortaokul Zorunlu+Seçmeli 1 Müfredat Önem Programı verilmesi Tiyatro - 50 ve 1974 Ortak 1+Tüm Müfredat Dersler+Seçmeli Sınıflarda 4 Programı Ortaokul Liselerde seçmeli toplam - saat 5 saat Müzik Dersleri 1981 İlkokul ve Zorunlu Müzik Müfredat 2 - Tarafından Programı Ortaokul Öğrt. Sosyal ve Kültürel 1982 - - - - - Faaliyetlere Öğretmeye Yönelik Yetenek 1988 İlköğretim Sınavı Zorunlu - - Alınması ile - 1990 - - - - - - 1993 - - - - - - Temel Eğt. Yönlendirme Notla Programları Değerlendirme 1996 1999 - - - - - - - Güzel Sanatlar Lisesi Alımı 2006 - - - - - İlköğretim Beceri ve Lise 2010 Zorunlu 1 saatten fazla 51 Zekanın Gelişimi Değerler - Eğitimi. ve 4.3.CUMHURİYET DÖNEMİNDE İLKÖĞRETİM KURUMLARINDA MÜZİK EĞİTİM PROGRAMLARI Cumhuriyet ilanından günümüze kadar ilköğretimde 10 (on) program uygulanmış ve bu programlar şunlardır; - 1924 İlkokul Programı - 1926 İlkokul Programı - 1936 İlkokul Programı - 1939 Köy İlkokul Programı - 1948 İlkokul Programı ve Köy İlkokul Programı - 1962 İlkokul Programı - 1968 İlkokul Programı - 1997 İlkokul Programı - 2005 İlköğretim Programı - 2010 ilköğretim programı 4.3.1.1924 İlkokul Programı Bu programla, Osmanlı döneminde altı yıl olan ilkokul süresi beş yıla indirilmiş, böylelikle devreler ortadan kaldırılıp beş sınıf bir bütün olarak ele alınmıştır. Bu dönemde hükümet tarafından ilkokulların karma olması kararı alınmış ve kızların erkek ortaokullarına devamı serbestleşmiştir. Bu programın Cumhuriyet öncesi programlardan temel farkı çok az sayıda derslerin eklenmesi, değiştirilmesi ve bazı ders konularının Cumhuriyet yönetimine uyarlanmasıdır. 1924 programında dersler birbiriyle bağlantılı değil bağımsız olarak ele alınmıştır (Sakaoğlu, 2003: 176). 52 Bu programa göre haftalık ders dağıtım çizelgesi aşağıda sunulmuştur. Çizelge-3.1924 İlkokul Programı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi DERSLER 1.SINIF 2.SINIF 3.SINIF 4.SINIF 5.SINIF Elifbe Türkçe Kıraat(İnşat 12 ve - - - - - 4 3 2 2 2 2 1 1 Temsil) İmla Tahrir - 1 - 2 2 Sarf - - - 1 1 Yazı(Sülüs-Rik’a) - 2 1 1 1 Kur’an-ı Kerim ve Din Dersleri - 2 2 2 2 Hesap 2 3 3 3 2 Tarih - - 1 2 2 Coğrafya - - 1 2 2 Tabiat Tetkiki, Ziraat, Hıfzısıhha 3 3 2 2 2 Musahabat-ı Ahlakiye ve Malumat-ı 1 1 1 1 1 Vataniye Resim 2 2 2 2 2 El İşleri 2 2 2 2 - Musiki 2 2 2 1 1 Terbiye-i Bedeniye 2 2 2 1 1 TOPLAM 26 26 26 26 26 Kaynak: Çelenk, Tertemiz ve Kalaycı, 2000. 53 4.3.2.1926 İlkokul Programı Bu programa göre haftalık ders dağıtım çizelgesi aşağıda sunulmuştur. Çizelge-4.1926 İlkokul Programı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi I.DEVRE DERSLER II.DEVRE 1.SINIF 2.SINIF 3.SINIF 4.SINIF 5.SINIF Alfabe 10 - - - - Kıraat - 4 4 3 3 İmla - 2 2 1 1 Tahrir - 2 2 2 2 Gramer - - - 1 1 El yazısı - 2 2 1 1 Din Dersi - 3 2 1 1 Hayat Bilgisi 4 4 4 - - Hesap Hendese 4 4 5 5 5 Tarih - - - 2 2 Coğrafya - - - 2 2 Tabiat Dersleri - - - 2 2 Eşya Dersleri - - - - 2 Yurt Bilgisi - - - 2 1 Resim-El İşi 4 4 4 2 2 Musiki 2 2 1 1 1 Jimnastik 2 2 2 2 2 TOPLAM 26 26 26 26 26 Ev İdaresi - - - (1) (1) Dikiş - - - (1) (1) Türkçe Kaynak: Çelenk, Tertemiz ve Kalaycı, 2000. 54 Bu program iki farklı şekilde ele alınmıştır. Genel programda dersler 26 saat, Üç Sınıflı Köy Mekteplerinde ise 24 saat olarak düzenlenmiştir. 1926 programında musiki dersi 1. ve 2. sınıflarda 2 (iki)’şer saat; 3. , 4. ve 5. sınıflarda 1 (bir)’er saat olarak yer almış ve haftada toplam 7 (yedi) saat olarak işlenmiştir. Üç sınıflık köy mektepleri programında ise musiki dersine yer verilmemiştir (Fer, 2005: 5-6). 4.3.3.1936 İlkokul Programı 1926 programının günün ihtiyaçlarına göre yeniden düzenlenmesiyle oluşan bu programın en önemli özelliklerinden biri milli bir nitelik taşımasıdır. Programın yeni felsefesi yeni nesillere Cumhuriyet rejimini benimsetmektir. “Ulusal Eğitim” ilkelerine yer verilen programda “İlkokulun Eğitim ve Öğretim İlkeleri” üzerinde durulmuştur (Fer, 2005: 6). Bunun yanı sıra Milli eğitimin amaç ve ilkelerine ilk defa bu programda geniş olarak yer verilmiş ve eğitim-öğretimde çocukların gelişim özelliklerinin göz önünde bulundurulması düşünülmüştür (Kalaycı, 2004: 36). 55 Bu programa göre haftalık ders dağıtım çizelgesi aşağıda sunulmuştur. Çizelge-5.1936 İlkokul Programı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi I.DEVRE II.DEVRE DERSLER 1.SINIF 2.SINIF 3.SINIF 4.SINIF 5.SINIF Türkçe 10 7 7 6 6 Tarih - - - 2 2 Coğrafya - - - 2 2 Yurt Bilgisi - - - 2 1 Tabiat Bilgisi - - - 3 3 Aile Bilgisi - - - 2 2 Hayat Bilgisi 5 6 7 - - Hesap Hendese 4 4 4 4 5 Resim-İş 4 4 4 2 2 Yazı - 2 1 1 1 Müzik 1 1 1 1 1 Jimnastik 2 2 2 1 1 TOPLAM 26 26 26 26 26 Kaynak: Çelenk, Tertemiz ve Kalaycı, 2000. Müzik dersi açısından 1936 İlkokul Programı müfredatı, şehir okulları ve köy okulları olarak ikiye ayrılmış ve şehir okullarında yer alan derslerin haftalık toplam saati 26 saat olup, bu program içinde müzik dersi bütün sınıflarda 1 (bir)’er saat olarak ele alınmıştır ve toplamda haftalık 5 (beş) saat olarak işlenmiştir. Köy okullarında ise müzik 56 dersine yer verilmemiştir. 1924 programına göre ders saatlerinde bir azalma gözlenmektedir (Sakaoğlu, 2003: 215). 4.3.4.1939 Köy İlkokul Programı 1939 yılında uygulamaya konan bu programda, köylerde verilen eğitimin kalitesini arttırıp, kent çocuklarıyla eşitliği sağlamak için üç sınıflı ve tek eğitmenli olan köy okulları beş yıla çıkarılmış; Türkçe, Matematik, Geometri, Tarih, Coğrafya, Yurt Bilgisi ve Resim derslerinin içerikleri bu amaçla kent ilkokullarındaki programa benzer hazırlanmıştır. Bunun yanında Hayat Bilgisi, Tabiat Bilgisi, İş ve Ziraat derslerinin içerikleri köy şartlarına uygun ve uygulamalı olarak hazırlanmıştır ancak bu programda müzik dersine yer verilmemiştir (Fer, 2005 :7). Çizelge-6.1939 İlkokul Programı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi DERSLER 1.SINIF 2.SINIF 3.SINIF 4.SINIF 5.SINIF Hayat Bilgisi 3 3 4 - - Türkçe 10 9 8 5 5 Tarih - - - 2 2 Coğrafya - - - 2 2 Yurt Bilgisi - - - 1 1 Tabiat Bilgisi - - - 2 2 Aile Bilgisi - - - 1 1 Aritmetik(Geometri) 4 4 3 3 3 Resim 1 1 1 1 1 Müzik - - - - - Yazı - 1 1 1 1 TOPLAM 18 18 18 18 18 Kaynak: Çelenk, Tertemiz ve Kalaycı, 2000. 57 Programın genel hedefleri belirlenmiş, ancak özel hedefleri belirlenmemiş, program dersler ve konularının dağılımından oluşmuştur. Genel hedefler, eğitim ve öğretim ilkeleri ve yöntem ve teknikler 1936 programı ile ilişkilendirilmiştir ve 1939’da uygulanan beş sınıflı köy ilkokul programında yer alan derslerin haftalık toplam saati 18 saat olup; bu programda müzik dersine yer verilmemiştir. 1926 yılında başlayan müzik derlerinin azaltılması, 1939 programından çıkarılmasına doğru bir süreç izlemiştir (Fer, 2005: 8). 4.3.5.1948 İlkokul Programı Cumhuriyet tarihimizin en uzun süre yürürlükte olan 1948 programı 20 yıl süreyle uygulanmıştır. Çocukların yaş ve olgunluk düzeyleri, bireysel farklılıkları dikkate alınarak hazırlanan bu programda geçmiş yaşantılardaki bilgilerin kullanılması, ezbercilikten ziyade yaparak yaşayarak öğretim ilkelerine yer verilmiştir. Ayrıca bu programda Milli Eğitim’in amaçları, ilkokulun eğitim-öğretim ilkeleri, şehir ve köy okulları için ders çizelgeleri, üniteler ve bölümleri ile eğitimde kullanılacak araç gereç listeleri de vardır (Kalaycı, 2004 : 52). 58 Bu programa göre haftalık ders dağıtım çizelgesi aşağıda sunulmuştur. Çizelge-7. 1948 İlkokul Programı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi I.DEVRE II.DEVRE DERSLER 1.SINIF 2.SINIF 3.SINIF 4.SINIF 5.SINIF Hayat Bilgisi 5 6 7 - - Türkçe 10 7 7 6* 6* Tarih - - - 2 2 Coğrafya - - - 2 2 Yurttaşlık Bilgisi - - - 2 1 Tabiat Bilgisi - - - 3 3 Matematik 4 4 4 4 5 Aile Bilgisi - - - 2 2 Resim-İş 4 4 4 2 2 Yazı - 2 1 1 1 Müzik 1 1 1 1 1 Beden Eğitimi 2 2 2 1 1 TOPLAM 26 26 26 26 26 * Türkçe derslerinin 1’er saati Din Bilgisi alacak öğrenciler için ayrılmıştır. Kaynak: Çelenk, Tertemiz ve Kalaycı, 2000. 59 Çizelge-8.1948 Köy İlkokul Programı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi I.DEVRE II.DEVRE DERSLER 1.SINIF 2.SINIF 3.SINIF 4.SINIF 5.SINIF Hayat Bilgisi 5 6 7 - - Türkçe 10 7 6 6* 6 Tarih - - - 2 2 Coğrafya - - - 2 2 Yurttaşlık Bilgisi - - - 1 1 Tabiat Bilgisi - - - 2 2 Matematik 4 5 5 4 4 Aile Bilgisi - - - 1 1 Resim-İş 1 1 1 1 1 Tarım-İş 6 6 6 6* 6* Yazı 1 1 1 1 1 TOPLAM 26 26 26 26 26 * Tarım-İş derslerinin 1’er saati Din Bilgisi alacak öğrenciler için ayrılmıştır. Kaynak: Çelenk, Tertemiz ve Kalaycı, 2000. Yukarıda yer alan çizelgeye göre; 1948 programında iki farklı program uygulanmış ve bu programda köy ilkokulları, şehir ilkokullarından ayrı düşünülerek ayrı bir taslak halinde ortaya konmuştur. 60 1948 Programında haftalık ders dağıtım çizelgesinde dersler toplam 26 saat olarak ele alınmış olup; müzik dersi bütün sınıflarda 1 (bir)’er saat olarak işlenmiş ve toplamda haftalık 5 (beş) saat olarak program içerisinde yer almıştır (Sakaoğlu, 2003: 220). 1948 Köy İlkokulları Programında ise Müzik ve Beden Eğitimi dersleri için başlı başına ders saati ayrılmamıştır. Bu derslerle ilgili çalışmalara, ders programı dışında 1.dersten önce 20 dakikalık bir zaman içinde yer verilmiştir. Bu programda Türkçe ve Matematik dersleri dışındaki derslerin özel amaçları belirtilmemiştir. Müzik öğretimi programında daha çok eğitim durumlarıyla ilgili bilgiler verilmiştir (Çelenk, 2000: 64). 4.3.6.1962 İlkokul Program Taslağı Bu program incelendiğinde, 1961 anayasasının yansımaları görülmüştür. Türk vatandaşlarının toplumsal ve ekonomik kalkınmaları, demokratik tutum ve davranış geliştirmelerinin önemi, Türk devletinin demokratik, laik ve sosyal bir devlet; ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütün olduğu gibi anayasanın temel ilkeleri, programın amaçlarında vurgulanmıştır (Gelişli, 2005: 145). Bu programın taslağında derslerin toplulaştırma ilkesine göre düzenlendiği; birinci devrede derslerin Hayat Bilgisi etrafında toplanan dersler; İkinci devrede ise Toplum ve Ülke incelemeleri, Fen ve Tabiat Bilimleri etrafında toplanmıştır. Bu dersler mihver ders olarak seçilmiş ve üniteler bu mihver derslere göre belirlenmiştir. Türkçe, Matematik, Beden Eğitimi, Resim-İş, Müzik gibi diğer dersler ifade ve beceri dersleri olarak düzenlenmiş ve bu dersler arasında ilişki kurulması istenmiştir (Gelişli, 2005: 146). 61 Bu programa göre haftalık ders dağıtım çizelgesi aşağıda sunulmuştur. Çizelge-9.1962 İlkokul Program Taslağı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi I.DEVRE II.DEVRE DERSLER 1.SINIF 2.SINIF 3.SINIF 4.SINIF 5.SINIF Hayat Bilgisi 5 6 6 - - Türkçe 10 9 9 6 6 Toplum ve Ülke İncelemeleri - - - 6 5 Fen ve Tabiat Bilgileri - - - 5 5 Din Bilgisi - - - 1 1 Matematik 5 5 5 4 5 Resim-İş 3 3 3 2 2 Müzik 1 1 1 1 1 Beden Eğitimi 2 2 2 1 1 TOPLAM 26 26 26 26 26 Kaynak: Çelenk, Tertemiz ve Kalaycı, 2000. 1962 Program Taslağında haftalık ders dağıtım çizelgesinde dersler toplam 26 saat olarak ele alınmış olup; müzik dersi bütün sınıflarda 1 (bir)’er saat olarak işlenmiş ve toplamda haftalık 5 (beş) saat olarak program içerisinde yer almıştır. Bu program taslağında İlkokulların Haftalık Çalışma Programında her sınıfta müzik dersi için ders süresi haftada bir gün olmak üzere 60 dakika olarak verilmiştir. Müzik öğretim programında içerik her sınıf düzeyinde maddeler halinde düzenlenmiştir. Bu maddeler öğretmen davranışı yönünden ifade edilmiştir ve müzik dersi araçları; Keman, 62 diyapozen, mandolin, ağız armonikası olarak belirlenmiştir. Esas olarak 1968 programına zemin teşkil eden bu program 6 yıllık hazırlık ve uygulama evresi geçirdikten sonra daha sonra 1968 programı şeklinde dönüşerek uygulamaya konmuştur (Çelenk, 2000: 94-97). 4.3.7.1968 İlkokul Programı Toplu öğretim ilkesi temel alınarak oluşturulan 1968 programı; tek ve çift öğretim yapan okullar ile birleştirilmiş sınıflı okullarda ortak bir anlayış oluşturmayı, yöntem ve tekniklerde ortak görüş sağlamayı, böylece uygulama kolaylığı sağlayıp kaliteyi arttırmayı amaçlamıştır. Programda belirtilen esaslarda toplu öğretim, yakın çevre, konular ve üniteler şeklinde gruplandırılmıştır (Cicioğlu, 1985). Bu programa göre haftalık ders dağıtım çizelgesi aşağıda sunulmuştur. Çizelge-10.1968 İlkokul Program Taslağı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi I.DEVRE II.DEVRE DERSLER 1.SINIF 2.SINIF 3.SINIF 4.SINIF 5.SINIF Türkçe 10 10 10 6 6 Matematik 5 5 5 4 4 Fen Bilgisi - - - 4 4 Sosyal Bilgiler - - - 3 3 Hayat Bilgisi 5 5 5 - - Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi - - - 2 2 Resim-İş 1 1 1 2 2 Müzik 1 1 1 1 1 Beden Eğitimi 3 3 3 3 3 TOPLAM 25 25 25 25 25 * Rehberlik ve Eğitici Çalışmalar 1., 2. ve 3. sınıflarda Hayat Bilgisi ders saatinde, 4. ve 5. sınıflarda ise Sosyal Bilgiler ders saati içinde yapılacaktır. Kaynak: Çelenk, Tertemiz ve Kalaycı, 2000. 63 1968 Programı haftalık ders dağıtım çizelgesinde dersler toplam 25 saat olarak ele alınmış olup; müzik dersi bütün sınıflarda 1 (bir)’er saat olarak işlenmiş ve toplamda haftalık 5 (beş) saat olarak program içerisinde yer almıştır. 1968 programı, bütün bu yeniliklere karşın, sonuçlarının yeterince değerlendirilmemesi ve sonuçlara göre yeniden düzenlenemediğinden dolayı başarısızlığa uğramıştır (Gözütok, 2003). 4.3.8.1980 ve 1990 Yıllarında Program Geliştirme 18 Ağustos 1997 tarihinde, 23084 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 4306 Sayılı Kanun gereği 1997-1998 öğretim yılından itibaren ülke genelinde sekiz yıllık kesintisiz olan ve tüm ilköğretim çağı çocukları için zorunlu olan ilköğretime geçilmiştir. Böylece İlköğretim kurumlarında sekiz yıllık kesintisiz eğitim yapılmasına ve bitirenlere ilköğretim diploması verilmesine, bunun yanı sıra 222, 1739 ve 3308 sayılı Yasalarda birlikte ya da ayrı ayrı geçen“ilkokul” ile “ortaokul” ibarelerinin “ilköğretim okulu” olarak değiştirilmesi uygulamasına başlanmıştır. Sekiz yıllık kesintisiz ilköğretimle birlikte ilköğretim okullarında yer alan dersler yeniden düzenlenmiştir (Fer, 2005:16). 64 Bu programa göre haftalık ders dağıtım çizelgesi aşağıda sunulmuştur. Çizelge-11.1997 İlköğretim Programı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi DERSLER SINIFLAR 1.s 2.s 3.s 4.s 5.s 6.s 7.s 8.s Türkçe 12 12 12 6 6 5 5 5 Matematik 4 4 4 4 4 4 4 4 Hayat Bilgisi 5 5 5 - - - - - Fen Bilgisi - - - 3 3 3 3 3 Sosyal Bilgiler - - - 3 3 3 3 - Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi - - - - - - 1 1 T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük - - - - - - - 2 Yabancı Dil - - - 2 2 4 4 4 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi - - - 2 2 2 2 2 Resim-İş 2 2 2 1 1 1 1 1 Müzik 2 2 2 1 1 1 1 1 Beden Eğitimi 2 2 2 2 2 1 1 1 İş Eğitimi - - - 3 3 3 3 3 Trafik ve İlk Yardım Eğitimi - - - - - 1 - 1 Bireysel ve Toplu Etkinlik 3 3 3 - - - - - Seçmeli Dersler - - - 3 3 2 2 2 TOPLAM 30 30 30 30 30 30 30 30 Kaynak: İlköğretim Programı 65 1997 İlköğretim Programı Haftalık Ders Saati çizelgesinde dersler 8. (sekiz) sınıfa kadar ele alınmış olup; bu program çerçevesinde toplam ders saati 30 (otuz) saattir. Müzik dersi 1, 2, ve 3.sınıflarda 2 (iki) saat, 4, 5, 6, 7, ve 8. sınıflarda 1 (bir)’er saat olarak düzenlenmiş; haftada toplam 11 ( on bir) saat olarak program içerisinde yer almıştır. 4.3.9.2005 İlköğretim Programı 2005 programı; yapılandırmacı öğrenme kuramına dayalı olarak öğrenci merkezli bir program olma özelliğini göstermektedir. Bu program bireyleri düşündüren, sorgulama yaptıran, soru soran, araştıran bir anlayışla yetiştirmeyi amaçlamıştır. Program geliştirme sürecinde çalışma komisyonlarının hazırladıkları taslak programlar, konuyla ilgili akademisyen, öğretmen, müfettiş ve müdürlerin görüşlerine sunulmuş ve bu konuyla ilgili düşünceler ve bildirimler komisyonlar tarafından değerlendirilerek gerekli düzeltmeler yapılmış ve bu program 2004-2005 yılında Türkiye’nin 9 ilinde ve bu illerden seçilen 120 pilot ilköğretim okulunda deneme amacıyla uygulanmıştır (Bilasa, 2012: 94). 66 Bu programa göre haftalık ders dağıtım çizelgesi aşağıda sunulmuştur. Çizelge-12.2005 İlköğretim Programı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi (Zorunlu Dersler) DERSLER SINIFLAR 1.s 2.s 3.s 4.s 5.s 6.s 7.s 8.s Türkçe 12 12 12 6 6 5 5 5 Matematik 4 4 4 4 4 4 4 4 Hayat Bilgisi 5 5 5 - - - - - Fen ve Teknoloji - - - 4 4 4 4 4 Sosyal Bilgiler - - - 3 3 3 3 - T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük - - - - - - - 3 Yabancı Dil - - - 2 2 4 4 4 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi - - - 2 2 2 2 2 Görsel Sanatlar 2 2 2 1 1 1 1 1 Müzik 2 2 2 1 1 1 1 1 Beden Eğitimi 2 2 2 2 2 1 1 1 Teknoloji ve Tasarım - - - - - 2 2 2 Trafik ve İlk Yardım Eğitimi - - - 1 1 - - - Rehberlik/Sosyal Etkinlikler 1 1 1 1 1 1 1 1 TOPLAM 28 28 28 26 26 28 28 28 67 Programda amaçların öğrencilere nasıl ve ne yolla kazandırılacağı yapılandırmacı anlayış, çoklu zekâ kuramı, işbirliğine dayalı öğrenme, proje tabanlı öğrenme, probleme dayalı öğrenme gibi birçok yaklaşımlar aracılığıyla sağlanacağı belirtilmiştir. Bunun yanı sıra programda amaç ifadeleri de değiştirilmiş; “Amaç”, “hedef” ve “hedef davranışlar ifadeleri yerine “kazanım” ifadesi kullanılmaya başlamıştır. Yeni programda geleneksel ölçme ve değerlendirme yöntemlerinin yerini çeşitlilik almıştır. Bu programda müzik dersi 1, 2 ve 3. sınıflarda 2 (iki)’şer saat; 4, 5, 6, 7 ve 8.sınıflarda 1 (bir)’er saat olarak düzenlenmiş; haftada toplam 11 (on bir) saat olarak program içerisinde yer almıştır (Bilasa, 2012: 95). Çizelge-13.2005 İlköğretim Programı Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi (Seçmeli Dersler) DERSLER SINIFLAR 1.s 2.s 3.s 4.s 5.s 6.s 7.s 8.s Yabancı Dil - - - 2 2 2 2 2 Sanat Etkinlikleri (Drama, Tiyatro, Halk 1 1 1 2 2 2 2 2 1 1 1 2 2 2 2 2 Bilgisayar 1 1 1 1 1 1 1 1 Satranç 1 1 1 1 1 1 1 1 Düşünme Eğitimi - - - - - 1 1 1 Halk Kültürü - - - - - 1 1 1 Tarım/Hayvancılık Uygulamaları - - - - - 1 1 1 Takviye ve Etüt Çalışmaları 1 1 1 - - - - - TOPLAM 2 2 2 4 4 2 2 2 GENEL TOPLAM 30 30 30 30 30 30 30 30 Oyunları, Enstrüman, Resim, Fotoğrafçılık, Heykel Vb.) Spor Etkinlikleri (Güreş, Futbol, Basketbol,Voleybol, Masa Tenisi Vb.) * Talim ve Terbiye Kurulunun 14.07.2005 tarih ve 192 sayılı kararıyla kabul edilmiştir. 68 2005 programında zorunlu ders saatleri 1, 2, 3, 6, 7, ve 8. sınıflarda 26 saat olup 4 (dört) saat seçmeli dersler için ayrılmıştır. 4, ve 5. sınıflarda ise zorunlu ders saati 26 saat olup 2 (iki) saat seçmeli dersler için ayrılmıştır. 2005 programında Müzik dersi bir önceki programda olduğu gibi 1, 2, ve 3.sınıflarda 2 (iki)’şer saat; 4, 5, 6, 7, ve 8. sınıflarda 1 (bir)’er saat olarak yer almıştır. Ayrıca programda seçmeli dersler içerisinde “Sanat Etkinlikleri” adı altında “Enstrüman” dersine de yer verilmiştir. Bu gelişmelerden sonra 2010 yılında yapılan değişikliklerle yeni bir program yayınlanmış, bu program 2005 programının benzeri olan ancak; içerik olarak zorunlu derslerin 1, 2 ve 3. sınıflarda 25 saat, seçmeli derslerin ise 5 saat olarak uygulandığı program olmuştur. Aynı programın 4 ve 5. sınıflarda zorunlu ders saatleri 26 saat, seçmeli dersler ise 4 saat olarak yayınlanmıştır. Aynı programda 6 ve 7. sınıflarda zorunlu ders saati 29 saat, seçmeli dersler 1 saat, 8. sınıflarda ise zorunlu ders saati 28 saat, seçmeli dersler 2 saat olarak belirlenmiştir (Bilasa, 2012: 97-98). Bu program içerisinde müzik dersi 2005 programında olduğu gibi zorunlu ders saatleri içerisine dahil edilmiş ve bu ders 1, 2 ve 3. sınıflarda 2 saat, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflarda 1 saat olarak belirlenmiştir. Seçmeli dersler arasında dahil edilmeyen müzik dersi 2012-2013 yılından sonra uygulanmaya başlayan zorunlu 12 yıllık eğitim sistemiyle diğer adıyla 4+4+4’ün uygulanmaya konmasıyla birlikte bu grupta yer almıştır. Dersler seçmeli ve zorunlu dersler olarak ikiye ayrılmış, bu ayrım içerisinde müzik dersi zorunlu dersler arasında tüm sınıflarda 1 saat, seçmeli dersler arasında 5, 6, 7 ve 8.sınıflarda 2 saat olarak belirlenmiştir (Bilasa, 2012: 97-98). 69 Bu programa göre haftalık ders dağıtım çizelgesi aşağıda sunulmuştur. Çizelge-14.2012 İlkokullar ve Ortaokullar Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi (Zorunlu Dersler) SINIFLAR DERSLER İLKOKUL ORTAOKUL 1.s 2.s 3.s 4.s 5.s 6.s 7.s 8.s Türkçe 10 10 8 8 6 6 5 5 Matematik 5 5 5 5 5 5 5 5 Hayat Bilgisi 4 4 3 - - - - - Fen Bilimleri - - 3 3 4 4 4 4 Sosyal Bilgiler - - - 3 3 3 3 - T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük - - - - - - - 2 Yabancı Dil - - 2 2 2 4 4 4 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi - - - 2 2 2 2 2 Görsel Sanatlar 1 1 1 1 1 1 1 1 Müzik 1 1 1 1 1 1 1 1 Oyun ve Fiziki Etkinlikler 5 5 5 2 - - - - Beden Eğitimi ve Spor - - - - 2 2 2 2 Teknoloji ve Tasarım - - - - - - 2 2 Trafik Güvenliği - - - - 1 - - - Rehberlik ve Kariyer Planlama - - - - - - - 1 İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi - - - 2 - - - - TOPLAM 26 28 28 30 28 28 29 29 70 Çizelge-15.2012 İlkokullar ve Ortaokullar Haftalık Ders Dağıtım Çizelgesi (Seçmeli Dersler) SINIFLAR İLKOKUL DERSLER ORTAOKUL 1 2 3 4 5 6 7 8 - - - - 2 2 2 2 Hz.Muhammed’in Hayatı(4) - - - - 2 2 2 2 Temel Dinî Bilgiler (2) - - - - 2 2 2 2 Okuma Becerileri (1) - - - - 2 2 - - Dil Yazarlık ve Yazma Becerileri (4 ) - - - - 2 2 2 2 ve Anlatım Yaşayan Diller ve Lehçeler (4) - - - - 2 2 2 2 İletişim ve Sunum Becerileri (1) - - - - - - 2 2 - - - - 2 2 2 2 Din, Ahlak Kur’an-ı Kerim (4) ve Değerler Yabancı Yabancı Dil (Bakanlık Kararıyla Dil Kabul Edilen Diller) Fen Bilim Uygulamaları (4) - - - - 2 2 2 2 Matematik Uygulamaları (4) - - - - 2 2 2 2 Çevre ve Bilim (1) - - - - - - 2 2 BilişimTeknolojileriveYazılım (4) - - - - 2 2 2 2 Sanatlar, Plastik Sanatlar vb.) (4) - - - - 2/4 2/4 2/4 2/4 Müzik (4) - - - - 2/4 2/4 2/4 2/4 Bilimleri ve Matematik GörselSanatlar (Resim, Geleneksel 71 Sanat Spor Sosyal ve Sporve Fizikî Etkinlikler (Alanlara GöreModüllerOluşturulacaktır) (4) - - - - 2/4 2/4 2/4 2/4 Drama (2) - - - - 2 2 - - Zeka Oyunları (4) - - - - 2 2 2 2 Halk Kültürü (1) - - - - - 2 2 - Medya Okuryazarlığı (1) - - - - - - 2 2 Hukuk ve Adalet (2) - - - - - 2 2 - Düşünme Eğitimi (2) - - - - - - 2 2 8 8 8 8 36 36 37 37 Bilimler Seçilebilecek Ders Saati Sayısı SERBEST ETKİNLİKLER 4 2 2 TOPLAM DERS SAATİ 30 30 30 Kaynak: meb.gov.tr, (2012) 72 30 Cumhuriyet döneminden günümüze kadar olan süreçte uygulanan programlarda müzik dersinin haftalık ders saatlerindeki gelişimi ve değişimi Çizelge-15’de özetlenmiştir. Çizelge-16.Müzik Dersinin Cumhuriyet Dönemi İlkokul (ilköğretim*) Eğitim Programlarındaki Yeri (Ders Saati Açısından) PROGRAMLAR 1.sınıf 2.sınıf 3.sınıf 4.sınıf 5.sınıf 6.sınıf 7.sınıf 8.sınıf 1924 programı 2 2 2 1 1 - - - 1926 programı 2 2 1 1 1 - - - 1936 programı 1 1 1 1 1 - - - 1939 köy ilkokul - - - - - - - - 1 1 1 1 1 - - - 1948 köy ilkokul - - - - - - - - programı 1948 programı programı 1962 programı 1 1 1 1 1 - - - 1968 programı 1 1 1 1 1 - - - 1997 programı 2 2 2 1 1 1 1 1 2005 programı 2 2 2 1 1 1 1 1 2010 programı 1 1 1 1 1 1 1 1 *: 1924-2010 yılları arasında ilköğretim olarak ele alınmıştır. Sonuç olarak; 1924 programından günümüze kadar olan süreçte müzik dersi 1924 ve 1936 programlarında ilkokul tüm sınıflarda haftada 8 (sekiz) saattir. 1936, 1948, 1962 ve 1968 programlarında ise 5 (beş) saate düşmüştür. 1997 yılında 8 (sekiz) yıllık kesintisiz ve zorunlu eğitime geçildiğinde ilkokullar ilköğretim kurumlarına dönüşmüş ve bu 73 kurumlarda müzik dersi 1997 programında tüm sınıflarda haftada 11 (on bir) saat olarak programda yerini almıştır. 2005 programında müzik dersi 1997 programında olduğu gibi tüm sınıflarda haftalık 11 (on bir) saat olmuştur. 2010 programında ders saati azalan müzik dersi tüm sınıflarda haftalık 8 (sekiz) saattir. 2012-2013 yılına gelindiğinde ise; 8 (sekiz) yıllık zorunlu eğitim 12 (on iki) yıla çıkarılmış ve müzik dersi zorunlu dersler arasında tüm sınıflarda haftalık 8 (sekiz) saat olarak yeni sistemde yerini almıştır. Bunun yanı sıra seçmeli dersler arasında da yer alan müzik dersi kademeli olarak 5, 6, 7 ve 8. sınıflarda öğrencilerin isteklerine göre haftada 2 (iki) ya da 4 (dört) saat olarak işlenmektedir. 74 4.4.CUMHURİYET DÖNEMİNDE MÜZİK ÖĞRETMENİ YETİŞTİREN PROGRAMLAR Günümüze kadar olan süreçte Müzik öğretmeni yetiştiren kurumlar Musiki Muallim Mektebi, Eğitim Enstitüsü, Yüksek Öğretmen Okulu ve Eğitim Fakültesi çatısı altında dört ayrı sistem olarak ele alınmıştır. Bu kurumlar öğretmen yetiştirme politikaları konusunda bir çok değişime uğrayarak günümüze kadar gelmiştir. Müzik öğretmeni yetiştiren kurumların içerikleri, bu başlıklar altında incelenmiş ve aşağıda sunulmuştur. 4.4.1.Musiki Muallim Mektebi 1869 tarihli Eğitim Genel Tüzüğü’ne ( Maarif-i Umumiye Nizamnamesi’ne) Kız Orta (Rüştiye) Okulları Programında müzik dersi zorunlu dersler arasına dahil edilmemiş ancak; bu ders için ayrı bir öğretmen bulundurulması öngörülmüştür. Cumhuriyetle birlikte hızla gelişen bu fikir öğretmen yetiştirme kararına dönüşmüştür. Bu karar doğrultusunda ortaokul ve liseler ile öğretmen okullarına müzik öğretmeni yetiştirmek amacıyla Musiki Muallim Mektebi kurulmuştur (Alpagut, 2010: 105). 25 Eylül 1924’te kurulan bu kurum, batı müziği üzerinde çalışacak ve yaygınlaştıracak öğretmenlerle, Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’nda görev alacak sanatçıların yetiştirilmesini amaçlamıştır. Başlangıçta Cebeci’deki eski binasından sonra üç aşamada yapılabilen yeni binada eğitime geçilmiştir ancak Alman müzik uzmanı Paul Hindemith’in Milli Eğitim Bakanlığı’na sunduğu raporda bu binanın yetersizliklerinin olduğu belirtilmiştir. 1936 yılında bu rapora uygun olarak klasik batı müziğinin yanında opera, bale ve tiyatro alanlarında eğitim verilmeye başlanmıştır. Yine aynı yıl, yapının bitişiğine derslik bloğu yapılmıştır (Alpagut, 2010: 183-184). 75 1 Kasım 1924 yılında tedrisata bağlı olarak eğitim veren Musiki Muallim Mektebi 29 Temmuz 1925’te yayınlanan talimatnamesiyle ilk yılı hazırlık olmak üzere ilkokul üzerine dört yıllık müzik öğretmeni yetiştiren bir kurum olarak orta tedrisata aktarılmıştır (Uslu, 2009: 117). Bu talimatnamede üzerinde durulan konulardan biri de Yeterlilik Belgeli İlkokul Müzik Öğretmenliği’dir. Bu konu yönetmenliğin 11.maddesinde şu şekilde yer almaktadır: “Musiki Muallim Mektebinde 3.sınıf öğrenimini başarıyla bitiren öğrenciler Uygulama Sınıfı’na dahil olur. Öğretmen yardımcısı sıfatını kazanarak Orta Öğretim Öğretmenler Kanunu’nun 14.maddesi gereğince geçirmeleri gereken uygulama (staj) süresini okulda geçirirler ve kendilerine 10 Lira aylık verilerek okul kadrosuna alınırlar. Başarılı olamayanlar okul içinde bir yıl uygulama yaptıktan sonra İlköğretim Kanunu’nun 44. maddesiyle sözü edilen hakkı sağlayan İlkokul Müzik Öğretmenliği Yeterlilik Belgesi verilir” (Uçan, 2000: 27). Bu maddedeki Yeterlilik Belgesi kavramı Musiki Muallim Mektebinde başarılılığı değil başarısızlığı öngörmüştür. Şöyle ki Hazırlık+3 yılı başarıyla tamamlayan uygulama sınıfına alınıyor, uygulama sınıfında başarılı olanlar Diplomalı Müzik Öğretmeni olurken, başarısız olanlar Yeterlilik Belgesi ile İlkokul Müzik Öğretmeni oluyordu (Uçan, 2000: 28). Her geçen yıl kadrosu, bütçesi ve teknik imkânları genişleyen bu kurumun; 1931 talimatnamesinin 8. maddesiyle hazırlık sınıfı kaldırılıp öğrenim süresi 6 yıla çıkarılmıştır. Birinci sınıfta başarılı olamayanların başka bir ilköğretmen okuluna nakli düşünülmüştür. Böylece birinci sınıf hazırlık sınıfı gibi de işlev görmüştür. Yine 2, 3, 4 ve 5. sınıflarda iki yıl üst üste başarısız olanların durumları görüşülerek başka bir ilköğretmen okuluna nakli için Milli Eğitim Bakanlığı’na istekte bulunulması öngörülmüştür (Yayla, 2003: 63). 1934’te Milli Musiki ve Temsil Akademisinin kurulmasıyla Musiki Muallim Mektebi Riyaseti Cumhur Filarmonik Orkestrası ve Temsil Şubesi; Yüksek Tedrisat’a devredilen bu kurumun bünyesinde yer almıştır. Daha sonra Riyaseti Cumhur Filarmonik Orkestrası bu akademiden ayrılmıştır. Bu gelişmelerle birlikte öğretmen yetiştirmenin yanı 76 sıra sanatçı yetiştirme amacı da ağırlık kazanmıştır. 1938-1939’dan itibaren Musiki Muallim Mektebi; Gazi Orta Muallim Mektebi ve Terbiye Enstitüsü’ne aktarılmış, Gazi Orta Öğretmen ve Terbiye Enstitüsü Müzik Şubesi adını almıştır (Yayla, 2003: 63). 1924’ten 1937’ye kadar geçen 15 yıllık süreçte Musiki Muallim Mektebi’nde beş yapılana gerçekleşmiştir. Bunlar; 1- 1924 Yapılanması: Musiki Muallim Mektebi 1924 yılında beş yıllık ilkokul eğitimi üzerine öğrenim veren bir kurum halinde ilköğretime bağlı olarak kurulmuş ve öğretime başlamıştır. 2- 1925 Yapılanması: 1925 yılında yayımlanan yönetmelikle bu kurum beş yıllık ilkokul eğitimi üzerine 1+4=5 yıl öğrenim süreli bir yapıya kavuşturularak ilköğretimden alınıp ortaöğretime bağlanmıştır. Kurumsal ana yapı Hazırlık sınıfı+4 yıllık Ortaöğretim olarak belirlenmiştir. Son sınıf sonunda başarılı olanlara lise ve ortaokullar ile öğretmen okulları için Müzik öğretmenliği, son sınıf sonunda başarısız olanlar için ilkokul Müzik Öğretmenliği Yeterlik Belgesi öngörülmüştür. Ayrıca, okulu seçkin bir yetenek ve başarıyla bitirenlerin iki yıl hizmet ettikten sonra daha ileri bir öğrenim için Devletçe batı ülkelerine gönderilmeleri öngörülmüştür. 3- 1931 Yapılanması: Musiki Muallim Mektebi’nin Hazırlık Sınıfı kaldırılıp öğretim süresi 5 yıldan 6 yıla çıkarılmıştır. Başarısız olanların Muallim Mekteplerine nakledilmesi öngörülmüştür. Programda önemli değişiklikler yapılmıştır. Bu bağlamda örneğin programdan vokal (şan) dersleri çıkarılmış, keman tüm öğrenciler için zorunlu ders olmuştur. 4- 1934 Yapılanması: Musiki Öğretmen Okulu 1934’te Bakanlık buyruğuyla ortaöğretimden alınıp yüksek öğretime bağlanmış ve yasayla Milli Musiki ve Temsil Akademisi kapsamı içine alınmıştır. Bu yapılanmada tamamen yurtdışında müzik öğrenimi görüp yurda dönmüş olan Türk uzmanlarının değerlendirmeleri esas alınmıştır. 77 5- 1936 Yapılanması: Musiki Öğretmen Okulu sistemi içinde bu okula bağlı olarak konservatuar sınıfları açılmış, böylece ikili bir yapı oluşmuş ve programda önemli değişikliklere gidilmiştir. Komposizyon dersi müzik öğretmenliği programından çıkarılmış, müzik estetiği, koro, şan ve zorunlu piyano dersleri konulmuştur (Alpagut, 2010: 107-108). Bu yapılanmaların ilk ikisinde yerli uzmanlar varken, üçüncüsünde yurtiçi ve yurtdışı öğrenimli uzmanlar, dördüncüsünde tamamen yurtdışı öğrenimli, sonuncusunda ise Batı Avrupalı uzmanların (P.Hindemith ve E.Zuckmayer) olduğu görülmüştür (Alpagut, 2010: 108-109). Musiki Muallim Mektebi’nin 1925 yılı talimatnamesinin 8. maddesinde okutulacak dersler dokuzuncu maddesinde de talim edilecek çalgılar keman, piyano, flüt ve viyolonsel olarak belirtilmiş ve bu çalgılardan birinin mecburi olduğu maddede yer almıştır. Musiki Muallim Mektebi’nin 1925 Programı Alan Bilgisi, Genel Kültür ve Öğretmenlik Bilgisinden oluşuyordu. Bu programa göre eğitim programı şu şekilde gerçekleşmiştir. MMM 1925 PROGRAMI Çizelge-17. Musiki Muallim Mektebi 1925 Eğitim programı Ders Türü Dersler Alan Bilgisi Musiki Nazariyatı, Armoni, Komposizyon, Kontrpuvan, Musiki Tarihi, Musiki Kraatı ve Vokal Türkçe-Edebiyat, Umumi Medeniyet Tarihi, Türk Medeniyet Tarihi, Tarih-Coğrafya, Ruhiyat, Fenni Terbiye, Almanca, Tabiat Tetkiki, Tatbiki Hikmet ve Kimya Tatbiki Genel Kültür Hesap ve Hendese, Umumi ve Mesleki Hıfzıssıha, Vataniyat ve Mesleki Ahlak Terbiyeyi Bedeniye Öğretmenlik Bilgisi Usulü Tedris 78 1925 yılı programında okutulan alan bilgisi dersleri müzikle ilgili olmuş ve bu dersler; müzikle ilgili temel bilgileri kapsayan bir ders olan Musiki Nazariyatı, seslerin uyumundaki kural ve yaratıcı ilkeleri geliştiren bilim ve sanat dalı olan Armoni, besteleme alanı olan Komposizyon, her biri belli özellikler taşıyan birden çok ezgi çizgisinin bir armoni bütünlüğü oluşturacak şekilde kaynaşmasını sağlayan Kontrpuvan, müzik sanatının evrimini bütün aşamaları ve yönleriyle sergileyen araştırma alanı olan Müzik Tarihi, müziği belli kural ve işaretlere göre okuma anlamına gelen Musiki Kraatı ve ses anlamına gelen Vokal olarak 1925 yılı eğitim programında yer almıştır (Say, 2002). 1931 yılı talimatnamesine göre 6 yıl olan öğrenim süresinin dört yılı genel orta öğretim, son iki yılı da mesleki öğretim olmak üzere iki devreye ayrılmıştır. İlk devrenin sonunda öğrenciler müzik teorileri dersinden ve Türkçe ve Yabancı Dil dersleri haricindeki diğer dersleri kapsayan bir sınava alınıyordu. İkinci devrenin sonunda ise Türkçe, Yabancı Dil ve Mesleki İhtisas derslerinden de bir sınava alınıyorlardı. Birinci ve İkinci devre sonundaki bu sınavların dışında kalan sınavlar Muallim Mektebi Talimatnamesi uyarınca yapılıyordu. 1931 Musiki Muallim Mektebi Programı 1925 programının benzeri olarak Alan Bilgisi, Genel Kültür ve Öğretmenlik Bilgisinden oluşuyordu. Bu programa göre eğitim programı şu şekildedir. Çizelge-18.Musiki Muallim Mektebi 1931 Eğitim Programı Ders Türü Dersler MMM 1931 PROGRAMI Enstrüman (Öğrenci için seçilen bir saz), Musiki Nazariyatı, Musiki İmlası, Solfej, Armoni, Kontrpuvan, Piyano Akompenyaman, Musiki Kıratı, Teganni, Cemi Teganni, Alan Bilgisi Berberlik, Enterpretasyon, Musiki Terbiyesi ve Tarihi, Musiki Tarihi Türkçe, Fransızca, Tarih, Coğrafya, Riyaziye, Resim, Yurt Genel Kültür Öğretmenlik Bilgisi Bilgisi, Tabii İlimler, Fiziki İlimler, Fiziki ve Tabii İlimler ve Ruhiyat Terbiye Tarihi ve Usul-i Tedris 79 1925 ve 1931 programına baktığımızda Musiki Nazariyatı, Armoni, Kontrpuvan, Musiki Tarihi, Musiki Kıratı aynen kalmış ve 1925 programına ek olarak 1931 programında; her öğrencinin bir müzik aleti seçtiği Enstrüman dersi, nota bilgisi öğretiminde uygulamalı şekilde gerçekleştirilen metodik alıştırmalar anlamına gelen Solfej dersi, piyanoda akorları anlatan ve müzikte eşlik anlamına gelen Piyano Akompenyaman dersi, musiki perdesine uydurmak için sesleri uzatmak veya kısaltmak anlamına gelen Teganni dersi, müzikte yorum anlamına gelen Enterpretasyon dersi yer almıştır (Say, 2002). 1931 yılı talimatnamesi Muallim Mektepleri Talimatnamesinin ön gördüğü değişiklikler dışında, bu kurumun yapısı Gazi Terbiye Enstitüsü devrine kadar süregelmiştir (Yayla, 2004: 69). Müzik eğitim tarihimizde ilk müzik öğretmeni yetiştiren bu kurum, günümüzün Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümleri Müzik Eğitimi Anabilim Dallarının temelini oluşturması bakımından önemli bir yere sahiptir (Uslu, 2009: 117). 4.4.2.Gazi Eğitim Enstitüsü Müzik Bölümü 1935-1937 yılları arasında gerek konservatuar kurulması gerekse müzik sorunları ile ilgilenmesi için çağrılan Prof. Paul Hindemith’in Musiki Muallim Mektebi’nin Gazi Eğitim Enstitüsüne bağlanması gerektiğini bildirmesi üzerine 1938-1939 öğretim yılında bu kurum Gazi Eğitim Enstitüsü’ne bağlanmış ve eğitim-öğretime başlamıştır. Bölümün başına da yine Hindemith’in tavsiyesiyle Prof. Eduard Zuckmayer getirilmiş ve 1970 yılına kadar görevine devam etmiştir. Zuckmayer 1970’ten sonra görevinden ayrılmış ve yerine Saip Egüz geçmiştir (Uslu, 2009: 118). Gazi Eğitim Enstitüsünün Musiki Muallim Mektebi’nden farkı, lise mezunlarından öğrenci alması olmuştur. Sürekli bir gelişim gösteren bu kurum sayesinde müzik yayma çalışmaları tüm yurtta aralıksız devam etmiş, bu kurumdan çok değerli sanatçı ve öğretmenler yetişmiştir (Ay, 2001: 17). 80 Enstitü yönetmeliklerinin birinci maddesine göre kendini “Gazi Eğitim Enstitüsü ortaokullarda muadili öğretim kurumlarına ve ilk öğretmen okullarına öğretmen, ilköğretime müfettiş ve ilk öğretmen okullarına bağlı uygulama okullarına müdür yetiştiren; ilk ve ortaokullarla ve ilk öğretmen okullarıyla ilgili problemler üzerinde incelemeler yapan ve bu okullar öğretmenlerinin mesleki gelişmelerine yardım eden bir yüksek öğretim kurumudur” şeklinde ifade eden Gazi Eğitim Enstitüsü Müzik Şubesi’nin temel amacı da “Orta dereceli okullar ile meslek okullarında müzik derslerini okutacak, müzik eğitimi çalışmalarını yönetecek ve çevrelerine bu alanda rehber olabilecek nitelikte öğretmen yetiştirmek” olarak belirtilmiştir (Uslu, 2009: 118). Gazi Terbiye Enstitüsü Müzik Şubesi 1941 yılı Müfredat Programı birinci ve ikici yılda 30 saat, üçüncü yılda 27 saatten oluşan ders dağılımıyla öngörülmüştür. Musiki Muallim Programlarına göre Gazi Terbiye Enstitüsü Müzik Şubesi 1941 yılı müfredat programında en belirgin değişiklik çalgı ve ses eğitimi derslerinin kredisiz zorunlu ders olmaktan çıkıp haftalık dağılımda her yıl çalgı için iki, şan için bir saat olmak üzere kredili ders haline dönüşmesidir. 1970 Yılı müfredat programı ise birinci sınıfta 28 saat, ikinci ve üçüncü sınıfta 33 ‘er saatlik ders dağılımıyla öngörülen programın genel açıklamalarında “bütün çalışma ve derslerin ortak amacı okullarda yapılacak müzik olmalı ve her dersin müfredatı uygulanırken okul müziğiyle bağlantı kurulmalıdır” şeklinde oluşmuştur. Bunun dışında Gazi Terbiye Enstitüsü Müzik Şubesi müfredat programı 1947, 1966, 1974, 1978 yıllarında tekrar ele alınmıştır. Bu programlarda 1941 programı genel yapısını korumuştur (Yayla, 2003: 12). 81 Gazi Terbiye Enstitüsü 1941 yılı ve 1970 yılı müfredat programında okutulan dersler şöyledir; Çizelge-19. Gazi Terbiye Enstitüsü Müzik Şubesi 1941 Yılı Eğitim Programı DERS TÜRÜ DERSLER GAZİ O.Ö.T.E. 1941 Kulak Terbiyesi, Müzik Öğretimi Usulü ve Tatbikatı, Alan Bilgisi Teori, Müzik Tarihi, Şan, Koro ve Koro idaresi, Keman, Piyano, Oda Müziği, Talebe Orkestrası Akustik, Tamirat Genel Kültür Ritmik Jimnastik, Yardımcı dersler. Yabancı Dil, Askerlik Öğretmenlik Bilgisi 82 Çizelge-20. Gazi Terbiye Enstitüsü Müzik Şubesi 1970 Yılı Eğitim Programı DERS TÜRÜ DERSLER Kulak Eğitimi ve Solfej, Müzik Teorisi (Armoni ve Kontrapunt), Müzik Formları, Genel Müzik Bilgileri, GAZİ E.E. 1970 Müzik Tarihi ve Stil Bilgisi, Ses Eğitimi (Şan), Toplu Ses Eğitimi ve Hazırlık Korosu, Koro, Koro Eğitimi Alan Bilgisi ve Yönetimi, Esas Çalgı, Toplu Çalışma Çalgıları ve Orkestra, Çalgı Onarımı, Eşlik (Koropetisyon), Müzik Eğitimi İlkeleri Genel Kültür Komposizyon, Yabancı Dil, Devrim Tarihi Özel Eğitim Metodu ve Uygulama, Eğitim Psikolojisi, Öğretmenlik Bilgisi Ruh Sağlığı ve Rehberlik, Eğitim Sosyolojisi, Genel Öğretim Bilgileri, Türkçe Musiki Muallim Mektebinden Gazi Terbiye Enstitüsüne dönüşen müzik şubesinin 1941 ve 1970 programları incelenildiğinde Musiki Muallim Mektebi’nin Alan derslerini kapsayan ve buna ek olarak keman, Piyano, müzikle ilgili kuramsal bilgilerin yer aldığı Teori dersi, şarkıcılar topluluğu dersi anlamına gelen Koro ve Koro Yönetimi dersi, küçük bir ses müziği topluluğu ya da çalgı topluluğu için bestelenen ya da bu topluluklar tarafından seslendirilen ve genellikle çalgısal olarak seslendirilen müzik türü olan Oda Müziği dersi, ses bilimi anlamına gelen Akustik dersi ve Tamirat dersi yer almıştır. Bu programlarda alan dersleri; uygulamalı ve teorik olarak işlenmiştir. Her iki programda da Ses Eğitimi ve Kulak Eğitimi önemli yer tutmuş ve uygulamalı derslere her iki programda da ağırlık verilmiştir. 1978 yılından itibaren 4 yıllık öğretmen okulu olarak yapısı düzenlenen Gazi Yüksek Öğretmen Okulu Müzik Bölümü’nün amacı, temel eğitimin ikinci kademesine ve orta öğretim kurumlarına müzik dal öğretmeni yetiştirmek olarak belirlenmiştir (Uslu, 83 2009: 119). Bu kurum, 1978 yılında yürürlüğe giren müfredat programıyla dört yıl ve sekiz yarıyıllık dönemlere ayrılmıştır. Bu dönemler içinde dersler Kuramsal ve Uygulamalı olarak düzenlenmiştir. Buna göre haftalık ders dağılımı, birinci sınıf birinci yarıyılda kuramsal 14, uygulamalı 8 saat olmak üzere 22 saat ve 17 kredi; birinci sınıf ikinci yarıyıl kuramsal 10, uygulamalı 12 olmak üzere 22 saat ve 15 kredi; ikinci sınıf ikinci yarıyıl kuramsal 12 uygulamalı 10 olmak üzere 22 saat ve 16 kredi; üçüncü sınıf birinci yarıyıl kuramsal 15, uygulamalı 9 olmak üzere 24 saat ve 19 kredi; üçüncü sınıf ikinci yarıyıl kuramsal 15, uygulamalı 9 olmak üzere 24 saat ve 19 kredi; dördüncü sınıf birinci yarıyıl kuramsal 18, uygulamalı 8 olmak üzere 26 saat ve 20 kredi; dördüncü sınıf ikinci yarıyıl kuramsal 10, uygulamalı 8 olmak üzere 18 saat ve 13 kredi olarak oluşmuştur. Dördüncü sınıfın ikinci yarıyılında bir aylık kredisiz uygulama getirilmiştir (Yayla, 2003: 13). 84 Buna göre 1978 yılı Gazi Yüksek Öğretmen Okulu Müzik müfredat programı şu şekildedir; Çizelge-21. Gazi Yüksek Öğretmen Okulu Müzik Şubesi Eğitim Programı DERS TÜRÜ DERSLER Anadal Eğitimi, Temel Piyano Eğitimi, Müziksel İşitme Okuma Yazma, Temel Müzik Bilgileri, Çokseslendirme, Yatay Çokseslendirme, Müzik Tarihi, Ses Eğitimi, Toplu Konuşma Eğitimi, Toplu Gazi Yüksek Öğretmen Okulu 1978 Ses Eğitimi, Toplu Çalgı Eğitimi, Müzik Toplulukları Yönetimi, Çalgıyla Eşlik, Müzik Biçimleri, Müzik Türleri, Alan Bilgisi Eser Çözümleme, Eğitim Müzikleri Dağarcığı, Geleneksel Türk Sanat Müziği, Halk Bilim, Türk Halk Müziği, Nota Yazıları, Çalgı Düzenleri ve Bakımı, Seçmeli Toplu Müzik, Seçmeli Müzik Özel Alanları, Tını (Selen) Fiziği, Sanata Giriş, Müzik Eğitimine Giriş, Müzik Eğitiminde Yöntemler Genel Kültür Türkçe Komposizyon, Oyun,Yabancı Dil, Ritmik Düşünce Jimnastik Tarihi, ve Türkiye Cumhuriyeti ve Devrim Tarihi, Ekonomiye Giriş Araştırma, Eğitim Programı ve Yöntemler, Eğitim Öğretmenlik Bilgisi Psikolojisi, Eğitime Giriş, Eğitim Sosyolojisi, Eğitim Yöntemi, Rehberlik, Ölçme ve Değerlendirme Gazi Terbiye Enstitüsünden Gazi Yüksek Öğretmen Okulu Müzik Şubesine dönüşen bu kurumun alan dersleri kendinden önceki kurumların programlarına göre kapsamlı bir şekilde oluşmuştur. Bu kurumun programında Geleneksel Sanat Müziği ve Halk Müziği ders olarak ele alınmış ve bunun yanında çoksesliliğe önem verilmiş ve diğer 85 programlardan farklı olarak bu programda Çokseslendirme, Yatay Çokseslendirme, Müzik Dağarcığı, Geleneksel Türk Sanat Müziği, Halk Bilim, Türk Halk Müziği, Tını Fiziği, Sanata Giriş, Müzik Eğitimine Giriş ve Müzik Eğitiminde Yöntemler derslerine yer verilmiştir. Bunun dışındaki dersler incelendiğinde önceki programlarla paralellik göstermiştir. Yüksek Öğretmen Okulu Müzik Şubesi programına dayanan Eğitim Fakültesi Müzik Eğitimi Bölümü lisans programı 1982 yılına kadar Talim Terbiye Kurulu tarafından tek program olarak süregelmiştir. Bu dönemden sonra bu kurumların üniversite bünyesine girmesiyle Yüksek Öğretim Kanunu ve ilgili yönetmelikler uyarınca lisans programında alan dersleri belirli oranda değişiklik yapma olanağına sahip olmuşlardır (Yayla, 2003: 14). Bu fakültelerden önemli bir yere sahip olan Gazi Eğitim Fakültesi, Müzik Bölümü Çalgı Eğitimi Anabilim Dalı, Ses Eğitimi Anabilim Dalı ve Müzik Kurumları Eğitimi Anabilim Dalından oluşan üç Anabilim dallı bir program uygulamıştır. Bu program, Pedagojik Formasyon, Genel Kültür ve Anabilim dalına göre bazı farklı dersleri içeren müzik alan derslerinden oluşuyordu (Yayla, 2003: 15). 1997 yılında Milli Eğitimi Geliştirme Projesiyle Eğitim Fakülteleri yeniden yapılandırılmıştır. Bu değişiklikle Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dalı olmuştur (Uslu, 2009: 119). Buna göre Gazi Eğitim Fakültesi 1997 yılı kayıtlı öğrencilerinde uygulanan bu program şu şekildedir; 86 Çizelge-22. Gazi Eğitim Fakültesi Müzik Bölümü Lisans Programı DERS TÜRÜ DERSLER Üç Anabilim Dalı Ortak Dersleri: Piyano, Koro, Müziksel işitme okuma yazma, Müziğe Giriş, Bireysel Söyleme, Alan Bilgisi Koropetisyon, Armoni-Kontrpuan-Eşlikleme, Müzik Biçimleri, Türk Halk Bilimi, Okul Çalgıları, Geleneksel Türk Halk Müziği, Çalgı Düzen Bakım Onarım Bilgisi, Müzik Toplulukları Yönetimi, Dünya Müzik Çalgı Eğitimi, Tarihi, Türk Müziğinde Çok Seslendirme, Çağdaş Türk Sanat Müziği ve Popüler Müzik, Geleneksel Türk Sanat GAZİ EĞİTİM FAKÜLTESİ 1997 Ses Eğitimi, Müzik Kuramları Müziği, Uluslar arası Sanat ve Popüler Müzik, Toplu Çalgı, Okul Çalgıları Seslendirme ve Uygulama, Birlikte Seslendirme, Türk Halk Dansları, Piyano Bakım Onarım ABD Düzen ve Uygulama, Müzik Derleme Teknikleri, Sanat Tarihi, Eğitim Müziği Besteleme Teknikleri dersleri Alan dersleri Kapsamında Bazıları seçmeli olmak üzere yer almıştır. Çalgı Eğitimi ABD: Alan Çalgısı, Orkestra, Çalgı Eğitim İlkeleri Ses Eğitimi ABD: Şan, Ses Eğitimi İlkeleri, Temel Toplu Ses Eğitimi, Ses Organı Yapısı Korunması Genel Kültür Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Türk Dili Yabancı Dil, Beden Eğitimi, Güzel Sanatlar Eğitim Öğretmenlik Bilgisi Bilimine Sosyolojisi, Genel Giriş, Eğitim Öğretim Psikolojisi, Metotları, Eğitim Ölçme ve Değerlendirme, Özel Eğitim, Araştırma Teknikleri, Eğitim Yönetimi, Proje, Rehberlik, uygulama semineri ve öğretmenlik uygulaması 87 Gazi Eğitim Fakültesi Müzik Bölümü Lisans 1997 programı incelendiğinde Müzik Eğitimini kapsayan alan dersleri bundan önceki programlarda olduğu gibi teorik ve uygulamalı olarak işlenmiştir. Müzik bölümü üç ana bilim dalından oluşmuş ve bu anabilim dalları Çalgı Eğitimi, Ses Eğitimi ve Müzik Kuramları olarak belirlenmiştir. Bu üç anabilim dalının ortak dersleri ve alan dersleri yukarıdaki tabloda belirtilmiştir. Önceki kurumlardan farklı olarak yapılanan ve lisans eğitimi olarak devam eden Gazi Eğitim Fakültesi Müzik Bölümü Lisans Programındaki dersler kapsamlı bir şekilde ele alınmış ve ona göre şekillenmiştir. Bu programda seçmeli dersler de yer almış ve bu dersler yine alan bilgisiyle ilgili olarak belirlenmiştir. Ancak müzik öğretmenliği lisans programını (1997 programı) değerlendiren çalışmalarda, önemli eksikliklerin bulunduğu belirtilmektedir. Bu eksikliklerden birincisi, program geliştirmeye yön verecek hedeflerin açıkça belli olmamasıdır. Bu da programda birbiri ile ilgisiz derslerin yer almasına yol açmaktadır. İkincisi uygulanan öğretim yöntemlerinin uygun olmaması (programa Suzuki ve Rollan yöntemleri gibi yeni yöntemlerin eklenmesi önerilmektedir) üçüncüsü müzik öğretmeni değil, müzik alanında sanatçı yetiştirilmeye çalışılmasıdır (Yayla, 2003). Bazı ülkelerdeki müzik öğretmeni yetiştirme sistemi ile Türkiye’deki müzik öğretmeni yetiştirme sistemi karşılaştırıldığında, en önemli farklılığın diğer ülkelerde farklı tipte Türkiye’de ise tek tipte müzik öğretmeni yetiştiriliyor olmasıdır. Örneğin Finlandiya’da okulöncesi ve genel müzik öğretmenliği olmak üzere iki tip; Avusturya’da vokal ağırlıklı müzik öğretmeni ve enstrüman müzik öğretmeni olmak üzere iki tip; Amerika’nın Texas eyaletinde grup müziği, koro, orkestra ve piyano temel alanlarına yönelik dört tip müzik öğretmeni yetiştirilmektedir. Ülkemizde ise müzik öğretmeni Eğitim Fakülteleri bünyesinde Müzik Öğretmenliği Anabilim Dalı kapsamında tek tipte yetiştirilmektedir. Bu mezunlar güzel sanatlar liseleri de dahil olmak üzere tüm öğretim kademelerinde öğretmenlik yapabilmektedir. Müzik eğitimi konusunda çalışan araştırmacılar ise müzik öğretmenliğinin yine aynı yapı içinde “okulöncesi müzik öğretmenliği”, “genel müzik öğretmenliği” ve “güzel sanatlar lisesine yönelik alan (enstrüman) öğretmenliği” biçiminde üçlü tipte olmasını önermektedir (Duru ve Köse, 2012). 88 Cumhuriyet’in ilanından günümüze kadar olan süreçte müzik öğretmeni yetiştiren kurumların programları ve bu programlarda yer alan dersleri bir tablo içerisinde incelemek araştırmamız açısından daha verimli olacaktır. Buna göre Cumhuriyetten günümüze müzik öğretmeni yetiştiren programlarda yer alan müzik dersleri özetle aşağıdaki gibidir. Çizelge-23. Cumhuriyetten Günümüze Müzik Öğretmeni Yetiştiren Programlarda Yer Alan Müzik Dersleri Müzik Öğretmeni Müzik yetiştiren Kurum Eğitim Alan dersleri Programı Musiki Nazariyatı, Komposizyon, 1925 programı Kontrpuvan, Armoni, Musiki Tarihi, Musiki Kraatı ve Vokal Enstrüman (Öğrenci için seçilen bir saz), Musiki Nazariyatı, Musiki İmlası, Solfej, Armoni, Kontrpuvan, Piyano Akompenyaman, Musiki Kıratı, Teganni, Cemi Teganni, Berberlik, Musuki Mektebi Muallim Enterpretasyon, Musiki Terbiyesi ve 1931 programı Tarihi, Musiki Tarihi Kulak Terbiyesi, Müzik Öğretimi Usulü ve Tatbikatı,Teori, Müzik Tarihi, Şan, 1941 programı Koro ve Koro idaresi,Keman, Piyano, Oda Müziği, Talebe Orkestrası,Akustik, Tamirat 89 Kulak Eğitimi ve Solfej, Müzik Teorisi (Armoni ve Kontrapunt), Müzik Formları, Genel Müzik Bilgileri, Müzik Tarihi ve Stil Bilgisi, Ses Eğitimi (Şan), Toplu Ses Eğitimi ve Hazırlık Korosu, Koro, Koro Eğitimi ve Yönetimi, Esas Gazi Çalgı, Toplu Çalışma Çalgıları ve Terbiye Enstitüsü Orkestra, 1970 programı Çalgı Onarımı, Eşlik (Koropetisyon), Müzik Eğitimi İlkeleri Anadal Eğitimi, Temel Piyano Eğitimi, Müziksel İşitme Okuma Yazma, Temel Müzik Bilgileri, Çokseslendirme, Yatay Çokseslendirme, Müzik Tarihi, Ses Eğitimi, Toplu Konuşma Eğitimi, Toplu Ses Eğitimi, Toplu Çalgı Eğitimi, Müzik Toplulukları Yönetimi, Çalgıyla Gazi Eşlik, Müzik Biçimleri, Müzik Türleri, Yüksek 1978 programı Eser Çözümleme, Eğitim Müzikleri Öğretmen Okulu Dağarcığı, Geleneksel Türk Sanat Müziği, Halk Bilim, Türk Halk Müziği, Nota Yazıları, Çalgı Düzenleri ve Bakımı, Seçmeli Toplu Müzik, Seçmeli Müzik Özel Alanları, Tını (Selen) Fiziği, Sanata Giriş, Müzik Eğitimine Giriş, Müzik Eğitiminde Yöntemler 90 Üç Anabilim Dalı Ortak Dersleri: Piyano, Koro, Müziksel işitme okuma yazma, Söyleme, Müziğe Giriş, Bireysel Koropetisyon, Armoni- Kontrpuan-Eşlikleme, Müzik Biçimleri, Türk Halk Bilimi, Okul Çalgıları, Geleneksel Türk Halk Müziği, Çalgı Düzen Bakım Onarım Bilgisi, Müzik Toplulukları Yönetimi, Dünya Müzik Tarihi, Türk Müziğinde Çok Seslendirme, Çağdaş Türk Sanat Müziği ve Popüler Müzik, Geleneksel Türk Sanat Müziği, Uluslar arası Sanat ve Popüler Müzik, Toplu Çalgı, Okul Çalgıları Seslendirme ve Uygulama, Eğitim 1997 programı Gazi Birlikte Fakültesi Seslendirme, Türk Halk Dansları, Piyano Bakım Onarım Düzen ve Uygulama, Müzik Derleme Teknikleri, Sanat Tarihi, Eğitim Müziği Besteleme Teknikleri dersleri Alan dersleri Kapsamında Bazıları seçmeli olmak üzere yer almıştır. Çalgı Eğitimi ABD: Alan Çalgısı, Orkestra, Çalgı Eğitim İlkeleri Ses Eğitimi ABD: Şan, Ses Eğitimi İlkeleri, Temel Toplu Ses Eğitimi, Ses Organı Yapısı Korunması Ülkemizin ilk öğretmen yetiştiren müzik kurumu olan Musiki Muallim Mektebi döneminden günümüzdeki adıyla Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dalı dönemine kadar geçen yolculukta bu 91 kurumlardan yetişmiş birçok eğitimci ülkemizin her köşesinde görev yapmışlar ve müzik eğitimimize katkı sağlamışlardır. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dalı ve benzeri diğer kurumların sürekli çağdaş ölçütlerde yapılandırılması açısından, uygulanabilirliği ve geçerliği bulunan eğitim modellerinin ve programlarının gözlenmesi ve gerektiğinde yararlanılması müzik eğitimi açısından oldukça önemlidir (Uslu, 2009: 122). . 92 BÖLÜM V SONUÇ VE ÖNERİLER 5.1.SONUÇ Bir toplumda müzik kültürünün ve bununla birlikte müzik eğitiminin gelişebilmesi için kuşkusuz ki toplumun sanata verdiği değer önemlidir. Türk kültürü farklı kültürler ve farklı zamanlar içerisinde yaşamış olsa da bu değeri her zaman önemli tutmuştur. Türk musikisi sistemi bugün, Batı musikisi sisteminden sonra dünyaya en çok yayılmış musiki sistemidir. Bu da Türk Milletinin musikiye gösterdiği ilginin, bu sanattan duyduğu zevk ve heyecanın göstergesidir. Aşağıda Cumhuriyet Döneminde müzik eğitimiyle ilgili elde edilen araştırma sonuçları belirlenen temalar çerçevesinde yazılmıştır. 5.1.1. Cumhuriyet Döneminde Müzik Eğitimi 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte Osmanlı İmparatorluğu son bulmuştur. Ancak 600 yıllık süren kültürel birikim; yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne aktarılarak devam etmiştir. Bu dönemle birlikte değişen sosyolojik yapı, beraberinde müzik politikalarını da etkilemiş ve müzik alanında köklü atılımlar yapılmıştır. Bu atılımların oluşumunu sağlayan Atatürk; çağdaş bir milletin oluşabilmesi için bütün alanların çağdaşlaşması gerektiğine inanmıştır ve bu inancı doğrultusunda müzik üzerine çeşitli düzenlemelerin oluşumunu sağlamıştır. 93 Atatürk Türk Milleti’nin asil olduğunu her söyleşinde vurgulamıştır. Bu asil milletin hak ettiği yer onun yaptıklarının çok daha ilerisinde bir yerlerde olmalıydı. Müzik; Atatürk’ün düşüncesinde bir hayattı ve sanatsız bir toplumu düşünemezdi. Bu düşüncesi onun müzik ve sanat üzerine yapılacak çalışmaların göstergesi olmuştur. Atatürk var olan müzikle istenilen düzeye ulaşılamayacağını düşünüyordu. Bundan dolayı Türk Müzik Kültürü’nün yanı sıra bu kültürden beslenen Çağdaş Müzik Kültürü’nün oluşması gerektiğini düşünüyordu. Atatürk herhangi bir enstrüman çalmamasına rağmen müzikten çok iyi anlayan bir liderdi. Müzik biliminin ne olması gerektiğini çok iyi bilen ve bununla ilgili çalışmaların yapılması gerektiğini ortaya koyan bir kişiliğe ve düşünceye sahipti. Türkiye Cumhuriyeti’nin böyle bir lidere sahip olması büyük bir şans olmakla beraber, bir sanat insanı gibi müziğe yaklaşımı müzik eğitiminin ve müzik biliminin kurumsallaşmasını ve beraberinde gelişmesini sağlamıştır. Onunla birlikte Türkiye Cumhuriyeti Devleti müzik alanında başarılı işler ortaya koymuştur. Bu başarılar Atatürk’ün ulaşmak istediği çağdaş milletlerce takdir görmüştür. Onun düşünceleri sonucunda birçok müzik kurumu kurulmuştur veya eskiyen yapılar günün koşullarına göre değiştirilerek devam etmiştir. Yurtdışından bestecilerin ülkemize gelmesi ve ülkemizdeki yetenekli müzisyenlerin yurtdışına giderek eğitim almaları müzik eğitimine ve müzik kurumlarına büyük katkılar getirmiştir. Bunun yanı sıra Atatürk Halk Müziği’ne fazlasıyla önem vermiştir. Onun düşüncesinde bu müzik biçimi Türk Milleti’nin yaşamı idi ve bu müzik biçimi üzerine çalışmalar yapılması hiç kuşkusuz ki onun Türk insanına verdiği değeri gösteriyordu. Halk Müziği eserlerinin derlenmesi çalışmaları bu müziğin icra edileceği kurumsal alanlarında açılmasını sağlamıştır. Atatürk’ün bu çalışmaları yakından izlemesi ve takip etmesi müzik eğitiminin ve müzik biliminin gelişimini oldukça ileri seviyelere taşınmasını sağlamıştır. 94 Bu gelişmeler doğrultusunda Cumhuriyet Döneminde müzikle ilgili açılan kurumlar şunlardır; - Ankara’da Musiki Muallim Mektebi kuruldu. (1924) - Mızıka-i Hümayun Ankara’ya taşınarak Riyaset-i Musiki Heyeti adını aldı. (1924) - İstanbul Belediye Konservatuarı kuruldu. (1926) - Ankara Devlet Konservatuarı kuruldu. (1926) - Gazi Terbiye Enstitüsü Müzik Bölümü kuruldu. (1937) - Ankara’da Askeri Müzik Okulu öğretime açıldı. (1938) 5.1.2. Şûra Kararlarında Müzik Eğitimi İle İlgili Görüş ve Kararlar Yapılan şûralarda müzik eğitimi ile ilgili katılımcı üye sayılarının yetersiz olması ve yeterli şekilde temsil edilememesi müzik eğitimi açısından olumsuz bir durum olmuştur ve müzik eğitimi hiçbir şûrada ana gündem maddesi olarak ele alınmamıştır. Genelde tüm şûralarda müzik eğitimiyle ilgili görüş ve öneriler ifade edilmiş olsa da müzik dersiyle ilgili doğrudan kararlar VI, VIII, IX, XII, XV VE XVIII. Şûralarda alınmıştır. Bu şûralarda alınan kararlarda genel olarak ortaokul ders dağıtım çizelgesi oluşturulmuş, müzik dersi ortak dersler içerisine dahil edilerek hem zorunlu hem de seçmeli dersler arasında yer almış ve müzik dersinin notla değerlendirilmesi kararı alınmıştır. 5.1.3. İlköğretim Kurumlarında Müzik Eğitim Programları Cumhuriyet Dönemi Müzik derslerinin zorunlu dersler içerisinde olması olumlu bir durum olsa da; bu dersin amaçlarına ve kazanımlarına uygun olabilmesi için fiziki şartların ve müzik eğitimcilerinin var olması gerektiği gerçeği ortadadır. Birçok İlköğretim ve Ortaöğretim okullarında müzik dersinin boş geçmesi yüzünden müzik alanında yetenekli 95 bireylerin ortaya çıkması engellenmektedir. Bununla birlikte yetenekli bireyler keşfedilse bile büyük şehirler dışındaki şehirlerde Güzel Sanatlar Liselerinin olmaması bu bireylerin yönlendirilmesini engellemektedir. - Programlar incelenildiğinde 1924 programında müzik dersi 1, 2 ve 3. sınıflarda 2 (iki) ders saati olarak belirlenmiş; 4 ve 5. sınıflarda ise 1 (bir) ders saati olarak belirlenmiştir. 6, 7 ve 8. sınıflarda ise müzik dersi olmamıştır. - 1926 programında 1924 programından farklı olarak 3. sınıflarda 2 (iki) saat olan müzik dersi 1 (bir) ders saatine inmiş, diğer sınıflarda 1924 programının aynısı olarak kalmıştır. - 1936 programında müzik dersi saati daha da azalarak 5. sınıfa kadar olan sınıflarda 1 (bir) ders saati olarak belirlenmiş ve diğer programlarda olduğu gibi 6, 7 ve 8. sınıflarda yer almamıştır. - 1939 köy ilkokul programında müzik dersi zorunlu dersler arasında yer almamıştır. - 1948 programında müzik dersi 1936 programındaki gibi aynı kalmış ve 5. sınıfa kadar olan sınıflarda 1 (bir) ders saati olarak belirlenmiştir. - 1948 köy ilkokul programında müzik dersi yer almamıştır. - 1962 programında önceki programlarda olduğu gibi müzik dersi yine 5. sınıfa kadar olan sınıflarda 1 (bir) ders saati olarak yer almıştır. - 1968 programı 1962 programının aynısını korumuş ve müzik dersiyle ilgili hiçbir değişiklik olmamıştır. - 1997 programında 8 yıllık zorunlu eğitimin başlamasıyla birlikte müzik dersi saatlerinde artış olmuş ve bu ders 1, 2, ve 3. sınıflarda 2 (iki) saat, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflarda 1 (bir) ders saati olarak belirlenmiştir. - 2005 programında 1997 programının aynısı uygulanmış ve müzik dersi ilk 3 sınıfta 2 (iki) saat, diğer sınıflarda ise 1 (bir) saat olarak uygulanmıştır. 96 - 2010 programında ise müzik dersinde azalma olmuş, 8. sınıfa kadar tüm sınıflarda 1 (bir) saat olarak uygulanmıştır. 5.1.4. Müzik Öğretmeni Yetiştiren Programlar Cumhuriyet döneminin ilk müzik öğretmeni yetiştiren kurumu Musiki Muallim Mektebi olmuştur. Bu kurumun amacı Batı müziği üzerinde çalışacak ve yaygınlaştıracak öğretmenlerle, Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’nda görev alacak sanatçıların yetiştirilmesi olmuştur. Musiki Muallim Mektebi’nin 1925 yılı programında dersler açıkça ifade edilmiş ve alan dersleri sadece müzikle ilgili olmuştur. Bunun yanında genel kültür ve öğretmenlik bilgisi dersleri de yer almıştır. 1931 yılı programında 1925 programında olduğu gibi dersler alan bilgisi, genel kültür ve öğretmenlik bilgisi derslerinden oluşmuştur. 1931 programında, 1925 yılı programına göre bazı farklı dersler eklenerek program oluşmuştur. 1938-1939 yıllarında Musiki Muallim Mektebi’nin Gazi Terbiye Enstitüsüne bağlanmasıyla birlikte Gazi Eğitim Enstitüsü Müzik Bölümü kurulmuştur. Bu kurumun Musiki Muallim Mektebinden farkı lise mezunlarından öğrenci alması olmuştur. Bu kurumda 1941 ve 1970 programları uygulanmış ve bu programlar alan bilgisi, genel kültür ve öğretmenlik bilgisinden oluşmuştur. 1941 yılı programında alan bilgisi dersleri müzikle ilgili olmuş ancak öğretmenlik bilgisi dersleri içerisinde herhangi bir ders yer almamıştır. 1970 programında 1941 programındaki alan bilgisi derslerine müzikle ilgili dersler eklenmiş ve bunun yanı sıra öğretmenlik bilgisi derslerinde değişim olmuştur. 1978 yılından itibaren Gazi Eğitim Enstitüsü Müzik Bölümü Gazi Yüksek Öğretmen Okulu Müzik Şubesi adını almıştır. 4 yıllık öğretmen okulu olarak yapısı düzenlenen bu kurumun amacı temel eğitimin ikinci kademesine ve orta öğretim 97 kurumlarına müzik öğretmeni yetiştirmek olmuştur. Bu okulun müfredat programı taslak olarak öncekiler gibi olmuş ancak ders içerikleri daha kapsamlı olarak belirlenmiştir. Daha sonra Gazi Eğitim Fakültesine dönüşen bu kurum 1997 yapılanmasıyla birlikte diğer fakültelerde açılan Müzik bölümüyle bugün müzik öğretmeni yetiştiren kurumlar haline dönüşmüştür. 5.2.ÖNERİLER 1. Müzik dersleri 40 dakika ile sınırlı kalmamalıdır. Her öğrencinin enstrüman çalabilmesini sağlayacak bir program geliştirilmelidir. 2. İlköğretimdeki yetenekli öğrencilerin müzik alanında devam edebilmeleri için büyük şehirler dışındaki şehirlerde de Güzel Sanatlar Liseleri açılmalıdır. 3. Kültür Bakanlığı ve TRT kurumlarında yer alan müzik etkinlikleri yaygınlaşmalıdır ve ilköğretim ve ortaöğretimdeki öğrencilerin bu etkinliklere katılımı sağlanmalıdır. 4. Okulların fiziki ortamları genişletilmeli, her okulda müzik sınıfları oluşturulmalı ve bu sınıfların içlerini dolduracak müzik araç-gereçleri sağlanmalıdır. 5. Araştırma kapsamında incelenen Cumhuriyet döneminde ilköğretimde müzik eğitiminin gelişimi kapsamlı olarak değerlendirilmiştir. Araştırmada değinilmeyen karşılaştırmalı eğitim bundan sonraki yapılacak çalışmalarda kapsamlı olarak incelenebilir. 98 KAYNAKÇA Ak, A.Ş. (2004). Türk Musikisi Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları. Aksüt, K. (1990). 500 Yıllık Türk Musikisi Antolojisi. İstanbul: Türkiye Yayınevi Akyüz, Y. (1999). 17.Yüzyıldan Günümüze Türk Eğitiminde Başlıca Düzenleme ve Geliştirme Çabaları. Ankara: Milli Eğitim Dergisi. Akyüz, Y. (2008). Türk Eğitim Tarihi. (12.Basım). Ankara: Pegem Yayıncılık. Ali, F. (1987). Müzik ve Müziğimizin Sorunları. (1.Basım). İstanbul: Cem Yayınevi. Alpagut, U. (2010). Müzik Sorunlarına Bakışta Atatürk’ün İzleri. (1.Basım). İstanbul: Bilim Kitapevi. Arslan, M. ( 2000). Cumhuriyet Dönemi İlköğretim Programları ve Belli Başlı Özellikleri. Milli Eğitim Dergisi,146. http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/146/aslan.htm. Ataman S.Y. (1991). Atatürk ve Türk Musikisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Avrupa Komisyonu Yayınları (2009). Avrupa’da Okullarda Sanat ve Kültür Eğitimi. Avrupa Eurydice Türkiye Birimi. 99 Ay, G. (2001). Müzikte 2000 Sempozyumu. (1.Basım). Ankara: Kütür Bakanlığı Yayınları. Baloğlu, Ç. (2011). Osmanlı İmparatorluğu Batılılaşma Hareketleri İçerisinde Müzik, Müzik Yayınları. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Balkılıç, Ö. (2009). Cumhuriyet, Halk ve Müzik. (1.Basım). Ankara: Tan Kitabevi Yayınları. Başaran, M. (2006). Özgürleşme Eylemi Köy Enstitüleri. İstanbul: Kuriş Matbaacılık. Biber, N. (1986). Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Ortaokullarda Uygulamaya Konulan Müzik Eğitim Programlarının Çağdaş Program Anlayışı Bakımından İncelenmesi ve Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Ankara. Bilasa, P. (2012). Türkiye’de İlköğretimin Tarihsel Gelişimi (1970-2010). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.Ankara Budak, O.A. (2000). Türk Müziğinin Kökeni-Gelişimi (Deneme). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Cicioğlu, H. (1985). Türkiye Cumhuriyetinde İlk ve Orta Öğretim (Tarihi Gelişimi). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları. 100 Çelenk S., Tertemiz N. ve Kalaycı N. (2000). Tazebay, A. (Edit). İlköğretim Programları ve Gelişmeler: Program Geliştirme İlke ve Teknikleri Açısından Değerlendirilmesi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Doğan, S. (1986). Cumhuriyet Döneminde Milli Eğitim Şûralarının Müzik Eğitimi İle İlgili Aldığı Kararlar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Ankara. Durgun, Ş. (2005). Türkiye’de Devletçi Gelenek ve Müzik. Ankara: Alter Yayınları. Duru, E.G. ve Köse, H.S. (2012). Müzik Eğitimi Öğretmenliği Yapılanma Modelleri (Türkiye, Avusturya, Finlandiya, Danimarka ve Texas Örnekleri). E-Journal of New World Sciences Academy. Cilt 7, Sayı 3: 235-245. Dündar, C. (2008). Köy Enstitüleri. (7.Basım). Ankara: İmge Yayınları. Ergan, S.M. (1994). Türkiye Müzik Bibliyografyası. Konya: Merve Dizgi. Erol, A. (2009). Müzik Üzerine Düşünmek. İstanbul: Boyut Yayıncılık. Ersil, Ö.G. (2007). Cumhuriyet Devrimimizin Özgün Eğitim Kurumları Köy Enstitülerinde Müzik Eğitimi Ve Günümüze Yansımaları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara. 101 Fer, S. (2000b). Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları Sempozyomu. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi ve Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, 7-9 Aralık 2005, İstanbul. Gazmihal, M.R. (1958). Türkiye-Avrupa Musikisi Münasebetleri (I.Cilt). İstanbul: Numûne Matbaası. Gedikli, E. (2003). Müzik Eğitimi. Bursa: Ezgi Yayınları Gelişli, Y. (2005). Türkiye’de İlköğretimin Gelişimi.Ankara: Sistem Ofset Gözütok, D. (2003). Türkiye’de Program Geliştirme Çalışmaları. Milli Eğitim Dergisi,160 (Güz), 44-64. Gündoğdu, Ö. (2006). Cumhuriyetten Günümüze Milli Eğitim şûraları ve Müzik Eğitimine Yansımaları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara. Halıcı, F. (1986). Türk Musikisinin Dünü, Bugünü, Yarını. Ankara: Sevinç Matbaası. Kalaycı, N. (2004). Cumhuriyet Döneminde İlköğretim. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul. Kaplan, A. (2005). Kültürel Müzikoloji. İstanbul: Bağlam Yayıncılık. 102 Kavcar, C. (1983). Güzel Sanatlar Eğitimi, Cumhuriyet Döneminde Eğitim. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. Kıvanç, E. (2008). Köy Enstitülerinde Müzik Eğitimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara. Koçer, H.E. (1992). Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi. İstanbul: MEB Yayınları. Lewis, B. (2008). Modern Türkiye’nin Doğuşu. (3.Edisyon Çevirisi). Ankara: Arkadaş Yayınları MEB (1991). I. Maarif Şûrası. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. MEB (1991). II. Maarif Şûrası. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. MEB (1991). III. Milli Eğitim Şûrası. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. MEB (1991). IV. Milli Eğitim Şûrası. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. MEB (1991). V. Milli Eğitim Şûrası. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. MEB (1991). VI. Milli Eğitim Şûrası. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. 103 MEB (1962). VII. Milli Eğitim Şûrası. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. MEB (1971). VIII. Milli Eğitim Şûrası. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. MEB (1991). IX. Milli Eğitim Şûrası. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. MEB (1991). X. Milli Eğitim Şûrası. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. MEB (1991). XI. Milli Eğitim Şûrası. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. MEB (1989). XII. Milli Eğitim Şûrası. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. MEB (1990). XIII. Milli Eğitim Şûrası. Ankara: Meslekî ve Teknik Açıköğretim Matbaası. MEB (1993). XIV. Milli Eğitim Şûrası. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. MEB (1996). XV. Milli Eğitim Şûrası. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. MEB (1999). XVI. Milli Eğitim Şûrası. Ankara: Millî Eğitim Basımevi. MEB (2006). XVII. Milli Eğitim Şûrası. Ankara: Millî Eğitim Basımevi. 104 MEB (2010). XVIII. Milli Eğitim Şûrası. Ankara: Millî Eğitim Basımevi. Mimaroğlu, İ. (1999). Müzik Tarihi. İstanbul: Varlık Yayınları. Okçabol, R. (2005). Türkiye Eğitim Sistemi. Ankara: Ütopya Yayınevi. Oransay, G. (1985). Atatürk ile Küğ. İzmir: Küğ Yayını, 1985. Ögel, B. (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş. (8.Cilt). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Özalp, M.N. (1986). Türk Musikisi Tarihi (Derleme). (1. ve 2. Ciltler). Ankara: TRT Müzik Dairesi Başkanlığı Yayınları. Özalp, R. (1977). Türk Millî Eğitim Sisteminde Düzenleme Teşkilâtı. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. Öztürk, E. (2006). İlköğretim Okullarındaki İkinci Kademe Müzik Eğitimi ve Sorunları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Afyon. Paçacı, G. (1999). Cumhuriyetin Sesli Serüveni, Cumhuriyetin Sesleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. Rona, M. (1970). 50 Yıllık Türk Musikisi. (3.Baskı). Türkiye Basımevi. 105 Sağer, T. (2003). Cumhuriyet Dönemi Müzik Politikaları. Ata Dergisi. Sakaoğlu, N. (2003). Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. Say, A. (1998). Türkiye’nin Müzik Atlası. İstanbul: Borusan Kültür ve Sanat Yayınları. Say, A. (2000). Müzik Tarihi. (4.Basım). Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları. Say, A. (2001). Müziğin Kitabı. (1.Basım). Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları. Say, A. (2002). Müzik Sözlüğü. (1.Basım). Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları. Saygun A.A. (1987). Atatürk ve Musiki. Ankara: And Müzik Vakfı Yayınları. Selanik, C. (1996). Müzik Sanatının Tarihsel Serüveni: Müziğin Görkemli Yolculuğu. Ankara: Doruk Yayıncılık. Tan, N. (1982). Atatürk ve Türk Halk Müziği. (1.Cilt). Ankara: Mansur Kaynak Yayınları Tanrıkorur, C. (1998). Müzik Kimliğimiz Üzerine Düşünceler. İstanbul: Ötüken Yayınevi. Tanrıkorur, C. (2003). Osmanlı Dönemi Türk Musikisi. (1.Basım). İstanbul: Dergah Yayınları 106 Tarlakazan, B.(2003). Atatürk ve Sanat Kavramı Üzerine Düşünceler. Bilge Dergisi, cilt. 10. Tokel Bilge, B. (2002). Bağımıza Gazel Düştü. Ankara: Akçağ Yayınları. Tura, Y. (1988). Türk Musikisinin Meseleleri. İstanbul: Pan Yayınları. Tura, Y. (1998). Cumhuriyet Döneminde Türk Musikisi. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları Türkmen Nuri, M. (2009). Osmanlı’da Askeri Müzik:MEHTER. (1.Basım). İstanbul: Kitaplık Yayınları. Uçan, A. (1996). İnsan ve Müzik, İnsan ve Sanat Eğitimi. Ankara: Alf Maatbası. Uçan, A. (1997). Müzik Eğitimi. (2.Baskı). Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları. Uçan, A. (2000). Türk Müzik Kültürü. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları. Uslu, M. (2007). Türkiye’de Müzik Eğitimi. (1.Basım). İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları. 107 Uslu, M. (2009). Cumhuriyet’in İlanından Günümüze Türkiye’de Müzik Eğitimi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları. Varış, F. (1996). Eğitimde Program Geliştirme: Teoriler-Teknikler. Ankara: Alkım Yayıncılık. Yayla, F. (2003). Cumhuriyet Dönemindeki Müzik Öğretmeni Yetiştirme Sürecinin İncelenmesi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. (Doktora Tezi) Yıldırım, A. & Şimşek H. (2000). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara:Seçkin Yayıncılık Yönetken Halil, B. (2001). Türkiye’de Müzik Eğitiminin Önemi. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları. Yurga, C. (1995). Müzik Tarihinde Türler ve Ülkeler. Malatya: Kendi Yayını. Yücel, Ü. ( 1986). Atatürk Döneminde Sanat Yaşamı. (2.Baskı). İstanbul: Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Vakfı Yayınları. 108 EKLER EK 1. KOD LİSTESİ Müzik Eğitim Kurumları Cumhuriyet Dönemi İstanbul Belediye Konservatuarı Ankara Devlet Konservatuarı İstanbul Devlet ve Operası İstanbul Devlet Konservatuarı İstanbul Türk Musikisi Müzik Eğitim Programları 1924 İlkokul Programı 1926 İlkokul Programı 1936 İlkokul Programı 1939 Köy İlkokul Programı 1948 İlkokul Programı 1962 İlkokul Program Taslağı 1968 İlkokul Programı 1997 İlköğretim Programı 2005 İlköğretim Programı 2010 İlköğretim Programı Müzik Öğretmeni Yetiştiren Kurumlar Musuki Muallim Mektebi Gazi Eğitim Enstitüsü Müzik Bölümü Gazi Yüksek Öğretmen Okulu Müzik Şubesi Gazi Eğitim Fakültesi 109
