1921 teşkilât-ı esâsiye kanunu
advertisement
1921 TEŞKİLÂT-I ESÂSİYE KANUNU(*) [ANA TEŞKİLAT YASASI] Kanun No. 85. 20.1.1337 (1921) Madde 1 — Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. Yönetim tarzı halkın kendi yazgısını doğrudan doğruya ve fiilen kendisinin yönetmesi esasına dayalıdır. Madde 2 — Yürütme gücü ve yasama yetkisi milletin biricik ve gerçek temsilcisi olan Büyük Millet Meclisinde toplanır. Madde 3 — Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından yönetilir ve hükümeti “Büyük Millet Meclisi hükümeti” unvanını taşır. Madde 4 — Büyük Millet Meclisi vilayetlerdeki halk tarafından seçilmiş üyelerden oluşur. Madde 5 — Büyük Millet Meclisinin seçimi iki yılda bir yapılır. Seçilen üyenin üyelik süresi iki yıldır, yeniden seçilmek mümkündür. Eski üyeler yeni üyelerin toplanmasına kadar görevine devam ederler. Yeni seçimlerin yapılması mümkün olmadığında, toplantı dönemi yalnız bir yıl uzatılabilir. Büyük Millet Meclisi üyelerinin her biri kendisini seçen vilayetin temsilcisi değil, tüm milletin temsilcisidir. Madde 6 — Büyük Millet Meclisi genel kurulu yasama dönemi başında çağrısız olarak toplanır. Madde 7 — Şer’i hükümlerin yerine getirilmesi, genel kanunların konması, değiştirilmesi, yürürlükten kaldırılması ve antlaşma ve barış yapılması ve yurt savunması ilanı gibi ana hukuku koyma yetkisi Büyük Millet Meclisine aittir. Kanunların ve nizamnamelerin düzenlenmesinde halkın yaşayışına ve çağın gereklerine en uygun fıkıh ve hukuk ile usul ve işlemler temel alınır. Vekiller Heyetinin [Bakanlar Kurulunun-ç.] görev ve sorumlulukları özel bir kanunla belirlenir. Madde 8 — Büyük Millet Meclisi, kendi hükümetini oluşturan daireleri özel kanuna göre seçilmiş vekiller eliyle yönetir. Meclis yürütme konuları için vekillere yön tayin eder ve gerektiğinde bunları değiştirir. Madde 9 — Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu tarafından seçilen başkan bir seçim dönemi boyunca Büyük Millet Meclisi Başkanıdır. Bu sıfatla Meclis adına imza koymaya ve Vekiller Heyetinin [Bakanlar Kurulunun-ç] aldığı kararları onaylamaya yetkilidir. Vekiller Heyeti içlerinden birini kendilerine başkan seçerler. Ancak Büyük Millet Meclisi Başkanı vekiller heyetinin de doğal başkanıdır. İdare Madde 10 — Türkiye coğrafi durumu ve ekonomik ilişkileri dikkate alınarak vilayetlere, vilayetler kazalara ayrılır, kazalar da nahiyelerden oluşur. Vilayetler Madde 11 — Vilayet yerel işlerde manevi kişiliğe [tüzel kişiliğe-ç.] ve özerkliğe sahiptir. Dış ve iç siyaset, şer’i, adli ve askeri işler, uluslararası ekonomik ilişkiler ve hükümetin koyduğu genel vergiler ile birden çok vilayeti ilgilendiren konular dışında, Vakıf, Medrese, Eğitim, Sağlık, Ekonomi, Tarım, Bayındırlık ve Sosyal Yardım işlerinin düzenlenmesi ve yönetimi, Büyük Millet Meclisince konan kanunlar çerçevesinde, vilayet şûralarının [meclislerininç.]yetkisindedir. Madde 12 — Vilayet Şûraları vilayet halkınca seçilen üyelerden oluşur. Vilayet Şûralarının toplanma dönemi iki yıldır. Toplantı süresi yılda iki aydır. Madde 13 — Vilayet Şûrası, kendi üyeleri arasından yürütmenin başı olacak bir başkan ile çeşitli şubeleri yönetmekle görevli üyelerden oluşmak üzere bir yönetim kurulu seçer. Yürütme yetkisi sürekli olan bu kurula aittir. Madde 14 — Vilayette Büyük Millet Meclisinin vekili ve temsilcisi olmak üzere vali bulunur. Vali, Büyük millet meclisi hükümeti tarafından atanır, görevi devletin genel ve ortak görevlerine bakmaktır. Vali yalnız devletin genel görevleri ile yerel görevler arasında çatışma çıktığında müdahale eder. Kaza Madde 15 — Kaza yalnız yönetim ve düzen birimi olup manevi kişiliğe [tüzel kişiliğeç.]sahip değildir. Yönetimi Büyük Millet Meclisi hükümeti tarafından atanmış ve valinin emri altında bir kaymakama verilir. Nahiye Madde 16 — Nahiye özel yaşamında özerkliğe sahip bir manevi kişiliktir [tüzel kişiliktir-ç.]. Madde 17 — Nahiyenin bir şûrası, bir yönetim kurulu ve bir de müdürü vardır. Madde 18 — Nahiye şûrası, nahiye halkınca doğrudan doğruya seçilen üyelerden oluşur. Madde 19 — Yönetim kurulu ve nahiye müdürü, nahiye şûrası tarafından seçilir. Madde 20 — Nahiye şûrası ve yönetim kurulu yargısal, ekonomik ve mali yetkilere sahiptir, bunların kapsamı özel yasalarla belirlenir. Madde 21 — Nahiye bir veya birkaç köyden oluştuğu gibi, bir kasaba da bir nahiyedir. Genel müfettişlik Madde 22 — Vilayetler ekonomik ve toplumsal ilişkileri temelinde birleştirilerek genel müfettişlik bölgeleri oluşturulur. Madde 23 — Genel müfettişlik bölgelerinin genel güvenliğinin sağlanması, bütün işlemlerinin teftişi, genel müfettişlik bölgesine giren vilayetlerin ortak işlerinde uyumun sağlanması görevi genel müfettişlere aittir. Genel müfettişler devletin genel görevleriyle yerel yönetimlere ait görevleri ve alınan kararları sürekli denetlerler. Ayrı Madde İşbu kanun yayım tarihiden itibaren yürürlüğe girer. Ancak, mevcut Büyük Millet Meclisi 5 Eylül 1336 (1920) tarihli görüşme nisabı kanununun birinci maddesinde gösterildiği gibi, amacına ulaşıncaya kadar sürekli toplantı halinde bulunacağı için, işbu Teşkilatı Esasiye Kanunundaki 4’üncü, 5’inci, 6’ıncı maddeler, mevcut Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının üçte iki çoğunluğuyla karar verildiği taktirde, ancak yeni seçimlerden itibaren yürürlüğe girecektir. (*) Ömer Öneren ve Ahmet Kardam tarafından, A. Şeref Gözübüyük tarafından verilen (Açıklamalı Türk Anayasaları, Tarhan Kitabevi Yayınları, Ankara 1995, s.44-46) orijinal metin esas alınarak, günümüz Türkçesine çevrilmiştir.
