Süt Sıgırlarının Kuruda Kalma Dönemi

SÜT SIGIRLARININ KURUDA KALMA DÖNEMİ
TANIMI
Sağmal bir inekte gebeliğin son iki ayında ya da başka bir değişle laktasyon
dönemi sonunda sağımın durdurulması ve meme de süt salgısının durmasına
bağlı olarak şekillenen periyoda kuru dönem denir.( )
YAPILIŞI
İnekler buzağılamadan önce uygun bir süre kuru da kalmalıdır. Sığırcılıkta
her ineğin senede bir yavru vermesi arzu edilir. Buna göre sağımda ve kuruda
geçen süre on iki aya sığmalıdır. On ay sağım ve iki ay kuruda kalmanın, inekten
en yüksek düzeyde fayda getirecek bir yol olduğu saptanmıştır.( )
Kuruya çıkarma işlemi zaten o tarihe kadar süt verimi azalmış olan
sığırlarda konsantre yemi kesip, suyu kısıtlayarak sağımın birden durdurulması ile
gerçekleştirilebilir. Ancak bazı inekler kalıtsal ya da pik döneminden sonra
gereksiniminden fazla beslenmesine bağlı olarak kuruya çıkarma zamanı
yaklaşmasına rağmen yüksek süt verimine sahip olabilirler. Bu durumda kuruya
çıkarma işlemi zamanından 5 -10 gün önceden başlayarak önce günlük sağım
sayısı azaltılır ve sonra sağımdan gün atlanarak aynı zamanda konsantre yemin
verilmesinde durdurularak tedricen sütten kesme işlemi uygulanır.( )
Yüksek verimli inekler doğumdan 60 - 65 gün önce, vasat verimli inekler ise
doğum dan 55 - 60 gün önce kuruya çıkartılmalıdır.( )
AMACI
Süt sığırlarının kuruya çıkartılmasının pek çok yararı vardır. Bunlar;
- Yoğun bir süt üretiminden sonra meme bezlerinin dinlendirilmesi ve
yenilenmesi sağlanır.
- Laktasyon döneminde yüksek süt verimine bağlı olarak yedirilen yüksek
miktarda konsantre yemin, Rumen de oluşturduğu asit ortam nedeniyle Rumen
duvarında yıpranmalara neden olur. Kuru dönemde bol miktarda kuru ot ve az
miktarda konsantre yem verilerek Rumen in dinlenmesi sağlanır.
- Gebeliğin son 1/3 ‘ünde hızla büyüyen fötusün beslenmesi sağlanır.
- Bir sonra ki laktasyon için eksik olan vücut rezervlerinin tamamlanması ve
böylece hayvanın gelecek laktasyona hazırlanması sağlanır.
- Doğum esnasında ve sonrasında metabolik hastalıkların ve beslenme
bozuklarının en aza indirilmesi sağlanabilmektedir.( )
1-4 - DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR( )
- Kuru dönemde hayvanların vücut kondüsyonu gözlenerek gerekirse
enerji takviyesi yapılmalıdır. Dönem başlangıcın da sığırın vücut kondüsyonu 3.5
– 4.0 olmalı, dönem süresince bu değerin üzerine çıkılmasına müsaade
edilmemelidir.
- Kuruya çıkarılacak ineklerin besin maddesi ihtiyaçlarının tümü aşırıya
çıkmadan karşılanmalıdır.
- Kuru dönemin son iki haftasında hayvanın laktasyon başlangıcın da
alabileceği yemlerden oluşacak konsantre yem verilmeye başlanmalıdır.
- Kuru dönemin son 2-3 haftasında toplam rasyonun protein miktarının %2
artırılması metabolik bozuklukların azalmasında, yem tüketiminin artmasında,
buzağılamayı izleyen günlerde canlı ağırlık kaybının düşük düzeyde kalmasında
etkili olur.
- Aşırı kalsiyum ve fosfor verilmesinden kaçılmalıdır.
- Doğumu takiben ortaya çıkabilecek meme ödemi oluşumunun
önlenebilmesi için tuz ve sodyum içeren diğer mineralleri sınırlandırmak
gerekmektedir.
2 -)KURUDAKİ İNEKLERİN KONDUSYONU
Bir sonraki laktasyon dönemi boyunca optimum süt verimi için kuru
dönem boyunca ineklerin uygun vücut kondüsyonunu sağlamak gereklidir.
Laktasyon ve kuru dönemdeki ineklerin vücut kondüsyonunu belirlemek için
pratik gerekmektedir. Değerlendirme için hiçbir basit laboratuar veya mekaniksel
metot yoktur. Değerlendirme görüş ve dokunma ile sınırlandırılmıştır.
İneklerin değerlendirilmesinde vücut kondüsyonu puanlama sistemi
geliştirilmiştir. Bu puanlama sisteminde vücut kondüsyon puanı 1.0 olan inek çok
zayıf iken 5.0 puanı olan ise çok şişman olarak değerlendirilir.
Kuru dönem ineklerde kondüsyonu yükseltmek veya üzerindeki fazla
kondüsyonu kaldırmak için uygun bir zaman değildir. İyi kondüsyona sahip inekler
sadece buzağısına ağırlık kazandırmaya ihtiyaç duyarlar. Kuru dönem boyunca
45 veya 50 kg ‘lık canlı ağırlık kazancı iyi kondüsyonda inekler için yeterlidir. Bu
ağırlık kazancının sağlanmasında proteini, selülozu, enerji ve kalsiyumu iyi
düzenlenmiş bir rasyon yeterli görülmektedir.Zayıf kondüsyona sahip kuru
dönem inekleri için buzağılama döneminde daha iyi bir rasyona ihtiyaçları vardır.
İneklerde kondüsyon puanlama sistemini kullanarak enerji alımı dengelenir
ve böylece inekler uygun kondüsyon da korunmuş olurlar. Genellikle ineklerin
kondüsyon puanı olarak 3.5 - 4.0 ile kuru döneme girmesi ve doğuma kadar bu
değerlerinin korunması tavsiye edilmektedir.( )
Laktasyon Dönemi
İdeal Skor
Aralık
Kuru dönem
3.50
3.25-3.75
Buzağılama
3.50
3.25-3.75
Laktasyon başlangıcı
3.00
2.50-3.25
3-) KURUDAKİ İNEKLRİN BESİN MADDESİ İHTİYAÇLARI
Fötüs gelişimi ve annenin yaşama payı gereksinimi, kurudaki ineklerin
besin maddeleri ihtiyaçlarını etkilemektedir. Fötüs gelişiminin %60 ‘ı gebeliğin son
üç ayında
tamamlandığından kuru dönemde yapılacak besleme çok önemlidir. Bu
nedenle bu dönemde ineklerin protein ve enerji ihtiyacını karşılanması gereklidir.(
)
İneğin vücut kondüsyonu gözlenerek enerji ayarlanması yapılır. Gebeliğin
son döneminde Fötüs un hızla gelişmesi ve büyük bir hacim’e ulaşması sonucu
ineklerde kuru madde tüketimi canlı ağırlığının %2 ‘sine düşer. Bunun en az
yarısının kaba yem olmasına dikkat edilmelidir. Böylece aşırı bir beslenme
programı uygulamadan özellikle aşırı bir enerji verilmeden hayvanın tüm
gereksinimleri karşılanır. ( )
3-1 KURUDAKİ İNEKLERİN KURU MADDE İHTİYACI
Sağlık ve metabolik sebepler yüzünden kurudaki ineklerin yeterli miktarda
yem tüketmeleri önemlidir. Günlük kuru madde alımı vücut ağırlığının her 100 kg
‘ına karşılık 1.6 -1.8 kg olmalıdır. Günlük yem tüketiminin %70 -88 ’i kuru yem
maddelerinden oluşmalıdır. Kuru döneminin başlangıcındaki inekler için bu
miktarın %80 -88 ’i aralığında kuru dönemin sonunda ise bunun %70 -79 aralığının
uygun olduğu ifade edilmektedir.( )
3-2 - SELÜLOZ İHTİYACI
Kuru dönemdeki bir ineğin alması gereken selüloz miktarı vücut ağırlığının
% 1 ‘i olmalıdır. Ancak bu dönemde alınması gereken kaba yem miktarı ise vücut
ağırlığının % 1.6 ‘sı ile %1.8 ‘i arasında olmalıdır. Kuru dönemdeki selüloz ihtiyacı
özellikle saman, çayır kuru otu, çayır kuru otu + baklagil karışımları, ya da uygun
biçilmiş mısır ve sorgum sapları ilavesi ile sağlanabilir. Özellikle saman selüloz
ihtiyacının 2/3 ‘ünü karşılayabilir. Rasyon içindeki baklagillerin miktarı vücut
ağırlığının %1 ‘inden daha az olacak şekilde veya kaba yemin %30 ile %50 ‘sini
aşmayacak şekilde sınırlanmalıdır. Baklagillerin çoğu yüksek seviyede ham
protein, Ca ve K içerdikleri için fazla miktarda kullanılmaları metabolizma
hastalıklarının oluşmasına sebep olur.
3 -3 ENERJİ İHTİYACI
Selüloz ve enerji ihtiyacı birbiri ile ilişkilidir ve rasyonun bu ihtiyaçlarının ne
kadar iyi karşılandığı hayvanın vücut kondüsyonu ile ortaya çıkar. Bir inek uygun
vücut kondüsyonun da kuruya çıkarılırsa ineğin enerji alımı kuru dönem periyodu
boyunca sınırlanabilir. Kuru dönemdeki optimum vücut kondüsyonu 3.5 - 4.0 ‘tür
ve bu puan buzağılamaya kadar korunmalıdır. Bunun ışığında fazla kondisyonlu
ineklere kuru dönemde diyet uygulanmalıdır.
Ayrıca kurudaki bir ineğin net enerji gereksiniminin kuru maddenin 1,25
mcal/kg olduğu unutulmamalıdır.( ) Kuru madde tüketiminin yukarıda belirtilen
1,25 mcal/kg düzeyinde olması halinde bu oran inek için gebelikte yeterli olacaktır.
Ancak ineklerin son 1 -2 hafta da daha fazla enerjiye ihtiyaçları olacaktır. Düveler
de kuru madde tüketimi azdır bu nedenle 1,25 mcal/kg kuru madde tüketimi onlar
için tüm gebelik periyodun da yeterli olmayacaktır. Düveler de önerilen enerji
düzeyi 1,62 mcal/kg olmalıdır. Ancak bu oranın da az gelmesine rağmen, bundan
fazla miktarda verilmesi önerilmez. Çünkü daha fazla enerji sindirilebilir
karbonhidrat tüketimini artırdığı, ruminal fermantasyonu ve kuru madde tüketimini
negatif yönde etkilediği belirtilmiştir.( )
Enerji ihtiyacının karşılanmasın da 10 kg ‘lık mısır silajı ile beslenen
ve iyi kondüsyona sahip ineklerin yemlerine çok az miktar da tahıl ilavesinin yeterli
olduğu gözlenmiştir. Ancak zayıf kondisyonlu inekler de ise 1,5 -3.0 kg arası tahıl
ilavesine gerek vardır. Buzağılamadan yaklaşık iki hafta önce metabolik
düzensizliklerin ve iştahsızlık problemlerinin önüne geçmek için vücut ağırlığının
maksimum %1 kadar tahıl verilebilir.( )
3-4 PROTEİN İHTİYACI
Kuru dönem de bulunan erişkin inekler de gebeliğin son günleri hariç,
rasyonların ham protein içeriği %12 veya bunun çok az altında olabilir. Ancak
düveler için %12 ‘lik oranın kuru dönemin özellikle son dönemin de yeterli
olmamaktadır. Kuru dönemdeki ham protein tüketiminin doğum sonrasında süt
inekleri üzerindeki etkilerini inceleyen birçok araştırma yapılmıştır. Bir çalışmada
%12 ham protein içeren rasyonların 1. laktasyondaki ineklerin performansını
arttırdığı belirlenmiştir. Aynı çalışmada ketozis oluşumunda azalma olduğu
gözlenmiştir. Kuru dönem de protein alımının %16 -17 ‘e çıkarılması durumun da
doğum sonrası süt verimini ve yem alımını azalttığı görülmüştür.
Sonuç olarak inekler için kuru dönemde önerilen protein oranı %12 ve
bu oran düveler için %15 olması tavsiye edilmektedir. ( )
3-5 MİNERAL İHTİYACI
Kuru dönemdeki bir ineğin mineral madde ihtiyacının karşılanmasın da
kalsiyum seviyesin de herhangi bir artış oluşturulmamalıdır. Kalsiyum ve fosfor
seviyelerinin kontrol altında tutulması süt humması açısından önemlidir.
Laktasyon dönemindeki inekler için kalsiyum ihtiyacı kuru maddenin %
0.8 ‘i olmasına karşın, kurudaki inekler için bu değer % 0.39 ‘dur. Bu kadar düşük
miktarda kalsiyum oranını sağlamak için baklagiller kaba yemin yarısından
fazlasını geçmemelidir.
Tuz sürekli hayvanların önünde bulunmalıdır. Çiftliğimizde meme altı
ödemi problemi varsa özellikle buzağılamadan 7-10 gün öncesinden tuz alımı
mutlaka sınırlandırılmalıdır.( )
3-6 VİTAMİN İHTİYACI
A, D, E, vitaminleri kurudaki ineklerin beslenmesin de en önemli
vitaminlerdir. İyi kaliteli kaba yem ile beslenen ineklerde A, vitamini ilavesine
gerek yoktur. Fakat hava koşullarından etkilenmiş ve saklama süresi boyunca
zarar görmüş olan kaba yemlerle beslenme sırasında ilave A, vitaminine ihtiyaç
vardır. A, vitamini eksikliği olan ineklerin abort yapma ve zayıf buzağı doğurma
riski oldukça yüksektir.
Beslenme sırasın da kullanılan kaba yemin kalitesi hakkında
herhangi bir şüphe oluşursa, kuru dönemdeki ineklere aşağıda tavsiye edilen
değerlerde A, D ve E, vitamini ilavesi gerekmektedir.
A vitamini: 100.000 İÜ/gün
D vitamini: 30.000 İÜ/gün
E vitamini: 400-600 İÜ/gün olarak eklenmelidir.
Günümüz de birçok hayvan beslemeci rasyonda ki selenyum (Se)
seviyesi düştüğünde E, vitamini seviyesinin 600 IÜ/gün seviyesine çıkarılmasını
önermektedir.( )
Sonuç olarak kuruda ki ineklerin besin maddesi ihtiyaçları laktasyonda
ki ineklere göre farklıdır. Kuru dönem inekleri ve laktasyonda ki inekler için tavsiye
edilen besin maddesi gereksinimleri tabloda belirtilmiştir.( )
Tablo 1 :
Kuru dönemdeki ve Laktasyondaki ineklerin besin maddesi
gereksinimleri
Besin
maddeleri
Laktasyonda ki
inekler
Kuru dönem
inekleri
Ham protein
17
12
Ham selüloz
15
22
NE (mcall/kg)
1.71
1.25
TSBM %
75
56
Kalsiyum %
0.65
0.39
Fosfor %
0.42
0.24
Magnezyum
0.25
0.16
Potasyum %
1
0.65
Sodyum %
0.18
0.10
Sülfür %
0.20
0.16
Klor %
0.25
0.20
%
%
%
Demir (ppm)
50
50
Kobalt (ppm)
0.10
0.10
Bakır (ppm)
10
10
Manganez
40
40
Çinko (ppm)
40
40
İyot (ppm)
0.60
0.25
Selenyum
0.30
0.30
VitamiA
3190
3960
990
1188
15.4
15.4
(ppm)
(ppm)
(İÜ/kg)
VitaminD
(İÜ/kg)
vitaminE
(İÜ/kg)
KURUDAKİ İNEKLERİN BESLENMESİ
Kurudaki bir ineğin beslenme programının kontrol edilmesinin amacı vücut
kondüsyonunu 3.0 -4.0 arasında tutulmasını sağlamaktır. Bu kontrolü sağlamak
için düşük enerjili, yeterli protein, vitamin ve mineral içeren bir beslenme programı
uygulanmalıdır. Besin maddeleri uygun seviye de verilirse, inekler uygun vücut
ağırlığı, protein ve metabolik rezervleri ile doğum yaparlar. Bir inek doğurunca,
maksimum süt verimine ulaşabilmek için 6-8 hafta boyunca kendi enerji
rezervlerini kullanırlar. Bu rezervlere sahip olmayan ineklerde negatif enerji
dengesi oluşur. Bu durum hayvanların süt üretimini azaltır ve vücut ağırlıklarını
kaybetmelerine sebep olmaktadır. Doğumdan sonraki 8-12 haftalar arasında kuru
madde alımı zirveye ulaşır. Bu da ineğin enerji dengesini sağlar, vücudunun enerji
rezervlerini korur ve hayvanın harcadığı rezervlerin yenilenmesini sağlar. İnekler
vücut ağırlıklarını arttırdıkları veya korudukları zaman bir sonraki gebeliğe daha
kolay hazırlanırlar.( )
Kuruda ki ineklerin beslenmesi iki dönem halinde incelenmektedir.(
)
4-1 BİRİNCİ DÖNEM BESLEMESİ:
Bu dönem kuruya çıkarma işleminin başlamasından doğuma doğum ‘a
3- 4 hafta kalana kadar geçen süredir.( )
4-2 İKİNCİ DÖNEM BESLEMESİ
Kuru dönemin son 3-4 haftasını kapsar. Bu dönem deki ineklerin
beslenmesi ve idaresinde birçok değişikliğe ihtiyaç vardır. Rumen
mikroorganizmalarının ve papillalarının laktasyondaki beslenmeye adapte olmaları
en önemli hususlardandır.
Kuru dönemin ilk bölümünde ki besleme minimum konsantre yem
gerçekleştirilirken geçiş dönemin de ise konsantre yemin gün geçtikçe arttırılması
gerekmektedir. Böylece inek büyüyen Fötüs ten dolayı ihtiyacı olan enerjiyi alması
sağlanmaktadır. İlave edilen yem ile gebeliğin son dönemin de yaşanan kilo
kaybının azaltılması sağlanır.
Bu dönem de sığırların tükettiği konsantre yem miktarı vücut ağırlığının
%0,5 ‘i seviyesine yükseltmek rumenin yüksek yem miktarına adapte olmasını
sağlar. Ayrıca minerallerin daha etkili bir şekilde emilmesine de yaramaktadır.
Konsantre yem miktarı doğum öncesinde vücut ağırlığının % 0.8 ‘ine hatta % 1 ‘ine
kadar çıkartılması mümkündür. Verilen günlük konsantre yem miktarı her gün 0.5
kg arttırılarak bu orana ulaşılabilmektedir
Bu dönem de amaç, konsantre yem miktarını yavaşça arttırırken, uygun
protein, mineral seviyelerini sağlamak ve laktasyondaki ineklerin aldığı yemlerin
benzerlerinin verilmesidir.
Bu dönemdeki hayvanlara ilave olarak 6 gr B6 vitamini ( Niasin) verilmesi
ketozis riskini düşürmeye yardımcı olur ve kuru dönem den laktasyona geçişte
ineklerin daha az stresli olmalarını sağlar. E vitamini ile birlikte selenyum verilmesi
de bu dönem de hayvanların hastalıklara karşı daha dirençli olmalarını sağlar.( )
Kuru dönemde ki ineklerin yemlerin de küf bulunmamasına ve yem
hijyenine dikkat edilmesi gerekmektedir. Ayrıca özellikle kuru dönemde yüksek
oran da kalsiyum içeren yonca ve diğer baklagiller gibi kaba yemler ile yüksek
oran da kalsiyum içeren konsantre yemler hayvana fazla verilmemelidir. Kuru
dönemde ki ineklere yüksek oran da su kapsayan pancar posası veya silaj gibi
yemlerin Fötüs ün büyümesi ile daralan Rumen hacmi nedeni ile ineklerin eksik
beslenmesine neden olabilir. Bu nedenle bu tür yemlerin yerine iyi kaliteli kuru
otların kullanılması tercih edilmelidir.( )