Sudan - Tire Ticaret Odası

GENEL BİLGİLER
Coğrafi Konum
Afrika’nın kuzeydoğusunda yer alan Sudan kuzeyde Mısır, batıda Çad, güneybatıda Orta
Afrika Cumhuriyeti, güneyde Güney Sudan, doğuda ise Eritre ve Etiyopya ile komşudur.
Ayrıca Sudan’ın doğuda Kızıldeniz’e 853 km’lik kıyı şeridi bulunmaktadır.
Güney Sudan’ın ise Etiyopya, Kenya, Uganda, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Orta
Afrika Cumhuriyeti ve Sudan ile sınırları bulunmaktadır.
Sudan ve Güney Sudan ülkelerine bir bütün olarak bakıldığında, genel olarak düz bir
coğrafya bulunmakla birlikte, güney, güneydoğu ve batı kesimleri dağlarla çevrili, kuzey
ise çöllerle kaplı bulunmaktadır. Toplam yüzölçümün yaklaşık % 24’ünü çöller
oluşturmaktadır. Kuzey kesiminde oldukça kurak bir iklim mevcutken, düz alanların
bulunduğu merkezde görülen yağışlar iklimi yumuşatmaktadır. Güney kesim ise düzenli
ve bol yağışların olduğu ekvatoral bir iklime sahip bulunmaktadır.
Nüfus ve İşgücü Yapısı
2013 yılı itibariyle Sudan’ın nüfusunun 32,6 milyon (Güney Sudan hariç) olduğu tahmin
edilmektedir. Oldukça genç bir nüfusa sahip olan Sudan’da nüfusun yaklaşık % 40’ı
şehirde yaşamakta ve nüfusun %40’ı yoksulluk sınırının altında bulunmaktadır.
Sudan’ın nüfusu oldukça etnik bir yapıya sahiptir. Ülkede 200’den fazla etnik grubun
bulunduğu söylenmektedir. Nüfusun % 70’ini Arap kökenliler oluşturmaktadır. Diğer
etnik gruplar ise Fur, Dinka, Beja, Fallata, Nuba, diğer Afrikalı kabileler ve yabancılardır.
Çalışan nüfusun % 80’i tarım sektöründe, % 7’si sanayi sektöründe, % 13’ü ise hizmet
sektöründe bulunmaktadır.
Doğal Kaynaklar ve Çevre
Nil nehrinin Sudan için büyük önemi bulunmaktadır. Beyaz Nil ve Mavi Nil’in her ikisi de
Sudan’dan geçmekte ve Hartum’da birleşmektedir. Sulama, enerji ve taşımacılık
açısından Nil’in önemi giderek artmaktadır.
Sudan önemli petrol rezervlerine sahiptir. Sudan'da ticari anlamda ciddi petrol
rezervlerinin bulunması ve işletilmesi 1990'lı yıllarda başlamıştır. Yaklaşık 5 milyar
varil petrol rezervlerine sahip olan Sudan, Güney’in ayrılmasıyla birlikte petrol
rezervlerinin % 75’ini kaybetmiştir. Petrolün büyük çoğunluğunu Güney üretse de,
rafineri, boru hattı ve liman gibi altyapılara sadece Kuzey tarafı sahip bulunmaktadır. İki
ülke petrol gelirleri konusunda anlaşma sağlamışsa da, anlaşma henüz hayata
geçirilememiştir. İki ülke arasında görüşmeler devam etmektedir.
Demir cevheri, bakır, krom cevheri, çinko, kurşu, tungsten, mika, gümüş ve altın ülkenin
diğer önemli doğal kaynakları arasındadır.
GENEL EKONOMİK DURUM
Ekonomik Yapı
Ülke ekonomisinde son yıllarda petrol sanayisinden kaynaklanan olumlu gelişmeler
meydana gelmiştir. Petrol sanayisinin gelişmesi yabancı yatırımları artırmış, milli
gelirde yüksek oranlı artışlara neden olmuştur. Yönetimin petrol gelirleri paralelinde
kamu harcamalarında ani artışlara gitmesi ekonomiyi olumlu etkilemiştir. Sudan
ekonomisi özellikle 2006 ve 2007 yıllarında % 11,3 ve % 10,2 gibi yüksek oranlı
ekonomik büyüme gerçekleştirmiştir. 2005 yılında 27,4 milyar dolar olan GSYİH 2011
yılında 63,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılı Temmuz ayında Güney’in
ayrılması ile birlikte düşüşe geçen Sudan ekonomisinin 2012 yılında %8,7 oranında
küçüldüğü öngörülmektedir. İşsizlik oranlarının ise %20’lerde olduğu ifade
edilmektedir. 2013 yılı itibariyle satın alma gücü paritesine göre kişi başına milli gelirin
2.750 dolar olduğu tahmin edilmektedir.
2012 yılı itibariyle GSYİH’nin %32’sini tarım, %25’ini sanayi ve %43’ünü hizmet
sektörünün oluşturduğu öngörülmektedir. Çalışan nüfusun % 80’i tarım sektöründe, %
7’si sanayi sektöründe, % 13’ü ise hizmet sektöründe bulunmaktadır. Önemli sanayi
dalları tekstil, çimento, şeker, petrol rafinesi, otomobil montajı gibi dallardır. Sudan,
Güney’in ayrılmasının yarattığı ekonomik etkileri ortadan kaldırmak için, vergi
gelirlerini artırmayı ve harcamaları azaltmayı hedefleyen 3 yıllık acil tasarruf programı
açıklamıştır.
Ekonomi Politikaları
Sudan yönetimi 1997 yılından beri İMF ile birlikte ekonomide yapısal reform
programları gerçekleştirmeye çalışmaktadır. Bu kapsamda, enflasyonun kontrol altına
alınması, para değerinin korunması, yüksek ekonomik büyüme, cari işlemlerin dengede
tutulması ve özelleştirme konularında başarılı sonuçlar alınmıştır. Ayrıca ülkenin 2011
yılı itibariyle 38,62 milyar dolar olan dış borçları konusunda da İMF ve Dünya Bankası
ile çalışmalar yürütülmektedir.
1989 yılında gerçekleşen hükümet darbesinden beri Sudan’da finansal sistem İslami
kurallara göre işlemekte ve klasik faiz uygulamalarından farklı sistemler
kullanılmaktadır.
Ülkede yaşanan iç savaşın 2005 yılında resmi olarak sonlandırılmasının ekonomiye
olumlu etkileri olmuş; üretim, ticaret, yatırım ve alt yapı yatırımlarında hızlı artışlar
gerçekleşmiştir.
Ülkenin gelirleri 2000 yılından beri başlayan petrol ihracatı ile hızla artmış olsa da
hükümet harcamaları gelirlerden daha fazla artış göstermiştir. 2004-2008 döneminde
hükümet harcamalarının yıllık ortalama % 32 artış gösterdiği tahmin edilmektedir. Aynı
dönemde enflasyon artış oranı ise yıllık ortalama % 10 olarak gerçekleşmiştir.
Sudan’ın coğrafi konumu, ülkeye ekonomik açıdan avantajlar da sağlamaktadır. Denize
kıyısı olmayan komşu ülkelere göre ticarette avantajlı bir konuma sahip bulunmaktadır.
Bu kapsamda Etiyopya Hükümeti taşımacılık için Sudan Hükümeti ile anlaşarak Sudan
Limanı’nı kullanmaktadır.
Yabancı yatırımları çekmeye çalışan ekonomi politikaları sonucu son yıllarda ülkeye
yapılan yatırımlarda artış görülmektedir. Yabancı yatırımların çoğunluğu petrol
sektörüne yönelmiş olmakla birlikte, bu sektörde bulunan Çin, Malezya ve Hindistan’ın
finans ve haberleşme sektörüne de ilgi gösterdikleri görülmektedir. Ayrıca Körfez
ülkelerinden Arap firmalarının tarımsal üretim konularında önemli anlaşmalara imza
attıkları görülmektedir. Ancak, 2011 yılı Temmuz ayında Güney’in ayrılmasıyla petrol
rezervlerinin %75’ini kaybeden Sudan ciddi ekonomik darboğaza girmiştir. Sudan,
Güney’in ayrılmasının yarattığı ekonomik etkileri ortadan kaldırmak için, vergi
gelirlerini artırmayı ve harcamaları azaltmayı hedefleyen 3 yıllık acil tasarruf programı
açıklamıştır. Yükselen gıda fiyatları, işsizlik, yüksek döviz kuru başlıca ekonomik
problemler arasında olup uygulanan kemer sıkma politikaları halkı zor durumda
bırakmaktadır.
Ekonomik Performans
Sudan ekonomisi 2007 ve öncesindeki on yıllık dönemde ortalama % 7 gibi yüksek
oranlı bir büyümeyi gerçekleştirmiştir. Ancak, petrol fiyatlarındaki düşüşler ve küresel
kriz Sudan ekonomisindeki büyümenin azalmasına yol açmıştır. 2007-2010 döneminde
ortalama %6,35 büyüyen Sudan ekonomisi 2011 yılında %4,7 küçülmüştür. Bunun
sebebi Güney’in ayrılması ile birlikte Sudan’ın en önemli geliri olan petrol rezervlerinin
%75’ini kaybetmesidir. Sudan ekonomisinin 2012 yılında %8,7 küçüldüğü, 2013 yılında
ise toparlanma yaşayarak %2,7 büyüyeceği tahmin edilmektedir.
DİŞ TİCARET
Genel Durum
Ülkenin ticaretinde petrolün büyük önemi bulunmaktadır. Sudan’ın 1999 yılında petrol
ihracatına başlamasıyla ülkenin dış ticaret yapısında büyük değişiklikler olmuştur. Bu
tarihe kadar ihracatın tamamına yakınını tarım ürünleri oluştururken bu tarihten sonra
petrol ihracatın ¾’ünü oluşturmuştur.
Dış Ticaret Göstergeleri (milyon dolar)
2010
2011
2012
2013
2014
İhracat
11.529
8.982
3.815
6.681
7.455
İthalat
11.875
9.546
7.548
8.550
7.105
Denge
-346
-565
-3.733
-1.869
349
Hacim
23.404
18.528
11.363
15.230
14.560
Kaynak: ITC Trademap
2011 yılında Güney’in ayrılmasıyla birlikte petrol rezervlerinin %75’ini kaybeden Sudan
2012 yılında %60’lara varan ihracat kaybına uğramış ve 4 milyar dolara yakın dış ticaret
açığı vermiştir. 6,7 milyar dolarla 2013 yılında toparlanan ihracat 2014 yılında 7,5
milyar dolar civarında gerçekleşmiştir.
Sudan’ın petrol dışı ihracatındaki önemli ürünler susam, Arap sakızı, bakır, altın, pamuk,
şeker, etil alkol, parfümeride ve eczacılıkta kullanılan bitkiler, canlı hayvan ve koyun
etidir.
2010 yılında 11,9 milyar dolarla en yüksek seviyesine ulaşan Sudan’ın ithalatı, ülkenin
bölünmeyle birlikte gerilemiş, 2014 yılında 7,1 milyar dolar civarında gerçekleşmiştir.
Sudan’ın en çok ithal ettiği ürünler buğday, şeker, ilaç, dış lastik, ayakkabı, petrol yağı,
telefon, otomobil, süt, oto yan sanayi ürünleri, iş ve maden makinaları ile bunların aksam
ve parçaları, traktör, mobilya, plastik eşya, demir-çelik ve camdan sofra ve mutfak
eşyasıdır.
İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (milyon dolar)
GTİP
ÜRÜN
2709
Ham petrol
1207
Diğer yağlı tohumlar ve meyveler
1301
2012
2013
2014
2.699
5.132
6.444
153
388
245
Lak; tabii sakızlar, reçineler ve sakız reçineler
95
117
108
1701
Kamış/pancar şekeri
37
72
101
2710
Petrol yağları
57
1
97
7403
Arıtılmış bakır, işlenmemiş bakır alaşımları
1
20
81
7108
Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde)
106
73
73
5201
Pamuk (kardesiz, taranmamış)
7
64
32
4403
Yuvarlak ağaçlar
11
13
18
1211
Bitki ve bitki kısımları (parfümeri, eczacılık
vs. için)
20
20
18
0204
Koyun ve keçi eti
26
12
18
2305
Yerfıstığı küspesi
1
13
16
8548
Pil, batarya, akümülatör döküntü/hurda vb.
36
42
16
2207
Etil alkol, alkol >= 80% tağyir edilmemiş
alkollü içki
23
22
16
7404
Bakır hurda ve döküntüler
26
20
16
0713
Kuru baklagiller (kabuksuz)
5
0
13
2601
Demir cevherleri ve konsantreleri
0
13
12
0106
Canlı diğer hayvanlar
6
19
11
2610
Krom cevherleri ve konsantreleri
5
4
11
0803
Muz (taze/kurutulmuş)
7
7
11
Diğerleri
494
627
97
TOPLAM
3.815
6.681
7.455
Kaynak: ITC Trade Map
İthal Ettiği Başlıca Ürünler (milyon dolar)
GTİP
ÜRÜN
2012
2013
2014
1001
Buğday ve mahlut
601
683
724
1701
Kamış/pancar şekeri
395
523
383
3004
İlaçlar (dozlandırılmış)
226
286
279
6402
Ayakkabı; dış tabanı, yüzü kauçuk ve plastik
85
132
167
8703
Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları
107
208
128
4011
Kauçuktan yeni dış lastikler
125
147
123
0713
Kuru baklagiller (kabuksuz)
86
98
96
8708
Kara taşıtları için aksam, parçaları
79
103
93
8704
Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar
90
112
89
1512
Ayçiçeği, aspir, pamuk tohumu yağları
26
22
89
0901
Kahve; kahve kabuk ve kapçıkları
94
89
83
1007
Darı; tane (koca darı)
33
36
77
2710
Petrol yağları
285
131
71
8701
Traktörler
50
86
68
8517
Telli telefon-telgraf için elektrikli cihazlar
176
120
66
7209
Demir/çelik yassı, soğuk hadde, kaplanmış
71
57
63
3002
İnsan ve hayvan kanı, serum, aşı, toksin vb.
42
58
62
8413
Sıvılar için pompalar, sıvı elevatörleri
48
60
62
1101
Buğday unu/mahlut unu
32
44
62
8429
Dozer, greyder, skreyper, ekskavatör,
küreyici, yükleyici
98
106
62
0402
Süt, krema
91
104
61
8702
Toplu halde yolcu taşımağa mahsus motorlu
taşıtlar
23
53
60
7308
Demir/çelikten inşaat ve aksamı
49
47
57
3926
Plastikten diğer eşya
88
68
56
9999
Başka yerde belirtilmemiş ürünler
116
124
51
3102
Azotlu mineral/kimyasal gübreler
64
63
43
3105
Azot, fosfor ve potasyum gibi; iki/üçünün
karışımları
38
3
42
7013
Masa, mutfak, tuvalet vb. için cam eşya
82
65
41
7210
Demir/çelik yassı mamul, kaplı, sıvanmış
65
66
41
8414
Hava-vakum pompası, hava/gaz kompresörü,
vantilatör
34
44
41
6204
Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket
25
33
40
vs.
7302
Demir/çelikten demiryolu malzemesi
12
23
40
3808
Haşarat öldürücü, dezenfekte edici, zararlı
yok edici
30
29
39
6203
Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise,
ceket vs.
34
34
38
8431
Ağır iş makine ve cihazlarının aksamı,
parçaları
39
55
38
Diğerleri
4.006
4.636
3.569
TOPLAM
7.548
8.550
7.105
Kaynak: ITC Trade Map
Sudan’ın en önemli ihraç pazarları Çin, Hindistan, Japonya, Mısır, Etiyopya, Kanada,
Fransa, Ürdün, Polonya ve Lübnan’dır.
Sudan’ın ithalat yaptığı en önemli ülke Çin’dir. Hindistan, Mısır, Uganda, Rusya, Türkiye,
Almanya, Kanada, İtalya, Avustralya, Tayland ve Güney Kore’dir.
Sudan’ın Ülkeler Bazında İhracatı (milyon dolar)
ÜLKELER
Çin
2010
2011
2012
2013
2014
6.672
9.542
2.054
4.568
5.864
641
469
179
332
714
1.220
2.264
578
452
125
41
27
23
74
114
Etiyopya
109
146
70
11
103
Kanada
81
118
106
71
65
Fransa
39
51
56
66
58
Ürdün
31
40
42
47
47
Polonya
2
1
19
27
44
Lübnan
26
24
26
41
42
G.Kore
17
22
43
122
31
İtalya
9
337
19
21
24
Yunanistan
7
7
13
21
20
Hindistan
Japonya
Mısır
İspanya
2
6
2
25
19
Almanya
20
24
22
17
18
Portekiz
0
0
0
0
16
Hollanda
20
16
12
17
15
Diğerleri
585
599
550
768
136
TOPLAM
9.521
13.692
3.815
6.681
7.455
Kaynak: Trade Map-ITC
Sudan’ın Ülkeler Bazında İthalatı (milyon dolar)
ÜLKELER
2010
2011
2012
2013
2014
Çin
1.951
1.995
2.213
2.474
1.996
Hindistan
488
712
740
855
882
Mısır
559
537
452
533
394
Uganda
209
329
424
415
385
Rusya Federasyonu
178
114
153
127
313
Türkiye
228
244
280
269
308
Almanya
316
434
211
315
215
Kanada
114
139
115
148
211
İtalya
207
192
206
183
185
Avustralya
165
209
263
281
169
Tayland
150
112
70
176
162
G.Kore
168
178
137
166
141
Hollanda
112
146
115
119
134
İngiltere
214
194
220
159
121
Fransa
140
129
97
125
107
ABD
116
81
89
111
96
42
52
52
64
86
151
178
163
117
85
İsviçre
Etiyopya
Ukrayna
96
137
0
74
80
Endonezya
97
81
83
83
74
Diğerleri
1.732
1.839
1.468
1.756
959
TOPLAM
7.432
8.032
7.548
8.550
7.105
Kaynak: Trade Map-ITC
DİŞ TİCARET POLİTİKASİ VE VERGİLER
İthalat Rejimi
İthalata ilişkin kayıt şartları ithalatçıların ithalat işlemlerini engellememektedir.
İthalatçı, Dış Ticaret Bakanlığı ve Ticaret Odası’na kayıt yaptırmak zorundadır. Ayrıca
faaliyet gösterdiği eyalet yönetiminden ithalat izni alması gerekmektedir. Bu izinle
birlikte ithalatçı, ithalat yapma ve ithal edilen ürünleri Sudan’da dağıtma hakkını elde
etmektedir. İthalat izni almak isteyen firma ve kişiler için gerekli formaliteler şunlardır:
1. Yerel makamlardan kişiler için alınan ticaret izni veya firmalar için firma
sertifikası
2. Ticaret odasına kayıt
3. Vergi beyannamesi sertifikası
4. Zekat beyannamesi sertifikası
5. Sertifikalı bir muhasebeciden alınan ithalat ya da ihracata tahsis edilmiş sermaye
beyannamesi
Yabancı ortaklı firmalar yukarıdaki şartları yerine getirmenin yanında Dış Ticaret
Bakanlığı’ndan izin de almalıdırlar.
Ticaret Odası’na kayıt için, başvuru sahibinin faaliyetini sürdürdüğü yerel otoriteden
onaylı ticaret iznini beyan etmesi gerekir. Anılan başvuru formu ve temel esasları içeren
bilgi Sudan Ticaret Odaları Birliği’nden elde edilebilir. Sudan Ticaret Odaları Birliği’nin
elektronik ağına www.sudanchamber.org adresinden ulaşılabilmektedir.
İthalatçının ticaret izni alabilmesi için, bir gayrimenkul sahibi ya da bir iş yeri kira
kontratı olması gerekmektedir. Özel kişilerin “firma sertifikası” sahibi olmaları
gerekmez. “Firma sertifikası” sadece kayıtlı ithalatçı firmalar için gerekmektedir.
Yabancı firma ve özel kişiler de Ticaret Odası ve Dış Ticaret Bakanlığı’na kayıt yaptırmak
zorundadır. Ek olarak kişiler ve ortaklıklar, yerel “Ticaret Sertifikası” almalıdır. Bu
kuraldan sınırlı sorumlu şirketler muaf tutulmaktadır.
Kayıt işleminin tamamlanması için firmaların edinmesi gereken diğer evraklar şunlardır:

Vergi beyannamesi sertifikası

Zekat beyannamesi sertifikası

Sertifikalı bir muhasebeciden alınan ithalat ya da ihracata tahsis edilmiş
sermaye beyannamesi.
Sudanlı olmayan bir iş adamı ticari amaçlı ithalat yapmak istiyorsa Sudanlı bir iş
adamıyla sınırlı sorumlu şirket kurması gerekmektedir. Sınırlı sorumlu şirketler hariç
ithalat faaliyetleri için özel bir sermaye şartı yoktur. Ticari faaliyetlerde yabancı şirketin
hisse payı % 49’dur. Yatırım projelerinde hisse limiti yoktur.
Sudan’da ithal ürünlerin dağıtımı için yerel otoriteden ticaret izni alınması gerekir.
Limited şirketlerin Ticari Siciline kaydolması zorunludur. Sudan’daki bütün
dağıtımcıların Ticaret Odası’na da kaydolması gerekmektedir.
Dağıtım Hakkı
Dağıtım hakkı için yerel Konsey’den izin almak zorunludur. Bu hakka sahip olmak için:

Gayrimenkul sahibi ya da bir iş yeri kira kontratına sahip olmak,

İş yapabilecek uygun bir yerin olması gerekir.
Kayıt işlemleri yerli yabancı herkes için eşittir. Kayıtta alınan ücret kayıt işlemlerinin
masraflarını karşılamak içindir. İthal ve ihraç edilecek mal gruplarının sayısı bu ücretin
değerini belirlemektedir.
İthalatta Fiyat Kontrolü
Sudanlı yetkiler ithalatta fiyat kontrolü uygulamasının bulunmadığını ifade etmekle
birlikte, ithalatta tüm ürünlerde referans fiyat uygulaması bulunmaktadır. Gümrük
vergileri bu referans fiyatlar üzerinden saptanmaktadır. Bu durum aynı zamanda
Sudan’ın uyguladığı en ciddi tarife dışı engel kabul edilmektedir.
Tarifeler ve Diğer Vergiler
Sudan 6 rakamlı uluslararası tarifeye ek olarak 2 rakamlı ulusal, toplam sekiz rakamlı
harmonize kod uygulamaktadır.
Tarife Muafiyeti Uygulanan Maddeler

Seyahat edenin bavul ve kişisel eşyaları

Ülkeye giriş tarihinden itibaren 6 ay içinde çıkarmak şartı ile, gümrük vergisi
gerektiren, ticari amaçlı numuneler

Gümrük sınırları dışında kullanılan araçlar, uluslararası uçuşlarda kullanılan
hava taşıtlarının yedek parçaları, uluslararası uçuşlarda kullanılmak üzere hava
alanı yer hizmetlerine ilişkin ekipmanlar

Yabancı ülkede konsinye olan Sudan’dan transit geçen ürünler

Sudan’a yerleşmek üzere gelen ve kişisel amaçla kullanılacak olan eşya

Reklam amaçlı ithal edilen malzemeler % 30 oranına kadar gümrük
indiriminden yararlanabilir

Sanat, edebiyat, bilim, spor ödülleri

Sudan devletinin izin verdiği diğer maddeler
Bu tarife muafiyetleri MFN bazında uygulanmaktadır.
Maddelere Özgü İthalat İzinleri
Tekstil sektöründe kullanılmış giysiler, ilaçlar, böcek öldürücüler ve pestisit teknik
standartlar açısından izin gerektirmektedir.
Menşe Şahadetnamesi
Sudan bütün ithal mallarından menşe şahadetnamesi talep etmektedir. Bu mallar
ihracatçı ülkenin Konsolosluğunca belgelenecektir. Belgeleme ücreti 50 ABD dolarıdır.
Sudan’ın Verdiği Tarife Preferansları

COMESA (Doğu ve Güney Afrika Ülkeleri Ortak Pazarı) üyesi ülkeler
için gümrük muafiyeti

Diğer ülkeler için ise karşılıklı indirim şeklinde gerçekleştirilmektedir.
Gümrük Vergileri
Sudan’da gümrük vergileri devlet gelirleri içinde önemli bir yere sahiptir. Çok az yerli
üretimin söz konusu olduğu ürünlerde dahi sektörü korumak amacıyla oldukça yüksek
vergiler uygulanmaktadır. Gümrük vergilerinin hesaplanmasında, uygulanan referans
fiyatları önem taşımaktadır. Farklı ülkelere farklı referans fiyatlarının uygulanması da
söz konusu olabilmektedir. Bu durum gümrük vergilerinde farklılıklara yol
açabilmektedir. Tarifelerle ilgili olarak mevcut mevzuata uymayan uygulamalarla da
karşılaşılabilmektedir.
Gümrük vergilerine ilişkin bilgilere Sudan Gümrükler Genel Müsteşarlığı’nın internet
sitesinden (www.customs.gov.sd) ulaşılabilmektedir.
Diğer Vergiler
Federal tüketim vergileri, şeker, çimento, sigara, boya, meşrubat, petrol ürünleri gibi
federal kabul edilen sanayi kollarına uygulanmaktadır. 2000 yılından bu yana
uygulanmakta olan KDV ile birlikte sanayi ürünleri üzerindeki tüketim vergisi
kaldırılmıştır.
Eyaletler kendileri Anayasa’nın 13. Maddesine göre, müstakilen vergi koyabilmektedir.
Ancak Maliye Bakanlığı eyaletlerin koyduğu vergilerin kaldırılması ve konulması
üzerinde söz sahibidir. Sadece federal otorite teşvik amaçlı uygulama yetkisine sahiptir.
İthal edilen mallar üzerinde yerel ve eyaletlere özgü vergi yoktur. Yerel satış vergisi
kaldırılmış, onun yerini KDV almıştır.
Zekat
Zekat sadece Müslümanlardan alınan ve fakirler için harcanması öngörülen dini bir
vergidir. Sabit sermaye ve arazi bu uygulamadan muaftır. Yıllık zekat oranları aşağıdaki
gibidir:

İşletme sermayesinin % 2,5’i

Altın ve gümüş dahil mali varlıkların % 2,5’i

Sulanan araziden elde edilen mahsulün % 5’i

Belli sayıda büyük ve küçük baş hayvan

Diğer gelirlerin % 2,5’i
Müslüman olmayanlar zekat ödemek zorunda değildir. Ancak Sudan’da yaşayan yabancı
bir Müslümanın da zekat ödemesi gerekir. Müslümanlar ayrıca gelir vergisi de
ödemektedir.
Ek Vergi
Harmonize sistem bazında 44 maddeye ithalatta CİF değer ve iç ticarette fabrika çıkış
fiyatı üzerinden % 10 ila % 210 arasında ek vergi uygulanmaktadır.
Ek vergi daha ziyade KDV ile yer değiştiren tüketim vergisini baz almaktadır. Ek vergi
sınırlı sayıdaki ithal ürüne yerli üretimi korumak amacı ile uygulanmaktadır.
Liman Vergisi
Altyapı güvenlik ve diğer hizmetlerin gerçekleştirilmesi amacı ile uygulanmaktadır.
Yüklenen ya da boşaltılan mallar üzerinden ad valorem bazda uygulanmakta ve liman ve
sivil havacılık otoriteleri tarafından tahsil edilmektedir. Bu vergi türü;

İthalatta % 2 CIF

İhracatta % 0,5 FOB

Sivil havacılıkta % 1,2 oranında uygulanmaktadır.
Yerel Vergilerin İthalata Uygulanması
Yerli ürünlere KDV ve tüketim vergisi uygulanmaktadır. Tüketim vergisi sadece şeker,
çimento, boyalar, montaj binek otomobilleri, 2 tondan az yük taşıyan kamyonlar,
sigaralar, doğal ve suni meyve suları ve maden suyuna uygulanmaktadır. KDV ise satışa
konu her tür mala uygulanmaktadır.
Ürün Standartları ile İlgili Uygulamalar
Sudan Standartlar ve Metroloji Kurumu (SSMO) giriş limanında bütün ürünleri
incelemektedir. Bu incelemenin amacı ürünün belirli standartlara uyup uymadığının
tespit edilmesidir. Sudan uluslararası alandaki bütün sanitari ve pitosanitary
standartları tanımaktadır. İthalatın tamamı bu standartlara tabi bulunmaktadır. Buna
ilişkin tetkik ve kalite analizleri yetkili merciler tarafından yapılmaktadır. Giriş
noktalarında yetkili birimler sistematik kontrollerini yapmaktadır.
Sertifika verifikasyonu laboratuvar analizleri ile ürünlerin güvenlik garantisi
sağlanmakta ve uygunluk belgesi verilmektedir. Sudan standartları şu anda İSO ile
uyumlu değildir. Bu konudaki uyum çalışmaları devam etmektedir.
Ayrıca Sudan CODEX Alimentarius Komisyonu üyesi ve SSMO bünyesinde CODEX Milli
Komisyonu’na sahiptir. Ayrıca Uluslararası Bitki Koruma Konvansiyonu üyesidir.
TURKİYE İLE TİCARET
Son 10 yıllık veriler incelendiğinde, Türkiye’nin Sudan’a ihracatının 145 milyon
dolardan 308 milyon dolara ulaşarak iki katını aştığı görülmektedir. Aynı şekilde iki ülke
arasındaki ticaret hacmi de 153 milyon dolardan 320 milyon dolara ulaşarak aynı
dönemde iki katını aşmıştır. İki ülke arasındaki ticaret dengesi her zaman Türkiye lehine
gerçekleşmiştir.
Türkiye’nin Sudan’a ihracatı 2014 yılında %14,7 oranında artarak 308 milyon dolara
ulaşırken ithalatı %53,9 azalarak 12,2 milyon dolara gerilemiştir.
Türkiye – Sudan Dış Ticareti (1.000 dolar)
Yıl
İhracat
İthalat
Denge
Hacim
2010
227.743
5.215
222.529
232.958
2011
243.723
9.370
234.353
253.093
2012
279.612
11.171
268.440
290.783
2013
268.662
26.330
242.332
294.992
2014
308.102
12.150
295.951
320.252
2015
424.650
24.607
449.257
400.043
Kaynak: TÜİK
Türkiye’den Sudan’a ihracatı artırmanın önündeki en büyük engel gümrük vergisi
oranlarının yüksek olmasıdır. Türk girişimcilerinin, Türkiye’den ihraç etmek yerine
bizzat Sudan’da yatırım yaparak bu ülkede üretime başladıkları görülmektedir. Türk
firmaları müteahhitlik, dekorasyon, mobilya, su sondajları, çelik kapı, pencere, prefabrik
yapı elemanları, PVC, çimento ve demir gibi inşaat malzemeleri üretiminde faaliyet
göstermektedir.
Türkiye Sudan’a en çok baklagiller, un, maya, tarım makinaları, sıvılaştırılmış gazlar için
kaplar, tekstil makineleri, enzimler, otomotiv yan sanayi ürünleri, çikolatalı mamuller,
demir-çelik inşaat aksamı, kağıt ve karton ambalaj, kakaosuz şeker ürünleri, traktör,
elektrik akümülatörleri ve elektrikli su ısıtıcıları ve ihraç etmektedir.
Türkiye Sudan’dan en çok yağlı tohum, altın, koyun ve sığır derisi ve melas ithal
etmektedir.
Türkiye’nin Sudan’a İhracatında Başlıca Ürünler (1.000 dolar)
GTİP
Ürün
2012
2013
2014
0713
Kuru baklagiller (kabuksuz) (taneleri
ikiye ayrılmış)
28.839
33.569
43.616
1101
Buğday unu/mahlut unu
21.526
18.745
35.171
2102
Mayalar, cansız diğer tek hücreli
mikroorganizmalar
8437
21.911
17.244
20.859
Tohum temizleme, ayırma, öğütme,
işleme makineleri
2.013
7.507
12.509
7311
Demir/çelik sıkıştırılmış/sıvılaştırılmış
gaz için kaplar
9.076
17.058
8.875
8445
Lifleri hazırlayan, iplik üreten-hazırlayan
makineler
0
10
7.139
3507
Enzimler, müstahzar enzimler
5.491
5.284
7.120
8432
Tarla, bahçe tarımı, ormancılık için
makine, cihazlar
6.040
5.491
6.891
8708
Kara taşıtları için aksam, parçaları
6.278
9.024
6.592
1806
Çikolata ve kakao içeren diğer gıda
müstahzarları
5.866
5.081
6.145
7308
Demir/çelikten inşaat ve aksamı
2.021
1.709
5.800
4819
Kağıt/karton vb. esaslı kutu, kılıf, torba
vb. eşya
1.806
6.937
5.146
1704
Kakao içermeyen şeker mamulleri
3.396
3.770
4.724
8701
Traktörler
741
1.284
4.573
2711
Petrol gazları ve diğer gazlı
hidrokarbonlar
0
0
3.786
8507
Elektrik akümülatörleri, separatörleri
2.462
4.503
3.710
8516
Elektrikli su ısıtıcıları, elektrotermik
cihazlar (şofben)
2.065
1.892
3.374
6203
Erkek/erkek çocuk için takım, takım
elbise, ceket vs.
4.224
2.597
3.257
8716
Taşıtlar için römork, yarı römork, aksamparçaları
2.353
6.730
3.146
8433
Hasat, harman ve ürün ayırma, temizleme
makineleri
5.479
3.172
2.983
6305
Eşya ambalajında kullanılan torba ve
çuval
1.662
3.139
2.929
6109
Tişört, fanila, diğer iç giyim eşyası (örme)
1.489
1.006
2.567
1905
Ekmek, pasta, kek, bisküvi vs.
692
1.618
2.343
1206
Ayçiçeği tohumu
223
842
2.286
3923
Ambalaj için plastik mamulleri, tıpa,
kapak, kapsül
1.305
2.851
2.245
9403
Diğer mobilyalar vb. Aksam, parçaları
2.655
1.397
2.179
8537
Elektrik kontrol, dağıtım tabloları,
mücehhez tablolar
1.270
2.870
2.151
3808
Haşarat öldürücü, dezenfektan, zararlıları
yok edici
1.999
1.516
2.112
5514
Devamsız sentetik-pamuk dokuma
170g/m2 geçen
1.588
1.316
1.958
8474
Toprak, taş, cevher vb. ayıklama, eleme
vb makineleri
5.175
6.627
1.941
3906
Akrilik polimerleri (ilk şekilde)
1.478
1.406
1.755
7321
Demir-çelik soba, ocak, ızgara, ocak,
mangal vb.
2.007
1.463
1.741
8438
Yiyecek/içecek sanayinde kullanılan
makine ve cihaz
2.716
2.133
1.561
8479
Kendine özgü fonksiyonlu makine ve
cihazlar
1.134
2.056
1.198
7214
Demir/çelik çubuklar (sıcak haddeli,
dövülmüş)
2.020
3.927
171
7207
Demir/alaşımsız çelikten yarı mamuller
28.477
0
12
Diğerleri
92.273
82.926
83.537
TOPLAM
279.750
268.700
308.102
Kaynak: TradeMap
Türkiye’nin Sudan’dan İthalatında Başlıca Ürünler (1.000 dolar)
GTİP
Ürün
1207
Diğer yağlı tohumlar ve meyveler
7108
4105
2012
2013
2014
2.008
17.268
5.762
Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde)
0
2.741
3.341
Koyun ve kuzuların dabaklanmış derileri
1.710
1.232
755
4103
Diğer ham deriler
314
593
543
3915
Plastikten döküntü, kalıntı ve hurdalar
0
31
464
1301
Lak; tabii sakızlar, reçineler ve sakız
reçineler
206
297
370
4104
Sığır ve at cinsi hayvanların dabaklanmış
derileri
1.392
813
283
4102
Koyun ve kuzuların ham derileri
0
123
213
5201
Pamuk (kardesiz, taranmamış)
0
401
92
4106
Diğer hayvanların dabaklanmış derileri
86
4
88
0807
Kavunlar (karpuzlar dahil) ve papaya
(taze)
4
4
80
4402
Odun kömürü
729
965
60
1703
Şeker ekstraksiyonundan/rafinajından
elde edilen melaslar
4.483
1.644
0
Diğerleri
239
214
99
TOPLAM
11.171
26.330
12.150
Kaynak: TradeMap