kerkük ve musul - Gökkubbe Dergisi
advertisement
KERKÜK VE MUSUL TARİHİNE GENEL BİR BAKIŞ Mustafa SÜZEN Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi G DOSYA: TÜRKMENELİ ünümüz medeniyetinin temellerinin atıldığı ve bu vasfı hasebiyle insanlık tarihinin belki de en önemli coğrafyalarından birisi olma sıfatını hak eden bir yerdir Mezopotamya. Verimli toprakları ve iklim koşulları nedeniyle tarih boyunca bir cazibe merkezi olmuş ve birçok göç almıştır. Bu sayede muhtelif kültür ve toplumlara ev sahipliği yapmıştır. Bilinen ilk okuryazar toplulukların yaşadığı bölgede, birçok medeniyet gelişmiştir ve bu sebeplerden mütevellit, Mezopotamya, medeniyetler beşiği olarak da anılmıştır. Bölgeye uzun süre devam eden göçler nedeniyle siyasi bir istikrar sağlanamamış fakat kültürel anlamda şehir ve toplumların ilerlediği görülmüştür. Mezopotamya bölgesi dünya- 38 | Gökkubbe | Sayı:3 | Yıl:1 nın en tanınmış ve köklü medeniyetlerinden birkaçına ev sahipliği yapmıştır; Sümerler, Akadlar, Persler, Babiller, Aramiler(Süryaniler) ve Asurlular gibi. Ortadoğu’nun merkezinde yer alan Mezopotamya bölgesinin kuzeyini teşkil eden Musul, Asur’dan itibaren 16 devlet arasında el değiştirmiş ve bunların yarısını Türkler oluşturmuştur. Yaklaşık 800 yıl kadar da egemenliğimiz altında kalmıştır. Musul bölgesi, M.Ö. 800’de Kerkük şehrinin inşasından itibaren sırasıyla Asur, Babil, Medine (Arap), Emevi, Abbasi, Hemdaniler, Ukayliler, Tuluniler, Büyük Selçuklular, Irak Selçukluları, Zengiler, Erbil Atabeyliği, Karakoyunlu, Akkoyunlu, Safaviler ve Osmanlı egemenliğinde kalmıştır. Kerkük şehri Asurlular tarafından inşa edilmiş, Musul da onların dinî merkezi haline gelmiştir. İlkçağdan itibaren önemli bir merkez olan Musul ve Kerkük bölgesi Emevi ve Abbasi gibi İslam devletlerinin de belli başlı şehirleri arasında yer almıştır. İslam beldeleri arasında büyük bir ehemmiyeti haizdir. Zira diğer beldelere Musul üzerinden ulaşılır. Irak’ın kapısı ve Horasan’ın anahtarıdır. Azerbaycan’a ulaşım da buradan sağlanırdı. Cezire ve Irak topraklarını birbirine bağladığı için ulaşılan yer manasında ‘elMevsılu” denilmiştir. Ve dahası, el-Mevsılu: yolların birleştiği yer, kavşak, geçiş yeri, kavuşma yeri, ulaşma yeri gibi anlamlara gelir. Biz de buradan anlıyoruz ki, Mu-
