13665_İslam Düşüncesinde Siyasi İtikadi Yorumlar 11.Snf

İSLAM DÜŞÜNCESİNDE SİYASİ VE İTİKADİ YORUMLAR
M
K
İ
L
İ
C
İ
R
A
H
Y
K
U
B
H
N
E
K
V
O
B
İ
H
E
D
S
U
E
Y
İ
V
A
U
M
Z.
H
A
S
L
O
A
N
E
M
H
Z
H
A
S
A
N
I
B
A
S
R
İ
K
I
V
E
S
İ
Y
A
Z.
P
H
D
A
K
İ
T
İ
İ
L
V
D
O
İ
F
A
H
I
K
N
M
İ
O
K
T
Ü
T
İ
A
D
K
R
E
A
A
R
L
F
D
L
L
İ
E
M
R
S
L
A
E
S
A
Y
A
İ
A
S
S
İ
T
İ
İ
V
B.
İ
L
A
A
M
E
Ü
D
F
E
C’
E
S
F
I
İ
G
K
V
N
E
İ
A
M
M
T
Ş
A
R
Ş
İ
E
A
Y
İ
İ
I
Y
Y
L
E
E
S
L
B
T
A
E
U
E
N
İ
Ü
N
H
R
L
İ
R
G
A
E
İ
R
L
A
V
E
A
M
N
R
L
T
A
K
İ
Y
Y
E
İ
N
L
L
T
B
B
A
V
A
Y
E
M
Z
İ
E
E
S
N
D
T
B
Ş
T
H
E
O
N
İ
E
Ç
A
İ
T
U
L
İ
D
N
6
L
C
E
E
İ
K
T
H
R
M
R
L
L
I
Ş
D
T
Y
A
L
İ
A
8
A
E
H
İ
E
L
E
A
E
E
N
Z
A
K
I
E
D
D
A
E
K
S
0
M
Z
L
L
F
A
M
N
Z
K
A
İ
A
A
Z
İ
A
O
R
T
İ
A
Z
E
İ
A
E
O
R
S
E
U
A
M
G
Y
İ
H
L
L
R
D
E
D
H
M
K
M
M
L
L
N
İ
F
B
H
İ
N
L
V
E
E
V
M
I
Y
S
L
H
Z.
A
L
İ
A
İ
Ş
İ
E
O
A
E
E
T
A
R
S
A
B
N
A
U
H
E
S
M
A
H
Ü
L
U
S
U
T
M
A
R
İ
K
A
R
T
B
M
A
T
U
R
İ
D
İ
L
İ
K
T
E
N
N
Ü
S
İ
L
H
E
E
İ
M
A
M
E
Ş’
A
R
İ
K
İ
L
İ
R
A
Ş’
E
H
Ü
S
Ü
N
Kavramları ve gizli cümleyi bulun
Hz.OSMAN
HARİCİLİK
HİLAFET
Hz.ALİ
SIFFİN SAVAŞI
ŞİİLİK
680
BEYNEL
MENZİLETEYN
EL-VA’D VEL VAİD
Hz.MUAVİYE
HAKEM OLAYI
VASİYET
KERBELA
VASIL B. ATA
İMAM
MATURİDİ
HANEFİ
Hz.HÜSEYİN
MARİKA
TAKİYYE
MU’TEZİLE
EHL-İ SÜNNET
EŞ’ARİLİK
EBU ZER EL GIFARİ
ŞİA
İSMET
USUL-Ü HAMSE
İTİKAD
EBUL HASAN EL
EŞARİ
HASAN-I BASRİ
ALEVİLİK
GİZLİ BİLGİ
ONİKİ İMAM
RİC’AT
TEVHİD
ADALET
KELAM
MEZHEB
MATURİDİLİK
BASRA
İMAM EŞ’ARİ
HÜSÜN
KUBH
İMAN
TASDİK
KADER
KÜFÜR
HARİCİLÎK: Haricîlik, İslam tarihinde ortaya çıkan ilk siyasi-itikadi
mezheptir. Sıffîn Savaşı’nda yenileceğini anlayan Muaviye, Hz. Ali’ye,
aralarındaki sorunun seçilecek bir hakem heyeti tarafından çözülmesini
önermiştir. Hz. Ali, bunun bir hile olduğunu anlamasına rağmen,askerlerinin
ısrarıyla Muaviye’nin teklifini kabul etmek durumunda kalmıştır. Sonuçta Hz.
Ali ve Muaviye, halifelik sorununun çözümünün, iki taraftan oluşturulacak
hakemlerin önerileri doğrultusunda çözülmesi konusunda anlaşmıştır. Ancak
Hz. Ali’nin ordusu içinden bir grup, “Allah”ın kitabı varken insanların
hakemliğine başvurduğu” gerekçesiyle Hz. Ali’yi dinden çıkmakla itham
etmiş ve ondan ayrılmıştır. Bunlara, “ayrılanlar, dışarıda kalanlar”
anlamında Haricîler denilmiştir. Haricîlik, anlayış olarak etkisini zaman
zaman devam ettirse de sistematik bir mezhep olarak günümüzde varlığını
sürdürmemektedir.
ŞİA :İslam dünyasında ortaya çıkan siyasi-itikadi yorumlardan biri de
Şia’dır. Şia sözlükte; taraftar, yardımcı, birine uyan ve yardım eden, fırka
gibi anlamlara gelir. Dinî bir terim olarak ise Hz. Peygamberin vefatından
sonra halifeliğin Hz. Ali’nin hakkı olduğuna inanan, daha sonraki halifelerin
de onun soyundan olması gerektiğine inanan kişilere Şii denir. Müslüman
âlimlerin çoğunluğu, Şiiliğin bir siyasi
fırka olarak Peygamberimizin torunu Hz. Hüseyin ve aile bireylerinin 680
yılında Kerbelâ’da şehit edilmesinden sonra ortaya çıktığı görüşündedir. Bu
görüşe göre Kerbelâ’da yaşanan üzücü olaydan sonra bazı Müslümanlar, Hz.
Hüseyin ve ailesinin öcünü almak ve ehl-i beytin haklarını savunmak için bir
araya gelip örgütlenmiştir. İşte bu kişilere Şii adı verilmiştir.
Şiilerin belli başlı görüşleri şöyledir:
• Hz. Muhammed’den sonra halifelik Hz. Ali’nin ve onun soyundan gelenlerin
hakkıdır. Peygamberimiz sağlığında Hz. Ali’nin halife olmasını vasiyet
etmiştir (vasiyet).
• Hz. Ali ve ondan sonra gelen imamlar masumdurlar; her türlü günahtan
uzaktırlar (ismet).
• İslam’ın gerçek anlamı, Kur’an’daki açık anlamların altında saklıdır. Bu
gizli anlamları ancak imam açığa çıkarabilir (gizli bilgi).
• İnsan, can ve malını kurtarmak için görüşlerini, inancını gizleyebilir
(takiyye).
• Nasla tayin edilen on ikinci imam ölmemiş, kaybolmuştur. Bir gün ortaya
çıkacak ve dünyayı adaletle idare edecektir (ric’at).
EHL-İ BEYT
SEMERKANT
MU’TEZİLE: Mu’tezile; kelime olarak “ayrılanlar, uzaklaşanlar, bir tarafa
çekilenler” manasına gelir. Dinî terim olarak ise büyük günah işleyenlerin
iman ile küfür arasında bir noktada olduğu görüşünü savunarak Hasan Basri
(öl. 728)’den ayrılan Vasıl bin Ata (öl.748) ile ona uyanların oluşturduğu
mezhebin adıdır.
Mu’tezile mezhebinin usul-i hamse adı verilen beş temel ilkesi vardır:
a. Tevhid: Allah bir tektir. Onun eşi ve benzeri yoktur. Allah’ın sıfatları
zatından ayrı değildir. Onun zat ve sıfatlarını birbirinden ayrı düşünmek
tevhit anlayışıyla bağdaşmaz.
b. Adalet: Allah yalnızca güzel olan eylemleri gerçekleştirir. Zulüm,
haksızlık gibi fiiller Allah’tan sâdır olmaz. Bu gibi fiilleri yapan insandır.
Mu’tezile mezhebine göre insan fiillerinde tam anlamıyla hürdür. Kötü fiiller
Allah’tan sâdır olsaydı, Yüce Yaratıcı insanı eylemlerinden sorumlu tutmazdı.
Çünkü bu durum adalet ilkesine aykırıdır.
c. El-menziletü beyne’l-menzileteyn: Mu’tezile bilginlerine göre büyük
günah işleyen kimse ne mümin ne de kâfirdir. İkisi arasında bir yerdedir.
Böyle bir günahı işleyen kişi fasıktır.
ç. El-va’d ve’l-vaîd: Yüce Allah, adaletinin bir gereği olarak iyilik yapanları
ödüllendirecek, kötülük işleyenleri ise cezalandıracaktır.
d. Emru bi’l-ma’ruf nehyi ani’l-münker: Bu ilkeye göre iyiliği emretmek
ve kötülükten alıkoymak dinî bir emirdir. Bunu yapmak her Müslümanın
görevidir ve her Müslümana farzdır.
MATURÎDİLİK: Maturîdilik mezhebi, Ebu Mansur Muhammed bin Ahmed
(öl. 944)’in görüşleri etrafında oluşmuştur. İmam Maturîdi, Semerkant’ın
Maturîd kasabasında dünyaya gelmiş bir Türk âlimidir. Ebu Mansur Maturîdi
akla büyük bir önem vermiştir. İmam Maturîdi, imanı dil ile ikrar ve kalp ile
tasdik olarak tanımlamıştır. Dinî metinlerin yorumlanmasında akıldan
olabildiğince yararlanmıştır. Ancak o, nakli de ihmal etmemiş, akıl ile nakil
arasında bir denge kurmayı başarmıştır.
EŞ’ARÎLİK: Eş’arîlik, Ebul Hasan Ali bin İsmail el-Eş’arî (öl. 916)’nin
görüşleri çerçevesinde oluşmuş bir siyasi-itikadi İslam mezhebidir. Basra’da
doğan İmam Eş’arî kırk yaşına kadar Mu’tezile ekolüne bağlı kalmış, daha
sonra ise bu mezhebin görüşlerini terk etmiş, itikadi konularda kendi
düşüncelerini ortaya koymuştur. İmam Eş’arî İslam inançlarının sistemli
hâle getirilmesinde, akıl ve nakille temellendirilip ve savunulmasında İmam
Maturîdi ile birlikte önemli rol oynamıştır.
fthymn 01:09 22-02-2013