haftalık bülten

HAFTALIK BÜLTEN
3 Ekim 2016
Ali Orhan YALÇINKAYA
TİM Ekonomisti
DÜNYA
Dünya Ticaret Örgütü (WTO) 2016 için dünya ticareti büyüme beklentisini Nisan ayındaki %2,8 seviyesinden %1,7’ye,
2017 tahminini ise %3,6’dan %1,8-%3,1 aralığına düşürdü.
Dünya GSYH’nın %2,2 büyüme beklentisi ile birlikte, dünya
GSYH’ı ve ticareti küresel krizden bu yana en düşük büyümesini gerçekleştirmiş olacak.
2016’nın ilk yarısında küresel ticaret beklentilerin altında büyürken, dünya genelinde ithalat talebinin gerilemesi ile Çin
ve Brezilya başta olmak üzere birçok gelişmekte olan ülkenin
beklenenin altında büyüme göstermesi buna sebep olarak
gösterildi. 2016’nın ilk çeyreğinde gelişmekte olan ülkelerin
ithalatı %3,2 düşerken, gelişmiş ülkelerin ithalatı %0,8 artış
gösterdi. İkinci çeyrekte ise rakamlar sırasıyla %1,5 artış ve
%0,8 azalış olarak gerçekleşti.
Küresel ticaretteki büyüme, şimdiye kadarki ortalama büyümenin altına gerilerken, 2016 yılında ise son 15 yıldır ilk
kez küresel ticaretteki büyümenin, küresel büyümenin altına
düşmesi beklenmekte. Küresel ticaretteki büyüme ile küresel
büyüme arasındaki ilişkinin bozulması nedeniyle, WTO ilk
kez 2017 küresel ticaret tahminini aralık olarak belirledi.
2016’nın ikinci yarısı için ise yapılan tahminler, küresel ticaretin artışa geçeceği, ancak bunun sınırlı kalacağı yönünde.
ABD başta olmak üzere gelişmiş ekonomilerin para politikalarındaki belirsizlikler ve Brexit’in yarattığı belirsizlik, küresel
ticaretin artışına ilişkin tahminleri olumsuz yönde etkilemiş
görünmekte. Geçtiğimiz hafta OECD, 2016 küresel büyüme
tahminini %3’ten %2.9’a, 2017 tahminini ise %3.3’ten %3.2’ye
indirmişti.
IMF - Dünya Bankası güz dönemi toplantıları için hazırlanan
“Dünya Ekonomik Görünüm Raporu” da küresel ticaretteki
yavaşlamaya işaret ederken, bunun aşılması için büyümeyi
sınırlayan faktörlerin ortadan kaldırılması gerektiğine vurgu yaptı. Küresel ticaret hacminde 2012’den bu yana görülen
dramatik yavaşlamanın dörtte üçünün zayıf ekonomik aktiviteden, özellikle yatırımlardan kaynaklandığına işaret eden
IMF, büyüme ve yatırımlarda toparlanma olmadıkça ticaret
hacimlerinin bastırılmış kalmaya devam edeceğine işaret etti.
Ticaretin maliyetinin azaltılması için atılacak başka adımlar
da olduğunu belirten IMF, gümrük vergilerinde indirimin
artırılabileceğini, Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaşması çerçevesinde verilen taahhütlerin tam olarak yerine getirilebileceğini ve Doha serbest ticaret gündeminde ilerleme sağlanmaya çalışılabileceğine dikkat çekti.
Uluslararası Enerji Ajansı’nın petrol fiyatlarına ilişkin olarak
2017 yılı arz ve talep dengesinde, arz tarafının baskın olabileceği yönündeki açıklamaları fiyatlar üzerinde baskı yaratsa
da OPEC üyelerinin petrol üretim seviyesini kısma konusunda anlaşmaya varmaları ve üretim kapasitesini günlük 33 mn
varilden 32,5 mn varile düşürme kararı almaları sonrası petrol fiyatları yükselişe geçti
ABD
Fed başkan yardımcısı Stanley Fischer “güvercin” tonda bir
açıklamada bulunarak “faiz oranlarının çok fazla artmasını
istemediğini” belirtirken, bu yıl oy hakkı olmayan San Francisco Fed Başkanı John Williams “şahin” tonda konuşarak
faiz artışını destekleyeceğini ve merkez bankasının hareketsiz kalmaya devam etmesinin daha fazla zarar verme riski
yarattığını söyledi. Yellen ise Fed’in faiz artışı için belirli bir
takvimi bulunmadığını ancak ekonominin yılın sonunda faiz
artışına gidilmesine hazır olduğunu söyledi.
ABD’de Ağustos ayı yeni konut satışları verisi 609K (beklenti
600K) ile beklentilerden olumlu gelirken, Conference Board tüketici güven endeksi 104,1 (beklenti 99, önceki 101,8))
ile beklentilerin oldukça üzerinde gerçekleşti. Veri Ağustos
2007’den bu yana en hızlı toparlanmaya işaret ederken, Aralık ayında Fed’in faiz artırımı ihtimalini güçlendirdi.
Eylül ayı hizmet sektörü satın alma yöneticileri endeksi
(PMI) 51,9 (beklenti 51,1, önceki 51,0)) ile sektörde büyümeye işaret etti. Bileşik PMI ise 52,0 (önceki 51,5) düzeyinde
gerçekleşti. İkinci çeyrek GSYH büyümesi nihai veriye göre
özel sektör yatırımları kaynaklı olarak %1,1’den %1,4’e revize
2016
TİM HAFTALIK BÜLTENİ
edilirken, kişisel tüketim harcamaları %4,4 artıştan %4,3 artışa revize edildi.
EURO BÖLGESİ
Avrupa Merkez Bankası (ECB) Mario Draghi, Avrupa
Parlamentosu’da yaptığı konuşmada ekonomide yavaş toparlanmanın ılımlı ve istikrarlı bir şekilde devam edeceği
beklentisini belirterek petrol fiyatlarındaki düşük seyrin ve
ücret artışlarındaki zayıf görünümün, enflasyonun bu yıl toparlanmasını zorlaştıracağını ve %0,2 düzeyinde kalacağını,
2017 yılında %1,2, 2018 yılında ise %1,6’ya yükselmesinin
beklediğini söyledi. Brexit kararı sonucunun ilk etkilerinin
sınırlandığını ve Euro Bölgesi ekonomisinin küresel ve politik gelişmelere dirençli olduğu ifade ederek düşük faiz ortamının ekonomik aktörler için etkilerinin dikkatle izlenmesi
gerektiğine dikkat çekti.
Almanya’nın en büyük bankası Deutsche Bank’ın sermaye artırımına gidebileceğine ilişin yapılan spekülasyonlar
Avrupa’da banka hisselerini olumsuz etkilerken, Draghi, bankanın içinde bulunduğu zor durumdan ECB politikalarının
sorumlu olamayacağının altını çizdi.
Almanya’da Eylül ayı işletme beklentileri verisi 104,5 (beklenti 100,2), mevcut değerlendirme verisi ise 114,7 (beklenti
113,0) ile beklentilerden olumlu geldi. Ifo iş iklimi endeksi
verisi de 109,5 (beklenti 106,4) ile beklentilerden iyi gelirken
önceki veri 106,3 olarak revize edildi.
eğilimine gireceğine dikkat çekilmiş. Öncü verilerin sanayi
üretiminde Temmuz ayında gözlenen belirgin yavaşlamanın
kalıcı olmadığına işaret ettiği söylenirken, dış talep üzerindeki jeopolitik gelişmeler kaynaklı olumsuz etkilere karşın
Avrupa Birliği ülkelerine yapılan mal ihracatının güçlü artış
eğilimini koruduğu vurgulanarak Rusya ile ilişkilerin düzelmesinin de dış talebi kademeli olarak destekleyebileceği belirtilmiş.
Ağustos ayında dış ticaret açığı geçen yılın aynı ayına göre
%5,3 azalarak 4,687 milyar dolar oldu. Geçen yılın aynı ayında açık 4,947 milyar dolar düzeyindeydi. Ağustos ayı itibariyle ihracat %7,7 artarak 11,867 milyar dolar olurken, ithalat
%3,7 artarak 16,554 milyar dolar olarak gerçekleşti. 12 aylık birikimli ihracat 141,575 milyar dolar, ithalat ise 197,132
milyar dolar oldu. 2015 sonunda 63,356 milyar dolar olan
dış ticaret açığı 2016 Ağustos ayında birikimli olarak 55,557
milyar dolara kadar geriledi. İhracatın ithalatı karşılama oranı Ağustosta bir öncekin yıla göre artarak %69’dan %71,7’ye
yükseldi. Enerji maliyetinin olumlu katkısı dış ticareti pozitif
katkı sağlamaya devam ettiğini gördük. Diğer taraftan OPEC
üyelerinin petrol üretim seviyesini kısma konusunda anlaşmaya varmaları sonrası petrol fiyatlarının yükselişe geçmesi
ve Dünya Ticaret Örgütü’nün küresel ticarete ilişkin aşağıyı
yönlü revizyonları aşağı yönlü riskler olarak karşımıza çıkmakta.
TÜRKİYE
Uluslararası Finans Enstitüsü (IIF), yayınladığı “Türkiye:
Yüksek Risk Algısına Uyum Sağlamak” başlıklı raporunda
not indiriminin dış borçlanma maliyetleri artıracağını, bunun da iç piyasadaki tüketimin daha da kısılmasına yol açacağını belirterek 2016 GSYH büyüme hızının %2,8’e, 2017’de
ise %2,4’e düşmesini beklediğini açıkladı.
Para Politikası Kurulu toplantı özetlerinde, toplam talepteki
yavaşlamanın çekirdek enflasyondaki kademeli düşüşü desteklediğini, işlenmemiş gıda fiyatlarındaki aşağı yönlü seyrin
de etkisiyle kısa vadede enflasyonda düşüş öngörüldüğünü;
ancak akaryakıt ürünlerindeki maktu ÖTV artışının ve diğer
maliyet unsurlarındaki gelişmelerin ise enflasyondaki iyileşmeyi sınırladığını gördük. İktisadi faaliyetin üçüncü çeyrekte dönemlik bazda gerileyeceğinin, bununla birlikte, yılın
son çeyreğinde turizmdeki daralmanın büyüme üzerindeki
olumsuz etkilerinin daha sınırlı kalacağının ve alınan destekleyici teşvik ve tedbirlerin katkısıyla iç talebin toparlanma
Morgan Stanley, Türkiye’ye ilişkin raporunda güçlü büyüme
ve bütçe disiplininin korunması ve kurumsal sağlamlığın geliştirilmesi durumunda not indiriminin etkisinin kısa vadeli
ve kısıtlı olacağını belirtti. JP Morgan ise not indirimi sonrası
Türkiye’nin 31 Ekim 2016 tarihi itibariyle yaklaşık %7,4’ünü
oluşturduğu EMBI Global alt endeksinden çıkarılacağını
açıkladı.
Eylül ayı Kapasite Kullanım Oranı (KKO) bir önceki aya göre
%1,9 artarak 76,6 olarak gerçekleşirken; geçen yılın aynı ayına göre artış %0,9 oldu. Mevsimsel etkilerden arındırılmış
olarak bakıldığında, bir önceki aya göre %1,5 artış ile 75,6
olurken bir önceki yılın aynı ayına göre artış %0,1 oldu. Yatırım malları grubu aylık bazda değişim göstermezken diğer
tüm mal gruplarında artışlar gerçekleşti. Yıllık bazda gıda
ve içecekler grubu değişim göstermezken sadece ara malları
grubunda %0,5 artış gösterirken dayanıklı tüketim, dayanıksız tüketim, tüketim malları ve yatırım malları gruplarında
düşüşler gerçekleşti. Kapasite Kullanım Oranı, 2011 yılı Kasım ayındaki 76,9 değerinden sonraki en yüksek seviyesine
çıkarken sanayi üretimine ilişkin olumlu sinyaller verdi.
2016
TİM HAFTALIK BÜLTENİ
Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE) bir önceki aya göre %2,8
artarak 106,5 olurken geçen yılın aynı dönemine göre artış
%7,5 oldu. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış veride
bir önceki aya göre %4,0 artışla 107,1 olurken geçen yılın aynı
ayına göre artış %7,4 oldu. RKGE’de ihracat ve üretim hacmi
artışları konusunda olumlu sinyallar verirken, sabit sermaye
yatırımlarındaki zayıflığın devam ettiğini gördük.
HAFTANIN GÜNDEMİ
Bu hafta yurtdışı piyasalarda, özellikle ABD’de Fed açısından
önem taşıyan tarım dışı istihdam ve işsizlik verileri ön plana çıkarken, Avrupa bankacılık sisteminin, Alman bankaları
üzerinden bir krize girip girmeyeceği sorusu da gündemin
önemli konularından birisi olmaya devam edecek.
İçeride ise Eylül ayı enflasyon verilerini takip edeceğiz. Aylık medyan tahmin %0,64 olurken, 2016 sonu için medyan
tahmin %8,20 şeklinde gerçekleşti. Gıda fiyatlarının seyri ve
sonbaharda artış eğilimine giren eğitim-giyim fiyatları Eylül
ayı enflasyonunu etkileyecek temel faktörler olacağını düşünmekteyiz. Diğer taraftan Para Politikası Kurulu özetlerinde,
işlenmemiş gıda fiyatlarındaki aşağı yönlü seyrin de etkisiyle
kısa vadede enflasyonda düşüş öngörüldüğünü; ancak akaryakıt ürünlerindeki ÖTV artışının ve diğer maliyet unsurlarındaki gelişmelerin ise enflasyondaki iyileşmeyi sınırladığını okuduk.
2015 yılı Ağustos ayında 5,130 milyon olan Türkiye’yi ziyaret
eden yabancı sayısı bu yılın aynı döneminde %38 azalarak
3,183 milyon kişi olurken, ilk sekiz ay itibariyle geçen yılın
aynı dönemine göre ziyaretçi sayısındaki azalışın %31,8 oldu.
VERİ TAKVİMİ
3 Ekim
4 Ekim
Tüketici Fiyatları Endeksi (Eylül)
Gümrük Bakanlığı Geçici Dış Ticaret Verileri (Eylül)
İstanbul Sanayi Odası İmalat PMI
Çin, Japonya, Almanya, Euro Bölgesi İmalat PMI
5 Ekim
Euro Bölgesi, Almanya, Amerika Hizmet Sektörü ve Bileşik PMI
6 Ekim
7 Ekim
Hazine Nakit Gerçekleşmeleri
ABD Tarım Dışı İstihdam
Reel Efektif Döviz Kuru
2016