mali piyasalarda gelişmeler

T.C.
BAŞBAKANLIK
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI
MÜSTEŞARLIĞI
MALİ PİYASALARDA GELİŞMELER
YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
AĞUSTOS 2005
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
İÇİNDEKİLER
ÖZET
..............................................................................................................iii
I.
PARA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER.........................................................1
II.
a. Merkez Bankası Analitik Bilançosu Gelişmeleri .....................................1
b. Temel Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler ...........................................3
BORÇLANMA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER.............................................5
III. DÖVİZ KURLARINDA GELİŞMELER ............................................................10
IV.
a. Dolar ve Euro Kurunun Gelişimi...........................................................10
b. Merkez Bankasının Döviz Alımları .......................................................11
SERMAYE PİYASASINDA GELİŞMELER ......................................................13
V.
a. İMKB Hisse Senedi Piyasası.................................................................13
b. Tahvil ve Bono Piyasası .......................................................................17
c. Repo-Ters Repo Piyasası .....................................................................18
d. Altın Borsası .........................................................................................19
e. Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası .....................................................20
BANKACILIK SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER..................................................13
VI.
a. Mevduat Gelişmeleri ............................................................................22
b. Krediler ................................................................................................23
c. Menkul Kıymetler.................................................................................27
ÖZEL FİNANS KURUMLARI (ÖFK) ..............................................................30
VII. PORTFÖY TERCİHLERİ ...............................................................................31
VIII. ULUSLAR ARASI PİYASALARDA GELİŞMELER...........................................34
IX.
HUKUKİ VE KURUMSAL DÜZENLEMELER...................................................36
EKLER
1. Merkez Bankası Analitik Bilançosu
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08/tcmb.xls
2. İç Borçlanma Faiz Oranları
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08/icborc.xls
3. Mali Tasarruf Araçları Faiz Oranları ve Menkul
Kıymetler Borsasında Çeşitli Göstergeler
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08/maliarac.xls
4. Bankacılık Sektörü Mevduat Hacmi
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08/mevduat.xls
5. Bankacılık Sektörü Kredi Hacmi
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08/kredi.xls
6. Bankacılık Sektörü Menkul Kıymetler Portföyü
: http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08/menkulde.xls
Rapor hakkındaki görüş, önerileri ve değerlendirmelerinizi [email protected], [email protected],
[email protected], [email protected] e-posta adreslerine bildirebilirsiniz.
DPT-YPKDGM
i
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
TABLOLAR
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
1. Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu..............................................................................................1
2. Merkez Bankası Analitik Bilançosu..................................................................................................2
3. Merkez Bankası Faiz Oranlarında Gelişmeler ...................................................................................3
4. Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler ................................................................................................4
5. Hazine İç Borç İhaleleri.................................................................................................................5
6. İç Borç Stokunun Vade Yapısı........................................................................................................7
7. İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı......................................................................................................7
8. İç Borç Stokunun Alıcılara Göre Dağılımı.........................................................................................8
9. Konsolide Bütçe Dış Borç Stoku .....................................................................................................9
10. Kurlardaki Gelişmeler ................................................................................................................ 11
11. TCMB Döviz Alımları.................................................................................................................. 12
12. İMKB 100 Endeksinin Getirisi ..................................................................................................... 13
13. İMKB’de Çeşitli Göstergeler ....................................................................................................... 15
14. İMKB 100 Endeksine İlişkin Göstergeler...................................................................................... 16
15. İMKB’de İşlem Gören Şirketlerin Piyasa Kapitalizasyonu ve Yabancı Portföy Oranı ......................... 16
16. Kamu Menkul Kıymetleri ve Repo-Ters Repo Pazarı..................................................................... 17
17. Takasbank Borsa Para Piyasası O/N İşlem Hacmi ve Faiz Oranı.................................................... 20
18. Vadeli İşlemler Piyasası ............................................................................................................. 21
19. Bankacılık Sektöründe Kredi ve Mevduatların Gelişimi.................................................................. 22
20. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredilerinin Türlerine Göre Dağılımı ..................................................... 24
21. Tüketici Kredisi Faiz Oranları ..................................................................................................... 25
22. Yabancı Para Pozisyonları .......................................................................................................... 29
23. Özel Finans Kurumları Seçilmiş Bilanço Büyüklükleri .................................................................... 30
24. Yurtiçi Yerleşiklerin Portföy Tercihlerinin Dağılımı ........................................................................ 31
25. Yurtdışı Yerleşiklerin Portföy Yatırım Stoku ................................................................................. 33
26. Uluslar Arası Piyasalarda Gelişmeler ........................................................................................... 34
GRAFİKLER
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
Grafik
1. Merkez Bankası Net Rezervler ve Net Döviz Pozisyonu Gelişimi .......................................................1
2. Merkez Bankası ve İkincil Piyasa Gösterge Tahvil Bileşik Faiz Oranları..............................................3
3. Reel Parasal Büyüklüklerde Gelişmeler (1998=100)........................................................................4
4. Para Çarpanları ............................................................................................................................4
5. Borçlanma / İtfa Rasyosu .............................................................................................................6
6. Faiz Oranlarında Gelişmeler ..........................................................................................................6
7. İç Borç Stokunun Yapısı................................................................................................................8
8. Mali Baskınlık (İç Borç Stoku/M2Y, Nakit İç Borç Stoku/M2Y) ..........................................................9
9. YTL/Dolar ve YTL/Euro Gelişimi .................................................................................................. 10
10. Döviz Alım İhalelerindeki Teklif ve Alım Miktarları ve Ortalama Fiyat ............................................ 12
11. İMKB 100 Bileşik Endeksi .......................................................................................................... 14
12. Aylık Vade-Getiri Yapısı ve Trend Eğrileri.................................................................................... 18
13. Vade-Getiri Yapısı ve İşlem Hacmi (Temmuz 2005) .................................................................... 18
14. YP Mevduat/Toplam Mevduat ................................................................................................... 22
15. 3 Ay ve Daha Kısa Vadeli YTL Mevduat/Toplam YTL Mevduat..................................................... 23
16. YTL ve YP Mevduatların Ortalama Vadesi................................................................................... 23
17. Mevduat Bankaları YP Kredileri/Toplam Krediler ......................................................................... 24
18. Tüketici Kredilerinin Türlerine Göre Reel Gelişimi (2002 yılı Fiyatlarıyla) ....................................... 25
19. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri/Toplam Mevduatlar............................................................... 26
20. Yurtiçi Kredi Hacmi / GSMH ...................................................................................................... 26
21. TGA/Krediler ............................................................................................................................ 27
22. Banka Grupları Bazında Menkul Kıymetler Portföyü..................................................................... 28
23. Mevduat Bank. Menkul Değerleri/Toplam Mevduatlar ................................................................. 28
24. Yurtiçi Yerleşiklerin Başlıca YTL Portföy Tercihleri ....................................................................... 32
25. Yurtiçi Yerleşiklerin YP Portföy Tercihleri .................................................................................... 32
26. Gelişmekte Olan Ülkelerin 2004 Yılı Eurobond Spreadlerinin Gelişimi............................................ 35
KUTULAR
Kutu 1: Takasbank Borsa Para Piyasası (TBPP) .......................................................................................... 19
DPT-YPKDGM
ii
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Mali Piyasalarda Gelişmeler
YILLIK PROGRAMLAR VE KONJONKTÜR DEĞERLENDİRME
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ÖZET
•
Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu Temmuz ayında 4 milyar dolar artmıştır.
•
Net İç Varlıklar 166 milyon YTL artmıştır.
•
Merkez Bankası Parası 5.336 milyon YTL artarak 35.261 milyon YTL’ye yükselmiştir.
•
M1, M2 ve M2Y parasal büyüklükleri reel olarak artmıştır.
•
Hazine iç borçlanma ihaleleri aylık ortalama bileşik faiz oranı, Temmuz ayında yüzde
15,8 olarak gerçekleşmiştir.
•
Hazinenin iç borç stoku bir önceki aya göre 375 milyon YTL artarak 235,2 milyar
YTL’ye yükselmiştir.
•
İç borç stoku/M2Y oranı, Temmuz ayında 4,2 puan gerileyerek 115 puana düşmüştür.
•
Temmuz ayında YTL, dolar ve euro karşısında değer kazanmıştır. 1 dolar ve 1,5
euroluk ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi ise 178,7 puandan 182,1 puana
yükselmiştir.
•
Euro/Dolar paritesi Temmuz ayı sonunda 1,21 seviyesinde gerçekleşmiştir.
•
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi Temmuz ayında 2005 yılı ay sonları itibarıyla en
yüksek düzeyine ulaşmıştır. Öte yandan enflasyon değerlerinin negatif olmasıyla reel
getiri daha da yüksek oranda gerçekleşmiştir.
•
İMKB günlük işlem hacmi 2005 yılının ilk aylarında gerçekleşen değerlerin altında
olmasına karşın Mart ayından sonraki en yüksek değerine ulaşmıştır.
•
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksinde, risk göstergeleri olarak kullanılabilecek aylık ve
yıllık standart sapma değerleri yıl içindeki en düşük seviyelerine gerilemiştir.
•
Tahvil ve Bono Piyasasında günlük işlem hacmi Temmuz ayında 2005 yılının en düşük
seviyesine gerilemiştir. Gerçekleşen ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 0,1
puan gerileyerek yüzde 16,3 seviyesine inmiştir.
•
Tahvil ve Bono Piyasasında vade-getiri yapısı ve trend eğrileri incelendiğinde Haziran
ve
Temmuz
aylarında
oluşan
getiri
eğrilerinin
aynı
seviyede
gerçekleştiği
görülmektedir. Temmuz ayında işlem hacmi ise 544-568 ve 586-588 gün vadeli kamu
menkul kıymetlerinde yoğunlaşmıştır.
•
Repo-Ters Repo Piyasasında Temmuz ayında 156,5 milyar YTL işlem hacmi
gerçekleşmiştir. Ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 0,1 puan gerileyerek
yüzde 14,5 düzeyine inmiştir.
DPT-YPKDGM
iii
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
•
Ağustos 2005
Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası (VOB) işlem seviyesi endeks ve dövize dayalı
sözleşmelerde yoğunlaşarak artış göstermiş ve 273,2 milyon YTL düzeyinde
gerçekleşmiştir.
•
Ay sonu açık pozisyon sözleşme sayısı bir önceki ay sonuna göre 3 kattan fazla artarak
74.335’e ulaşmışken, bu pozisyonun 70.234 adeti dövize dayalı vadeli işlem
sözleşmelerinde bulunmaktadır.
•
Temmuz ayında mevduat hacmi, hem YTL hem de YP mevduatlardaki yükseliş
sonucunca, önceki aya göre yüzde 4,1 oranında artmıştır.
•
3 ay ve daha kısa vadeli YTL mevduatın toplam YTL mevduat içindeki payı azalmıştır.
Aynı dönemde YTL mevduatın ortalama vadesi kısalırken, YP mevduatın ortalama
vadesinde artış görülmüştür.
•
Mevduat bankalarının kredi hacmindeki artış trendi devam etmiştir. Kredilerdeki
yükselişte, ticari kredilerdeki ve konut kredilerindeki artış etkili olmuştur. Kredilerin
mevduatlara oranı da bu dönemde yükselmiştir.
•
Mevduat bankalarının tahsili gecikmiş alacakların (TGA) kredilere oranında, özel
bankaların söz konusu oranındaki azalış sonucunda gerileme olmuştur.Tasfiye olunacak
kredi kartlarının toplam kredi kartları içindeki payı ise yükselmiştir.
•
Mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü, alım satım amaçlı ve satılmaya hazır
menkul değerler portföyündeki (ticari portföy) artışın etkisiyle bir önceki aya göre
yükselmiştir. Ancak menkul kıymetler portföyünün toplam mevduatlara oranında
azalma görülmüştür.
•
Bankacılık sektörünün yabancı para pozisyon açığı, özel bankaların ve yabancı
bankaların pozisyon açmaları sonucunda önemli ölçüde artmıştır.
•
ÖFK’lar tarafından toplanan fonların kullandırılan fonlara dönüşüm oranı artmış,
TGA’ların kullandırılan fonlara oranı azalmıştır.
•
Temmuz ayında yurtiçi yerleşiklerin portföy tercihleri içinde en büyük artış YTL
mevduatlarda görülmüştür.Ülkemizde bulunan yabancı yatırımcıların portföyleri içinde
ise özellikle hisse senedi ve DİBS stokunda artış görülmüştür.
•
Çin, para birimi yuanı dolara karşı yüzde 2,1 oranında revalüe etmiştir.
DPT-YPKDGM
iv
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
I.
PARA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER
a.
Merkez Bankası Analitik Bilançosu Gelişmeleri
Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu Temmuz ayında 4 milyar dolar artmıştır.
Grafik 1. Merkez Bankası Net Rezervler ve Net Döviz Pozisyonu Gelişimi
(Milyar Dolar)
14
38
12
30
10
23
8
15
6
4
8
2
7
6
4
5
3
2
2005
-1
11
12
9
10
8
6
7
5
3
4
2
11
12
9
10
8
7
5
6
4
2
3
2004
-1
-8
2002
-12
2003
-1
0
0
-2
-15
-4
Net Rezervler (Sol Eksen)
Temmuz
ayında
Net
Dış
Net Döviz Pozisyonu (Sağ Eksen)
Varlıklar
3,9
milyar
dolar
artarken,
İç
Döviz
Yükümlülüklerinin 146 milyon dolar azalmasıyla, Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu 4
milyar dolar artmıştır. Bu dönemde Merkez Bankası tarafından düzenli ihalelerle 0,8 milyar
dolar, doğrudan müdahale yoluyla ise 2,4 milyar dolarlık döviz alımı yapılırken, döviz
pozisyonundaki söz konusu artışta Hazinenin TL mevduatının bir kısmını dövize çevirmesi
de etkili olmuştur.
Tablo 1. Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu
(Milyon Dolar)
Net Döviz Pozisyonu
(NDP)
2003
2004
Aralık
Aralık
2005
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
12.573,0
54,3
2.736,4
5.715,3
6.713,1
6.306,2
8.565,2
- Net Dış Varlıklar
12.149,4
17.173,1
21.161,7
20.697,2
20.287,8
24.752,1
28.613,5
Net Rezervler
33.054,9
35.189,7
37.250,8
36.571,6
35.023,2
38.490,6
42.098,8
KMDTH ve SDMH(-)
17.216,3
18.602,5
17.724,5
17.558,9
17.010,6
16.380,4
16.315,4
Diğer
-3.781,2
586,0
1.635,4
1.684,5
2.275,2
2.641,9
2.830,1
- İç Döv. Yük.
12.095,1
14.436,6
15.446,4
13.984,1
13.981,6
16.186,9
16.040,5
Döv. Olarak T.Mev.
5.035,2
4.544,7
6.836,2
5.164,2
5.243,3
7.683,0
6.665,5
Hazine Mevduatı
3.612,1
3.837,5
6.038,7
4.877,5
4.129,3
6.462,1
5.473,2
Bankaların Döviz Mev.
7.059,9
9.891,9
8.610,3
8.819,9
8.738,3
8.503,9
9.374,9
Kaynak: Merkez Bankası
Temmuz ayında Net İç Varlıklar 166 milyon YTL artmıştır.
DPT-YPKDGM
1
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Temmuz ayında Toplam İç Krediler 171 milyon YTL gerilerken diğer varlıkların 337
milyon YTL artmasıyla, Net İç Varlıklar 166 milyon YTL artmıştır. Bu dönemde Hazinenin
Merkez Bankasına yaptığı geri ödemelerden dolayı, banka portföyündeki TL cinsi ve dövize
endeksli DİBS tutarı Temmuz ayında sırasıyla 174 ve 173 milyon YTL azalırken, döviz
kurlarındaki gerileme sonucu Değerleme hesabı 202 milyon YTL artmıştır.
Temmuz ayında Merkez Bankası Parası 5.336 milyon YTL artarak 35.261 milyon
YTL’ye yükselmiştir.
Bilançonun pasif kalemleri incelendiğine, Temmuz ayında Merkez Bankası Parasının
5.336 milyon YTL artarak 35.261 milyon YTL’ye yükseldiği görülmektedir. Merkez Bankası
tarafından ay içerisinde gerçekleştirilen TL karşılığı döviz alımları söz konusu yükselişin
temel nedeni olarak göze çarpmaktadır. Bu dönemde, Bankalar Mevduatı ve Emisyondaki
artış sonucu Rezerv Para miktarı 3.522 milyon YTL, Kamu Mevduatı ise 3.197 milyon YTL
artarken, APİ’den borçlar hesabı 1.383 milyon YTL gerilemiştir.
Tablo 2. Merkez Bankası Analitik Bilançosu
(Milyon YTL)
2003
2004
Aralık
Aralık
2005
Nisan
Mayıs
Net Döviz Pozisyonu+Net İç 24.067,0 24.743,1
Varlıklar = MBP
Net Döviz Pozisyonu(NDP)
76,7
3.672,6
- Net Dış Varlıklar
17.161,5 23.048,0
- İç Döviz Yükümlülükleri
17.084,7 19.375,4
Net İç Varlıklar (I+II)
23.990,2 21.070,6
I- Top. İç Kred. (1+2+3+4+5)
29.059,6 25.581,9
1- Hazinenin Borçları
28.049,3 23.239,4
a. DİBS
19.511,7 19.577,2
b. Dövize Endeksli DİBS
8.580,9
3.715,3
c. Diğer
-43,3
-53,0
2- Değerleme Hesabı
1.003,6
2.032,4
3- IMF Acil Yardımı
0,0
0,0
4 - Bankalara Açılan Krd.
6,8
7,7
5- TMSF'na Kullan. Krd.
0,0
302,3
II- Diğer
-5.069,4 -4.511,3
29.490,2
27.311,7
29.927,4
35.263,1
9.217,1
28.417,2
19.200,2
20.273,1
24.010,5
21.893,8
19.593,4
2.343,7
-43,3
1.810,9
0,0
12,7
293,2
-3.737,4
8.688,7
27.952,5
19.263,8
18.622,9
22.801,6
20.816,7
19.118,8
1.727,2
-29,3
1.971,1
0,0
13,7
0,0
-4.178,6
11.561,3
33.410,4
21.849,1
18.366,2
22.325,9
20.158,3
18.962,2
1.221,2
-25,1
2.159,7
0,0
7,9
0,0
-3.959,7
16.730,9
38.076,0
21.345,0
18.532,2
22.155,0
19.786,0
18.787,9
1.047,9
-49,8
2.361,3
0,0
7,7
0,0
-3.622,8
REZERV PARA
Emisyon
Bankalar Zor. Karş.
Bankalar Serbest Mevduat
Diğer
PARASAL TABAN
APİ’den Borçlar
MERKEZ BANKASI PARASI (MBP)
Kamu Mevduatı
23.145,6
15.919,9
3.459,7
3.621,2
144,9
26.376,5
3.230,8
29.491,2
3.114,7
23.132,2
15.948,7
3.574,3
3.430,1
179,1
25.578,9
2.446,7
27.311,7
1.732,8
22.682,4
16.649,5
3.670,4
2.276,0
86,5
29.509,3
6.826,9
29.927,4
418,1
26.203,9
17.396,6
3.986,7
4.683,8
136,8
31.647,9
5.444,0
35.263,1
3.615,2
15.442,7
10.844,5
2.288,6
2.196,7
112,8
23.345,1
7.902,5
24.067,0
721,8
20.327,7
13.465,2
3.115,3
3.608,0
139,2
23.949,7
3.622,1
24.743,1
793,4
Haziran
Temmuz
Kaynak: TCMB günlük vaziyet
(1) Rakamlar ayın son cuma günü itibarıyladır. Toplamlar yuvarlama sonucu tutmayabilir.
Temmuz ayında Merkez Bankası, hizmet sektöründe görülen fiyat katılıklarının
devam
etmesi,
özel
kapsamlı
TÜFE
göstergelerinin
artış
eğilimi
göstermesi,
mevsimsellikten arındırılmış veriler dikkate alındığında yılın ilk çeyreğinde özellikle
DPT-YPKDGM
2
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
dayanıklı tüketim mallarına olan talebin artış göstermesinden hareketle, 2006 yılı
enflasyon hedefini göz önünde tutarak, Temmuz ayında kısa vadeli faiz oranlarında
indirime gitmemiştir.
Tablo 3. Merkez Bankası Faiz Oranlarında Gelişmeler
(Yüzde)
2004
Basit Faiz
05.Şub 16.Mar
2005
08.Eyl
20.Ara 11.Oca 09.Şub 09.Mar 11.Nis 10.May
09.Haz
Gecelik Borç Alma
24
22
20
18
17
16,5
15,5
15
14,5
14,25
Gecelik Borç Verme
29
27
24
22
21
20,5
19,5
19
18,5
18,25
Haftalık Borç Alma
24
22
20
18
17
16,5
15,5
15
14,5
14,25
Geç Lik. Pen. Borç Verme
34
32
28
26
25
24,5
23,5
23
22,5
22,25
5
5
5
5
5
5
5
5
5
5
Geç Lik. Pen. Borç Alma
Kaynak: TCMB
Grafik 2. Merkez Bankası ve İkincil Piyasa Gösterge Tahvil Bileşik Faiz Oranları
34,0
31,0
28,0
25,0
22,0
19,0
16,0
b.
7
6
5
4
3
2
-1
12
20
05
2. El Bileşik
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
13,0
MB Gecelik Bileşik
Temel Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler
Temmuz ayında M1, M2 ve M2Y parasal büyüklükleri reel olarak artmıştır.
Temmuz ayında dolaşımdaki para miktarının 695 milyon YTL, vadesiz mevduatın 690
milyon YTL artması sonucu, M1 para arzı 1.385 milyon YTL artarak, 34.411 milyon YTL’ye
yükselmiştir. Bu gelişmeyle birlikte, vadeli YTL mevduatlardaki 4.480 milyon YTL artışın
etkisiyle M2 para arzı 5.865 milyon YTL artarak, 131.266 milyon YTL’ye yükselmiştir. Söz
konusu dönemde DTH’larının 1.567 milyon YTL artmasıyla, M2Y para arzı 7.432 milyon
YTL artarak 204.432 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Haziran ayında ÜFE’nin yüzde 0,74
oranında gerilediği göz önüne alındığında, M1, M2 ve M2Y parasal büyüklüklerinin reel
olarak arttığı görülmektedir.
DPT-YPKDGM
3
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Tablo 4. Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler
(Milyon YTL)
2004
2005
Aralık
Nisan
Mayıs
Yüzde Değişme
Haziran
Temmuz
2005 Tem./Haz.
Dolaşımdaki Para
12.446
14.822
15.047
15.672
16.368
4,44
TL Vadesiz Mevd.
17.023
17.258
15.928
17.353
18.043
3,97
M1
29.469
32.080
30.975
33.026
34.411
4,19
TL Vadeli Mevd.
79.875
86.767
89.937
92.375
96.855
4,85
109.344
118.847
120.913
125.401
131.266
4,68
18,62
M2
Yurtiçi Yer. DTH
76.074
73.943
73.520
71.599
73.166
M2Y
185.419
192.790
194.433
197.000
216.199
9,75
ÜFE
119,1
121,7
122,0
121,4
120,5
-0,74
Kaynak: Merkez Bankası, DPT, DİE
Grafik 3. Reel Parasal Büyüklüklerde Gelişmeler (1998=100)
210
190
170
150
130
110
90
Emisyon
Rezerv Para
M2
7
6
5
4
3
2
20 12
05
-1
9
10
11
8
7
6
5
4
3
2
20
0
320 12
04
-1
9
10
11
8
7
6
5
4
3
2
20 0102 1
20 12
03
-1
70
M2Y
Temmuz ayında para çarpanlarının seyri incelendiğinde, M2 ve M2Y bir önceki aya
göre sırasıyla yüzde 4,7 ve 3,8 oranlarında artarken, Rezerv Paranın yüzde 15,5 oranında
artmasıyla; M2/RP çarpanı 5,5 puandan 5 puana, M2Y/RP çarpanı ise 8,7 puandan 7,8
puana yükselmiştir.
Grafik 4. Para Çarpanları
15,0
12,0
9,0
6,0
M2/RP
DPT-YPKDGM
M2Y/RP
4
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
7
6
5
4
3
2
12
2005
-1
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
2004
-1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
2
3
2003
-1
2002
-12
3,0
Mali Piyasalarda Gelişmeler
II.
Ağustos 2005
BORÇLANMA PROGRAMINDAKİ GELİŞMELER
Hazine iç borçlanma ihaleleri aylık ortalama bileşik faiz oranı, Temmuz ayında yüzde
15,8 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 5. Hazine İç Borç İhaleleri
Net
Bileşik
12 Aylık
Vade
Borç.(1)
İtfa(2)
Borç/İtfa
Faiz
TÜFE
Reel Faiz
(Gün)
(Mil. YTL)
(Mil. YTL)
Oranı
(Yüzde)
Beklentisi(3)
(Yüzde)
2004 Ocak
438
11.941
11.612
102,8
27,1
12,4
13,1
Şubat
393
8.708
8.968
97,1
26,1
11,7
12,9
Mart
433
10.403
11.234
92,6
25,6
11,0
13,2
Nisan
375
11.136
13.538
82,3
24,0
10,5
12,2
Mayıs
319
8.997
10.820
83,2
29,5
11,1
16,6
Haziran
316
5.919
5.607
105,6
28,6
10,4
16,5
Temmuz
378
10.050
12.292
81,8
28,1
10,1
16,3
Ağustos
292
9.992
14.320
69,8
24,8
9,7
13,8
Eylül
419
8.716
9.705
89,8
26,1
9,5
15,2
Ekim
354
10.352
11.678
88,6
22,3
8,8
12,4
Kasım
358
11.751
13.636
86,2
22,7
9,0
12,6
Aralık
375
6.876
8.077
85,1
22,9
8,7
13,1
Ocak-Aralık
372
114.941
131.487
87,4
25,7
2005 Ocak
428
13.119
13.131
99,9
20,9
8,1
11,8
Şubat
654
10.954
9.283
118,0
17,8
7,7
9,4
Mart
720
5.353
7.773
68,9
18,0
7,2
10,1
Nisan
560
14.085
13.970
100,8
17,6
7,1
9,8
Mayıs
625
9.092
11.622
78,2
17,8
7,1
10,0
Haziran
663
7.354
5.966
123,3
17,2
6,9
9,6
Temmuz
318
10.281
12.447
82,6
15,8
6,7
8,6
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, DPT
(1) Net borçlanma piyasadan yapılan YTL cinsi borçlanmayı göstermekte olup, rakamlarına dövize endeksli ve
döviz cinsinden ihale tutarları dahil edilmemiştir.
(2) İtfa rakamları piyasaya yapılan YTL cinsi ödemeleri göstermektedir. Piyasaya yapılan itfa, Hazinenin aylık
olarak yayınlanan İç Borçlanma Stratejisinden ihale + halka arz + doğrudan satışın YTL rakamlarından
türetilmektedir.
(3) Merkez Bankası tarafından ayda iki defa yayınlanan ve ekonomik birimlerin ekonomik değişkenlere yönelik
tahminlerini içeren geniş katılımlı “Beklenti Anketi”nden alınmıştır. 12 aylık TÜFE beklentisi, söz konusu ayın
üçüncü haftası itibariyle piyasa katılımcıları tarafından tahmin edilen değerlerin uygun ortalamasıdır.
Temmuz ayında, Hazine ihalelerinde oluşan ağırlıklı ortalama bileşik faiz oranı, bir
önceki aya göre 1,3 puan azalarak yüzde 15,8 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde
ihalelerde oluşan ortalama vade 345 gün kısalarak 318 gün olarak gerçekleşmiştir.
Vadede görülen azalma, Temmuz ayında YTL cinsi kupon ödemeli ihale yapılmamasından
kaynaklanmıştır.
Bu dönemde piyasaya YTL bazında 12,4 milyar YTL itfası bulunan Hazine, piyasadan
net olarak 10,3 milyar YTL borçlanma gerçekleştirmiştir. Böylece Temmuz ayında
borçlanma/itfa rasyosu, 82,6 puan olarak gerçekleşmiştir.
DPT-YPKDGM
5
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Grafik 5. Borçlanma / İtfa Rasyosu
14.500
120,0
10.500
100,0
8.500
80,0
6.500
Yüzde
Milyon YTL
12.500
60,0
4.500
İTFA
BORÇLANMA
7
6
5
4
3
2
12
20
05
-1
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
40,0
20
04
-1
2.500
BORÇLANMA/İTFA
Merkez Bankası Temmuz ayı ikinci dönem beklenti anketi sonuçlarına göre, Haziran
ayında yüzde 6,9 olan 12 aylık enflasyon beklentisi Temmuz ayında yüzde 6,7’ye
gerilemiştir. Diğer yandan, Hazine ihalelerinde oluşan aylık bileşik faiz oranının önceki aya
göre 1,3 puan azalarak yüzde 15,8 oranında gerçekleşmesiyle, Hazine ihalelerinde oluşan
reel faiz oranı aynı dönemde yüzde 9,6’dan yüzde 8,6’ya gerilemiştir.
Grafik 6. Faiz Oranlarında Gelişmeler
(Bileşik, Yüzde)
40
30
20
10
07
06
05
04
03
01
1
12
20
05
-
11
10
09
08
07
06
05
04
03
02
1
04
-
20
20
03
-
12
0
ihale DIBS
interbank
TÜFE Beklentisi
Temmuz ayında Hazinenin iç borç stoku bir önceki aya göre 375 milyon YTL artarak
235,2 milyar YTL’ye yükselmiştir.
Temmuz ayında iç borç stoku, Haziran ayı sonuna göre 375 milyon YTL artarak
235,2 milyar YTL’ye gerilemiştir. Söz konusu dönemde, nakit ve nakit dışı borç stokunun
vadesindeki gerilemeden dolayı, stokun ortalama vadesi 21,4 aydan 21,1 aya gerilemiştir.
DPT-YPKDGM
6
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Tablo 6. İç Borç Stokunun Vade Yapısı
Miktar
(Milyon YTL)
Yüzde
Dağılım
Ort. Vadeye
Kalan Süre (Ay)
224.483
165.579
135.307
30.272
58.903
100,0
73,8
60,3
13,5
26,2
20,6
11,8
13,4
4,5
45,5
235.064
178.726
147.468
31.258
56.338
100,0
76,0
62,7
13,3
24,0
20,0
13,1
15,2
3,5
41,8
235.173
180.423
154.026
26.397
54.750
100,0
76,7
65,5
11,2
23,3
21,1
15,2
17,1
4,0
40,9
2004 Aralık
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
2005 Haziran
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
2005 Temmuz
Genel Top.
Nakit
-Tahvil
-Bono
Nakit Dışı
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Temmuz ayında, iç borç stokunun içinde sabit getirili menkul kıymetlerin payı
yüzde 42’den yüzde 42,8’e yükselirken, değişken faizli menkul kıymetlerin payı yüzde
41,8’den yüzde 41,3’e, döviz cinsi ve dövize endeksli menkul kıymetlerin payı ise 16,2’den
15,9’a gerilemiştir.
Tablo 7. İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı
(Milyon YTL)
Aralık 2004
Yüzde
Haziran 2005
Yüzde
Temmuz 2005
Yüzde
165.579
73,8
179.095
76,3
180.423
76,7
Sabit getirili
94.930
42,3
98.714
42,0
100.706
42,8
Değişken faizli
36.309
16,2
47.240
20,1
47.217
20,1
Döviz cinsinden
26.608
11,9
27.898
11,9
27.431
11,7
Dövize endeksli
7.732
3,4
5.244
2,2
5.069
2,2
-IMF kredisi
3.692
1,6
1.203
0,5
1.030
0,4
-Takas
4.041
1,8
4.040
1,7
4.040
1,7
-Diğer
-
0,0
-
0,0
0
0,0
Nakit Dışı
58.904
26,2
55.704
23,7
54.750
23,3
Nakit
Sabit getirili
-
0,0
-
0,0
0
0,0
Değişken faizli
53.781
24,0
50.851
21,7
49.962
21,2
Döviz cinsinden
3.413
1,5
3.301
1,4
3.255
1,4
Dövize endeksli
1.709
0,8
1.551
0,7
1.533
0,7
224.483
100,0
234.799
100,0
235.173
100,0
Toplam Stok
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
DPT-YPKDGM
7
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Grafik 7. İç Borç Stokunun Yapısı
Döviz
Aralık 2004
Cinsi Dövize
Endeksli
%17,6
Döviz Temmuz 2005
Cinsi Dövize
Endeksli
%15,9
Sabit
Faizli
%42,3
Sabit
Faizli
%42,8
Değişken
Faizli
%40,1
Değişken
Faizli
%41,3
İç borç stokunun ilk satıştaki alıcılara göre dağılımına bakıldığında; Haziran ayı
itibariyle yüzde 66,3 olan piyasa payının, Temmuz ayında yüzde 66,4’e yükseldiği;
kamunun payının ise yüzde 33,7’den, yüzde 33,6’ya gerilediği görülmektedir.
Tablo 8. İç Borç Stokunun Alıcılara Göre Dağılımı
YTL Miktarı
(Milyon YTL)
2004 Aralık
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
2005 Haziran
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
2005 Temmuz
Genel Top.
Kamu
Merkez Bankası
Kamu Bankaları
TMSF
Diğer Kamu
Piyasa
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
USD Miktarı
(Milyon Dolar)
224.483
83.335
22.119
27.451
8.317
25.449
141.148
167,3
62,1
16,5
20,5
6,2
19,0
105,2
Yüzde Pay
(Yüzde)
100,0
37,1
9,9
12,2
3,7
11,3
62,9
234.799
79.026
19.630
27.198
6.673
25.525
155.773
175,1
58,9
14,6
20,3
5,0
19,0
116,1
100,0
33,7
8,4
11,6
2,8
10,9
66,3
235.173
79.135
19.457
27.176
6.630
25.872
156.038
178,0
59,9
14,7
20,6
5,0
19,6
118,1
100,0
33,6
8,3
11,6
2,8
11,0
66,4
İç borç stoku/M2Y oranı, Temmuz ayında 4,2 puan gerileyerek 115
puana
düşmüştür.
DPT-YPKDGM
8
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Grafik 8. Mali Baskınlık (İç Borç Stoku/M2Y, Nakit İç Borç Stoku/M2Y)
(Yüzde)
140
130
120
110
100
90
80
70
1
2
-1 302 200
20
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
4
3
2
12 4- 1
0
20
5
6
İç Borç/M2Y
7
8
9
10
11
12 5-1
0
20
2
4
3
6
5
7
Nakit İç Borç/M2Y
Temmuz ayında, M2Y para arzı yüzde 3,8 oranında artarken, iç borç stokunun yüzde
0,2 oranında artmasıyla mali baskınlık oranı gerilemiştir. Nitekim; kamunun mali
piyasalardaki ağırlığının bir göstergesi olan iç borç stokunun M2Y’ye oranı Haziran ayında
4,2 puan gerileyerek 115 puana düşmüştür. 2001 Şubat krizinden sonra kamu bankaları,
Merkez Bankası ve TMSF’ye uzun vadeli olarak verilen nakit dışı borç stokunun
hesaplamaya katılmadığı, Nakit İç Borç Stokunun M2Y’ye oranı ise, 2,6 puan gerileyerek
88,3 puan düzeyinde gerçekleşmiştir.
Tablo 9. Konsolide Bütçe Dış Borç Stoku
(Milyon Dolar)
Toplam
2003
2004
Aralık
Aralık
63.408
2005
Mart
68.473
Nisan
68.494
67.361
Mayıs
67.366
Haziran
Temmuz
66.140
66.696
Vade Yapısı
Kısa Vade
0
0
0
0
0
0
0
Orta Vade
6.687
6.123
4.879
4.860
4.860
4.784
4.813
Uzun Vade
56.721
62.350
63.615
62.501
62.506
61.356
61.883
Kredi
36.565
38.781
37.687
37.581
37.586
35.942
35.691
Uluslararası Kuruluşlar
23.525
26.211
25.794
25.763
25.762
24.506
24.275
(IMF Sağlanan Krediler)
16.732
18.445
17.984
18.073
18.073
16.857
16.620
6.924
6.534
6.096
6.101
6.103
5.727
5.676
Alacaklıya Göre
Hükümet Kuruluşları
Ticari Bankalar
Tahvil
6.116
6.036
5.796
5.717
5.721
5.709
5.739
26.843
29.692
30.807
29.780
29.780
30.198
31.005
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı
Haziran ayı sonunda 66,1 milyar dolar düzeyinde bulunan konsolide bütçe dış borç
stoku, Temmuz ayında 66,7 milyar dolara yükselmiştir. Söz konusu dönemde, konsolide
bütçe dış borç stokunun vade kompozisyonunda, uzun vadeli borçların oranı yüzde 93,
orta vadeli borçların oranı ise yüzde 7 seviyesini korumuştur.
DPT-YPKDGM
9
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
III. DÖVİZ KURLARINDA GELİŞMELER
a.
Dolar ve Euro Kurunun Gelişimi
Temmuz ayında YTL, dolar ve euro karşısında değer kazanmıştır. 1 dolar+1,5
euroluk ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi ise 178,7 puandan 182,1 puana
yükselmiştir.
Haziran
ayı sonunda Merkez Bankası gösterge dolar kuru alış fiyatı 1,3337 YTL
olurken, Temmuz ayında bu rakam yüzde 0,9 oranında azalarak 1,3212 YTL düzeyine
gerilemiştir. Temmuz ayı ortalama dolar kuru bir önceki aya göre yüzde 1,6 oranında
gerileyerek 1,3316 YTL seviyesinde gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, Merkez Bankası
gösterge euro kuru alış fiyatı 1,6100 YTL iken, 1,5988 YTL’ye gerileyerek yüzde 0,7
oranında değer kaybetmiştir. Euro aylık ortalama kuru Temmuz ayında 1,6048 YTL olarak
gerçekleşerek, 1,6472 YTL düzeyinde gerçekleşen Haziran ayı rakamına göre yüzde 2,6
oranında gerilemiştir. 1 dolar+1,5 euroluk ağırlıklandırmayla hesaplanan reel kur endeksi
ise, Temmuz ayında 178,7 puandan 182,1 puana yükselmiştir.
Grafik 9. YTL/Dolar ve YTL/Euro Gelişimi
1,85
1,65
1,45
YTL/Dolar
7
6
5
4
3
2
-1
2005
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
2004
2003
-12
1,25
YTL/Euro
Euro/Dolar paritesi Temmuz ayı sonunda 1,21 seviyesinde gerçekleşmiştir.
Haziran ayı sonunda 1,21 puan düzeyinde gerçekleşen euro/dolar paritesi, Temmuz
ayında da bu seviyesini korumuştur. Aylık ortalama parite ise, 1,22’den 1,21’e
gerilemiştir.
DPT-YPKDGM
10
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Tablo 10. Kurlardaki Gelişmeler
Dolar
Euro
Aylık Ort.
Euro/Dolar Paritesi
Reel Kur Endeksi
Aylık Ort.
Ay Sonu
Ay Sonu
Aylık Ort.
Aralık-2003
1,4291
1,3958
1,7529
1,7451
1,227
1,250
158,8
Ocak-2004
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
1,3434
1,3388
1,3213
1,3514
1,5013
1,4872
1,4474
1,4674
1,4983
1,4834
1,4421
1,3897
1,3504
1,3072
1,3079
1,3555
1,3636
1,3537
1,3316
1,3332
1,3239
1,3113
1,4401
1,4853
1,4809
1,4627
1,4972
1,4977
1,4702
1,4260
1,3363
1,3295
1,2785
1,3462
1,3844
1,3550
1,3337
1,3212
1,6898
1,6794
1,6397
1,6235
1,8015
1,8078
1,7759
1,7880
1,8286
1,8516
1,8745
1,8633
1,7755
1,7022
1,7240
1,7544
1,7318
1,6472
1,6048
1,6654
1,6477
1,5998
1,7038
1,8212
1,7969
1,7628
1,8113
1,8452
1,8778
1,8929
1,8233
1,7297
1,6949
1,7439
1,7942
1,6742
1,6100
1,5988
1,250
1,277
1,241
1,202
1,200
1,216
1,227
1,219
1,220
1,248
1,301
1,341
1,315
1,302
1,318
1,294
1,270
1,217
1,205
1,249
1,245
1,220
1,183
1,226
1,213
1,205
1,210
1,232
1,277
1,327
1,364
1,301
1,326
1,295
1,296
1,236
1,207
1,210
176,3
169,9
174,9
172,7
154,8
155,0
158,5
157,4
155,4
156,6
159,7
163,5
170,7
176,4
174,9
170,8
173,0
178,7
182,1
Aralık
Ocak-2005
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Kaynak:TCMB
(1) TCMB gösterge döviz alış kurları kullanılmıştır.
b.
Ay Sonu (1 Dolar+1,5 Euro)
Merkez Bankasının Döviz Alımları
Uygulanmakta olan dalgalı kur rejiminde dövizin fiyatı, piyasanın kendi arz-talep
dinamikleri ile oluşmakta ve Merkez Bankası piyasalara her hangi bir kur fiyatı
taahhüdünde bulunmamaktadır. Ancak, döviz piyasasında oluşan dalgalanmalar Merkez
Bankası tarafından fiyat istikrarı hedefi doğrultusunda izlenmekte ve aşırı oynaklık
durumlarında döviz piyasalarına müdahale edilmektedir. Merkez Bankası, 2003 yılı
başından Eylül ayı sonuna kadar döviz piyasalarında yaşanan düşüşe yönelik olarak, 12 ve
21 Mayıs, 9 Haziran, 18 Temmuz, 10 ve 25 Eylül tarihlerinde olmak üzere 6 defa, alım
yönünde doğrudan müdahalede bulunmuş ve 2003 yılında toplam 4,2 milyar dolar
tutarında döviz alımı gerçekleşmiştir. 2004 yılı içerisinde bir kez doğrudan alım müdahalesi
gerçekleştirilmiş ve 16 Şubat tarihinde 1.283 milyon dolar tutarında alım yapılmıştır.
Merkez Bankası 2005 yılının ilk 7 ayında, 27 Ocak, 9 Mart, 3 Haziran ve 22 Temmuz
tarihlerinde piyasadaki döviz arz fazlasını sterilize etmek ve döviz fiyatındaki oynaklığı
önlemek amacıyla, döviz piyasasına doğrudan alım yönünde müdahale etmiş ve toplamda
7,4 milyar dolarlık döviz alımı gerçekleştirmiştir.
DPT-YPKDGM
11
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Tablo 11. TCMB Döviz Alımları
(Milyon Dolar)
Döviz Alım İhaleleri
Günlük
Ortalama Teklif
Teklifin Karşılanma
Oranı (%)
Döviz Alım
Miktarı
Doğrudan
Döviz Alımları
TOPLAM
2003
Mayıs
58,3
34,3
319
579
898
Haziran
87,2
41,3
630
566
1.196
Temmuz
137,6
33,8
990
938
1.928
Ağustos
129,3
38,7
1.071
579
1.650
Eylül
149,5
43,3
1.317
2.146
3.463
Ekim
184,0
46,0
1.326
0
1.326
TOPLAM
5.653
4.808
10.461
2004
Ocak
101,7
46,9
286
0
286
Şubat
97,6
51,7
805
1.283
2.088
Mart
117,2
52,6
1.418
0
1.418
Nisan
128,9
61,8
1.354
0
1.354
Aralık
108,3
27,9
242
0
242
TOPLAM
4.104
1.283
5.387
2005
Ocak*
88,4
35,1
559
1.350
1.909
Şubat
68,2
43,9
569
0
569
Mart*
64,9
45,4
706
2.230
2.936
Nisan
59,0
48,8
605
0
605
Mayıs
48,8
47,9
468
0
468
Haziran*
57,8
60,1
764
1.400
2.064
Temmuz*
62,5
62,2
777
2.400
3.177
Kaynak: TCMB
* Doğrudan döviz alım miktarları Merkez Bankası günlük vaziyetlerinden türetilen net döviz pozisyonu verileri
kullanılarak, bu büyüklüğü etkileyebilecek diğer döviz işlemleri de göz önüne alınarak hesaplanmıştır.
Merkez Bankası, döviz piyasasında oluşan arz fazlasını sterilize etmek amacıyla
2004 yılı Nisan ayında ara verdiği günlük döviz alım ihalelerine, Avrupa Birliği müzakere
sürecinin olumlu gelişmesinin, ülkeye yabancı sermaye girişini artıracağı ve ters para
ikamesi sürecini daha da belirginleştireceği göz önünde tutularak 22 Aralık 2004 tarihinde
yeniden başlanmış ve Haziran ayına kadar toplam 3.671 milyon dolarlık alım yapılmıştır.
Temmuz ayında ise düzenlenen 20 adet ihaleye, 1.249 milyon dolarlık teklif gelmiş ve 300
milyon doları ihale, 477 milyon doları ise opsiyon tutarı olmak üzere toplam 777 milyon
dolarlık alım yapılmıştır.
Grafik 10. Döviz Alım İhalelerindeki Teklif ve Alım Miktarları ve Ortalama Fiyat
Teklif
DPT-YPKDGM
Döviz Alım Miktarı
12
28T em
21T em
14T em
7-T
em
29Ha
z
22Ha
z
15Ha
z
8-H
1-H
az
1,4000
1,3750
1,3500
1,3250
1,3000
1,2750
az
100
80
60
40
20
0
Ortalama Fiyat
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
IV.
a.
Ağustos 2005
SERMAYE PİYASASINDA GELİŞMELER
İMKB Hisse Senedi Piyasası
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi Temmuz ayında 2005 yılı ay sonları itibarıyla en
yüksek düzeyine ulaşmıştır. Öte yandan enflasyon değerlerinin negatif olmasıyla reel getiri
daha da yüksek oranda gerçekleşmiştir.
Tablo 12. İMKB 100 Endeksinin Getirisi (1)
(Yüzde)
Aylık Bazda
Nominal
Getiri
26,8
-6,9
9,4
6,9
-10,7
-5,2
5,2
7,9
4,3
8,6
4,3
-1,8
11,1
9,4
3,9
2003-Aralık
2004- Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
2005-Ocak
Şubat
Mart
-10,0
Nisan
-7,7
Mayıs
7,0
Haziran
6,8
Temmuz
9,9
Kaynak: DİE, İMKB
(1) Getiri, dönem sonu itibarıyla bir
Yıllık Bazda
Reel Getiri
ÜFE
TÜFE
26,2
26,2
-10,3
-7,5
9,2
8,9
6,3
5,9
-12,7
-11,2
-9,3
-5,6
4,4
5,3
8,7
7,4
3,3
3,5
7,8
7,6
1,8
2,0
-1,8
-3,1
12,3
10,7
9,9
8,8
3,8
3,9
-11,1
-8,8
6,8
7,3
10,7
Nominal
Getiri
78,7
56,4
63,2
113,1
56,6
50,1
65,1
83,3
74,1
68,1
45,4
53,8
34,7
58,4
50,3
-10,2
-8,3
6,0
6,7
10,5
26,6
30,9
47,7
50,0
52,8
Reel Getiri
ÜFE
TÜFE
41,6
41,5
50,6
49,1
98,9
96,6
41,7
45,2
28,7
39,9
40,1
54,2
57,3
70,1
48,8
60,6
42,5
55,7
21,5
32,8
31,3
40,5
16,8
23,2
43,0
45,0
35,9
38,3
13,7
18,8
39,9
43,9
46,6
17,3
21,0
35,9
37,7
41,7
önceki dönem sonuna göre hesaplanmaktadır.
Temmuz ayında İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi bir önceki aya göre yüzde 9,9
oranında
değer
kazanmıştır.
Endeksin
yıllık
getirisi
ise
yüzde
52,8
oranında
gerçekleşmiştir. Endeksin reel getirisi yüksek nominal getirinin negatif enflasyon oranıyla
birleşmesi sonucu bir önceki ay sonu değerine göre önemli oranda artış kaydetmiştir.
Böylece, endeks yıllık bazda ÜFE’ye göre yüzde 46,6, TÜFE’ye göre yüzde 41,7 oranında
değer kazanmıştır.
İMKB günlük işlem hacmi 2005 yılının ilk aylarında gerçekleşen değerlerin altında
olmasına karşın Mart ayından sonraki en yüksek değerine ulaşmıştır.
DPT-YPKDGM
13
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Temmuz ayında İMKB ortalama günlük işlem hacmi bir önceki ay ortalamasına göre
yüzde 25 oranında artış göstererek 989 milyon YTL seviyesinde gerçekleşmiştir. Böylece,
Temmuz ayı aylık işlem hacmi 20,8 milyar YTL düzeyinde olmuştur.
35.000
1.400
30.000
1.200
25.000
1.000
20.000
800
15.000
600
10.000
400
5.000
200
İMKB-100 Endeks (YTL)
7
6
5
4
3
2
20 12
05
-1
9
10
11
8
7
6
5
4
3
0
2
20
04
-1
0
Dolar
YTL
Grafik 11. İMKB 100 Bileşik Endeksi
30 Günlük Har. Ort. (YTL)
İMKB-100 Endeks (Dolar)
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksinde, risk göstergeleri olarak kullanılabilecek aylık ve
yıllık standart sapma değerleri yıl içindeki en düşük seviyelerine gerilemiştir.
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi aylık (20 günlük) getirisi Temmuz ayında yüzde 7,2
oranında gerçekleşirken, yıllık (250 günlük) getirisi yüzde 50,4 oranında gerçekleşmiştir.
İMKB Ulusal 100-Bileşik Endeksi aylık ve yıllık standart sapma değerlerinde Mart ayından
itibaren görülen gerileme eğilimi Temmuz ayında da devam etmiş ve risk göstergeleri yıl
içindeki en düşük değerlerine gerilemiştir. Ancak Temmuz ayında artış yönünde eğilimle
beraber aylık standart sapmanın düşmesi risk değerlendirmesi konusunda yanıltıcı
olabilmektedir. Öte yandan, yıllık standart sapmanın da aynı dönem içinde bir önceki ay
sonu değerine göre sınırlı derecede gerileyerek de olsa en düşük seviyesine inmesi olumlu
bir göstergedir. Bu gelişmeler sonucunda, Temmuz ayı sonu itibarıyla aylık ve yıllık bazda
standart sapma değerleri sırasıyla 4,03 ve 24,61 olmuştur. Uluslararası piyasalarda
portföyü bulunan yatırımcılar açısından bakıldığında İMKB 100-Bileşik endeksi ile diğer belli
başlı endeksler arasındaki korelasyon katsayıları önem arz etmektedir. Buna göre,
Temmuz ayında endeks korelasyon katsayıları incelendiğinde, FTSE-100 endeksiyle 0,72,
Nikkei-225 endeksiyle 0,87 ve Dow Jones Industrial endeksiyle 0,82 olarak gerçekleştiği
görülmektedir.
DPT-YPKDGM
14
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Tablo 13. İMKB’de Çeşitli Göstergeler
İş günü
Günlük Ort.
İMKB 100
İMKB 100
İMKB
sayısı
İşlem Hacmi
Dönemler
Dönem Sonu 30 Günlük HO. İşlem Hacmi (1)
2003 Aralık
18.533
16.915
24.411.936
23
1.061.389
2004 Ocak
17.259
18.509
19.837.396
20
991.870
Şubat
18.889
18.380
15.037.596
17
884.564
Mart
20.191
19.476
24.998.286
23
1.086.882
Nisan
18.023
19.583
17.308.238
21
824.202
Mayıs
17.081
17.635
13.187.201
20
659.360
Haziran
17.968
17.203
10.467.211
22
475.782
Temmuz
19.381
18.297
12.978.447
22
589.929
Ağustos
20.218
19.208
12.426.798
21
591.752
Eylül
21.954
20.916
23.682.169
22
1.076.462
Ekim
22.900
22.120
18.274.056
20
913.703
Kasım
22.486
22.740
17.754.815
20
887.741
Aralık
24.972
23.546
20.706.001
21
986.000
2005 Ocak
27.330
25.542
23.499.205
19
1.236.800
Şubat
28.396
27.387
24.995.845
20
1.249.792
Mart
25.558
26.435
23.957.636
23
1.041.636
Nisan
23.592
24.808
15.485.854
21
737.422
Mayıs
25.236
24.573
15.062.779
21
717.275
Haziran
26.957
25.817
17.403.868
22
791.085
Temmuz
29.615
27.946
20.768.694
21
988.985
1 Temmuz
27.617
25.889
4.083.518
5
816.704
8 Temmuz
27.842
26.466
4.699.905
5
939.981
15 Temmuz
28.427
26.905
5.406.593
5
1.081.319
22 Temmuz
29.188
27.437
4.914.753
5
982.951
29 Temmuz
29.615
27.946
4.833.072
5
966.614
Kaynak: İMKB Aylık Bülten
(1) Borsaya kote olan şirketlere ait hisselerde tüm piyasalarda gerçekleştirilen işlem hacmidir. Böylece bu
değer; Ulusal, İkinci Ulusal, Yeni Ekonomi ve Gözaltı Pazarlarına ait işlemleri kapsamaktadır.
(*) İMKB 100 Endeks Değerleri, 30 günlük Hareketli Ortalama; İşlem Hacimleri, Bin YTL
(**) HO: Hareketli Ortalama
Borsa piyasa değeri Temmuz ayında son 1,5 yılın en yüksek seviyesine çıkmıştır.
Borsada işlem gören hisselerde yabancıların payı yüzde 62,8 seviyesine yükselmiştir.
11 Temmuz tarihinde EVG Yatırım Ortaklığı ve 15 Temmuz tarihinde BİM
Mağazaları’nın halka arzıyla Ulusal Pazara dahil edilen bu şirketlerle beraber İMKB’de işlem
gören şirket sayısı 300’e yükselmiştir. Borsa piyasa değeri, Temmuz ayında bir önceki ay
sonuna göre 3,9 milyar YTL artarak 46,9 milyar YTL seviyesine çıkarak 2003 Aralık
ayından bu yana en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Buna paralel olarak Borsada işlem gören
şirketlerin toplam piyasa kapitalizasyonu da 15 milyar YTL yükselerek 156,3 milyar YTL
seviyesine çıkmıştır. Borsada işlem görmekte olan hisselerden Takasbank nezdinde
saklaması yapılan hisselerin yabancı sahiplik oranı Temmuz ayında, son 1,5 yılın en yüksek
değeri olan yüzde 62,8’e yükselmiştir.
DPT-YPKDGM
15
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Tablo 14. İMKB 100 Endeksine İlişkin Göstergeler
Nominal Getiri
Standart Sapma (2)
Korelasyon Katsayıları
Aylık (1) Yıllık (1)
Aylık
Yıllık
FTSE 100 Nikkei 225 Dow Jones Ind.
2003-Aralık
14,54
70,28
8,11
40,54
2004- Ocak
-6,87
58,61
11,81
40,51
0,44
-0,05
-0,25
Şubat
5,53
65,80
10,42
40,76
0,48
0,42
0,63
Mart
5,31
110,94
6,56
34,06
-0,74
0,58
-0,56
Nisan
-11,32
59,34
8,82
33,82
-0,45
-0,23
0,60
Mayıs
-5,22
54,04
10,09
34,64
0,79
0,87
0,88
Haziran
6,52
64,42
7,45
34,68
0,29
0,24
0,19
Temmuz
5,24
82,87
4,77
34,45
-0,16
-0,48
-0,51
Ağustos
2,64
72,29
6,21
34,13
0,79
0,53
0,70
Eylül
6,96
57,53
8,75
34,46
0,28
-0,53
-0,59
Ekim
4,31
54,42
6,72
32,01
0,13
0,08
-0,10
Kasım
-1,81
40,47
6,69
28,63
-0,23
-0,12
-0,20
Aralık
10,69
36,51
6,16
28,10
0,79
0,88
0,88
2005- Ocak
9,60
52,67
6,13
26,49
0,12
-0,59
-0,65
Şubat
3,90
51,15
6,76
25,31
-0,30
-0,03
0,26
Mart
-7,26
25,76
10,67
26,72
0,90
0,68
0,92
Nisan
-8,35
33,45
7,58
26,21
0,82
0,87
0,90
Mayıs
4,06
49,62
7,07
25,33
-0,08
-0,04
-0,30
Haziran
4,49
46,38
4,44
24,67
0,86
0,93
-0,35
Temmuz
7,24
50,35
4,03
24,61
0,72
0,87
0,82
Kaynak: İMKB Aylık Bülten
(1) Aylık ve yıllık getiri, sırasıyla dönem sonu itibarıyla 20 ve 250 işgünü öncesine göre nominal getiridir.
(2) Aylık standart sapma, dönem sonu itibarıyla son 20 işgününe ait günlük getirinin 20 işgünü üzerinden
aylıklandırılmasıyla hesaplanmıştır. Yıllık hesaplamalar 250 işgünü üzerinden yapılmıştır.
Tablo 15. İMKB’de İşlem Gören Şirketlerin Piyasa Kapitalizasyonu ve Yabancı
Portföy Oranı
Takasbankta Saklı
İşlem Gören Şirketlerin Toplam Piyasa
Hisseler (1)
Kapitalizasyonu
Şirket
Piyasa
Yabancı
Toplam/GSMH
Sayısı
değeri
Payı
Oranı
Tarih
(Milyon YTL) (Yüzde) (Milyon YTL) (Milyon Dolar)
(Yüzde)
2003 Aralık
285
23.563
51,5
96.073
68.828
26,9
2004 Ocak
285
22.901
50,8
89.264
66.955
Şubat
286
24.306
51,4
98.049
74.060
Mart
287
26.717
51,8
104.719
79.860
28,3
Nisan
287
24.010
50,0
94.332
65.503
Mayıs
289
23.648
49,6
89.463
60.003
Haziran
292
24.351
50,6
95.225
64.347
24,6
Temmuz
293
26.673
50,9
101.953
69.753
Ağustos
294
28.175
50,2
105.285
70.140
Eylül
294
31.894
50,9
115.964
77.500
28,5
Ekim
297
33.060
50,6
124.787
84.940
Kasım
297
33.955
51,6
120.668
84.679
Aralık
297
37.641
54,9
132.556
98.073
30,9
2005 Ocak
297
40.970
56,9
144.116
108.472
Şubat
297
42.275
58,0
148.600
116.312
Mart
297
38.239
57,8
134.350
99.866
30,4
Nisan
299
36.980
59,6
123.820
89.504
Mayıs
300
39.178
59,1
133.120
98.309
Haziran
298
43.000
60,8
141.328
106.038
Temmuz
300
46.888
62,8
156.257
118.349
Kaynak: İMKB Aylık Bülteni, Takasbank, DPT
(1) Takasbank saklama bakiyelerine ait verileri göstermektedir.
DPT-YPKDGM
16
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
b.
Ağustos 2005
Tahvil ve Bono Piyasası
Tahvil ve Bono Piyasasında günlük işlem hacmi Temmuz ayında 2005 yılının en
düşük seviyesine gerilemiştir. Gerçekleşen ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 0,1
puan gerileyerek yüzde 16,3 seviyesine inmiştir.
Tahvil ve Bono Piyasasında günlük işlem hacmi 1.846 milyon YTL’den 1.491 milyon
YTL’ye inerken, buna paralel olarak aylık işlem hacmi de bir önceki aya göre 9,3 milyar
YTL gerileyerek 31,3 milyar YTL’ye inmiştir. Piyasada gerçekleşen ortalama basit faiz
oranları bir önceki aya göre 0,1 puan gerileyerek yüzde 16,3 seviyesinde gerçekleşmiştir.
Tablo 16. Kamu Menkul Kıymetleri ve Repo-Ters Repo Pazarı
Kamu Menkul Kıymetleri
Repo-Ters Repo Pazarı
İşlem Hacmi
Günlük Ort.
İşl. Hacmi
Faiz Oranı
Dönemler
(Milyon YTL)
2003-Aralık
24.972
2004-Ocak
26.572
Şubat
23.509
Mart
30.057
Nisan
35.024
Mayıs
33.184
Haziran
26.029
Temmuz
31.082
Ağustos
29.141
Eylül
33.268
Ekim
31.715
Kasım
31.635
Aralık
41.453
2005-Ocak
39.953
Şubat
46.155
Mart
56.204
Nisan
40.380
Mayıs
45.054
Haziran
40.608
Temmuz
31.316
Kaynak: İMKB Aylık Bülteni
(Milyon YTL)
1.086
1.329
1.383
1.307
1.668
1.659
1.183
1.413
1.388
1.512
1.586
1.582
1.974
2.103
2.308
2.444
1.923
2.145
1.846
(Yüzde)
26,3
24,3
23,9
23,6
22,9
27,7
26,8
26,0
25,2
24,7
23,3
22,9
22,5
20,1
18,1
17,2
17,6
17,5
16,4
16,3
1.491
İşlem Hacmi
Günlük Ort.
İşl. Hacmi
(Milyon YTL) (Milyon YTL)
121.301
5.274
98.925
4.946
95.058
5.592
129.283
5.621
121.592
5.790
136.555
6.828
133.675
6.076
128.180
5.826
137.557
6.550
147.376
6.699
121.082
6.054
147.644
7.382
154.463
7.355
110.894
5.837
128.323
6.416
155.026
6.740
149.411
7.115
176.546
8.407
171.866
7.812
156.513
7.453
Faiz Oranı
(Yüzde)
26,1
26,3
24,1
23,1
22,0
22,0
22,1
22,1
22,1
20,5
20,1
20,1
19,7
17,8
17,1
16,0
15,2
14,9
14,6
14,5
Tahvil ve Bono Piyasasında vade-getiri yapısı ve trend eğrileri incelendiğinde Haziran
ve Temmuz aylarında oluşan getiri eğrilerinin aynı seviyede gerçekleştiği görülmektedir.
Temmuz ayında işlem hacmi ise 544-568 ve 586-588 gün vadeli kamu menkul
kıymetlerinde yoğunlaşmıştır.
Tahvil ve Bono Piyasasında vade-getiri yapısı ve trend eğrileri incelendiğinde,
Haziran ve Temmuz aylarında oluşan getiri eğrilerinin aynı seviyede gerçekleştiği
görülmektedir. Temmuz ayında gerçekleşen faiz oranlarının elde edildiği işlem hacmi
DPT-YPKDGM
17
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
düzeylerine bakıldığında, 544-568 ve 586-588 gün vadeli kamu menkul kıymetlerinde
yoğunlaşmanın olduğu görülmektedir.
Grafik 12. Aylık Vade-Getiri Yapısı ve Trend Eğrileri
Bileşik Faiz (Yüzde)
17,00
16,50
16,00
15,50
15,00
14,50
14,00
13,50
13,00
1
51
101
151
201
251
301
351
401
451
501
551
Vadeye Kalan Gün
HAZİRAN 2005
TEMMUZ 2005
HAZİRAN 2005 (TREND)
TEMMUZ 2005 (TREND)
1.600
19,00
1.400
18,00
1.200
17,00
1.000
800
16,00
600
15,00
400
14,00
200
0
Bileşik Faiz (Yüzde)
İşlem Hacmi (Milyon YTL)
Grafik 13. Vade-Getiri Yapısı ve İşlem Hacmi (Temmuz 2005)
13,00
1
41 81 121 161 201 241 281 321 361 401 441 481 521 561
Vadeye Kalan Gün
İŞLEM HACMİ
BİLEŞİK FAİZ
c.
Repo-Ters Repo Piyasası
Repo-Ters Repo Piyasasında Temmuz ayında 156,5 milyar YTL işlem hacmi
gerçekleşmiştir. Ortalama basit faiz oranı bir önceki aya göre 0,1 puan gerileyerek yüzde
14,5 düzeyine inmiştir.
Temmuz ayında Repo – Ters Repo piyasası işlem hacmi, bir önceki ay sonuna göre
15,4 milyar YTL azalarak 156,5 milyar YTL seviyesinde gerçekleşmiştir. Buna paralel
olarak, günlük ortalama işlem hacmi bir önceki ay değerine göre 0,3 milyar YTL azalarak
DPT-YPKDGM
18
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
7,5 milyar YTL’ye gerilemiştir. Söz konusu dönemde ortalama basit faiz oranı bir önceki
aya göre 0,1 puan gerileyerek yüzde 14,5 seviyesinde gerçekleşmiştir.
Kutu 1: Takasbank Borsa Para Piyasası (TBPP)
1996 yılında kurulan Takasbank Borsa Para Piyasası temel olarak organize bir piyasada aracı kurumların ve
bankaların kendi aralarında nakit ihtiyaçlarını gidermelerine olanak tanımak amacıyla kurulmuştur.
Aracı kurumların ve bankaların sahip oldukları likiditeyi değerlendirme veya nakit ihtiyaçlarını uzun vadeli
varlıklarını elden çıkarmadan karşılayabilecekleri organize piyasa olarak TBPP dışında İMKB Tahvil ve Bono
Piyasası nezdindeki Repo-Ters Repo Pazarı bulunmaktadır. Bu iki piyasa arasında hem vergisel hem de işlem
yapmak için istenilen teminatlar bakımından farklılık bulunmaktadır. Buna göre, Repo-Ters Repo Pazarında
uygulanan stopaj oranı yüzde 22 iken, TBPP’de yüzde 18’dir. Repo-Ters Repo Pazarında DİBS’ler teminat
olarak kullanılabilmekte iken, TBPP’de DİBS’ler dışında hisse senetleri (İMKB-100’e dahil hisseler), teminat
mektupları, nakit (YTL ve yabancı para) ve yatırım fonu katılma belgeleri de kullanılabilmektedir. Nakit dengesi
açısından bankaların kullandığı Merkez Bankası nezdindeki Bankalararası Para Piyasası’ndan ise aracı kurumlar
yararlanamamaktadır.
TBPP’yi aracı kurumlar ve bankalar nezdinde avantajlı hale getiren bir diğer husus da, kuruluşların
teminatlarında Takasbank’ça belirlenen koşullar çerçevesinde değişikliğe gidebilmeleridir. Buna göre, aracı
kurum ve bankalar başlangıçta verdikleri teminatlarında teminat oranlarını bozmayacak şekilde değişiklik
yapabilmektedirler.
TBPP’de işlemlerin vadesi 1-30 gün olabilmekte ve işlemler Takasbank’ın garantisinde bulunmaktadır.
Takasbank piyasada alış satış kotasyonu vermemekte ve işlemlerde katılımcı olmamaktadır.
Tablo: Takasbank Borsa Para Piyasası İşlem Hacmi
Çalışma
İşlem Hacmi (YTL)
İşlem adedi
Yıl
Günü Sayısı
TOPLAM
Günlük Ort.
TOPLAM
Günlük Ort.
1996
65
288.000
4.431
47
1
1997
251
398.823.000
1.588.936
12.895
51
1998
250
2.239.736.500
8.958.946
47.716
191
1999
248
9.723.998.500
39.209.671
90.729
366
2000
252
31.983.213.500
126.917.514
129.412
514
2001
251
95.278.273.500
379.594.715
163.437
651
2002
253
156.020.472.000
616.681.708
138.627
548
2003
250
133.016.800.000
532.067.200
80.356
321
2004
252
94.441.992.000
374.769.810
70.920
281
2005
147
54.164.463.000
368.465.735
40.411
275
Kaynak: Takasbank
Tablo: Takasbank Borsa Para Piyasası O/N İşlem Hacmi ve Ortalama Faiz
Yıl
İşlem Hacmi (YTL)
Ortalama Faiz (Yüzde)
2000
31.618.927.000
55,41
2001
92.734.610.000
65,84
2002
149.063.050.000
45,40
2003
124.950.015.000
36,43
2004
84.172.239.000
21,45
Kaynak: Takasbank
d.
Takasbank Borsa Para Piyasası
Takasbank Borsa Para Piyasası (TBPP), diğer para piyasalarına göre işlem hacminin
daha düşük düzeyde gerçekleşmesine karşın aracı kurumların ağırlıklı olarak işlem yaptığı
bir piyasa olması açısından önem arz etmektedir. Temmuz ayında gecelik işlemlerde 4,4
milyar YTL işlem hacmi gerçekleşmiş ve faiz oranı yüzde 13,7 düzeyinde gerçekleşmiştir.
DPT-YPKDGM
19
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Tablo 17. Takasbank Borsa Para Piyasası O/N İşlem Hacmi ve Faiz Oranı
Günlük Ortalama O/N İşlemlerin Toplam
İşlem Hacmi
İşlemlere Oranı
İşlem Hacmi
Dönemler
2004 Tüm Yıl
2005-Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Kaynak: Takasbank
e.
( YTL)
84.172.239.000
5.174.803.000
6.549.073.000
5.415.869.000
4.673.999.000
5.154.879.000
5.244.118.000
4.417.076.000
( YTL)
334.016.821
272.358.053
327.453.650
235.472.565
222.571.381
245.470.429
238.369.000
210.336.952
Faiz Oranı
(Yüzde)
89,13
71,06
72,98
67,41
65,55
66,62
66,22
62,34
(Yüzde)
21,45
16,91
16,29
15,32
14,42
14,23
13,94
13,70
Altın Borsası
Londra borsasında oluşan altının ons fiyatı, Temmuz ayında bir önceki ay ağırlıklı
ortalama değerine göre 5,2 dolar gerileyerek 431 dolar seviyesinden 425,9 dolar
seviyesine inmiştir. Londra borsası ay sonu kapanış değeri ise 427,2 dolar/ons olmuştur.
İstanbul Altın Borsasındaki Temmuz ayı altın işlem hacmine bakıldığında hem YTL hem de
dolar ile yapılan işlemlerde gerileme gözlenmiştir. Bu dönemde YTL işlem hacmi 22,7
milyon YTL’den 50,2 milyon YTL’ye çıkmışken, dolar işlem hacmi ise 328,1 milyon
dolardan 49,4 milyon dolara inmiştir. Dolar bazlı işlemlerin ciddi oranda gerilemesine
karşın, Temmuz ayında, miktar bazında işlem hacmi 24,9 tondan 36,9 tona yükselmiştir.
f.
Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası
Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası (VOB) işlem seviyesi endeks ve dövize dayalı
sözleşmelerde
yoğunlaşarak
artış
göstermiş
ve
273,2
milyon
YTL
düzeyinde
gerçekleşmiştir.
Vadeli İşlemler ve Opsiyon Borsası (VOB) işlem seviyesi endeks ve dövize dayalı
sözleşmelerde yoğunlaşarak artış göstermiştir. En yüksek işlem hacmi 225,2 milyon YTL ile
dövize dayalı vadeli işlem sözleşmelerinde gerçekleşmiştir. Emtiaya dayalı vadeli işlemler
ise en az talep gören sözleşmeler olmasının yanında bir önceki aya göre işlem hacmi
gerileyen tek sözleşme sınıfı olmuştur. Dövize dayalı vadeli işlem sözleşmelerinden dolar
bazlı sözleşmelerin işlem hacmi 217,3 milyon YTL olurken, bu işlem hacminin 124,7 milyon
YTL tutarındaki kısmı Ağustos 2005 vadeli dolar sözleşmesinde gerçekleşmiştir.
Ay sonu açık pozisyon sözleşme sayısı bir önceki ay sonuna göre 3 kattan fazla
artarak 74.335’e ulaşmışken, bu pozisyonun 70.234 adeti dövize dayalı vadeli işlem
sözleşmelerinde bulunmaktadır.
DPT-YPKDGM
20
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Temmuz ayı sonu itibarıyla açık pozisyon değerlerine bakıldığında piyasa
katılımcılarının açık pozisyon sözleşme sayılarını dövize dayalı sözleşmelerde yoğunluklu
olmak üzere artırmakta olduğu görülmektedir. Ağustos 2005 vadeli dolar sözleşmesi en
yüksek işlem hacmine sahip sözleşme olmasına karşın 87,7 milyon YTL işlem hacmi
gerçekleşmiş Ekim 2005 vadeli dolar sözleşmesinin ay sonu açık pozisyon adedi 53.737 ile
en yüksek seviyede gerçekleşmiştir.
Tablo 18. Vadeli İşlemler Piyasası
Hacim-Miktar
(Adet)
Şubat
Mart
Nisan
Hacim (YTL)
7.088
21.774
32.991
16.038.406
40.901.166
58.813.365
Mayıs
Endeks
Faiz
Döviz
Emtia
TOPLAM
5.043
544
51.361
15.704.639
4.748.600
73.781.805
5
56.953
10.875
94.245.919
Haziran
Endeks
Faiz
Döviz
Emtia
TOPLAM
7.929
22
135.098
39
143.088
26.255.432
201.710
188.717.546
82.570
215.257.257
13.501
60
163.165
17
176.743
47.392.940
558.015
225.232.989
33.880
273.217.824
Temmuz
Endeks
Faiz
Döviz
Emtia
TOPLAM
Kaynak: VOB
DPT-YPKDGM
İş Günü
(Gün)
Günlük Hacim
(YTL)
17
23
21
943.436
1.778.312
2.800.636
Dönem Sonu
Mevcut Açık
Pozisyon (Adet)
2.438
6.468
12.106
21
1.786
747.840
226.124
3.513.419
518
4.487.901
22
16.268
1.193.429
9.169
8.578.070
3.753
9.784.421
2.517
674
19.017
34
22.242
161
34
3.344
0
13.010.373
3.390
704
70.234
7
74.335
809
13.651
22
21
21
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
V.
Ağustos 2005
BANKACILIK SEKTÖRÜNDE GELİŞMELER
a.
Mevduat Gelişmeleri
Temmuz ayında mevduat hacmi, hem YTL hem de YP mevduatlardaki yükseliş
sonucunca, önceki aya göre yüzde 4,1 oranında artmıştır.
TCMB verilerine göre, 2005 yılı Temmuz ayında bankacılık sektörünün toplam
mevduatı bir önceki aya göre yüzde 4,1 oranında artarak 191,9 milyar YTL’den 199,7
milyar YTL’ye yükselmiştir. Bu ay içinde hem YTL hem de YP cinsi mevduatlarda artış
görülmüştür. Nitekim, bu dönemde yurtiçi yerleşik YTL mevduatlar yüzde 5,3 oranında
artarak 116,8 milyar YTL’den 123 milyar YTL’ye, YP mevduatların dolar değeri yüzde 3,7
oranında artarak 53 milyar dolardan 55 milyar dolara yükselmiştir. YP mevduatın YTL
değeri ise Temmuz ayında yüzde 2,2 oranında artarak 71,6 milyar YTL’den 73,2 milyar
YTL’ye çıkmıştır.
Tablo 19. Bankacılık Sektöründe Kredi ve Mevduatların Gelişimi
Toplam Mevduat (Bankalar arası Hariç)
Yurtiçi Yerleşikler Toplam YTL Mevduat
Yurtiçi Yerleşikler Toplam YP Mevduat ($)
Temmuz 05/
Haziran 05
4,1
5,3
3,7
Temmuz 05/
Aralık 04
9,3
19,1
-3,0
4,9
5,1
6,5
-0,3
0,4
24,4
26,4
31,8
7,8
7,5
Toplam Krediler
Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri
Mevduat Bankaları Yurtiçi YTL Kredileri
Mevduat Bankaları Yurtiçi YP Kredileri
Kalkınma Yatırım Bankaları Kredileri
Kaynak: TCMB Haftalık Bültenleri
(Yüzde Değişim)
Temmuz 05/
Temmuz 04
22,3
35,4
16,3
45,1
49,3
65,8
5,4
9,1
YP mevduatın toplam mevduat içindeki payında görülen azalma eğilimi Temmuz
ayında da devam etmiş, söz konusu oran Temmuz ayında yüzde 38,8’den yüzde 38,1’e
gerilemiştir.
210.000
60
180.000
50
150.000
40
120.000
30
90.000
20
60.000
10
30.000
YP Mevduat
22
6
7
5
3
4
-1
-2
200
5
12
200
5
11
9
10
8
6
7
5
3
Toplam Mevduat
4
-1
-2
200
4
12
200
4
11
9
10
8
6
7
5
3
4
2
2-1
200
200
3
2
0
-1
0
DPT-YPKDGM
Yüzde
Milyon YTL
Grafik 14. YP Mevduat/Toplam Mevduat
YP Mevduat/Toplam Mevduat
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Temmuz ayında 3 ay ve daha kısa vadeli YTL mevduatın toplam YTL mevduat
içindeki payı azalmıştır. Aynı dönemde YTL mevduatın ortalama vadesi kısalırken, YP
mevduatın ortalama vadesinde artış görülmüştür.
Temmuz ayında 3 ay ve daha kısa vadeli YTL mevduatın toplam YTL mevduat
içindeki payı önceki aya göre azalarak yüzde 82,6’dan yüzde 82,4’e gerilemiştir.
Grafik 15. 3 Ay ve Daha Kısa Vadeli YTL Mevduat/Toplam YTL Mevduat
88
86
Yüzde
84
82
80
7
6
5
4
3
2
1
20
05
-
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
20
04
-
1
2
78
YTL mevduatın ortalama vadesi 3,1 aydan 3 aya gerilerken,
YP mevduatların
ortalama vadesi 2,7 aydan 2,8 aya yükselmiştir.
Grafik 16. YTL ve YP Mevduatların Ortalama Vadesi
3 ,4
Ay
3 ,2
3 ,0
2 ,8
2 ,6
YTL Mevduatın Ortalama Vadesi
7
6
5
4
3
2
-1
20
05
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
2 ,4
YP Mevduatın Ortalama Vadesi
* 1 yıldan uzun vadeli olan mevduatların vadesi 1 yıl kabul edilmiştir.
b.
Krediler
Temmuz ayında mevduat bankalarının kredi hacmindeki artış trendi devam etmiştir.
Kredilerdeki yükselişte, ticari kredilerdeki ve konut kredilerindeki artış etkili olmuştur.
TCMB verilerine göre, Temmuz ayında bankacılık sektörü yurtiçi şubelerinin toplam
kredi hacmi önceki aya göre yüzde 4,9 oranında artarak 101,3 milyar YTL’den 106,2
DPT-YPKDGM
23
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
milyar YTL’ye yükselmiştir. Bu dönemde yurtiçi şubelerin YTL kredileri artarken, YP
kredileri azalmıştır. Nitekim; Temmuz ayında mevduat bankalarının yurtiçi YTL kredileri
önceki aya göre yüzde 6,5 oranında artarak 75 milyar YTL’den 79,7 milyar YTL’ye
yükselirken, YP krediler yüzde 0,3 oranında azalarak 19,1 milyar YTL’den 19 milyar YTL’ye
gerilemiştir. Mevduat bankalarının yurtiçi kredileri içinde YP kredilerin payı ise, Temmuz
ayında yüzde 20,3’ten yüzde 19,2’ye gerilemiştir.
Grafik 17. Mevduat Bankaları YP Kredileri/Toplam Krediler
40
120.000
35
30
80.000
25
20
60.000
15
40.000
Yüzde
Milyon YTL
100.000
10
20.000
5
YP Krediler
7
6
5
4
3
2
1
12
Toplam Krediler
2005
-
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
2004
-
1
0
2003
-12
0
YP Krediler/Toplam Krediler
Bankaların yurtdışı şubeleri tarafından yurtiçi yerleşiklere kullandırılan YP krediler
Temmuz ayı itibariyle 16,8 milyar YTL seviyesindedir. Bu krediler de hesaba dahil
edildiğinde, Temmuz ayı itibariyle YP kredilerin toplam kredilere oranı yüzde 30,1
seviyesine yükselmektedir.
Tablo 20. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredilerinin Türlerine Göre Dağılımı
Aralık 2004
Haziran 2005
Temmuz 2005
Önceki
Önceki
Önceki Aralık
Milyon yıla Yüzde Milyon aya Yüzde Milyon aya 2004’e Yüzde
YTL
Pay
YTL
Pay
YTL
göre
göre
göre
göre
Pay
değ.
değ.
değ.
değ.
MEVD. B. YURTİÇİ KR.
78.248
63,0
100,0 94.059
1,4
100,0 98.868
5,1
26,4
100,0
Ticari Krediler
44.133
47,0
56,4 51.344
-1,0
54,6 53.834
4,9
22,0
54,5
Tüketici Kre. ve Kredi K.
26.678
111,3
34,1 34.150
5,5
36,3 36.372
6,5
36,3
36,8
12.925
113,7
16,5 19.232
7,4
20,4 21.025
9,3
62,7
21,3
-Tüketici Kredileri
-Konut Kredileri
2.641
203,0
3,4
5.865
15,2
6,2
7.023
19,7
165,9
7,1
-Taşıt Kredileri
4.322
100,7
5,5
4.914
4,0
5,2
5.120
4,2
18,5
5,2
-Diğer Tüketici Kredileri
5.962
97,2
7,6
8.454
4,4
9,0
8.882
5,1
49,0
9,0
13.753
109,1
15,9 15.348
2,9
11,6
15,5
7.437
38,6
1,1
16,5
8,8
4,5
-Kredi Kartları
İhtisas Kredileri
17,6 14.918
9,5
8.565
3,2
0,5
9,1
8.662
-Tarımsal Kredi
3.739
23,4
4,8
4.377
0,4
4,7
4.424
1,1
18,3
-Küçük Esn. Sanat. Kredi.
2.777
69,6
3,5
3.013
-0,1
3,2
3.028
0,5
9,0
3,1
922
18,2
1,2
1.174
2,5
1,2
1.210
3,1
31,3
1,2
-Diğer
Kaynak: TCMB
DPT-YPKDGM
24
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Mevduat bankaları kredilerinin türlerine göre dağılımına bakıldığında; Temmuz
ayında kredi türleri içinde en büyük artışın ticari kredilerde ve konut kredilerinde
gerçekleştiği görülmektedir. Nitekim; bu dönemde ticari krediler yüzde 4,9 oranında
artarak 51,3 milyar YTL’den 53,8 milyar YTL’ye, tüketici kredileri içinde yer alan konut
kredileri ise yüzde 19,7 oranında artarak 5,9 milyar YTL’den 7 milyar YTL’ye yükselmiştir.
2004 yılı sonuna göre konut kredilerindeki artış oranı yüzde 165,9’a ulaşmıştır. Konut
kredilerde 2005 yılı boyunca görülen hızlı artış trendi sonucunda söz konusu kredilerin
toplam krediler içindeki payı yüzde 3,4’ten yüzde 7,1’e yükselmiştir.
Grafik 18. Tüketici Kredilerinin Türlerine Göre Reel Gelişimi (2002 yılı Fiyatlarıyla)
18.000
16.000
Milyon YTL
14.000
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
Konut Kredileri
Taşıt Kredileri
7
6
5
4
3
2
12
200
5-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
200
2-1
2
200
3-1
2
200
4-1
0
Diğer Tüketici Kredileri
Tablo 21. Tüketici Kredisi Faiz Oranları
(Yüzde)
İhtiyaç
Min.
Max.
Taşıt
Ort.
Min.
Max.
Konut
Ort.
Min.
2,35
3,00
2,72
2,10
3,00
2,63
2,35
2,75
2,57
2,10
2,65
2,38
Ağustos
2,35
2,80
2,62
2,10
2,65
2,40
Eylül
2,35
2,75
2,56
2,10
2,65
2,38
Ekim
2,35
2,50
2,43
2,10
2,25
2,16
Kasım
2,35
2,50
2,43
2,10
2,25
2,17
Aralık
2,35
2,40
2,35
1,95
2,15
2,04
2005 Ocak
2,20
2,40
2,26
1,85
1,90
1,87
Şubat
2,20
2,30
2,22
1,75
1,90
1,80
Mart
2,00
2,30
2,10
1,65
1,85
1,69
Nisan
2,00
2,30
2,06
1,55
1,75
1,66
Mayıs
1,90
2,30
2,02
1,50
1,65
1,58
Haziran
1,85
2,10
1,91
1,44
1,60
1,50
Temmuz
1,85
2,10
1,91
1,44
1,50
1,46
Kaynak: Reuters, bankaların web siteleri
(*) Faiz oranlarının minimum, maksimum ve ortalama değerleri bulunurken,
büyük beş bankanın oranları esas alınmıştır.
2004 Haziran
Temmuz
DPT-YPKDGM
25
2,10
2,10
2,10
2,10
2,05
2,05
1,80
1,70
1,60
1,49
1,49
1,45
1,30
1,30
Max.
3,00
2,55
2,50
2,50
2,20
2,20
2,10
1,90
1,70
1,75
1,60
1,50
1,49
1,39
Ort.
2,57
2,35
2,36
2,36
2,13
2,11
1,93
1,74
1,67
1,56
1,51
1,48
1,37
1,35
aktif büyüklüğü itibariyle en
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Kredilerin mevduatlara oranındaki artış trendi Temmuz ayında da sürmüştür.
Mevduat bankalarının yurtiçi şubeleri tarafından verilen kredilerin mevduatlara oranı
2005 yılı Haziran ayında yüzde 49 iken, Temmuz ayında yüzde 49,5’e yükselmiştir. Yurtdışı
şubelerin kredileri de toplama dahil edildiğinde; Haziran ayında yüzde 57,3 olan söz
konusu oranın Temmuz ayında 57,9’a yükseldiği görülmektedir.
Grafik 19. Mevduat Bankaları Yurtiçi Kredileri/Toplam Mevduatlar
60
2 5 0 .0 0 0
50
40
1 5 0 .0 0 0
30
1 0 0 .0 0 0
Yüzde
Milyon YTL
2 0 0 .0 0 0
20
5 0 .0 0 0
10
7
6
5
4
3
2
12
5- 1
20
0
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
12
4- 1
11
9
10
8
7
6
5
3
2
4
20
0
02
20
0
20
3- 1
0
-12
0
Yurtiçi Şubelerin Kredileri
M e v d u a tla r
K r e d ile r /M e v d u a tla r
2004 yılında yüzde 19,3 olan yurtiçi kredi hacminin GSMH’ya oranı; 2005 yılının ilk
çeyreğinde yüzde 19,8’e yükselmiştir. 2005 yılı ikinci çeyrek GSMH tahminlerine göre ise
yurtiçi kredi hacminin GSMH’ya oranının yüzde 22’ye yükselmesi beklenmektedir.
Grafik 20. Yurtiçi Kredi Hacmi / GSMH
30,0
Yüzde
25,0
20,0
15,0
19
19 97/
I
19 97/
97 II
19 /I
97 I I
19 /IV
19 98/
I
19 98/
98 II
19 /I
98 I I
19 /IV
19 99/
I
19 99/
99 II
19 /I
99 I I
20 /IV
20 00/
I
20 00/
00 II
20 /I
00 I I
20 /IV
20 01/
I
20 01/
01 II
20 /I
01 I I
20 /IV
20 02/
I
20 02/
02 II
20 /I
02 I I
20 /IV
20 03/
I
20 03/
03 II
20 /I
03 I I
20 /IV
20 04/
I
20 04/
04 II
20 /I
04 I I
20 /IV
20 05
05 /I
/II
*
10,0
Kaynak: TCMB haftalık bülten, DPT
* Tahmin
DPT-YPKDGM
26
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Temmuz ayında mevduat bankalarının tahsili gecikmiş alacakların (TGA) kredilere
oranında, özel bankaların söz konusu oranındaki azalış sonucunda gerileme olmuştur.
Temmuz ayında mevduat bankalarının TGA’larının kredilere oranı önceki aya göre
azalarak yüzde 6,9’dan yüzde 6,8’e gerilemiştir. Aynı dönemde TGA’ların kredilere oranı
özel bankalarda yüzde 6,1’den yüzde 5,9’a gerilerken, yabancı bankalarda yüzde 3,4’den
yüzde 4,2’ye yükselmiş, kamu bankalarında ise değişmeyerek yüzde 10 seviyesini
korumuştur.
Grafik 21. TGA/Krediler
Yüzde
40
20
M e v d u a t b a n k .T G A /k re d i
K a m u m e v d u a t b a n k .T G A /k re d i
Ö z e l m e v d u a t b a n k . T G A / k r e d i ( T M S F d a h il)
Yabancı bank.TGA/kredi
7
6
5
4
3
2
12
20
05
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
20
04
-
20
03
-
12
0
Tasfiye olunacak kredi kartlarının toplam kredi kartları içindeki payı yükselmiştir.
2005 yılı başından itibaren artış eğilimi görülen tasfiye olunacak kredi kartlarının
toplam kredi kartlarına oranı, Temmuz ayında da bir önceki aya göre artarak yüzde 6,3’ten
yüzde 7,1’e yükselmiştir. Tasfiye olunacak tüketici kredilerinin toplam tüketici kredilerine
oranında ise ufak bir azalma görülmüş, söz konusu oran yüzde 0,7’den yüzde 0,6’ya
gerilemiştir.
c.
Menkul Kıymetler
Mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü Temmuz ayında, alım satım amaçlı
ve satılmaya hazır menkul değerler portföyündeki (ticari portföy) artışın etkisiyle önceki
aya göre yükselmiştir. Ancak menkul kıymetler portföyünün toplam mevduatlara oranında
azalma görülmüştür.
Mevduat bankalarının menkul kıymetler portföyü Temmuz ayında önceki aya göre
yüzde 1,7 oranında artarak 120,3 milyar YTL’den 122,3 milyar YTL’ye yükselmiştir.
Temmuz ayında mevduat bankalarının menkul kıymetleri arasında ticari portföy artarken,
vadeye kadar elde tutulacak menkul kıymetler portföyü azalmıştır. Nitekim; bu dönemde
DPT-YPKDGM
27
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
mevduat bankalarının ticari portföyü yüzde 5 oranında artarak 71,5 milyar YTL’den 75
milyar YTL’ye yükselirken, vadeye kadar elde tutulacakmenkul değerler yüzde 3,1
oranında azalarak 48,8 milyar YTL’den 47,3 milyar YTL’ye gerilemiştir. Böylece, mevduat
bankalarının daha uzun vadeli olan vadeye kadar elde tutulacak menkul kıymetlerinin
toplam menkul değerleri içinde payı yüzde 40,6’dan yüzde 38,7’ye düşmüştür.
Grafik 22. Banka Grupları Bazında Menkul Kıymetler Portföyü
7 0
6 0
Milyar YTL
5 0
4 0
3 0
2 0
1 0
7
6
5
4
3
2
-1
12
20
05
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
-1
04
12
20
03
20
20
02
-
12
0
Kamu Mevduat Bankaları
Özel Mevduat Bankaları
Yabancı Mevduat Bankaları
Mevduat bankalarının menkul değerlerinin mevduatlara oranı ise, Temmuz ayında
mevduatlardaki artışın daha yüksek oranda gerçekleşmesi sonucunda önceki aya göre
azalarak yüzde 62,7’den yüzde 61,2’ye gerilemiştir.
Grafik 23. Mevduat Bank. Menkul Değerleri/Toplam Mevduatlar
73
250000
71
200000
69
65
63
100000
Yüzde
Milyon YTL
67
150000
61
59
50000
57
Menkul Değerler
d.
7
6
5
4
3
2
-1
12
20
05
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
2
04
20
20
0
3-1
2-1
20
0
-1
55
2
0
M e v d u a t la r
Menkul Değerler/Mevduatlar
Yabancı Para Pozisyonundaki Gelişmeler
Temmuz ayında bankacılık sektörünün yabancı para pozisyon açığı, özel bankaların
ve yabancı bankaların pozisyon açmaları sonucunda önemli ölçüde artmıştır.
Bankacılık sektörünün bilanço içi pozisyon açığı, Temmuz ayında bir önceki aya göre
artarak 1.182 milyon dolardan 2.460 milyon dolara yükselmiştir. Bu yükselişte, özel
bankaların ve yabancı bankaların pozisyon açmaları etkili olmuştur. Nitekim; özel
DPT-YPKDGM
28
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
bankaların bilanço içi yabancı para pozisyon açığı bu dönemde 1.447 milyon dolardan
2.460 milyon dolara yükselmiş, Haziran ayında 186 milyon dolar fazla veren yabancı
bankaların bilanço içi yabancı para pozisyonu ise Temmuz ayında 373 milyon dolar açık
vermiştir.
Bilanço dışı işlemlerle döviz pozisyon açığının bir kısmının kapatılması
sonucunda net genel pozisyon açığındaki artış daha sınırlı düzeyde kalmıştır. Nitekim
Haziran ayında 427 milyon dolar olan net genel pozisyon açığı, Temmuz ayında 584
milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 22. Yabancı Para Pozisyonları
2002-12
(Milyon Dolar)
6
2003-12
2004-12
2005-4
5
7
Bilanço İçi Yabancı Para Pozisyonu
Kamu Ban. (1)
194
227
382
458
172
124
118
Özel Bank.
-454
-367
-1.758
-1.661
-1.381
-1.477
-2.086
Yabancı B.
42
82
-98
119
53
186
-373
-367
1
-
-
-
-
-
34
37
88
79
100
-15
-120
-551
-20
-1.386
-1.005
-1.056
-1.182
-2.460
252
227
382
61
94
141
108
Özel Bank.
-288
-135
-515
-706
-654
-572
-717
Yabancı B.
58
39
20
65
51
6
-3
TMSF Ban. (1)
34
1
-
-
-
-
-
KYB
177
137
75
58
13
-1
28
Toplam
173
269
-38
-523
-496
-427
-584
TMSF Ban. (1)
KYB
Toplam
Net Genel Pozisyon
Kamu Ban. (1)
Kaynak: BDDK
(1) 12.11.2004 tarihinden itibaren TMSF bünyesindeki Pamukbank'ın Halkbank ile birleşmesi sonucu TMSF
bünyesinde bir banka kaldığından, TMSF grubundaki bankanın açık pozisyon verileri Kamu Bankaları grubuna
dahil edilmiştir.
DPT-YPKDGM
29
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
VI.
Ağustos 2005
ÖZEL FİNANS KURUMLARI (ÖFK)
Temmuz ayında ÖFK’lar tarafından toplanan fonların kullandırılan fonlara dönüşüm
oranı artmış, TGA’ların kullandırılan fonlara oranı azalmıştır.
Temmuz ayında ÖFK’ların topladıkları fonlar yüzde 3 oranında artarak 7 milyar
YTL’den 7,2 milyar YTL’ye yükselmiştir. ÖFK’ların kullandırdıkları fonlar ise aynı dönemde
yüzde 4,6 oranında artarak 5,2 milyar YTL’den 5,5 milyar YTL’ye çıkmıştır. Bunun
sonucunda, ÖFK’lar tarafından toplanan fonların kullandırılan fonlara dönüşüm oranı
Temmuz ayında artarak yüzde 74,7’den yüzde 75,8’e yükselmiştir.
Temmuz ayında ÖFK’ların topladıkları fonlardaki artışa rağmen, tahsili gecikmiş
alacakları azalmıştır. Böylece, TGA’ların kullandırılan fonlar içindeki payı önceki aya göre
azalarak yüzde 2,2’den yüzde 1,8’e gerilemiştir.
Tablo 23. Özel Finans Kurumları Seçilmiş Bilanço Büyüklükleri
2002-12
2003-12
2004-12
2005-4
5
6
(Milyon YTL)
7
799
956
1.547
1.469
1.564
1.481
1.631
1.735
2.542
4.255
4.894
5.019
5.222
5.460
374
511
744
780
805
724
683
Sabit Kıymetler (Net)
495
719
568
301
283
239
200
Tahsili Gecikmiş
259
232
91
133
118
114
96
575
872
1.327
1.386
1.461
1.447
1.574
Katılma Hesapları
2.532
3.164
4.707
5.299
5.398
5.540
5.625
Toplanan Fonlar
3.107
4.036
6.034
6.685
6.859
6.987
7.199
Açık Pozisyon
(Milyon $)
Bilanço İçi Pozisyon
-20
-65
21
29
55
48
62
Net Genel Pozisyon
-20
-65
1
13
14
3
-
Kullanımlar
Likit Değerler
Kullandırılan Fonlar
Finansal Kiralama
Alacakları
Alacaklar (Net)
Kaynaklar
Cari Hesaplar
Kaynak: BDDK
DPT-YPKDGM
30
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
VII. PORTFÖY TERCİHLERİ
Temmuz ayında yurtiçi yerleşiklerin portföy tercihleri içinde en büyük artış YTL
mevduatlarda görülmüştür.
Temmuz ayında, yurtiçi yerleşiklerin YTL mevduatları önceki aya göre yüzde 5,3
oranında artarak 116,8 milyar YTL’den 123 milyar YTL’ye yükselmiştir. Temmuz ayında
yurtiçi yerleşiklerin YTL yatırım araçları içinde yatırım fonu, hisse senedi ve ÖFK katılma
hesaplarında da artış görülürken, YTL DİBS’lerde ve repoda azalma olmuştur.
Tablo 24. Yurtiçi Yerleşiklerin Portföy Tercihlerinin Dağılımı
Tarih
2003
2004 Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Yurtiçi
Yer.
DTH
(Mln.
Dolar)
48.800
47.959
47.542
47.432
45.904
46.004
46.200
47.297
48.285
49.855
Yurtiçi
Yer.
YTL
Mevd.
(Mln.
YTL)
75.677
82.054
85.665
86.405
88.962
88.206
89.873
90.823
94.132
94.613
Ekim
Kasım
Aralık
2005 Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
51.646
53.393
56.683
55.117
55.171
53.637
53.855
53.360
53.044
54.983
98.158
101.872
103.240
100.407
102.890
106.943
111.426
115.641
116.782
123.009
Repo
(Mln.
YTL)
3.079
2.806
2.910
3.139
3.233
3.076
2.072
1.929
1.959
2.072
YTL
DİBS
(1)
(Mln.
YTL)
44.841
46.961
48.573
49.315
49.730
52.179
55.489
56.951
56.212
55.970
YP
DİBS
(1)
(Mln.
YTL)
2.285
2.012
1.819
1.872
2.048
2.343
2.438
2.511
2.623
2.388
Eurobn.
(1)
(Mln.
YTL)
4.347
4.774
5.264
5.095
5.310
5.215
5.384
5.561
5.793
5.806
2.136
2.115
1.651
1.774
1.627
1.702
1.561
1.728
1.688
1.579
56.381
55.053
56.624
58.107
59.153
59.137
58.359
57.198
57.671
55.781
2.482
2.473
2.578
2.589
2.689
2.825
2.910
2.825
2.462
2.279
6.160
5.930
5.503
5.802
5.481
5.718
5.924
5.964
5.840
5.808
Yat.
Fonu
(Mln.
YTL)
17.299
20.965
21.626
23.296
24.639
22.758
22.379
22.837
23.943
24.783
ÖFK
Katılma
ve Cari
Hesabı
(Mln.
YTL)
4.036
3.982
4.053
4.203
4.610
4.911
5.078
5.206
5.450
5.628
Hisse
senedi
(Mln.
YTL)
(2)
11.433
11.256
11.822
12.868
12.003
11.912
12.034
13.107
14.045
15.657
24.352
25.141
24.573
26.048
26.214
26.587
27.751
28.246
28.028
28.685
5.801
5.869
6.034
5.981
5.985
6.234
6.685
6.859
6.981
7.199
16.336
16.425
16.962
17.640
17.761
16.120
14.946
15.275
16.900
17.451
Kaynak: TCMB, BDDK, Takasbank
(1) Bankaların emanetinde yurtiçi yerleşikler adına tutulan kamu menkul kıymetlerinin piyasa değerleri.
(2) Hisse senedi değeri alt kalemler bazında ayrıştırılamadığından, tablodaki değer bankalar ve mali
kuruluşların portföyünde bulunan hisse senetlerinin piyasa değerini de içermektedir.
DPT-YPKDGM
31
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Grafik 24. Yurtiçi Yerleşiklerin Başlıca YTL Portföy Tercihleri
140000
120000
Milyon YTL
100000
80000
60000
40000
20000
7
6
5
4
3
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
2
Hisse Senedi
Yatırım Fonu
Banka Dışı Kesim YTL DİBS
YTL Mevduat
12
20
05
-1
20
03
-12
20
04
-1
0
Temmuz ayında yurtiçi yerleşiklerin YP portföy tercihleri arasında ise YP mevduatta
artış, YP DİBS’lerde ve eurobondlarda azalma olmuştur. Bu dönemde, YP mevduatlar
yüzde 3,7 oranında artarak 53 milyar dolardan 55 milyar dolara yükselirken, YP DİBS’ler
2,5 milyar YTL’den 2,3 milyar YTL’ye, eurobondlar ise 6 milyar YTL’den 5,8 milyar YTL’ye
gerilemiştir.
6
7
5
4
3
2
1
200 2
5-1
11
9
10
8
7
6
5
4
3
2
200
Milyon Dolar
60.000
50.000
40.000
30.000
20.000
10.000
0
7.000
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
3-1
200 2
4-1
Milyon YTL
Grafik 25. Yurtiçi Yerleşiklerin YP Portföy Tercihleri
Banka Dışı Kesimin YP DİBS Portföyü (Milyon YTL)
Banka Dışı Kesimin Eurobond Portföyü (Milyon YTL)
Yurtiçi Yerleşiklerin DTH Hesapları (Milyon Dolar)
Temmuz ayında ülkemizde bulunan yabancı yatırımcıların portföyleri içinde özellikle
hisse senedi ve DİBS stokunda artış görülmüştür.
Ülkemizde bulunan yabancı yatırımcıların portföyüne bakıldığında, Temmuz ayında
yabancı yatırımcıların portföy yatırım stokunun bir önceki aya göre 3,8 milyar dolar artarak
40,8 milyar dolardan 44,6 milyar dolara yükseldiği görülmektedir. Bu yükselişte, Temmuz
ayında yabancı yatırımcıların hisse senedi ve DİBS stokunun artması etkili olmuştur.
Nitekim; bu dönemde yurtdışı yerleşiklerin hisse senedi portföyü yüzde 14,8 oranında
DPT-YPKDGM
32
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
artarak 19,4 milyar dolardan 22,3 milyar dolara, DİBS stoku ise yüzde 5,4 oranında
artarak 16,9 milyar dolardan 17,8 milyar dolara yükselmiştir. Yabancı yatırımcıların hisse
senedi portföyünde bu dönemde gerçekleşen artışta, Temmuz ayında borsa endeksinde
görülen yüzde 9,6 oranındaki yükseliş de etkili olmuştur.
Tablo 25. Yurtdışı Yerleşiklerin Portföy Yatırım Stoku
(Milyon Dolar)
Tarih
Hisse Senedi
DİBS
Eurobond
Mevduat
TOPLAM
2003
8.691
3.895
1.293
3.024
15.872
2004 Ocak
8.851
3.975
1.269
2.900
15.559
Şubat
9.502
4.574
1.295
2.909
17.129
Mart
10.552
7.622
1.154
2.823
21.258
Nisan
8.466
6.829
1.116
2.970
18.635
Mayıs
7.901
6.752
981
3.054
17.998
Haziran
8.289
5.680
997
2.882
17.635
Temmuz
9.239
8.203
1.095
3.106
20.498
Ağustos
9.406
8.808
986
2.942
21.693
Eylül
10.844
9.173
1.235
3.054
23.732
Ekim
11.375
9.744
1.279
3.796
25.805
Kasım
12.350
10.455
1.348
3.307
26.711
Aralık
15.408
12.570
1.135
3.696
32.407
2005 Ocak
17.559
13.937
1.122
3.347
36.171
Şubat
19.025
16.095
1.074
3.556
39.841
Mart
16.138
14.918
1.122
3.249
35.427
Nisan
14.957
1.006
3.387
35.266
Mayıs
15.916
16.404
15.676
984
3.418
36.498
Haziran
19.402
16.923
821
3.628
40.774
Temmuz
22.281
17.830
891
3.569
44.571
Kaynak: Takasbank, TCMB Basın Bülteni, BDDK Haftalık Bülteni verileri
DPT-YPKDGM
33
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
VIII. ULUSLAR ARASI PİYASALARDA GELİŞMELER
Tablo 26. Uluslar Arası Piyasalarda Gelişmeler
2003
2004
Aralık
Aralık
2005
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Faiz
Oranları
3 Ay Vadeli
Dolar Libor
Faiz Oranı
3 Ay Vadeli
Euro Libor
Faiz Oranı
Eurobond
Spread (1)
(bps)
1,15
2,56
2,65
2,92
3,12
3,21
3,34
3,52
3,70
2,12
2,17
2,14
2,14
2,14
2,13
2,13
2,11
2,13
Türkiye
306
217
223
185
254
290
232
203
158
Arjantin
6.978
4.873
5.324
5.406
6.216
6.304
6.398
6.489
6.542
Brezilya
371
270
297
239
359
321
280
270
244
Rusya
140
110
105
69
122
106
108
93
62
Kaynak: BDDK, Reuters
(1) Ülkelerin 2009 veya 2009’a en yakın vadeli tahvillerinin ABD’nin 2009 vadeli Hazine kağıtlarına göre
spreadleri
Çin, para birimi yuanı dolara karşı yüzde 2,1 oranında revalüe etmiştir.
21 Temmuz 2005 tarihi itibarıyla Çin, sabit kur rejimini terk ettiğini açıklayarak para
birimi yuanı dolara karşı yüzde 2,1 oranında revalüe etmiştir. Çin Merkez Bankası, yuanın
Çin’in ticaret yaptığı başlıca ülkelerin para birimlerinden oluşan bir döviz sepetine
bağlanacağını ve dolar karşısında artı/eksi yüzde 0,3'lük bir bantta yönetileceğini
belirtmiştir. Çin'in para birimi yuanın değerini yükseltmesinin ardından Malezya da para
birimi ringgit’i bir döviz sepetini referans alarak kontrollü dalgalanmaya bırakacağını
açıklamıştır.
Temmuz ayında 3 ay vadeli dolar libor faiz oranları yüzde 3,52’den yüzde 3,70’e, 3
ay vadeli euro libor faiz oranları yüzde 2,11’den yüzde 2,13’e yükselmiştir.
Gelişmekte olan ülkelerin eurobond spreadlerinde Temmuz ayında genel olarak
düşüş eğilimi görülmüştür. Türkiye’nin 2009 vadeli eurobondunun spreadi de Temmuz
ayında bir önceki aya göre azalarak 203 puan seviyesinden 158 puana gerilemiştir.
DPT-YPKDGM
34
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
Ağustos 2005
Grafik 26. Gelişmekte Olan Ülkelerin 2004 Yılı Eurobond Spreadlerinin Gelişimi
Brezilya
Türkiye
Rusya
7
6
5
3
2
1
20 2
05
-1
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
20
04
-1
1000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0
G. Kore
Kaynak: Reuters
DPT-YPKDGM
35
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf
Mali Piyasalarda Gelişmeler
IX.
•
Ağustos 2005
HUKUKİ VE KURUMSAL DÜZENLEMELER
14 Temmuz 2005 tarihli Resmi Gazetede, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, İMKB
Kotasyon ve İMKB Hisse Senetleri Piyasası Yönetmeliklerinde değişiklik yapan
yönetmelikler yayımlanmıştır. İMKB yönetmeliğindeki değişiklikle, üyelerin alım
satım taahhütlerini yerine getirmeleri ve temerrüde ilişkin hükümlerde değişiklikler
yapılmıştır. İMKB hisse senetleri piyasası yönetmeliğinde, sisteme girilmiş ve henüz
işleme dönüşmemiş emirlerin üyeler tarafından düzeltilmesi ve iptal edilmesine
ilişkin usul ve esasların Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirleneceği ve SPK onayı
ile yürürlüğe gireceği hükme bağlanmıştır. İMKB kotasyon yönetmeliğinde ise,
ortaklık haklarını temsil eden menkul kıymetlerin ilk kotasyon şartlarında öngörülen
hisse senedi piyasa değeri ve özsermaye için belirlenen tutarların borsa yönetim
kurulu tarafından artırılmasında baz alınan endeks önceki uygulamada TEFE iken,
bu endeks TÜFE olarak değiştirilmiştir.
•
4 Haziran 2005 tarihi itibariyle İstanbul Yaklaşımı kapsamında finansal yeniden
yapılandırma sözleşmelerinin imzalanma süresi sona ermiştir. İstanbul Yaklaşımının
başlangıcında bu tarihe kadar 221‘i büyük ölçekli, 101’i küçük ve orta ölçekli olmak
üzere toplam 322 firmanın 6 milyar dolarlık borcu yeniden yapılandırılmıştır.
DPT-YPKDGM
36
http://ekutup.dpt.gov.tr/mpg/2005/08.pdf