Modern bilimin metodolojisi, genel hatlarıyla, daha

http://www.mesutsahin.org
Bu not Mesut Şahin tarafından yazılmıştır.
http://www.mesutsahin.org
Modern bilimin metodolojisi, genel hatlarıyla, daha önce yapılmış çalışmalarla ortaya
çıkan yeni soruların, hipotezlere dayalı(her çalışma hipoteze dayalı olmayabilir) optimize
edilmiş deney tasarımları ve gözlemlerle cevaplanmaya çalışılması sürecidir. Yapılan
deneylerle hipotezler doğrulanır, revize edilir veya reddedilir. Deney sonuçlarının
yayınlanmadığı çalışmalar bilimsel nitelik kazanmazlar, yapanın fantezisinden öteye
gitmezler. Yayınlama hem bilim camiasında bir otokontrol hem de diğer bilim insanlarının
yapılan deneylerin sonuçlarından haberdar olmalarını sağlar. Bilimsel bilginin evrensellik,
akılcılık, tekrar edilebilirlik gibi özellikleri olmalıdır. Yapılan herhangi bir çalışmanın bilim
sayılabilmesi için
(1)yapılma nedenlerinin,
(2)hangi koşullarda yapıldığının,
(3)sonuçlarının ne olduğunun
(4)bu sonuçların ne anlama geldiğinin yazıldığı bir raporla diğer bilim insanlarına
açılması ile sonlaması gerekir. Bu dört başlık uluslar arası literatürde IMRAD olarak
özetlenen makale formatındaki alt başlıklarla belirtilir. Bunlar;
Introduction(Giriş) : Giriş kısmında; deney ve gözlemlerin yapılmasını gerekli kılan
daha önceki çalışmalar özetlenir, konu hakkında genel bilgi verilir ve eğer çalışma bir
hipoteze dayanıyorsa hipotez açıklanır.
Material and Methods
: Bu alt başlıkta yapılan çalışmada kullanılan malzeme ve
yöntemler hakkında bilgi verilir. Materyal ve metodun yazılmasında dikkat edilmesi gereken
en önemli nokta başka araştırıcıların deneyi tekrar etmek istemesi durumunda bu çalışmada
kullanılan malzeme ve yöntemleri tam olarak anlayabilmeleridir. O yüzden bu başlığın
yazılmasında bilgi ve teknolojinin saklanması bilim etiği açısından doğru kabul edilmez.
Genellikle geniş zaman ve –miş’li geçmiş zamanın hikayesi kullanılır.
Results(Bulgular)
: Yapılan deneylerin sonuçlarının açıklandığı kısımdır. Edilgen
çatılı –di’li geçmiş zamanla yazılır çünkü bilim camiasında etken çatı kullanılması kişilerin
kendi yaptıklarıyla böbürlenmesi olarak algılanabilir. Bilim aynı zamanda tüm insanlığın malı
olan ve kişisel egoların bu potada eridiği bir yol olarak kabul edilmelidir. Sonuçlar
açıklanırken nesnel olunmalı ve bilgi saklanmamalıdır.
Discussion(Tartışma) : Deneylerin ve sonuçlarının yorumlandığı alt başlıktır. Eğer
çalışma hipoteze dayalı bir çalışma ise hipotez deney sonuçlarıyla değerlendirilir. Çalışma
bulguları daha önceki çalışmalarla mukayese edilir, yeni deney önerileri getirilebilir. Bilim
insanlarının makale yazarken en yaratıcı olmaları beklenen alt başlıktır. Çalışmaya “özgün bir
değer” katan en önemli kısımdır.
Bilim metodolojisi gereği daha önce yapılmış çalışmalara dayandığından herhangi bir
bilim alanındaki bilgi birikiminin tümü bir duvar gibi düşünüldüğünde yapılan her çalışma da
o duvardaki bir tuğlayı oluşturur. Bu benzetme bilimsel bilginin tanımlanmasında en sık
kullanılan analojilerden biridir. Yayınlanan her yeni çalışmanın bu duvarda bir yeri vardır ve
1/3
Bu not Mesut Şahin tarafından yazılmıştır.
http://www.mesutsahin.org
http://www.mesutsahin.org
diğer tuğlalarla da ilişki içindedir. Yeni yapılan çalışmada bu ilişki kaynak gösterme yoluyla
belirtilmelidir. Kaynak göstermenin temel prensipleri daha önce yapılan çalışmalara saygının
belirtilmesi ve yeni yapılacak çalışmalara da kılavuzluk edilmesidir. Bu yüzden hem metin
içinde atıf kurallarına uyulmalı hem de kaynakçada kaynaklar isteyenin ulaşabileceği kadar
açık bir biçimde ifade edilmelidir.
Bilimsel bilgi bilimsel dergilerde yayınlanır. Makalelerde yukarıda açıklanan temel alt
başlıkların dışında genel kısımlar vardır. Bunlar sırasıyla;
Başlık
: Her makalenin makaleyi tanımlayan özgün bir adı olmalıdır.
Yazarlar
göre yazılmalıdır.
: Çalışmanın yapılmasında bilimsel katkısı olan insanlar katkı sırasına
Özet
: Çalışmanın özeti verilmelidir. Bu kısım çalışmanın okunmaya değer
olup olmadığı hakkında fikir sahibi olunması açısından önemlidir.
Asıl kısım; yukarıda açıklanan Giriş, Materyal Metot, Bulgular, Tartışma alt
başlıklarından oluşmalıdır.
Teşekkür
: Bu kısımda, varsa, çalışmaya maddi ve/veya bilimsel olmayan katkı
sağlayan kişi ve kurumlara teşekkür edilmelidir.
Kaynakça
: Kaynak göstermenin temel prensipleri daha önce yapılan çalışmalara
saygının belirtilmesi ve yeni yapılacak çalışmalara da kılavuzluk edilmesidir. Bu yüzden hem
metin içinde atıf kurallarına uyulmalı hem de kaynakçada kaynaklar isteyenin ulaşabileceği
kadar açık bir biçimde ifade edilmelidir.
Dünya geneline yayılmış çok sayıda dergi yayıncısı vardır. Her derginin yazım
kuralları kendine has bir takım özellikler taşıyabilir.
HAYVAN FİZYOLOJİSİ LABORATUARI İÇİN GENEL YAZIM KURALLARI
-
Yazıtipi 12 punto Times New Roman
Başlıkların tümü büyük harflerle
Paragraflar iki yana yaslanmış ve 1,5 satır aralığında
Şekil, tablo ve grafikler sayfada ortalanmış, kullanım
numaralandırılmış, altına ad ve açıklama yazılmış olmalıdır.
sırasına
göre
KAYNAK GÖSTERME
Metin içinde bilginin alındığı her cümle içinde, (cümlenin sonundaysa noktadan önce)
Kitap ve makaleler için;
o Tek yazarlı ise yazarın soyadı ve yayın yılı (Sahin, 2010)
o İki yazarlı ise metin içinde yazarların soyadı araya “ve” eklenerek ve yayın
yılı (Balcan ve Sahin, 2010)
2/3
http://www.mesutsahin.org
o
Bu not Mesut Şahin tarafından yazılmıştır.
http://www.mesutsahin.org
İkiden fazla yazarlı ise metin içinde ilk yazarın soyadından sonra “ve ark.”
eklenerek ve yayın yılı(Sahin ve ark., 2010)
Kaynakçada;
Makaleler: Yazarların ad, soyadları(.); yayın yılı(.); Makalenin adı(.); Yayınlandığı dergi(.);
Cilt sayısı(:); Sayfa numaraları(aralarında “-“ işareti ile)(.)
Mesut Sahin and Erdal Balcan. 2009. Regressing amphibian tail as a model for the
cadherin/ß-catenin complex disruption and glycosylation alteration during epithelial
apoptosis. Acta Histochemica 111(1): 5-14.(Gerçek)
Kitaplar: Yazarların ad, soyadları(.); yayın yılı.; Kitabın adı(.);Cilt sayısı(:), (Bölüm
numarası); Sayfa numaraları(aralarında “-“ işareti ile)(.)Yayıncı Kuruluş(.); Yayınlandığı
Şehir(/)Yayınlandığı Ülke(.)
Mesut Sahin. 2010. Fizyoloji Laboratuar Kılavuzu. 12-13. Celal Bayar Üniversitesi Basımevi.
Manisa/ Türkiye.(Uydurma)
Her ne kadar bilimsel bilginin yayınlanma kurallarına uygun olmasa da bilim dışından
insanların da bilgi birikimine katkı sağlayabildikleri, günden güne çığ gibi büyüyen bilgi
hazinesi ve özgürce erişilebilirliği ile WEB (WWW) ortamı da kaynak olarak kullanılabilir.
Web dinamik bir ortam olduğu içim bilginin erişildiği tarihin belirtilmesi de önem
kazanmaktadır. Web kaynaklarının metin içine yerden tasarruf açısından kodlanarak [(WEB1)
(WEB2) gibi] kullanılması uygun olur.
Kaynakçada ise Tam URL ve tarih belirtilerek diğer kaynakların sonunda yazılmalıdır:
http://www.mesutsahin.org/labnotlar/index.php?d=Fizyoloji (14.03.2010)
BİLİM ETİĞİ
Yukarıda sözü edilen tüm teknik kurallara uyulması gerektiği gibi bilimin kurumsal bir
devamlılık kazanması açısından dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan biri de "bilim
etiği"dir. Bu kurallar günümüzde evrensel bir nitelik kazanmıştır ve hukuki yaptırımları
vardır.
Bazı Sık Yapılan Bilim Etiğine Aykırı Davranışlar:
-
Çalma, İntihal: Başkasının çalışmasını kendinin gibi göstermek, kendi çalışması
içinde kaynak göstermeyerek başkasının bulgularını kendine mal etmeye çalışmak.
Çarpıtma: Deney sonuçlarını hipotezine göre değiştirmek, data saklamak.
Uydurma, Üretme: Deneyi hiç yapmaksızın yapmış gibi göstermek.
Duplikasyon, Kopya Yayın: Aynı yayını birden çok dergide yayınlayarak yayın
sayısını arttırmaya çalışmak.
Bazı yazarların adını silmek yada çalışmadaki katkı sırasından farklı bir yere
yazmak.
Hayvan ve insan deneylerinde etik kurallara uymamak.
3/3