hücre döngüsü - İstanbul Tıp Fakültesi

İstanbul Tıp Fakültesi
Tıbbi Biyoloji AD
Prof. Dr. Filiz AYDIN
Hücre Bölünmesi
 Tek hücreli organizmalar
bölünerek çoğalır
 Çok hücreli organizmaların



Büyüme
Gelişme
Çoğalmaları
hücre bölünmesiyle sağlanır.
Hücre Bölünmesi
 Prokaryotik ve ökaryotik hücreler
DNA sentezinin koordinasyonu ve DNA’nın eşit olarak
yavru hücrelere paylaştırılması yönünden birbirinden
farklılık gösterirlerse de
 hücre bölünme süreçlerinde ortak özelliklere de sahiptir.
 Hücrenin büyümesi
 DNA’nın replikasyonu
 Orjinal ve kopyasının ayrılması
 Sitoplazmanın bölünmesi
Prokaryotik Hücre
Bölünmesi
 Prokaryotlar organizazyon bakımından
ökaryotlara göre daha basittir.
 Prokaryotik hücrelerin bölünmesi genel
olarak ikiye bölünme şeklinde olmaktadır.
 Böyle bir çoğalmanın sonucu,
kolonideki tüm organizmaların
genetiğinin aynı olmasıdır.
 Bir bakteriyel hastalığı tedavi eden
bir ilaç kullanıldığında bu ilaçla
karşılaşan koloninin diğer üyeleri de
etkilenecektir
Çok hücreli canlılarda bir
organizmanın oluşumu
uzun ve karmaşık hücre bölünmesi
işlemlerini gerektirir.
Hücre Döngüsü
 Hücreler içeriklerini iki katına çıkarır ve ikiye
bölerek çoğalırlar.
 Bu süreç HÜCRE DÖNGÜSÜ (SİKLUSU) olarak
adlandırılır.
Hücre Siklusu
İNTERFAZ: Hücre büyür ve
genomu kopyalar
MİTOZ: Çekirdek ve
sitoplazma bölünür
Mitoz ve
sitokinez
Sentez
sonrası faz
Sentez fazı
kromozomların
eşleştirilmesi
Sentez
öncesi faz
S fazı: sentez fazı
DNA’nın
eşleşmesi/replikasyonu G2 fazı: İkinci gap
gerçekleşir
fazı.mitoz için
hazırlık
Kromozomlar iki dal DNA’ya sahiptir
Ana hücre
Kromozom
Mitoz
Kromozomlar yalnız tek
dal DNA’ya sahiptir
Yavru hücreler
Kromatid
G1 fazı: Birinci gap fazı.
Hücre günlük işlerine
devam eder
Farklı hücre siklusu farklı
zamanlarda tamamlar
Hücre tipi
Döngü süresi
Sinek embriyosu
~ 30 dakika
Erken dönem kurbağa embriyo
hücreleri
30 dakika
Maya hücresi
1,5- 3 saat
İntestinal epitel hücreler
~ 12 saat
Kültüre edilmiş memeli
fibroblastları
~ 20 saat
İnsan karaciğer hücresi
~ 1 yıl
FAZ
Kromozom
Kromatid
Profaz
46
92
Metafaz
46
92
Anafaz
92
92
Telofaz
92
92
Ökaryotik hücreler sürekli olarak DNA sentezini
yapmazlar
M
Mitoz
G2
G1
Gap 1
Gap2
Eğer çevre koşulları
elverişsiz ise
hücreler G1 ‘de
ilerlemeyi durdurur
ve Go evresine girerler
Go
Dinlenme?
S-Sentez
Besin
Hücre büyüklüğü
 Dokudaki tüm hücreler senkronize
halde bölünmelere devam edemez.
 Eğer hücreler DNA replikasyonu için
hazır değiller ise özel bir bekleme
evresine girerler.
Bu evre Go olarak isimlendirilir.
 Bu evrede hücreler aylarca kalabilir.
Karaciğer hücrelerinde mitoz bölünmeler
Hangi hücreler
Go evresine
(dinlenme)
geçmektedir?
 Hücrelerin Go‘ da beklemeleri
organizmaya nasıl bir yarar
sağlayabilir?
Mitoz (hücre
bölünmesi)
Döngü başlar
Hücre
bölünmeye
hazırlanır
Hücreler
büyür
Hücre
döngüsü
DNA’nın
eşleşmesi
Hücre devam
edip etmemeye
karar verir
Başlama /Memelilerde kısıtlama noktası
Eksternal faktörler büyüme faktörleri
 Epidermal Growth factor (EGF)…... Bir çok hücre tipini uyarır
 İnterlökin –2 (IL-2)......................... T lenfosit çoğalmasını uyarır
 Granulosit CSF (G-CSF)................... Makrofajlar, fibroblastları uyarır
 Makrofaj CSF (M-CSF)..................... Fibroblastlar,makrofajlar ve
endotel hücreleri uyarır
 Nerve Growth Factor (NGF)............. Bazı duyu ve MSS nöronlarının
hayatta kalma süresini uzatır
 Transforming Growth Factor-β(TGF- β) … Hücre tipine bağlı olarak
farklılaşmasını düzenler, baskılar
ya da güçlendirir.
 İnsulin like Growth FactorI-II (IGFI ve II)……..Yağ hücreleri ve bağ dokusu
hücrelerinin çoğalmasını uyarır

 Hücre devri
kontrol edilmeli mi?
 Hücre devri hangi noktalarda kontrol edilir?
 Denetleme nasıl sağlanır?