üniversite öğrencilerinde sık görülen deri hastalıkları

TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005: 4 (6)
ARAŞT IRMA
ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDE SIK
GÖRÜLEN DERİ HASTALIKLARI
Uzm.Dr. Yeşim KAYMAK*, Doç.Dr. Bilal BAKIR**
* Gazi Üniversitesi, Mediko Sosyal Sağlık Merkezi, Dermatoloji Uzmanı, Ankara
** Gülhane Askeri Tıp Akademisi, Halk Sağlığı AD, Ankara
Gönderildiği Tarih: 2 Eylül 2005, Kabul Tarihi: 27 Ekim 2005.
ÖZET
Adolesan ve genç erişkinlik dönemlerinde
bazı deri hastalıklarının insidansı artmaktadır.
Bu dönemde gençler için en çok sorun yaratan
dermatolojik problem akne vulgaris olup,
mantar hastalıkları, dermatitler, stres kaynaklı
ve kaşıntılı dermatozlar, ağız yaraları, uçuk gibi
deri hastalıkları da oldukça sık izlenmektedir.
Bu araştırmada, üniversitede okuyan gençlerde
sıklıkla
gözlenen
deri
hastalıklarının
saptanması amaçlanmış olup, dermatoloji
polikliniğine başvuran 147’si kız, 74’ü erkek
olmak üzere toplam 221 öğrenci çalışmaya
alınmıştır.
Bu
öğrencilerin
dermatolojik
yakınmaları sorgulanmış, daha sonra detaylı
dermatolojik muayeneleri yapılarak, yaşları,
cinsiyetleri, dermatolojik muayene bulguları ve
dermatolojik
tanı
bilgileri
kaydedilmiştir.
Sonuçta
hastalarda
en
sık
rastlanan
dermatolojik
problemlerin
akne
vulgaris
(%34.1), allerjik ve kaşıntılı dermatozlar
(%16.6), mantar hastalıkları (%13.0) ve eritemliskuamlı hastalıklar (% 8.3) olduğu saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Üniversite öğrencileri, deri
hastalıkları
ABSTRACT
THE FREQUENT SKIN DISEASES
DIAGNOSED AT UNIVERSITY STUDENTS
The incidence of some skin diseases are
increasing at adolescent and early adulthood
period. The most frequent disease at this period
is acne vulgaris whereas fungal diseases,
dermatitis, dermatosis which are due to stress
and other reasons, oral mucosal lesions and
herpetic lesions of perioral region are also
frequent. In this research we aim to determine
the frequent dermatologic diseases of university
students and 147 female, 74 male, a total of
221 students are included. We questioned the
dermatologic complaints of students, then
examined dermatologically in detail and
registered ages, sexes, findings of the
dermatological examination and dermatological
diagnostic informations. As a result it is found
out that the most frequent diseases are acne
vulgaris
(34.1%),
allergic
and
pruritic
dermatosis (16.6%), fungal diseases ( 13.0%),
and eritamatous-squamous disease (8.3%).
Key words: University students, skin diseases .
Sorumlu Yazar (Corresponding Author):
Uzm. Dr. Yeşim Kaymak, Hoşdere Cad. Şair
Baki Sok. 2/5 06540 Y. Ayrancı/ANKARA
Tel: 0.312.2022733
E-posta: [email protected]
313
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005: 4 (6)
GİRİŞ
GEREÇ VE YÖNTEM
Deri hastalıkları, hemen hemen her
bireyin hayatının bir döneminde
karşılaşabilecekleri
sorunlardandır.
Ancak deri hastalıklarının çoğu, farklı
yaş gruplarında farklı sıklıklarda
izlenmektedir. Allerjik ve viral deri
hastalıkları pediatrik yaş grubunda
daha sık gözlenirken, güneşe bağlı
renk değişiklikleri, benign ve malign
neoplazmalar, deri kuruluğu ve
prüritus erişkin yaş dönemleri için
daha fazla sorun oluşturmaktadır (1).
Çalışmamız 01 Nisan- 31 Mayıs
2005
tarihleri
arasında
Gazi
Üniversitesi (GÜ) Mediko-Sosyal
Merkezi Dermatoloji polikliniğine
başvuran 147’si kız, 74’ü erkek olmak
üzere toplam 221 öğrenci üzerinde
gerçekleştirilmiş olup tanımlayıcı
tipte bir araştırmadır.
Benzer olarak adolesan ve genç
erişkinlik dönemlerinde de bazı deri
hastalıklarının insidansı artmaktadır.
Bu dönemde gençler için en çok sorun
yaratan dermatolojik problem akne
vulgaris olup, mantar hastalıkları,
dermatitler, stres kaynaklı ve kaşıntılı
dermatozlar, ağız yaraları, uçuk gibi
deri hastalıkları da oldukça sık
izlenmektedir (2).
Bu araştırmada, üniversitede okuyan
gençlerde sıklıkla gözlenen deri
hastalıklarını belirlemek amacıyla,
üniversitemiz mediko-sosyal merkezi
dermatoloji polikliniğine başvuran
öğrencilerin dermatolojik problemleri
incelenmiştir.
Çalışmaya katılan öğrencilerin
dermatolojik yakınmaları sorgulanmış, daha sonra detaylı dermatolojik
muayeneleri
yapılarak,
yaşları,
cinsiyetleri, dermatolojik muayene
bulguları ve dermatolojik tanı bilgileri
kaydedilmiştir. Standardı sağlamak
için muayeneler aynı hekim tarafından
yapılmıştır.
Veriler
SPSS
for
Windows 11.0 bilgisayar programı
kullanılarak
değerlendirilmiştir.
Değerler frekans ve yüzde olarak
ifade edilmiştir.
BULGULAR
Çalışmamıza katılan 221 öğrencinin
146’sı (%66.5) kız, 75’i (%33.5)
erkektir. Yaşları 18-23 arasında
değişmekte olup, yaş ortalaması
20.7±1.4’dür.
Çalışmaya katılan öğrencilerin
dermatoloji polikliniğine başvurma
314
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005: 4 (6)
nedeni
olan
yakınmaları
ve
dermatolojik muayene sırasında tespit
edilen diğer deri hastalıkları Tablo
1’de gösterilmiştir. Bazı hastalarda
birden fazla dermatolojik problem
tespit edilmiştir.
Tablo 1. Dermatoloji polikliniğine başvuran öğrencilerde saptanan deri hastalıkları
Hastalıklar (n=252)
%
Hastalıklar (n=252)
%
Akne vulgaris
34.1
Pitriazis simpleks
0.7
Kontakt dematit
8.7
Alopesi areata
0.7
Tinea pedis
7.5
Hirşutizm
0.7
Seboreik dermatit
5.5
Melazma
0.7
Tinea versikolor
4.3
Aft
0.7
Kserozis
3.5
Keratozis pilaris
0.7
Herpes simplex
3.1
Paronişi
0.7
Efelid
2.7
Onikomikoz
0.7
Nörodermatit
2.3
Psöriazis
0.3
İnsect bite
1.9
Pyodermi
0.3
Hiperhidrozis
1.9
Ungius incarnatus
0.3
Postinfeksiyöz Hiperpigmentasyon
1.9
Fronkül
0.3
Saç dökülmesi
1.5
Yanık
0.3
Prüritus
1.5
Androgenetik alopesi
0.3
Pitriazis rozea
1.5
Eritema multiforme
0.3
Numuler dermatit
1.1
Keilit
0.3
Follikülit
1.1
Nevüs
0.3
Verruca vulgaris
1.1
Milia
0.3
Fotoallerji
1.1
Tinea inguinalis
0.3
Ürtiker
1.1
Zona zoster
0.3
Daha sonra bu hastalıklar kendi
arasında bazı alt başlıklar altında
sınıflandırılmış, bu sınıflandırmaya
göre, hastalarda en sık rastlanan
dermatolojik problemler sırasıyla
akne vulgaris (%34.1), allerjik ve
kaşıntılı dermatozlar (%16.6),
mantar hastalıkları (%13.0) ve
eritemli-skuamlı hastalıklar (%
8.3) olmuştur (Tablo 2).
315
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005: 4 (6)
Tablo 2. Öğrencilerde saptanan deri hastalıklarının yapılan sınıflamaya göre dağılımı
Gruplar
Hastalıklar
n=252 Toplam
%
Akne
Akne vulgaris
86
86
34.1
Allerjik ve Kaşıntılı Hastalıklar Kontakt dermatit
22
42
16.6
Nörodermatit
6
Prüritus
4
Numuler dermatit
3
Fotoallerji
3
Ürtiker
3
Eritema multiforme
1
Mantar Hastalıkları
Tinea pedis
19
33
13.0
Tinea versicolor
11
Onikomikoz
2
Tinea inguinalis
1
Eritemli Döküntülü Hastalıklar Seboreik dermatit
14
21
8.3
Pitriyazis rozea
4
Pitriyazis simpleks
2
Psöriazis
1
Pigmentasyon Bozuklukları
Efelid
7
14
5.5
Postinf. hiperpigmentasyon
5
Melazma
2
Viral Hastalıklar
HSV enfeksiyonları
8
12
4.7
Verruca
3
Zona Zoster
1
Saç Hastalıkları
Saç dökülmesi
4
9
3.5
Alopesi areata
2
Hirşutizm
2
Androgenetik alopesi
1
Bakteriyel Hastalıklar
Follikülit
3
7
2.7
Paronişi
2
Pyodermi
1
Fronkül
1
Paraziter Hastalıklar
Insect Bite
5
5
1.9
Tırnak Hastalıkları
Unguis incarnatus
1
1
0.3
Diğer
Kserozis
9
22
8.7
Hiperhidroz
5
Keratozis pilaris
2
Aft
2
Keilit
1
Kompound nevüs
1
Milia
1
Yanık
1
316
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005: 4 (6)
TARTIŞMA
Literatürde üniversite öğrencilerinde
gözlenen
deri
hastalıklarının
araştırıldığı çalışmalardan çok, bazı
spesifik
hastalıkların,
üniversite
öğrencilerinde görülme sıklıklarının
araştırıldığı çalışmalar daha fazla
bulunmuştur.
Ülkemizde yapılan bir çalışmada
spor
akademisi
öğrencilerinde
gözlenen deri hastalıkları araştırılmış,
öğrencilerin en sık tanımladığı
dermatolojik problemler akne vulgaris
(%32.4), kallus (23.7), deri kuruluğu
(%14.4) ve tırnak batması (%12.2)
olurken,
yapılan
dermatolojik
muayene ile %30.9’unda yüzeyel
mantar hastalığı, %26.6’sında kallus
ve %23.7’sinde akne vulgaris tespit
edildiği rapor edilmiştir (3). Jiamton
ve arkadaşlarının çalışmasında 428 tıp
öğrencisinden %51.6’sında ürtiker,
%19.6’sında angioödem öyküsü tespit
edilmiş, bunlardan %93.2’sinin akut,
%5.4’ünün ise kronik
olduğu
bildirilmiştir (4).
Çalışmamızda,
dermatoloji
polikliniğine başvuran üniversite
öğrencilerinde en sık karşılaşılan
dermatolojik problem akne vulgaris
olmuştur. Ülkemizde yapılan başka
bir çalışmada 2657 lise öğrencisinden
615’inde (%23.1) değişik derecelerde
akne tespit etmişlerdir (5). 1980
yılında 12-18 yaşları arasındaki 3131
öğrencide yapılan bir çalışmada
toplam 670 olguda (%21.3) akne
gözlemlediklerini rapor etmişlerdir
(6). Akne vulgaris, ergenlik çağındaki
bireylerin
%80-90’ını
etkileyen
kronik inflamatuvar bir hastalıktır (7).
Her yedi adölesandan birinde akne
gözlendiği, kızlarda 14-17, erkeklerde
16-19 yaşlar arasında sıklığının
arttığı; erkeklerde daha sık ve şiddetli
olduğu bildirilmiştir (2,8). Genellikle
burnun yan taraflarında ve alında
komedonlar (siyah noktalar) ve
beraberinde, uçları açık olmayan çok
sayıda beyaz renkli kapalı komedonlar
bulunmaktadır.
Tıkanmış
folliküllerden, kırmızı papüller ya da
ucu irinli püstüller gelişebilir. Daha
ağır formlarda nodül ve kistler
gözlenebilir. Nodüler ve kistik
aknenin tedavisi diğer formlara göre
daha zor olmakta, ayrıca kişinin dış
görünümünü
de
olumsuz
etkilemektedir. Yüzde yanaklar, çene,
burun ve alın derisi genellikle daha
çok etkilenmektedir. Saçlı deri
tutulmazken, boynun arka kısmı,
göğüs önü ve omuzlarda lezyonlar
sıkça izlenmektedir. Ciddi akneli
hastalarda, kalça, uyluk ve üst kolların
dış taraflarının etkilenmesi oldukça
yaygındır (9). Hastalığın doğal eğilimi
kendiliğinden iyileşmesi yönünde
olmasına rağmen, herhangi bir
hastada
hastalığın
ne
zaman
317
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005: 4 (6)
iyileşeceğini bilmek zordur. Bazı
kadınlarda, mensturasyon başlamadan
yaklaşık 7-10 gün önce, premenstural
alevlenmeler
göze
çarpmaktadır
(9,10). Ayrıca stresin akne ciddiyetini
arttırdığı da gösterilmiştir (11).
Çalışmamızda
allerjik-kaşıntılı
dermatozlar ve mantar hastalıkları,
akneden sonra en sık karşılaşılan
dermatolojik
problemler
olarak
saptanmıştır.
Allerjik-kaşıntılı
dermatozlar arasında kontakt dermatit
ilk sırada yer almıştır. Shenefelt’in
çalışmasında
ise
üniversite
öğrencilerinin %3.1’inde allerjik
kontakt dermatit, %2.3’ünde irritan
dermatit saptanmıştır (12). El
üzerlerinde ve kullanılan makyajbakım ürünlerine karşı yüz ve göz
çevresinde
gelişen
dermatitler,
özellikle genç yaştaki bayan hastalar
için sorun oluşturmaktadır. El
ekzemasında sabun, deterjan gibi
temizlik malzemeleri primer suçlanan
ajanlardır. En belirgin bulgu kaşıntı
olmakla
birlikte,
bilateral
el
dorsallerinde
kuruluk,
eritem,
deskuamasyon ve skuamlar, ileri
olgularda vezikül ve likenifiye plaklar
izlenmektedir. Ellerin gereğinden
fazla yıkanmasından kaçınılması,
pH’sı deriye uygun sabun ve
deterjanlar tercih edilmesi, eldiven
kullanılması
ve
ellerin
sıkça
nemlendirilmesi önerilmelidir. Benzer
bir klinik tablo izlenen yüz ve göz
318
çevresi ekzemalarında ise, suçlanan
ürünün kullanımının kesilmesi ve test
edilmiş, allerjik yan etkisi olmayan,
kaliteli ürünlerin tercih edilmesi
önerilmelidir (13).
Mantar hastalıklarının da, üniversite
öğrencilerinde oldukça sık saptandığı
çalışmamızda, en sık ayak mantarı
(tinea pedis) tespit edilirken, tinea
versikolor ve vücut mantarları onu
takip etmiştir. Özellikle yurtta kalan,
spor yapan ya da ayak bakımına
yeterince dikkat edemeyen gençlerde
tinea pedis sıkça rastlanmaktadır.
Klinik olarak ayak parmak aralarında
kaşıntı, soyulma, ayak tabanında
pullanma, kuru skuamlar ve küçük
veziküller görülebilmektedir. Aşırı
terleten ayakkabı ve çorap giyme
alışkanlığı, ayakların yüzme, duş gibi
nedenler ile sürekli ıslak ve nemli
kalması bu yaş grubundaki bireyler
için
hastalığın
bulaşımında
kolaylaştırıcı etmenlerdir (14). Bir
çalışmada yüzme kursuna kayıtlı,
üniversite
havuzuna
giden
öğrencilerin, yapılan muayene ve
tetkiklerinde, kursa ilk başladıkları
gün %13.2’sinde, 12. ders gününde
ise %22.2’sinde ayak mantarı
saptanmıştır (15). Korunmak için
gençlere
mümkün
olduğunca
ayaklarının hava almasını sağlayacak
ayakkabılar
giymeleri,
pamuklu
sentetik olmayan çorapları tercih
etmeleri, ayaklarını yıkadıktan sonra
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005: 4 (6)
özellikle parmak aralarını çok iyi
kurulamaları önerilmelidir (14).
Dermatofitlerin gövde, yüz ve
ekstremitelerde
yaptıkları yüzeyel
mantar enfeksiyonları, genel olarak
vücut mantarı (tinea corporis),
kasıklarda ve özellikle uyluk üst-iç
yüzlerinde yerleşenler ise kasık
mantarı (tinea inguinalis) olarak
bilinmektedir. Klinik olarak, kaşıntılı,
aktif kenarında eritem, skuam, papül
ve
vezikül
gösteren
plaklar
izlenmektedir (14).
Vücut mantarının bir türü olan
tinea versikolor ise genelde göğüs,
sırt, boyun ve üst kollarda gözlenen,
epidermisin kronik yüzeyel fungal
enfeksiyonudur. Yüzeyinde ince
skuam içeren, açık kahverengi
tonlarda maküller, yama tarzı
lezyonlar ya da hipopigmente
maküller ile seyretmektedir (14).
Özellikle genç erişkinlerde, yaz
mevsiminde,
sıcak
ve
nemli
iklimlerde daha sık izlenmektedir.
Havuz, duş gibi nemli ortamlar
bulaşımını
kolaylaştırmaktadır.
Hastalığa ‘Malassezia furfur’ adlı
maya benzeri bir organizmanın neden
olduğu
düşünülmektedir.
Bu
organizma normal cilt florasında
bulunduğu için, bulaşıcı değildir ve
nüks oranları yüksektir. Ergenlik
dönemi
öncesinde
hemen
hiç
görülmeyen hastalık, 40 yaşın
üstündekilerde nadir gözlenmektedir.
Tedavisinde
antifungal
ajanlar
kullanılmaktadır (16).
Üniversitede okurken, bir çoğu
ailelerinden ayrı, maddi zorluklar
yaşayan ve ders çalışmak zorunda
olmanın stresi altındaki pek çok
gencin
dermatolojik
problemleri
olabilir. Öğrencilerin sağlıkla ilgili
problemlerinde ilk başvurdukları yer
genellikle üniversite mediko-sosyal
merkezleridir. Bu durumdaki bir
gencin sorunları hekim tarafından
dikkatlice dinlenmeli ve özenli
muayene
edilmelidir.
Tedavisi
yapılırken,
öğrencinin
içinde
bulunduğu sosyal şartlar göz önünde
bulundurularak, yardımcı olunmaya
çalışılmalıdır.
KAYNAKLAR
1. Oruk Ş, İlter N, Atahan ÇS, Gürer
MA. Çocuklarda Dermatolojik
Problemler. T Klin Dermatoloji
2002; 12: 1-4.
2. Purvis D, Robinson E, Watson P.
Acne prevalence in secondary
school
students
and
their
perceived difficulty in accessing
acne treatment. N Z Med J
2004;117 (1200): U1018.
3. Gündüz K, Türel A. Celal Bayar
Üniversitesi
Spor
Akademisi
öğrencilerinde
saptanan
deri
belirtileri.
TÜRKDERM
1999;
33(4): 246-249.
319
TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2005: 4 (6)
4. Jiamton S, Swad-Ampiraks P,
Kulthanan K, Suthipinittharm P.
Urticaria and angioedema in
Siriraj medical students. J Med
Assoc Thai 2003; 86(1): 74-81.
5. Aktan Ş, İnanır I, Şanlı B, Uz N.
Lise
öğrencilerinde
akne
prevelansı: Epidemiyolojik bir
çalışma.
TÜRKDERM
1999;
33(1): 37-39.
6. Tunalı Ş, Tokgöz N, Özcan A,
Bingül Ö, Kan İ: 12-18 yaş
gruplarında
akne
vulgaris
prevalansı. VIII. Ed.: Bingül Ö,
Palalı Z, Tunalı Ş. Ulusal
Dermatoloji
Kongresi
Kitabı.
Bursa,
Uludağ
Üniversitesi
Basımevi 1982; 673-687.
7. Healy E, Simpson N. Acne
vulgaris. BMJ 1994;308:831-3.
8. Cunliffe
WJ,
Simpson
NB.
Disorders of the sebaseous
glands. Eds.: Champion RH,
Burton JL, Burns DA, Breathnoch
SM. In: Textbook of Dermatology.
6th edition.Blackwell Science;
1998. p. 1927-1984.
9. Marks R. (çeviri: Serhat İnalöz)
Roxburgh’un Sık Görülen Deri
Hastalıkları. 17. baskı. İstanbul:
Nobel Tıp Kitapevleri; 2004. p.
149-170.
10. Williams
M,
Cunliffe
WJ.
Explanation for premenstrual
acne. Lancet 1973; 2:1055-1057
11. Chiu A, Chon SY, Kimball AB.
The response of skin disease to
320
stress, changes in the severity of
acne vulgaris as affected by
examination
stress.
Arch
Dermatol 2003; 139(7): 897-900.
12. Shenefelt
PD.
Descriptive
epidemiology of contact dermatitis
in a university student population.
Am J Contact Dermat 1996; 7(2):
88-93.
13. EH
Aydemir.
Psikokutan
dermatozlar. Ed.: Tüzün Y,
Kotoğyan
A,
Aydemir
EH,
Baransü O. In: Dermatoloji. 2.
baskı.
İstanbul:
Nobel
Tıp
Kitapevleri; 1994. p. 717-720.
14. Aksungur VL, Acar MA. Deri
Sorunlarında Basamak Basamak
Tanı ve Öneriler. Adana: 5G
Matbaacılık; 1999. p. 232-235.
15. Bolanos B. Dermatophyte feet
infection among students enrolled
in swimming courses at a
university pool. Bol Asoc Med P R
1991; 83(5): 181-184.
16. Reeves JRT, Maibach HI. (çeviri:
Şiirsel
Taş).
Resimli
Klinik
Dermatoloji. 3.baskı. İstanbul:
Asır Matbaacılık; 2001. p. 242246.