Oda Meclisi
advertisement
İ S T A N B U L TİCARET ODASI YAYINLARI Cumhuriyetin 50 nci Yıldönümünde İstanbul Ticaret Odası HÜSNÜTABİAT MATBAASI ! s t a n b u I — 1 9 7 4 GÎRÎŞ Bu kitabın hazırlanmasında, Odamızın ve faaliyetlerinin tanıtılması ve memleketimizin kalkınmasına katkısının ortaya konulması amacı güdülmüştür. Bu amaçla birinci bölümde, önce memleketimizin Cumhuri­ yet dönemindeki gelişmesi hakkında kısa açıklamalarda bulunul­ muş, bilahare Odamızın durumunu gözler önüne sermek için, İstanbul'un ekonomik durumu ile yurt ekonomisi içindeki önemi belirtilmeye çalışılmıştır. ikinci bölümde ise, faaliyet konularına göre yapılan a y m m içinde, bazen kronolojik sıraya göre, bazen önem sırasına göre bazı misaller verilmiştir. Şüphesiz bu misaller Odanın bütün faaliyet ve çalışmalarını yansıtmamaktadır. Esasen bunların hepsini, kısa bir süre içinde hazırlamak zorunluğunda olduğumuz bu kitap çerçevesi içinde göstermeye imkân ve gerek yoktur. Bu bölümde verilen misal ve rakamlar genellikle Cumhuriyet döneminin başlangıcı ile içinde bulunduğumuz son senelerdeki faaliyet ve çalışmaları yansıtmaktadır. Böylece bir mukayese im­ kânı verilmeye çalışılmıştır. • ATATÜK.K'ÜN İKTİSADÎ GÖRÜŞLERİ ^ Fertlerin inkişafına mani olmamak, onların her noktaî nazardan olduğu gibi, bilhassa iktisadî sahadaki hürriyet ve teşebbüsleri önünde devlet kendi faaliye­ tiyle bir mani vücuda getirmemek demokrasi prensip­ lerinin en mühim esasıdır. ^ İktisaclen zayıf bir millet fakrü sefaletten kurtulamaz; Kuvvetli bir medeniyete, refah ve saadete kavuşamaz; İçtimaî siyasî felâketlerden yakasmı kurtaramaz. ® Yeni Türkiye Devleti, cihangir bir devlet olmayacaktır Fakat Türkiye Devleti îtisadî bir devlet olacaktır. ® Askerî zaferlerimizle mağrur olmıyalım, yeni ilim ve İktisad zaferlerine hazırlanahm. ® îlim bakımından, maarif bakımından, iktisadiyat bakım'indan mücadelelerimize devam edeceğiz ve eminim bunda da muvaffak olacağız. Fabrikacı olacağız, sanat­ kâr olacağız. Bundan sonra zihnimizi hep buna hasre­ delim. • Menabii tabiiyesi bize kâfi olan mukaddes vatanımızı ziraat, sanayii ve maden sahasında muassır devletler seviyesine irtifa ettirmedikçe, millî mücadelemiz hitam bulmayacaktır. • Siyasî, askeri muzafferiyetler ne kadar hüyük olursa ol­ sun iktisadî zaferlerle taçlanmadıkça elde edilen zafer­ ler devam edemez. Az zamanda söner. • Bence halk devri, iktisad devri demektir. Denilebilir ki hiç bir şeye muhtaç değiliz, yalnız bir tek şeye çok ihtiyacnuiz vardır; çalışkan olmak. • Ekonomik kalkınma, Türkiyenin hür müstakil, daima daha kuvvetli, daima daha refahlı, Türkiye idealinin bel kemiğidir. • Milli iktisat yolunda emin olarak ve emniyet vererek kati ve radikal adımlar atarken esas programımızın ilham ettiği umumî tedbirleri tercih etmek en doğru yol­ dur. El ele, omuz omuza vererek devletin iktisat içinde yorgunluğunu azaltmak ve muvaffakiyet zamanını kı­ saltmak tek çaredir. • Türk Milleti bütün tarihinde haiıp meydanlarında bir çok zafer taçlan giymiştir. Bundan daima müftehir olacaktır. Ancak bu mefharet tacını daha çok tezyit ederek milletin başında tutabilmek için diğer bir saha­ da behemahal muvaffak olmak lâzımadır. O da İktisadî sahadır. • Bir milletin kültür seviyesi, üç sahada; devlet, fikir ve ekonomi sahalarındaki faaliyet ve başarıları neticele­ rinin hasılasile ölçülür. B Ö L Ü M (I) T ü r k i y e ' n i n Ekonomik Gelişnnesi ve İstanbul'un Önemi I — 1923 - 1973 DÖNEMİNDE TÜKK EKONOll/IÎSİNİN GELİŞMESİ 1, Genel Olarak : Kurtuluş savaşı nedenile, Türkiye diğer bir çok ülkelere na­ zaran kalkınma hamlesine çok ağır şartlar altında girmek duru­ munda kalmıştır. Üstelik Cumhuriyetin ilk kuruluş yıllarında önemli miktarlarda dış borç ödenmiş, oysa yeni borçlanmaya gidi­ lememişti. Bu yıllarda Türkiye'nin millî geliri içinde dışticaret hacmi, %15 20 dolaylarında idi. (1) İhraç mallarımız dış pazarlarda uygun fiatlarda satılırken, sanayi mamullerinin tamamı ithal yolu ile karşılanıyordu. Ancak büyük krizin dışticareti aksatması üzerine yerli sanayiin gelişti­ rilmesi ihtiyacı kendini kuvvetle hissettirmiştir. Bu cümleden olarak sanayi plânlan hazırlanmış ve iktisadî devlet teşekkülleri kurulmaya başlamıştır. Böylece kuruluş yılları diyebileceğimiz 1923 - 1938 döneminde, sanayi ve inşaatın millî gelir içindeki payı %10 dan %16 ya yükselmiş, ancak nüfusun ÇY 80 i tarımda çalış­ maya devam etmiştir. . • 1935 - 1945 arasındaki savaş yılları piyasada darlık ve enflas­ yon yılları olmuştur. Ancak Türk ekonomisi İkinci Dünya Sava­ şından, bütün dış borçlarını ödemiş, önemli miktarda altın ve döviz rezervi yapmış olarak çıkmıştır. Bununla beraber Dünya piyasalarında yatırım malları talebinin yüksekliği ve yabancı ül­ kelerin yaygın bir para ayarlaması hareketine girişmeleri nedenile, 1950 yıllarına kadar, eldeki fonlar yatırıma yöneltilememiştir. 1950 den sonra, ithalât imkânlarının artması, dış yardımlar, tarımda makineleşme, tabiat şartlarının müsait oluşu ve uygun dünya konjonktürü nedenile, hızlı bir gelişme içine girilmiştir. An(1) DPT. Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı cak 1955 yıllarına doğru ekilebilen toprakların sınırlarına yan­ lışı ile darboğazlar kendini göstermiş ve ortaya çıkan enflasyon dış ödemeler dengesi açıklarının büyümesine yol açmıştır. Böy­ lece dış ticaret alanındaki liberasyon uygulaması tahdit ve kont­ rollü bir sisteme dönüşmüştür. Bu durum 4 Ağustos 1958 de uy­ gulanan istikrar politikasına kadar sürmüş ve bu tarihte yapılan devalüasyon ile ekonominin tekrar dengeye gelmesi için olumlu bir adım atılmıştır. 1962 yılından sonra girilen plânlı kalkınma döneminde, eko­ nomi büyük aşamalara sahne olmuştur. Fert başına gelir bu dö­ nemde 243 $ dan 364 $ a yükselmiş büyüme hızı ortalama 7 civa­ rında belirlenmiştir. 1962 yılında gayrısafi yurt içi hasıla içinde tarım gelirinin payı dikkate değer ölçüde düşürülürken, Sanayi ve hizmetlerin payında yükselme sağlanmıştır. Öte yandan, plânlı dönemde yatırımların G. S. M. H. ya ora­ nı 1962 de 15.1 iken 1972 de %21 e yükseltilmiştir. İmalât sana­ yiinin yapısında da olumlu gelişme meydana gelmiştir. Bu dönemde fert başına tüketim sürekli olarak artarken, dışticaret hacmi de hızlı bir gelişmeye sahne olmuştur. Bu kısa genel açıklamalardan sonra, Türk ekonomisinin son elli yıl içindeki gelişme durumunu ortaya koyabilmek için bazı göstergelerden faydalanmak yerinde olacaktır, 2, Bellibaşh Bazı Göstergelerle Elli Yıllık Gelişme : Ekonomik gelişmeyi yansıtan en önemli göstergelerden biri, şüphesiz kalkınma hızıdır. Bilindiği gibi, bu hız gayrı safi millî hasılanın artış oranını ifade etmektedir. 1927 ilâ 1961 yılları arasındaki dönemde millî gelirin geliş­ mesi aşağıdaki tablodan görülebilir. TABLO — 1 — MJlli Gelir, adam başına gelir ve tarımsal (1938 =: 100) Milli gelir A d a m başına gelir Tarımsal üretim Kaynak : üretim 1927 1938 1945 1950 1958 1961 53 100 77 121 213 226 65 100 69 101 129 125 57 100 74 116 199 205 DPT, Birinci Beş yıllık Kalkınma Plânı, Sh. ^ Bu Tablo'dan anlaşılacağı üzere millî gelirdeki artışın büyük bir kısmı hızlı nüfus artışı tarafından emilmiş ve nüfus başına milli gelirde önemli bir gelişme olmamıştır. 1963 - 1967 yılları arasında Türkiye'de kalkınma hızı, plân hedefi olan %7 ye ulaşamamış ve %6.7 de kalmıştır. Bu dönem­ de de %2.5 un üzerindeki nüfus artışı nedenile gerçek kalkınma hızı %4 civarındadır diyebiliriz. 1968 - 1971 döneminde de brüt kalkınma hızı ortalam.asmm %6.9 civarında belirlendiğini görü­ yoruz. Kalkınmanın diğer bir ölçüsü, sektörlerin millî gelir içinde­ ki nispî önemidir. Bu açıdan tarım sektörünün nispî öneminin gittikçe azaldığı söylenebilir. TABLO ^ 2 — Millî Gelir İçinde Tarım, Sanayi ve Hizmetler Tarım Sanayi Hizmetler Millî gelir Kaynak : 1927 1938 1948 1950 1958 1961 67 10 23 100 48 16 36 100 53 14 33 100 52 16 32 100 44 22 34 100 42 23 35 100 DPT, Birinci Beş yıllık Kalkınma Plânı Sh. 9 Yukarıdaki Tablo 2 nin gerçek durumu doğru olarak akset­ tirdiği iddia olunamaz, ancak zaman içinde meydane gelen geliş­ me açısından bir anlam taşıyabilir. Söyle ki, gerek sıhhatli bilgile­ rin derlenmesi, gerekse sektörler arası sınır bakımından, farklı telakkiye göre farklı sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Gerçekten gü­ nümüzde yapılan bazı hesaplamalar sanayi sektörünün millî ge­ lir içindeki payının 1971 yılında bile %20 oranını bulmadığını göstermektedir. Birinci ve İkinci Plân dönemi içindeki sektörler arası dağılımı aşağıda Tablo 3 ten izlemek mümkündür. TABLO — 3 — SEKTÖRLERİN GSMH İCİNDEKİPAYLARI (%) Tarım Sanayi Hizmetler Kaynak : 1963 1967 1971 35.7 14.6 36.4 30.2 16.7 38.6 26.2 17.1 39.0 DPT, Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Plânı, Sh. 9 •Nüfusun-sektörler arasr dağılımma gelince, 1923 ten bu yana tarıma dayalı nüfusta bir azalma temayülü görülmektedir. 1962 yılında çalışan nüfus içinde tarımın payı % 77 iken, 1972 de bu oran %6'5 e düşmüştür. Buna karşılık, söz konusu dönemde sanayi ve hizmetlerin payı sırasile %8.3 den %11.3 e ve %13.9 dan %2-2.7 ye yükselmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında, daha doğru bir ifade ile 1927 yı­ lında %10.6 olan okuryazar oram, 1950 yıhnda %33.6 ya, 1960 da %40.1 e, 1965 de ise %48.7 ye yükselmiştir. Kentleşme hareketleri 1923 - 1950 arasında zayıf kalmıştır. Bu tarihten sonra kırsal alanlardan şehirlere doğru hızlı bir akın görülmektedir. TABLO — 4 — KIRSAL NÜFUSUN TOPLAM NÜFUS İÇİNDEKİ DEĞİŞMELERİ (1927 - 1960) (1000 kişi) YILLAR 1927 1935 1940 1945 1950 1955 1960 Kajmak : Toplam Nüfus Kırsal Nüfusun Toplam Nüfusa oranı 13.648 16.158 17.821 18.790 20.947 24.065 27.830 82.2 80.1 79.0 78.7 78.2 74.4. 71.3 - DPT, Birinci Beş Yıllık Kalkınma Plânı. Sh, 7 Yukarıdaki Tablo, 1960 yılma kadar olan şehirleşme hareke­ tini yansıtmaktadır. İkinci Plân döneminde yapılan yeni çalış­ malar ise biraz daha değişik sonuçlara ulaşmaktadır. Bu sonuçlar aşağıdaki tabloda verilmiştir. TABLO — 5 — KIRSAL NÜFUSUN T O P L A M NÜFUS İÇİNDEKİ DEĞİŞMELERİ (1950 - 1970) (Bin kişi) YILLAR 1950 1955 • 1960 1965 1970 Toplam Nüfus 20.947 24.065 27.755 31.391 35.667 Kırsal Nufııs 17.075 18.639 20.447 22.009 22.861 Nüfusa 81.5 77.5 73.7 70.1 64.1' Bu tablodan, 1960 yılında kırsal nüfusun toplam nüfus için­ deki oranının % 73.7 iken, 1970 yılında %64.1 e düştüğü görül-^ mektedir. Bununla beraber mutlak değer olarak kırsal nüfus, 1960 da 20.4 milyon. kişiden, 1970. yılında 22.9 milyon kişi dolay­ larına yükselmiştir. Türkiye'de harcama akımlarında görülen değişikliklerin de incelenmesi konumuz bakımından önem taşımaktadır. 1962 yılı­ na kadar, ortalama tüketim eğilimi %89 civarında kalmıştır. Bu nispetin 1967 yılında %82.8 e ve 1972 de de %80.4 e düştüğünü görüyoruz. Bu durum, Türkiye'de millî gelir artışına paralel bir şekilde tüketim harcamalarının da mutlak miktarlar olarak art­ tığını, fakat millî gelirin tüketime ayrılan bölümünün azalmakta olduğunu göstermektedir. Millî gelir içinde yatırım harcamalarının payı artma eğili­ mindedir. Bu pay 1950 yılında %9 iken, 1962 de %15.1 e 1967 de ^ 18.4 e ve 1972 de de 21.0 a yükselmiştir. Diğer taraftan Birinci Plân döneminde marjinal iç tasarruf oranı %32.0, İkinci Plân döneminde ise %25.7 olmuştur. Birinci plânda sabit sermaye - hasıla oranının ortalama 2.6 olacağı tahmin edilmiş ve bu oran gerçekleşmiştir. İkinci plân döneminde bu oranın 3.0 dolaylarında kaldığı tahmin edilmekte­ dir. 1923 den bu yana ithalât ve ihracatımızda meydana gelen gelişmeler aşağıdaki tabloda, gösterilmiştir. 4 Ağustos 1958 ta­ rihinde yapılan devalüasyon ve istikrar programı tatbikatına baş­ landıktan sonraki devrede, 1962 den itibaren plânlı kalkınma, ça­ balarının da tesiri ile dışticaretimizde önemli gelişmeler olmuş­ tur. 1970 devalüasyonundan sonra dışticaretimizin yeni bir atılım yapmış olduğunu görüyoruz. Ancak, 1930 - 1946 dönemi hariç, dışticaret dengesi Cum­ huriyetin kuruluşundan beri gittikçe büyüyen bir şekilde açık ver­ miştir. Bu açığın nedeni, ithalâtta meydana gelen artışlara, ih­ racatımızın yeterince ayak uyduramaması olmuştur. Bu açıklar, dış yardımlarla ve son senelerde işçi dövizleri ve turizm gelirlerile kapatılmaya çalışılmıştır. Diğer taraftan, ihracatımızın bünyesel gelişmesi istenen öl­ çüde olmamıştır. 1923 yümda sanayi mamulleri ihracatımızın genel ihracat içindeki payı %8.6, 1939'da %4.3, 1950'de %14 iken, bu oran günümüzde %27 dolaylarındadır. Ancak gerçek anlamda sınaî mamullerin, ihracat toplamı içindeki payının %20 nin al­ tında olduğunu belirtmekte yarar vardır. TABLO — 6 — TÜRKİYE'NİN DIŞ TİCARETİ (1000 $) YILLAR İTHALAT İHRACAT 1923 1939 1950 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 86.871.5 92.497.6 285.664.0 468.185.8 507.204.5 619.447.1 687.616.2 537.396.8 571.952.9 718.269.0 684.669.0 770.451.0 753.919.0 885.780.0 1.088.221.0 1.562.600.0 50.789.7 99.647.2 263.423.8 320.730.3 346.730.0 381.197.5 368.086.8 410.771.3 463.738.0 490.508.0 522.667.0 496.369.0 536.834.0 588.520.0 676.601.0 885.100.0 Kaynak : AÇIK — — — — — — — — — — — — — 36.081.8 7.149.6 22.240.2 147.455.5 160.474.5 238.249.6 319.529.4 126.625.5 108.214.9 227.761.0 162.002.0 274.082.0 217.085.0 297.260.0 411.620.0 677.500.0 1. D.P.T., Kalkman. Türkiye. 1969 2. İstanbul Ticaret Odası Mecmuası İthalâtımızın bünyesine gelince, Türkiye'nin ithalâtında, ham maddeler daima önemli bir yer işgal etmiş, tüketim maddeleri­ nin payı gerilerken, yatırım mallannm payı yükselmiştir. Dışticaret kıymetinin GSMH. ya oranı istenen düzeye ulaşa- Yıllar 19^8 1950 1960 1970 (2) TABLO — 7 — İTHALATIN BÖLÜNÜŞÜ (2) (% Olarak) Yatırım Malları Ham Maddeler 41 46 52 47 33 33 38 49 Prof. Dr. Halûk Cillov, Türkiye Ekonomisinin ret Odası Mecmuası özel sayısı. 1973 Tüketim Maddeleri 26 21 10 4 50 yılı, İstanbul Tica­ mamış bulunmaktadır. 1950 - 1953 yılları arasındaki dışa açılma politikası nedenile, %15 - 18 arasında değişen bu oran, 1958 yılın­ da %4.1 e kadar düşmüş ve 1960 dan sonra ise istikrarlı bir şekil­ de artmaya başlamıştır. 1972 yılında dış ticaret kıymetinin GSMH ya oranı %16 civarında olmuştur. (3) II. İSTANBUL'UN EKONOMİK DURUMU Gerek Osmanlı İmparatorluğu idaresi sırasında, gerekse Cumîıuriyet döneminde İstanbul, iktisadî yönden memleketimizin en önemli bir şehri olmuştur. Bu üstünlüğün başta gelen nedenini tstanbuFun coğrafî durumunda aramak yerinde olur. Gerçekten İstanbul, Anadolu ile Balkanlar ve Karadeniz ile Ege Denizi ara­ sında bir kilit noktası durumundadır. Diğer taraftan, deniz kara ve hava ulaşımı imkânları İstanbul'un iktisadî gelişmesinde önemli bir etken olmuştur. Bu arada enerji, su vs. gibi diğer alt yapı olanakları da gözden uzak bulundurulmaması gereken bir husustur. Bu faktörler dışında, İstanbul'un uzun yıllar Osmanlı İmpa­ ratorluğunun başkenti durumunda olması, şehrin gelişmesinde büyük bir avantaj sağlamıştır. Nüfus yoğunluğunun ve ülkenin genel nüfusu içindeki İstanbul nüfusunun payının yüksekliği yanında, orta ve yüksek gelirli sınıfın İstanbul'da toplanması şehri bir tüketim merkezi haline getirmiş ve bu durum sınaî ve ticarî faaliyeti kamçılamıştır. Ayrıca İmparatorluk dönemin­ de, sosyal ve kültürel nedenlerle müslüman halkın ticarî faaliyete itibar etmemesi, bu faaliyetin yabancı asıllı azınlıklar ve yabancı uyruklular elinde tekelleşmesine sebeb olmuştur. Yabancıların ve az nbk nüfusun İstanbul'da yoğun yerleşimi şehrin ticarî gelişi­ mini izah eden diğer bir faktör olmuştur. Bu kısa girişten sonra, İstanbul'un ekonomik hayatımızdaki önemini ortaya koyabilmek için aşağıda tarım, sanayi, ticaretve turizm yönünden bazı açıklamalarda bulunmak yerinde olacaktır. 1 — TARIMSAL DUEUM : İstanbul'un büyük bir tüketim merkezi olması nedenile, civar illerde sebze ve meyve ile diğer ürünler üretimi gelişmiştir. Bu (S) Doç. Dr. Erol Manisalı, T. İktisat Gazatesi, 23.8.1973 No. 1049 bakımdan Marmara Bölgesini tüm olarak ele almak, bilahare İs­ tanbul İli ile ilgili bazı verileri belirtmek daha uygun olacaktır. Bölgenin topraklarının faydalanma yönünden bölünüşü şöy­ ledir: — — — — — Ekili, dikili alanlar Nadasa ayrılan toprak Ormanlar Çayırlar, otlaklar Ürün vermeyen yerler % % % % % 28.4 6.7 25.2 25.2 14.5 Ekili alanların büyük bir kısmı (%77.5) tahıla ayrılmıştır. Bölgenin her yerinde tahıl ekiminde buğday başta gelmektedir. Bölgenin bazı illerinde (Bursa, Balıkesir, Sakarya gibi) buğday­ dan sonra ikinci sırayı mısır alır. Türkiye'de Karadeniz Bölgesin­ den sonra en çok mısır bu bölgede yetişir. Tekirdağ, Balıkesir, Bursa, İstanbul'da yulaf ekimi önemli bir yer işgal eder. Edirne'de pirinç yetiştirilir. Bölgede ayrıca bakla ve özellik­ le patates (Sakarya ve Bursa'da) yetiştirilmektedir. Yurt çapında, sebzenin ençok yetiştirildiği yer bu bölgedir. İstanbul şehrinin banliyöleri (Kartal — Maltepe — Bostancı ara­ sı) Yalova ve Bursa ovası en başta gelen sebze üretimi alanıdır. Keten, kenevir ekimi Tekirdağ ve Kırklareli illerinde gelişmiştir. Ekim alanlarının %7 sine yakın kısmında endüstri bitkileri yetiştirilmektedir. Bu bakımdan, şeker pancarı ilk sırayı alır. Şe­ ker pancarını tütün, pamuk, susam, ayçiçeği takip eder. Dikili alanlar içinde bağlar, zeytinlikler, m.eyve bahçeleri de önemli bir yer işgal eder. Türkiye zeytinliklerinin %16 sı bu böl­ gede olup, Ege bölgesinden sonra, ikinci sırayı alır. Zeytinlikler en çok Güney Marmara bölümünde. Samanlı Dağları ile Kapıdağ yarımadasının kuzey rüzgârlarına karşı kapalı alanlarında geliş­ miştir. Bölgenin her yerinde yetişen bağlar, özellikle Trakya'nın Marmara kıyılarında (Mürefte, Şarköy) Kapıdağ yarımadasında, İmroz, Bozcaada'da ve İznik yakınlarında gelişmiş durumdadır. Bölgede meyvecilik, Güney ; Marmara bölümde, bir de İzmit Körfezininin kuzey rüzgârlarına karşı kapah olan kıyılarında ge­ lişmiştir. Bursa istanbul'u besleyen çeşitli ".meyvalaıia -başta gelir. Bursa'da şeftali, Yarımca, Tavşancıl, Sapancada kiraz, vişne vs. gibi meyvalar yetişir. Bölgede Plevne ırkı sığır yetişir. Küçükbaş hayvanlardan kı­ vırcık koyun Güney Marmara bölgesinde yetiştirilmekte (Kara­ cabey Harası) ve üretimin arttırılması için büyük çaba gösteril­ mektedir. İpek böcekçiliği, Bölgede önemli bir yer işgal etmektedir. Bu yönden Bursa ilk akla gelen isimdir, İpek böceği ürününün Tür­ kiye toplamının 1/3 ü Bursa'da elde edilir. Bölge balıkçılık bakımından da ileri durumdadır. Bilhassa Karadeniz'den Marmaraya geçmek isteyen balık sürülerinin top­ lanma yeri olan İstanbul Boğazının kuzey ağzı, sürülerin geçtiği Boğaziçi, Boğazın Marmara ağzı yakmlan balıkçılık yönünden önemlidir ve Türkiye'nin en lezzetli balıklan burada avlanır. Bu meydanda İzmit körfezinin bazı kısımları ile Çanakkale boğazım da zikretm.ek gerekir. Bölgenin bu genel panoramasını göz önüne serdikten sonra İstanbul ile ilgili bazı bilgiler verelim. 1970 Tarım Sayımı sonuçlarına göre; İstanbul'un yüzölçümü 572.202ı hektardır. Toprağın dağılımı ise şöyledir: — Tahıllar 74.229 hektar — Baklagiller 2.350 )) —• Endüstrici Bitkiler 737 — Yağlı tohumlar )) 6.149 — Yumru bitkiler )) 1,994 — Yem bitkileri )) 45 — Nadas . 20.713 » — Sebzelikler • 6.206 » — Meyvelikler )> 4.650 — Bağlar )) 527 — Zeytinlikler » 1.891 — Çayır ve mera 24.488 — Tarım dışı 7) 428.223 Görüleceği üzere, il yüzölçümü içinde ekili ve dikili alan %21 civarındadır. 1927 yılında ise bu oran %6 dolaylarında idi. (4) İstanbul'un yıllık tarımsal üretim değerinin Türkiye tarım üretimi toplamı içindeki yeri %1 civarındadır. Aşağıdaki Tablo­ da 1970 yılındaki tarımsal üretim değeri gösterilmiştir, (4) Bak: İstanbul Belediyesi, 1931 - 32 İstatistik yıllığı TABLO — 7 1970 YILINDA İSTANBUL TARIMSAL ÜRETİM P E Ğ E R Î (1000 TL.) ' TÜRKİYE TOPLAMINA' MABDE BEĞER Hububat ' Bakliyat Sebzeler Sınaî Bitkiler Meyveler Hayvan ve hayvan Ürünleri 138.962.7 7.991.3 119.141.4 79.102.7 30.594.5 0.9 0.8 3.7 0.7 0.3 190.345.8 1.1 TOPLAM 566.138.4 1.0 Kaynak : Y Ü Z B E ORANI T. C. Ziraat Bankası, 1970 Türkiye Tarımsal Üretim D e ­ ğeri Bir fikir verraek bakımından da, aşağıda istanbul ili içindeki tarımsal üretim miktarları gösterilmiş bulunmaktadır. (Tab­ lo — 8) TABLO — 8 — 1970 YILINDA İSTANBUL ÎLI TARIMSAL ÜRETİM MİKTARI (Ton) MABDELER 87.626 15.690 B'uğday Arpa Bakliyat Sebzeler Tütün Pancar Üzüm încir Fındık Zeytin Et hayvanları (1000 baş) Kaynak : ğeri MİKTAR 4.547 134.850 113 6.809 6.750 1.000 547 971 172 T. C. Ziraat Bankası, 1970 Türkiye Tarımsal Üretim De­ istanbul'da hayvansal ürünler üretiminin durumu ise şöyle­ dir (Tablo 9) : TABLO — 9 — İSTANBUL'U A H A Y V A N S A L ÜRÜNLER ÜKETİMİ (1972) ÜEÜN ÇEŞİTLERİ BİRİM MİKTAR Süt Yumurta Yapağı Kıl Büyükbaş hayvan derisi Küçükbaş hayvan derisi Tereyağ reynir Krema Yoğurt Ton Adet Ton Ton Adet Adet Ton Ton Ton Ton 121.116 68.666.000 305 34 262.274 1.575.956 325 1.041 438 86 Kaynak: T. C. İstanbul Vilâyeti Veteriner Başmüdürlüğü Yukarıdaki bölümde de belirtildiği üzere, üretim içinde sebze üretimi başta gelmekte ve bunu tahıl üretimi izlemektedir. 1926 yılında İstanbul'da sebze üretiminin 17.400 ton olduğu nazara alı­ nırsa, sebze üretiminin bu süre içinde ne denli geliştiği kolayca anlaşılır. (5) 2 — TİCAEÎ B U E U M : a) İç Ticaret : Bölgenin gelir ortalaması memleket ortalamasının üzerin­ dedir. Bu nedenle ve nüfus yoğunluğunun yüksekliği, üretim böl­ gesi olması vs. gibi faktörlerin etkisile iç ticaret hacmi çok yük­ sektir. Odamıza bağlı olan üye sayısı 48 binden fazladır. İstanbul'da faaliyet gösteren en kalabalık meslek grubunu 5252 kişi ile in­ şaatçılar ve inşaat müteahhitleri teşkil etmektedir. Bunu 2946 kişi ile madenî eşya grubu, 2288 kişi ile bilimûm müteahhitler izlemektedir. Aşağıdaki Tablo 10 da 1973 yılı başlangıcında sayısı lOOO in üzerinde olan meslek grupları gösterilmiştir. (5) 1st. Ticaret ve Sanayi Odası Umumî Rapor 1926 - 1927 - 1928, Sahife: 342 T A B L O — 10 MİKTAR İTİBARİLE ÖNEMLİ BAZI MESLEK GRUPLARI Adet MESLEK GRUBU İnşaatçılar ve İnşaat Müteahhitleri Madeni Eşya Bilumum Müteahhitler Mensucat Grubu Oto yedek parçaları Hazır elbise ve kürk Nalburiye Kauçuk ve plâstik Kara nakliyatı^ nakliye komisyoncuları ve turizm acenteleri Mefruşat Kimyevî madde 5252 2946 2288 1773 1701 1630 1503 1343 1277 1214 1039 Diğer taraftan İstanbuldaki sermaye şirketlerinin aşağıda Tablo 11 den izlenebilir. durumu T A B L O — 11 — ' : ; , im YILI SONU Î T İ B A M L E tSTANBULDA KURULU SERMAYE ŞİRKETLERİ KURULUŞ T Ü R L E R I , Anonim Şirket Limited Şirket Sermayesi paylara bölünmüş Komandit Şirket Kooperatif Kaynak : ADET 2.242 3.482 9 1.471 İstanbul Bölge Ticaret Müdürlüğü 1971 yılında kentimizde 133 adet anonim şirket ve 164 adet de limted şirket kurulmuştur. 1972 yılı için bu sayı sırasile 543 ve 291 dir. istanbul'da mevcut esnaf ve küçük sanatkârlar dernek ve bir­ liklerinin sayısı, 1972 yılı sonu itibarile sırasile 151 ve 2 dir (6) 1972 yılı başında İstanbul'da mevcut banka sayısı 31'dir. Bu bankaların, Istanbulun muhtelif semtlerindeki şubelerinin sayısı 720 civarında iken, 1973 başında 775 e yükselmiştir. En fazla ban(6) 22 İstanbul Bölge Ticaret Müdürlüğü ka şubesinin bulunduğu ilçe Beyoğlu olup (127), bunu sırasile Eminönü (102), Şişli (98), Fatih (97) ve Kadıköy (76) izlemekte­ dir. Türkiye'deki toplam şube sayısının 3682 olduğu nazara alınır­ sa, İstanbulun bu yönden payının %21 olduğu anlaşılır. (7) Gerçekten, İstanbul'da ticaretin en yoğun olduğu semtler; Eminönü ve BeyoğV.u cihetidir. Büyük çaptaki ticarî ve sınaî fir­ maların merkezlerinin ise, özellikle Fındıklı ve Şişli bölgesinde toplandıkları dikkati çekmektedir. Ayrıca, belirli bazı ticarî faali­ yetlerin belirli bölgelerde toplandığını görüyoruz. Meselâ gıda mad­ deleri toptan ticareti Halicin, Eminönü tarafında yoğunlaşmış, demir ticareti, demir hırdavat ve inşaat malzemeleri toptan ti­ careti de Karaköy yakasında bir araya gelmişdir. Giyim eşyası ticareti se özellikle Beyoğlu ve Eminönün'de ağırlık kazanmıştır. İstanbul'un iç ticaret yönünden önemini ortaya koyabilmek için İstanbul Borsası muamele hacmine bir göz atmakta yarar var­ dır. Halen Türkiye'nin en büyük borsası olan İstanbul Ticaret Bor­ sasının 1971 yılı muamele hacmi 2.873 milyon lira iken, 1972 yılın­ da %28.8 oranında oldukça önemli seviyede bir artışla, 3.699 mil­ yon liraya yükseldiği müşahade olunmuştur. Tyrkiye'de mevcut 51 ticaret borsasının toplam muamele hacminin 15.463 milyon lira olduğu düşünülürse, İstanbul Ticaret Borsasının muamele hac­ minin önemi daha iyi anlaşılır. Diğer taraftan İstanbul İli dahilinde 1970 - 1971 yıllarında, Merkez ve Kadıköy Hallerinde tüketime arzolunan meyve, na­ renciye ve sebzelerin miktarı aşağıda Tablo 12 de gösterilmiştir. TABLO — 12 — HALLERDE TÜKETİME ARZOLUNAN MEYVE VE SEBZE MİKTARI (Kg.) YIL MEYVE 1970 1971 1972 200.142.952 198.865.946 230.178.149 NARENCİYE 2.948.511 3.587.665 2.473.263 SEBZE 184.245.773 196.865.364 167.499.133 1971 - 1972 yıllarında, diğer illerden, kentimize sevkolunan hayvan sayısı sırasile 1.541.614 ve 1.477.362 adettir. (8) 1972 yılında kentimize sevkolunan hayvanların 1.340.311 (7) (8) Kaynak Türkiye Bankalar Birliği Kaynak: İstanbul Ticaret Borsası adedi küçükbaş ve 137.051 adedi ise büyükbaş hayvandır. Muh­ telif bölgelerden getirilen ve canlı satılan hayvanların ağırlık olarak miktarı ise, 1971 yılında 72.435.922 Kg. iken, 1972 de 67.796.057 Kg. a düşmüştür. 1971 ve 1972 yılları için daha detaylı olarak yapılan bir mukayese bu bir yıllık devre zarfında kızıl karaman, karayaka, ot kuzusu, oğlak, boğa, tosun, düve, dana ve malak cinslerinde bir artış olduğunu, diğer cinslerde ise azalış meydana geldiğini ortaya koymaktadır. ithalât bakımından en faal limanımız İstanbul limanıdır İlimiz dahilinde 1970 yılında toplam olarak 9.410.886 Kg. su ürününden 60.258.070 Tl. ve 1971 yılında ise 8.720.234 Kg. su ürü­ nünden 55.843.530 Tl. gelir sağlanmıştır. b) Dış Ticaret: Türkiye'nin dış ticaret hacminde İstanbul, önemli bir yer iş­ gal etmektedir. İthalât bakımından en faal limanımız İstanbul limanıdır. Ancak diğer limanların öneminin artmasıle İstanbul limanlarının ithalâttaki payı, 1952 de %74.7 iken, 1971 yılında bu oran % 34.9 a düşmüştür. İhracat yönünden ise, İstanbul limanının önemi seneler iti­ barile pek değişiklik göstermemiştir. Aşağıdaki Tablo 13 den görüleği üzere, 1952 yılında limanın toplam ihracaattaki payı %20.8 olduğu halde 1971 yılında bu oran %16.7 olarak belirlenmiştir. Ancak, sinaî mamul ihracatı konusunda, İstanbul limanmm önemli bir ınevkide olduğunu söyleyebiliriz. Bunun sebebi de, ku­ rulan ve kurulmakta olan sınaî tesislerdir. Gerçekten, 1970 yılın­ da yapılan devalüasyonun, özellikle sınaî mamul ihracını kamçılamasile, ihracat yönünden limanımızın payı %12.6 dan birden bire %16.7 ye yükselmiştir. Bununla beraber son yılların yatırım­ ları ile İstanbuFun Türkiye'deki nispi ağırlığını kaybetmekte ol­ duğunu da unutmamak gerekir. Mayıs 1971 - Mayıs 1972 döne­ minde, tstanbulda fiilen ihracat yapan firma sayısı 1114 adet ola­ rak belirlenmiştir. (9) Diğer taraftan, 1971 yılında İstanbul Limanında 1.554.370 ton ithal malı başaltılmış ve 160.663 ton ihraç malı yüklenmiştir. İstanbul Limanını dış yükleme boşaltma faaliyetleri 1970 yılma kıyasla %11, ihraç yükü faaliyetlerinde de %74 oranında büyüme göstermiş ve yükler 1898 gemi tarafından taşınmıştır. İstanbul limanından yapılan ithalâtta başta gelen madde­ ler şunlardır: Kahve ve baharat, hayvanı ve nebatî yağlar, kağıt mamulleri, sentetik elyaf, demir ve çelikler, alüminyum, makine­ ler, cihaz ve mekanik aletler, elektrikli makine cihaz ve aletleri, kara nakil vasıtaları aksamı ve parçaları, optik alet ve cihazlar. TABLO 13 Dış Ticaretimizde İstanbul Limanının Payı 1952 1966 1967 1968 1969 1970 1971 İTHALÂT Değer 1000 Ş 415.096 219.495 311.045 340.103 293.792 331.808 379.963 Kaynak : (9) Genel ithalat içindeki % 74.7 44.1 45.0 44.1 39.0 37.5 34.9 İS-IRACAT Genel ihracatDeğer içindeki % (1000 $) 20.8 75.330 11.1 54.559 11.1 57.727 11.7 58.279 13.2 70.933 74.060 12.6 99.238 16.7 İstanbul Ticaret Odası Mecmuası Kaynak İGEME istanbul Limanında yükleme - boşaltma faaliyeti İhracat maddeleri arasmda ise; taze sebze ve meyve, yağlı to­ humlar, tütün, deriler, blister bakır gibi maddeler ve sınaî ma­ muller önemli bir yer tutmaktadır. Yurt kalkınması için gerekli malların daha ziyade İstanbul'­ dan ithalininin çeşitli nedenleri vardır. İlk olarak, İstanbul Tür­ kiye'nin diğer bölgelerine bir çok münakale vasıtasıle bağlanmış­ tır. Üstelik, İstanbul büyük ve küçük sanayiin temerküz ettiği bir şehirdir. Bir ithal malını satın almak üzere, İstanbul'a gelen Anadolu'lu bir toptancı aynı zamanda sınaî mamullerin bir çoğunu da şehrimizden sağlamaktadır. Bu kolaylık ithalâtçıların daha ziyade İstanbul'da toplanmasına yol açmıştır. İstanbul'daki it­ halâtçı firmaların memleketimizin başlıca bölgelerinde distribü­ törleri vardır. Bunlar mahallî ihtiyaçları sağladıkları gibi, bu ih­ tiyaçlar hakkında ana müesseseyi de aydınlatırlar. İstanbul'da halen faaliyet gösteren ithalâtçı firma adedi 7.779 dur. Bu firmaların 5776 sı odamıza, 2002 si İstanbul Sanayi Odasına ve 1 i de İstanbul Ziraat Odasına bağlı bulunmakta­ dır. (10) (10) Kaynak: Ticaret Bakanlığı Değerlendirme Genel Müdürlüğü 3 — SINAÎ DURUM : İstanbul'un ekonomik bünyesinde, sanayi çok önemli bir yer tutmaktadır. Ayrıca İstanbul'daki sanayi faaliyeti yalnız İstan­ bul'un ekonomik bünyesi bakımından değil, aynı zamanda Türki­ ye Sanayii bakımından da büyük bir önem taşımaktadır. İstanbul'daki küçük sanayiin yıllık üretim değeri bilinme­ mekle beraber, şehrimizdeki sanayiin üretim değerinin tüm mem­ leket sanayiinin yarıdan fazlasını teşkil ettiği kesinlikle ifade edi­ lebilir. İstanbul Sanayii'ni büyük ve küçük sanayi olmak üzere iki grupta incelemek yerinde olacaktır. (11) a) Büyük Sanayi aa) Üretim ve Satışlar: İstanbul'da madencilik ve taşocakçılığı, imalat sanayi, elek­ trik, havagazı ve su ile sair sektörleri, kapsayan toplam sanayiin cari fiatlarla üretim değeri 1972 yılında 49.5. milyar Tl. na yak­ laşmış bulunmaktadır. Aşağıda Tablo (14) den anlaşılacağı üze- Yıllar 1951 1952 1953 1954 1958 1959 1960 1965 1968 1967 1968 1969 1970 1971 1972 TABLO — 14 — İSTANBUL SANAYİ ÜRETİMİ Üretim Değeri Cari Fiyatlarla TL. 457.370.000 535.789.000 723.501.000 887.131.000 3.073.019.103 3.667.879.976 4.234.501.783 10.811.087.000 15.182.955.000 19.419.952.000 24.871.119.000 30.242.545.000 37.246.092.000 41.242.000.000 49.465.000.000 (11) Bilindiği gibi yılın fiili çalışma günleri ortalamasına göre muharrik kuvvet kullananlarda 5. kullanmayanlarda 10 kişiye kadar işçi çalıştı­ ranlar küçük sanayici, addetilmekte, bu miktarların üstünde işçi ça­ lıştıranlar ise büyük sanayici sayılmaktadırlar. re, bu rakam 1951 yılmda sadece 475 milyon Tl. civarmda bulun­ makta idi. Sözkonusu dönem içinde toptan eşya fiatları indeksinindeki artışlar nazara alınırsa, reel olarak 1951 - 1972 dönemin­ de İstanbul'da sanayi üretim değerinin 20 misli artış gösterdiği anlaşılır. (1972 de 9 milyar). İstanbul'da 1970 yılında imalât sanayiinin üretim değeri ise 36.7 milyar Tl. olarak gerçekleşmiştir. (Tablo 15). Aynı yüda Tür­ kiye de imalât sanayi üretim değerinin 78,4 milyar Tl. olduğu dü­ şünülürse (12), İstanbul'daki büyük sanayi içindeki imalât sana­ yinin tüm imalât sanayiindeki payının %46.7 olduğu anlaşılır. TABLO — 15 — İSTANBUL SANAYİ ÜRETİM DEĞERİNİN SEKTÖRLERE GÖRE BÖLÜNÜŞÜ (TL.) Sektörler Madencilik ve Taş ocakçılığı İmalât Sanayi Elektrik - havagazı - Su Hizmetler Toplam Kaynak : İstanbul Sanayi Odası 1970 Üretim Değeri (000 TL.) 398.480 36.710.726 123.033 13.853 37.246.092 İstanbuldaki sanayi kuruluşlarının 1972 yılındaki ciroları 51 milyar Tl. m aşmış bulunmaktadır. 1965 yılında bu rakam. 11 milyar Tl. civarında idi. İstanbul Sanayiini, ürettiği mamuller itibarile, genel olarak şöyle smıflandırabiliriz : — Gıda ve içki sanayii —' Dokuma ve giyim sanayii —' Deri ve deri mamulleri sanayii —• Orman ürünleri sanayii — Kâğıt ve basım sanayii —' Kimya sanayii — Petro kimya ve petrol ürünleri sanayii — Çimento, pişmiş kilden ve çimentodan gereçler ve seramik sanayii —' Cam sanayii — Demir dışı metaller sanayii — Madenî eşya sanayii (12) 28 DPT, 1971 Yılı Programı —' —• —> — Makine imalât sanayii Elektrik makinaları ve gereçleri sanajdi Tarım alet ve makinaları sanayii Taşıt araçları imalât sanayii hb) Sanayi Mamulleri İhracatı : 1964 yılında 166.118.002 Tl. olan İstanbul sanayiinin sanayi mamulü ihracatı, 1972 yılında 1 milyar Tl. nm üstüne çıkmıştır, (Tablo 16) Ortalama bir hesapla, toplam sınaî mamul ihracatı içinde, İstanbul'un payı %33 oranındadır. TABLO — 16 — I S T A N B U L S A N A Y I I N I N SANAYİ MAMULÜ İHRACATI YILLAR DEĞER (TL.) 1964 1969 1970 1971 1972 166.118.002 290.706.938 444.484.175 715.398.310 1.004.800.000 Kaynak : İstanbul Sanayi Odası cc) Büyük Sanayi İsletmelerinin Durumu Genel Olarak : Halen İstanbul Sanayi Odasına kayıtlı firma sayısı 3.431 dir. Bu Odamn kurulduğu 1952 yılında ise bu sayı 750 idi (Tablo 17). TABLO — 17 — İSTANBUL SANAYİ ODASI ÜYE SAYISI Yıllar Adet 1952 1955 1958 1968 1970 1971 1972 1973 750 1.907 2.671 2.821 2.934 3.094 3.136 3.431 Bu firmalarm hukukî kuruluş şekli bakımından 1971 ve 1972 yıllan itibariyle dağılımı Tablo 18'de gösterilmiştir. T A B L O — 18 — Î.S.O. na KAYITLI FİRMALARIN HUKUKÎ ŞEKİLLERİ 1971 1972 Ferdi Firma Koli. Şorket Limited Şirket Komandit Şirket Anonim Şirket Kamu teşekkülü ve müesseseleri 1194 830 349 160 592 11 1240 894 356 176 625 11 T O P L A M 3136 3302 Kaynak : İstanbul Sanayi Odası Sermaye Durumu : 1970 - 71 yıllarına ait müseccel sermaye 1970 sonunda; 6.014. 904.715 Tl., 1971 sonu itibarile müseccel sermaye toplamı 6.713.362.098 TL, (Artış oranı %11.6) dır. İstanbul Sanayi Odasına bağlı firmaların sahip oldukları ar­ sa, bina ile makina ve tesisatlar 18 milyarı aşmaktadır. Bu raka­ mın çeşitli sektörlere bölünüşü 1970 yılı itibarile aşağıda (Tablo 19) gösterilmiştir. T A B L O — 19 — İSTANBUL SANAYİ ODASINA BAĞLI FİRMALARIN SABİT SERMAYE DURUMU (000 TL.) SEKTÖRLER Madencilik ve taş Ocakçılığı İmalât sanayi Elektrik ve Havagazı Hizmetler Toplam Kaynak : 1970 ARSA VE MAKİNA VE BİNA TESİSAT TOPLAM 54.689 4.955.165 148.512 12.326.133 203.201 17.281.298 128.584 4.293 625.453 9.648 754.037 13.941 5.142.731 13.109.746 18.252.477 ; İstanbul sanayi Odası Yıllar itibarile gerçekleşen sınaî yatırımlar ise Tablo 20 ele belirtilmiştir. Bu Tablodan anlaşılacağı üzere, gerçekleştirilen yatırımlar bakımından, Türkiye içinde İstanbul'un payı %35 ci­ varındadır. Ancak bu payın son senelerde plân hedeflerine uygun olarak azaldığını görüyoruz. Gerçekten 1972 yılında memleketi­ mizde gerçekleştirilen 14 milyar liralık sınaî yatırımın 3.5 milyar liralık kısmı İstanbul'da yapılmıştır. T A B L O — 20 — GERÇEKLEŞEN SINAÎ YATİRİMLAR VE İSTANBUL'UN PAYI (000 TL.) YILLAR TÜRKİYE İSTANBUL 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 971.919 1.303.967 1.641.583 1.817.898 2.227.845 3.033.508 3.156.000 3.534.000 2.766.900 3.543.400 4.207.900 4.958.000 6.153.700 7.660.200 9.590.800 14.252.300 % 35.1 36.7 39.0 36.6 36.2 39.6 32.9 24.7 istihdam Durumu : İstanbulda büyük sanayi kesiminde çalışan işçi ve personel sayısı 1972 yılında yarım milyona yaklaşmıştır. Bu sayı Türkiye'­ de sanayi sektöründe çalışanların %29.5 nu teşkil etmektedir. (Tablo 21) TABLO — 21 — S A N A Y İ D E İSTİHDAM YILLAR ISTANBUL 1965 1970 1972 190.919 384.902 449.000 Kaynak : TÜRKİYE 1.074.000 1.402.000 1.520.000 İstanbul Sanayi Odası 1970 yılında, İstanbul'da sanayi kesiminde çalışan 384.902 ki­ şinin 362.661 i imalât sanayiinde istihdam edilmiştir. Kuruluş yeri: İstanbul ili dahilinde sanayi işyerlerinin yoğunlaştığı ilçeler Zeytinburnu (524 adet), Şişli (520 adet) Eminönü (512 adet) veBeyoğlu (445 adet) dur. Büyük fabrikalar ise özellikle Ankara As­ faltı üzerinde, Bakırköy ve Şişli .semtlerinde dikkati -çekmektedir. b) Küçük sanayi : Odamıza bağlı küçük sanayicilerin toplamı 2742 adettir. 1955 yılında bu sayının 273 olduğu nazara alınırsa, 1955 -1973 dönemi içinde Odamıza bağlı küçük sanayicilerin adedinin 10 misli art­ mış olduğu anlaşılır (13). Küçük sanayicilerin büyük çoğunluğu plâstik sanayi dalında faaliyet göstermektedir. Bu daldaki firma sayısı 533 tür. İkinci sırayı 312 adetle madenî eşya sanayii almakta ve bunu sırasıyla baskı ve cilt sanayii (292 adet), örme sanayi (204 adet), kimya sanayi (180 adet) ve döküm sanayii (179 adet) izlemektedir. Oda­ mıza bağlı küçük sanayicilerin durumu aşağıdaki tablo'da göste­ rilmiştir. Bu tablodan anlaşılacağı üzere, ele alman devre zarfın­ da adet itibarile en fazla gelişme gösteren sanayi kolları, plâstik sanayii, örme sanayii, baskı ve cilt sanayii, kimya sanayii, madenî eşya sanayii ve döküm sanayii olmuştur. (Tablo — 22) <13) Not: 1925 yılında Odamıza bağlı tüm sanayicilerin adet oluşu ise oldukça ilgi çekicidir. toplamının 2 7 TABLO — 22 — İSTANBUL TİCARET OBASINA B A Ğ L I KÜÇÜK SANAYİCİLER İŞKOLLARI 1950 - 55 Gıda sanayii İplik sanayii Dokuma sanayii Örme sanayii Konfeksiyon sanayii Boya, apre ve emprime sanayi Jüt ve amyant san. Halı ve hasır san. Döküm sanayii Madeni Eşya sanayii Hadde sanayii Çeşitli metal san. Montaj ve tamir atölyeleri Elektrik malzemesi imali elektrik cihaz montaj tamir atölye. Kaplama sanayii Sıhhi ve fenni tesisat Ağaç sanayi Toprak sanayii Taş ocakları ve maden istihracı Cam ve porselen eşya sanayii Kâğıt ve mukavva san. Baskı ve cilt san. Kimya sanayii Sabun ve temizlik malzemesi sanayii Plâstik Sanayii Kauçuk sanayii Deri Sanayii Film ve fotoğraf sanayii Suni diş sanayii Müteahhitler I960. 1970 1973 Eylül 12 2 20 15 9 34 10 45 47 27 60 26 78 178 73 65 27 88 204 99 5 19 3 31 6 2 179 312 48 58 3 30 4 11 16 156 16 27 31 6 2 159 293 36 54 4 17 25 27 8 38 3 87 12 92 13 — — — — — — 4 3 14 15 1 37 58 1 43 58 5 20 42 43 5 14 23 27 10 44 89 83 22 66 249 166 28 69 292 180 5 33 11 14 96 6 26 29 412 16 47 34 533 17 49 9 38 82 Ü 51 86 7 51 — —- 11 — 23 1969 yılı Mart ayında İstanbul Ticaret Odasına bağlı 2254 fir­ ma kayıtları üzerinde yapılan bir araştırma, toplam olarak küçük sanayide 11.292 işçi çalıştığını ortaya koymuştur. Bu duruma göre küçük sanayi birimlerinde ortalama olarak beş işçi çalıştığı var­ sayımından hareketle, bu gün 13.700 kişinin küçük sanayide is­ tihdam edildiği ifade edilebilir. En fazla işçi çalıştıran iş kolu ma­ denî eşya sanayii olup, bunu sırasile plâstik eşya sanayii ve baskı ve cilt sanayii izlemektedir. Gene 1969 neticelerine göre, Odamıza bağlı küçük sanayi işletmelerinin toplam gücü 21.664,66 H.P. ve toplam öz serma­ yeleri ise; 225.642.904 TL dır. Genel olarak, İstanbul'da küçük sanayi Eminönü mıntıka­ sında temerküz etmiştir. Bu yönden ikinci sırayı Topkapı almak­ ta ve bunu Hasköy - Haliç Körfezi, Beyoğlu - Karaköy - Şişli ve Beyazıt - Aksaray - Vefa izlemektedir. Belli başlı iş kollarına göre bir genelleme yapacak olursak, dokuma sanayiinin Eminönü ve Topkapıda; örme sanayiinin Eminönüde döküm sanayiinin Top­ kapı ve Hasköy'de, Plâstik sanayiinin özellikle Eminönüde ve ikinci derecede de Topkapı'da, deri sanayiinin Kazlıçeşmede yo­ ğunlaştığını söyleyebiliriz. 1972 yılında 100 firma nezdinde yapılan bir anket, küçük sa­ nayicilerin %91 nin kiracı durumunda olduğunu ortaya koymuş­ tur. 4 — Turizm hareketleri : İstanbul'un gerek tarihî zenginliği gerekse tabii güzellikleri,, turizm yönünden şehrin önemini açıklayan faktörlerdir. 1971 yılında İstanbul'dan ülkemize gelen yabancıların sayısı 366 bin'in üzerinde olup, bu rakam yurdumuza gelen toplam ya­ bancıların 1/3 ünü teşkil eder. (Tablo 23) T A B L O — 23 — TÜRKİYE GELEN YABANCILAR Yıllar Toplam tstarıbıiîcian Giriş 1966 1967 1968 1969 1970 1971 440.534 574.055 602.996 694.229 724.784 926.019 129.611 262.259 282.642 322.471 312.974 366.700 Kaynak : D. 1. E., Turizm İstatistikleri İstanbul'a yurd dışmdan,^, gelen 366.700 yabancının 174,136 sı deniz yolu ile ve 192.564 ü hava yolu ile gelmiştir. (Tablo 24) T A B L O — 24 — TÜRKİYEDEN ÇIKAN YABANCILAR YILLAR 1966 1967 1968 1969 1970 1971 Kaynak : TOPLAM "^""'^"^ İSTANBUL ÇIKIŞ KAPISI 373.906 524.172 576.021 671,178 702.578 902.837 D. 1. E. Turizm İstatistikleri 130.711 266.785 284.862 323.975 321.002 386.026 fi İstanbu! Ticaret O d a s i ve Odanın Faaliyetleri I — ISTANBUL TİCARET OBASININ TARİHÇESİ L Odanın Kuruluşundan Önceki Genel Ticarî Durum : Osmanlı Devleti X I X . Yüzyılın ikinci yarısında bütün mese­ leleri gibi ticarete ait işlerinde de tam bir çıkmazın içinde bulu­ nuyordu. Ticaret bütünüyle yabancıların elinde idi, kapitülasyon­ lar ağır baskılarını devam ettirmekteydiler. Devlet ticaret işleri­ ni idare edecek ve bir düzene koyacak herhangi bir organizasyona sahip olmadığı gibi, halkın da devletin desteği olmaksızın teşki­ lâtlanıp, böyle çetin bir meseleyi hal yoluna koyabileceği düşünü­ lemezdi. (14) Odamızın kuruluşundan önce, İstanbul'da yabancı ticaret odalarının mevcut bulunduğu bilinmektedir. Bunların en önem­ lilerinden biri, Avusturya - Macaristan Ticaret ve Sanayi Odası ((Chambre de Commerce et d'Industrie Austro - Hongroise» dır. Söz konusu Oda, 1870 tarihinde memleketimizdeki Avusturyalı ve Macar tüccarların menfaatlerini korumak gayesile kurulmuştur. Diğer taraftan, İngilizler tarafından 1880 yıhnda kurulan «Ticaret ve Denizcilik Klubü» bu arada sayılabilir. II. Abdülhamid'in tahda çıkmasından sonra (1876), ticaret alanındaki bu eksiklikle devletin ilgilenmesi lüzumu hissedilip bir Ticaret ve Ziraat Bakanlığı kurulmuştur. Yirmibir kişilik kadro ile çalışmaya başlayan Bakanlık teşkilâtı, bir Ticaret ve Zi­ raat Meclisi ile bir Ticaret ve Ziraat Muhasebe ve İstatistik kale­ minden ibaretti. (15) Yeni kurulan Bakanlık elverişsiz şartları ve kadrosu ile türlü güçlükler içinde bocalarken, bir yandan da faydalı olabilmek, amacile çahşmalara başlamıştır. Bu arada Bakanlığa bağh Tica­ ret ve Ziraat Meclisinin desteği ile 8 Nisan 1876 tarihinde 24 fah(14) (15) Tülin Aren, İstanbul Ticaret Odasının Kuruluşu, Tarihi Dergisi, Aralık 1972, Sayı 63, Sh. 30 Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi C. 8. Sh. 477 Belgelerle Türk rî üyesi olan bir Ziraat ve Ticaret Derneği kurulmuştur. Demek önce İstanbul'da çalışmaya başlayacak, daha sonraları ise Ana­ dolu'nun çeşitli şehirlerinde birer şubesi açılacaktı. Çok iddialı bir tüzükle kurulan derneğin kısa bir süre sonra dağıldığını gö­ rüyoruz. Çok geçmeden, ziraatla ticaretin birbirinden farklı şeyler ol­ duğunu anlayan Ticaret ve Ziraat Bakanlığı, ticaret işlerini ayn olarak ele almaya karar vermiş ve bu arada Avrupa'daki özellik­ le Fransadaki örnekleri ele alarak İstanbul'da bir ticaret odası ku­ rulması için teşebbüse geçmiştir. 13 Aralık 1879 tarihli Ticaret ve Ziraat Bakanlığı yazısı ile beraber Odanın 11 maddelik tüzüğü de incelenmek üzere Başbakanlığa gönderilmiştir. Ancak Odamn resnien kuruluşu 1882 yılında gerçekleşebilmiştir. 2 — Batı Ülkelerinde Ticaret Odaları: Batı ülkelerinde ise Odamızın tesisinden çok önceleri ticaret odalarmm kurulduğu anlaşılmaktadır. Elimizdeki kaynaklara gö­ re, Dünyada ilk Ticaret Odası XVI yüzyılda Marsilyada kurulmuş­ tur. Ancak, Marsiyla Ticaret Odasının mûntehap bir teşekkül ola­ rak ortaya çıkması 1650 tarihine rastlar. Bunu takiben, XVIII yüzyıldan itibaren Fransa'nın diğer şehirlerinde Ticaret Odalanmn kurulmaya başladığını görüyoruz. Bu duruma göre Odamız, Marsilya'da bir ((Bureau de Com­ merce)) kurulduğu tarihden (1599) 283 ve Marsilya Ticaret Odasmın özerk bir kuruluş sıfatını almasından (1650), 232 sene son­ ra kurulmuş bulunmaktadır. 3 — Odanın Kuruluşu ve Oda Devreleri : 1882 yılı Ocak ayında resmen açılan Odamızın bugüne kadar geçirdiği tekâmül safhalarını on devreye ayırabiliriz. Birinci devreyi ihzari devre ve tesis devresi olarak ikiye böl­ mek mümkündür. a) İhzarı Devre : İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası 1880 de ((Cemiyeti Ticariye)) adı ile açılmıştır. Cemiyeti Ticariye'nin asıl görevi Odanın, oda olarak kuruluşu için ifası gereken hazırlıkları tamamlamaktır. Bu maksatla önce bir Nizamname hazırlanarak Ticaret Nezareti­ ne tasdik ettirilmiştir. Bu Nizamnamenin 1. maddesinde; Odamn tüccara ait bilgilerin kaynağı olduğu ve hükümet ile tüccar ara­ sında cereyan edecek muamelelerde mutavassıt bir rol oynayaca­ ğı belirtilmektedir. b) Tesis Devresi (1882 - 1888) Bu hazırlık devresini takiben, 16j Kanunsani 1882 de memle­ ketimizde ilk ticaret odası İstanburda resmen kurulmuş oluyor­ du. Oda'ya kurulduğu ilk yıl zarfında 250 üye kaydedilmiştir. Oda yukarıda belirtilen Nizamnameyle kendisine verilen va­ zife ve selâhlyetler dahilinde çalışmış, özellikle bu görev ve selâhlyetlerin memleket dahilinde tanınmasına gayret etmiştir. Oda resmen teşkkül ettikten sonra hemen faaliyete geçmiş, bir taraftan iç teşkilâtını kurup tacirlerin Odaya kayıtlarının sağlan­ ması, yeni gelir kaynaklarının temini, tüccarların sınıflarının tâyi­ ni gibi meselelerle meşgul olurken, diğer taraftan da çeşitli alanlar­ da faaliyet göstermiştir. Bu mey anda; Bartın limanının temiz­ lenmesi ve etrafına bir rıhtun inşaası, deniz ticaretimizin geliş­ mesi, çeşitli resimler, kaptanların eğitimi, bir Veritas bürosunun (gemi tasnif bürosu) teşkili, transit resmî, niharî ticaret mektebi açılması, taşrada ticaret odaları tesisi, ticaret ve zahire borsası­ nın tesisine hazırlık olmak üzere dellâllar ve simsarlar nizamna­ mesinin hazırlanması gibi konular üzerinde durulmuştur. Odamız bu devrede özellikle millî sanayiin, gelişmesi ve kuv­ vetlenmesi için, yabancı rekabete karşı korunmasını, yabancı sınaî mamullerin benzerlerinin dahilde imalini temin edecek her türlü müessir yardımlann yapılmasını ilgili makamlara tavsiye etmiş ve bu alanda alınacak tedbirlerin başarılı olması için azami gayret sarfetmiştir. c) İkinci Devre (1888-1898) Ticaret, Ziraat ve Nafıa Nezaretlerinin 1888 tarihli tezkeresi ile İstanbul Ticaret Odası, İstanbul Ticaret, Ziraat ve Sanayi Odası haline getirilmiştir. Bu devrenin başlıca özelliği ziraat ve hususiyle sanayi kolla­ rına önem verilmesidir. d) Üçüncü Devre (1898-1908) Bu devrenin diğer devrelerden farkı, Odanın ithalât ve ihra­ cat piyasaları ile, bilhassa ihraç emtiamızla daha ziyade meşgul olmasıdır. e) Dördüncü Devre (1908-1918) Bu devre meşrutiyetin ilânmdan ikinci Dünya Harbinin bi­ timine kadar olan dönemi kapsamaktadır. Birinci Dünya Harbi seneleri içinde iktisadî faaliyetlerin nor­ mal seyrinin sekteye uğraması dolayisiyle, Odamız bu sıralarda bir duraklama dönemine girmiştir. Bu dönemde Odanın belli başlı uğraşıları; Odalara kayıt mecburiyeti esasının kabulü, Oda kayıt ücretlerinin arttırılması, Oda görev ve yetkilerinin belirlen­ mesi ve Odlara tüzel kişilik verilmesi noktalarında toplanabilir. Bu devrede mevcut Nizamname tadil edilerek. Odaların un­ vanı «Ticaret ve Sanayi Odaları» olmuştur. f) Beşinci Devre (1918- 1923) Bu devre, bir gerileme devresi olarak nitelendirilmektedir. Normal faaliyetlerin eksildiği ve çalışmaların genellikle bir ih­ male uğradığı bu devrede, işlerin biraz olsun düzeltilmesi ama­ cıyla, 1921 yıhnda «Millî Ticareti Teşvik ve Himaye Cemiyeti» kurulmuştur. Bu arada Oda, 1922 yılında husule gelen kambiyo buhranı sebeblerinin tesbiti ve neticesinin izalesi konusunda bir komisyon marifetiyle çalışmalarda bulunmuştur. g) Altıncı Devre (Cumhuriyet Dönemine Geçiş) (1923 - 1925) İstanbul'un Millî devlet idaresine geçmesini müteakip, 7 Ey­ lül 1923 tarihinde yapılmış olan seçim ile İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası Meclisi yeniden teşekkül ettirilmiştir. 1923 yılında İbrahim Hüseyin beyin riyasetinde teşekkül eden Hey'etin, Odamız tarihinde çok önemli yeri bulunduğu ve hare­ ketli bir dönemin böylece açılmış olduğunu ifade etmek yerinde olur. Böylece İttihat Döneminde ihmale uğrayan birçok işler, bu tarihten itibaren büyük bir enerji ile ele alınmıştır. Bu değişikli­ ği Oda mecmuasındaki yazılarda ve tutulan zabıtlardan kolayca görmek mümkündür. Bazıları, bu bakımdan 7 Eylül 1923 tarihini Odanın ikinci defa olarak kuruluşu olarak nitelemektedirler. Gerçekten Ticaret ve Zahire Borsasının açılması, Tophanede açılan Leh Sergisinde ihraç mallarımızın teşhiri, İstanbulun ikti­ sadî meselelerinin tetkiki konusundaki komisyon çalışmaları, güvenilir piyasa bülteni neşri yolundaki faaliyetler bu döneme rastlar. Bu devrede. Odanın en olumlu çalışmalarından biri de Ticaret ve Sanayi Odaları Kanunv ile Nizamnamesi Tasarılarının Odaca hazırlanması ve bunun yürürlüğe konulması hususunda olmuştur. Bu yoldaki çabalar ileride görüleceği üzere 1925 yılın­ da hedefine ulaşmıştır. Cumhuriyet'in ilânından önceki dönem ile sonraki dönem arasında dikkati çeken önemli bir değişiklik de, gerek Oda or­ ganları gerekse idarî kadronunun bünyesinde görülmektedir. 1923 yılma kadar Oda idaresi Türk asıllı olmayanların inhisarı altında bulunmakta idi. İstanbulda, Millî Hükümet İdaresi kurulduktan sonra, yaban­ cıların ve Türk olmayan ticaret erbabının elinde olan ve yazış­ malarım dahi Fransızca yapan İstanbul Ticaret ve Sanayi Oda­ sını Milli Hükümet, Türkleştirmeye karar vermiş ve bu işi İstan­ bulda kurulu Millî Türk Ticaret Birliği isimli derneğe havale et­ mişti. Böylece Ticaret ve Sanayi Odası Meclisi feshedilmiş ve tama­ mı Türklerden teşkil olunacak bir Oda Meclisi kurulması için yu­ karıda değinilen seçimlere girişilmiştir. h) Yedinci Devre (1925- 11.1.1943) Bu devrenin en göze çarpan olayı, 655 sayılı ve 1925 tarihli Kanun ile Odaların hükmî şahsiyeti haiz meslekî teşekkül olduk­ larının kabul edilmesi^ ticaret ve sanayi erbabına odalara kayıt mecburiyetinin konmasıdır. Sözkonusu Kanunun ve buna ilişkin Nizamnamenin uygu­ lanmasından sonra, memleketimizde odalar hızlı bir gelişme tem­ posuna girmiştir. Gerçekten 1925 yılında kabul olunan Odalar Kanunu ile, yukarıda anılan kayıt mecburiyeti yanında odaların hükmi şahsiyeti haiz umumî müesseselerden olduğu kabul olun­ muş ve ayrıca mahallilik esası - yerine bölgesellik esası uygulama sahası bulmuştur. Netice olarak, 27 Eylül 1925 tarihli Kanunun birçok yönlerden, Odalar bakımından çok önemli bir yeri bulun­ duğu söylenebilir. İstanbul Ticaret Odasının ilk iç yönetmeliğinin 3. maddesin­ de Odanın esas görevi şöyle tanımlanmaktadır: ((Ticaret Odasının esas görevi, ticaret ve sanayiin menfaati­ ni peyderpey araştırmak ve gelişme yollarının aranması, elde edi­ len bilgilerin ve ticaret ve sanayiin gelişmesine engel olan unsur­ ların ve bunların giderilmesi için gerekli tedbir ve vasıtaların in­ celenerek Hükümete bildirilmesinden ibarettir.» i. Sekizinci Devre (11.1.1943 - 8.3.1950), 11 Ocak 1943 te kabul olunan 4355 sayılı «Ticaret ve Sanayi Odalar Esnaf Odaları ve Ticaret Borsaları Kanunu», 655 sayılı Kanun ile, bu Kanunun 8. maddesini tadil eden 916 sayılı kanun ve 1302 tarihli Umumî Borsalar Nizamnamesinin Ticaret ve Za­ hire Borsalarına ait hükümlerini tatbikten kaldırmıştır. 4355 sa­ yılı Kanun ile Ticaret Sanayi ve Esnaf Odalarının ve Ticaret Bor­ salarının uzuvları olan meslek heyetleri meclis ve idare heyet­ leri tesis olunmuştur. Ayrıca kanunda ismi geçen teşekküllerden her birinin nezdinde Ticaret Vekâletince tâyin edilen bir umumî kâtip ve icabında bir umumî kâtip muavininin bulunacağı kabul edilmiştir. 25.4.1949 tarihinde kabul olunan «5373 sayılı Esnaf Dernek­ leri ve Esnaf Dernekleri Birlikleri Kanunu» ile, 4355 sayılı kanun ve onunla ilgili tüzüğü tatbikten kaldırmıştır. j) Dokuzuncu Devre (8.3.1950 - 27.5.1960) 8 Mart 1950 tarihinde kabul edilen 5590 sayılı «Ticaret Oda­ ları, Sanayi Odaları, Ticaret Borsaları ve Ticaret ve Sanayi Oda­ ları Birliği Kanunu» 4355 sayılı Kanun ve onunla ilgili tüzüğü tat­ bikten kaldırmıştır. Halen yürürlükte bulunan bu kanunup. getirdiği yenilikler arasında en önemlileri; Odalara muhtariyet tanınması, umumî kâtiplerin, Yönetim Kurullarının teklifi ile Oda Meclisi tarafın­ dan tayin edilmesidir. Mezkûr kanuna ait Tüzük de 21.5.1951 tarihli Bakanlar Ku­ rulu Karariyle kabul edilmiştir. Bu dönemin en büyük özelliği 30 mayıs 1952 tarihinde Oda­ mız bünyesindeki büyük sanayicilerin ayrılarak İstanbul'da ayrı bir Sanayi Odası kurulması olmuştur. Böylece İstanbul Ticaret ye Sanayi Odası, İstanbul Ticaret Odası haline dönüşmüştür. k) Onuncu Devre (27.5.1960 - 11.8.1960) 14.6.1960 tarih ve 2 sayılı Kanunla bütün odalar ve borsaların uzuvları feshedilmiş, yeni seçimlere kadar odaların işleri, 5590 sa­ yılı kanuna istinaden 3 veya 5 kişilik bir komite tarafından görül­ müştür. (Odamız için bu devrede, 5 kişilik bir komite kurulmuş­ tur.) 5590 sayılı Kanuna ait Tüzüğün bazı maddeleri 24 haziran 1960 tarihinde yayınlanan bir tüzükle değiştirilmiş ve Oda ve Borsa seçimleri bu tüzük hükümlerine göre yapılmıştır. Odamızın bu günkü durumu ve ilerdeki bölümlerde yer almaktadır. teşkilâtı ile ilgili bilgiler 4 — Oda üyeleri : Osmanlı Bankası 1882 yılında Odamıza ilk kaydolan üye olup, sicil numarası 1 dir. 1882 yılı sonuna kadar Odaya 250 tüc­ car kayıt olmuştur. Cumhuriyetin ilk yıllarındaki durum ise şöyledir: 1925 yıh sonunda Odamıza kayıtlı toplam üye sayısı 10.688 adettir. Bu sa­ yının şirketleşme durumuna göre dağılımı Tablo 25 de gösteril­ miştir. TABLO — 25 — 1925 YILI SONUNDA ODAMIZA KAYITLI FİRMALAR KURULUŞ ŞEKLİ ADET Ticaret Şirketleri Şahsi Firmalar Simsar ve dellâllar Kayıtlarını yenilememiş şirket 835 8566 251 (153) ve şahsi firmalar (883) 1036 T O P L A M 10.688 Yukarıdaki Tabloda gösterilen 835 şirket içinde Türk tabiyetinde olanların sayısı 615 dir. Toplam 8566 şahsî firman n ise 7330 u Türk firmasıdır. Diğer şirket ve şahsi firmaları; Almanya, Amerika, Avusturya, Arnavutluk, ingiltere, İran, İsviçre, İsveç, İspanya, İtalya, Belçika, Bulgaristan, Çekoslovakya, Portekiz, Rus­ ya, Yunanistan, Gürcistan, Romanya, Fransa, Felemenk, Yugos­ lavya ve Lehistan tâbiyetinde bulunmakta idiler. Odamıza bağlı üyelerin, anılan tarihte büyük ekseriyetini .muhtelif ticarî faaliyetlerle uğraşanlar te.kü ediyordu. (7983 adet.) Bunu s;rasile ithalâtçiar, manifatura ve tuhafiyecilerle .komisyoncular izlemekte idi. (Tablo 26) T A B L O — 26 — ÜYELERİN F A A L İ Y E T K O N U L A R I İTÎBARÎLE DAĞILIMp (1925) T, Şirketi İthalatçı İhracatçı Resmi ticaret müesseseleri Mali Müesseseler Deniz Ticaret ve Sanayii Tütün Ticareti Manifatura ve tuhafiye Kumaş ticareti Zahire, hububat, mahrukat ve kantariye Sanayiciler Sigortacılar Muhtelil: ticaret komisyoncuları Toplam Kayıt Yenilemiyenler GENEL T O P L A M 305 45 — 20 33 . 8 151 21 64 19 21 — 59 ŞaJısi. Firma Toplam 460 93 — 27 24 28 468 51 272 8 3 — 482 765 138 2 47 57 36 619 72 336 27 24 7988 541 9652 1036 10.688 Bugün Odamıza bağlı üye sayısı 48 bin'in üzerindedir. Ancak Meslek gruplarına göre tasnif şekli farklı olduğundan, Cumhuri­ yetin ilk yıllarına göre, bu konuda bir mukayese olanağı buluna­ mamaktadır. Bununla beraber, Odamıza bağlı ihracatçı, ithalâtçı ve sanayici adedi bilindiğinden, bu işkolları için bir karşılaştırma yapılabilir. • Şöyle ki, 1925 yılında Odamıza bağlı ithalâtçı adedi 765 iken, 1973 de Odamızda ithalatçı olarak kayıtlı firmalardan ithalatçı belgesine sahip olanların sayısı 5776 ya yükselmiştir. Gene 1925 yılında, Odamıza toplam 138 ihracatçı firma ka­ yıtlı bulunuyordu. Bugün ihracatla iştigal eden firmaların sayısı tam olarak bilinmemekle beraber. Odamızdan tescil işlemini yap­ tıran fiili ihracatçılarımızın sayısı 1972 yılı sonunda 884 olarak belirlenmiştir. Sanayici sayısındaki artış ise oldukça ilgi çekicidir. Ele alı­ nan devre başlangıcında, 24 olan sanayici sayısı, 1963 yılında 2742 ye yükselmiştir. Bugün meslek grupları itibarile toplam üye sayısının bölünü­ şünü gösteren liste Ek 1 de sunulmuş bulunmaktad-r. 5 — Cumlîiıriyet Böneminde Oda, Başkan ve Yöneticileri : Aşağıda Oda Meclis Başkan ve Başkan Vekilleri ile Yönetim Kurulu Başkan ve Başkan Vekillerinin isimleri gösterilmiştir. Ay­ rıca Ek (II) 'de 1925 den itibaren Yönetim Kurulu üyelerinin isim­ leri, seneler itibariyle gösterilmiştir. ODA MECLİSİ B A Ş K A N L A R İ İbrahim Paşazade Hüseyin Bey Avundukzade Üzeyir Bey Mithat Nemli Ahmet Kara Mithat Nemli Muhlis Erdener Hayri Gönen Emir Sencer ^ Bedi Yazıcı ^ Sırrı Enver Batur Emir Sencer (1923 - 1927) (1928) (1929 - 1942) (1943 - 1948) (1949) (1951) (1952 - 1957) (1958 - 1959) (1960 - 1962) (1963 - 1968) (1969 - Halen Başkanlığa devam . etm.ektedir.) 1980 DAN İTİBAREN MECLİS B A Ş K A N VEKİLLERİ Ali Şakir Ağanoğlu Ziya Bengü Raif Onger Mahmut Sucuoğlu Merih Şamlı YÖNETIM (1960) (1961) (1962 - 1969) (1970 - 1973) (1973 Halen Başkan vekilliğine devam etmektedir.) KURULU ibrahim Paşazade Hüseyin Bey Refik İsmail Bey Necip Bey Hamdi Bey Habibzade Ziya Bey Hasan Necip Bey Saadettin Serim Murat Furtun Nuri Kozikoğlu Mithat Nemli Nuri Kozikoğlu . Sait İbrahim Esi Mithat N e m l i , Behçet Osmanağaoğlu Celâl Umur. BAŞKANLARI (1925 - 1926) (1926 " 1927) (1927 - 1928) (1929 - 1930) (1930 - 1931) (1932 - 1934) (1935 - 1938) (1938 - 1940) (1940 - 1942) (1943 - 1948) (1948 - 1951) (1951 - 1960) (1960 - 1961) (1961 - 1973) Hale (1973 73 •- Halen Başkanlığa devam etmekt edir.) 4T O d a Meclisi v e Yönetim Kurulu Başkanları Avıiîidııkzade Üzeyir bey Meclis Bşk. 1928 Hiiseyin Hüsnü Bey (Kavalalı İbrahim Pa­ şazade Meclis Başkanı (1923 - 1927) Yönetim Kur. Bşk, (1928-1926) Mithat Nemli Meclis Bşk. (1929-1942) (1949) Yönetim Kuru­ lu Bşk. (1943 - 1948) (I960 - 1961) 5İÜ liii Ahmet Kara Meclis Başkanı (1943 - 1948) MîiMîs Ercfener Meclis Başkam (1951) İİİİİİİİ mmmmm Hayri Gönen M^-clls Başkanı (1952 - 1957) Emir Sencer Meclis Bşk. (1958-1959) (1969 halen Başkanlığa devam ediyor.) Bedi Yazıcı Meclis Bşk. (1960-1962) Refik İsmail Bey Necip Bey Yönetim Kurulu Başkanı (1926-1927) Yönetim Kurulu Başkanı (1927 - 1928) Sırrı Enver Batur Meclis Bşk. (1963-1968) Hamdi Bey Yönetim Kurulu Başkanı (1929-^1930) Hasan Necip Bey Saadettin Serim Yönetim Kurulu Başkanı (1932-1934) Yönetim Kurulu Başkanı (1935-1938) Habibzade Ziya Bey (Ziya Taner) Yönetim Kurulu Başkanı (1930-1931) Murat Furtun Yönetim Kurulu Başkanı (1938-1940) Nuri Kozikoğlu Yönetim Kurulu Bşk. (1940-1M2) (1948-1951) Sait ibrahim Esi Yönetim Kurulu Bşk. 1951 - 1960 Behçet Osmanağaoğlu Yönetim Kurulu Başkanı (1961-1973) Celâl Umur Yönetim Kurulu Başkanı (1973 halen Başkanlığa devam etmektedir.) 1960 D A N İ T İ B A R E N Y Ö N E T İ M K U R U L U B A Ş K A N V E K İ L L E R İ Kemal Bingöl Cemil Parman Emin Sencer Celal Umur Raif Onger (1960 - 1963) (1964- 1965) (1966 - 1969) (1970 - 1972) (1972 - Halen Başkan vekilliğine devam etmektfedir) Behçet Osmtoaİaöğlu-- (^^^^^^ Emin Aktar (1961)^ Mustafa Yalman (1962)' Kemal Bingöl (1963 - 1966) Celal Umur . (1967 - 1969) Merih Şamlı: ^ (İ97QİK1971) Mehmet Küçükdeveci (1972 - halen Başkan Vekilliğine d e v a m etmek­ tedir.) T; Cumhuriyet döneminde Odamız Genel Kâtipleri ile. Genel Kâtip Yardimcılarının isimleri ise şöyledir. G E N E L KATİPLER Manyasizâde Kaufi Bey Mehmet Vehbi Bey (Sandal) M. Cemal Bey Cevat Nizami Düzenli Mahmut Pekin Muhsin Naim_ Seran Cevdet Güven Zeki Zeybekoğlu Hayri Celal Atamer Tahsin Yıldıran İsmail Husrev Tökin GENEL A v n i Abacı Hayri Celâl Atamer M. Ali A k b a y Tahsin Yıldıran İsmail Özaslan 6. KATİP ( — 1923) (1923 - 1929) (1929-1934) (1929-9 ay) (1934 - 1936) (1936 - 1941) (1941 - 1948) (1948 - 1950) (1951 ) (1951 - 1954) (1954 - 1961) (1961 - 1964) (1964 - Halen bu görevdir) YARDIMCILARI (1941 den sonra) (1947 - 1954) (1952 - 1955) (1955 - 1961) (1961-Halen bu görevdedir.) Oda Binaları : istanbul Ticaret ve Sanayi Odası resmen açıldığı 1882 yılı Ocak ayında Galata'daki Mehmet Ali Paşa Hanmm bir dairesini işgal ediyordu. Bu binadaki yeri zamanla ihtiyaca cevap veremez hale geldiği için 1907 yılı sonunda, Galata Bankalar Caddesinde­ ki Lorando Hanma (Şimdiki Ünyon Han) nakledilen Oda, sonra­ dan tekrar ilk işgal ettiği Mehmet Ali Paşa Hanına geçmiş ve bu­ rada 1917 yılma kadar faaliyette bulunmuştur. Not : 1954 - 1969 yılları arasmda Oda seçimleri, 7060 sayılı Kanunun H ü ­ kümete verdiği yetkiye binaen birer yıl süre ile iki defa ertelenmiştir. 1925 yılında 4. Vakıf Hanın Ücüncü katında 24 Odalı bir böliimün kira­ lanması kararlaştırıl­ mış ve Oda bu Hana naklolunmuştur. Bu.tarihte Oda 2. Vakıf Hana nakledilmiştir. Cumhuriyetin Hânından sonra Oda Genel Kâtibi Vehbi Bey, Oda ve Borsanın kendi malı olan bir binaya sahip olması için çok çalışmıştır. Bu arada 4. Vakıf Han civarındaki Sanasoryan Hanın satın alınması için yapılan teşebbüsler bir sonuç vermemiştir. 1925 yılında 4. Vakıf Hanın 3. katında 24 Odah bir bölümün kiralanması kararlaştmimış ve Oda bu Hana naklonulmuştur. Gene 1927 yılı içinde yeni bir Oda binası inşaası fikrinin ortaya atıldığı ve bu amaçla bir komisyon kurulduğunu görüyoruz. Yeni bir bina inşaası yolundaki faaliyetler ancak 1960 yılın­ da olumlu bir safhaya girmiş ve bu tarihte İstanbul Beledyesi ile temasa geçilerek, Eminönü - Unkapanı yolu üzerindeki Hal binası yanındaki 2250 lik arsa satın alınmıştır. Ancak bu arsanın de­ niz kenarında bulunması, zemininin tamamile suni dolgu olması gibi sebebler, yapılacak binanın temel durumunun tayininde sondaj ameliyesini gerektirmiş ve 1962 yılında temel tasviye iş­ lerine başlanmıştır. 1.2.1966 tarihinde temeli atılan bugünkü Oda binasının in­ şaatı dört yıl sürmüş ve Nisan 1970 tarihinde Odamız inşaası bi­ ten yeni binasına taşınmıştır. Bugünkü binamız Meclis salonu ve kütüphane bölümü ile ana bina olmak üzere iki bloktan müteşekkil olup, gereken bütün modern tesisata sahiptir. II — ODANIN GÖREVLERİ VE MALİ K A Y N A K L A R I 1. Odamn Görevleri : Yürürlükte bulunan 5590 sayılı Kanuna göre Odamızın baş­ lıca görevleri şunlardır : a) Mesleki ahlâkı ve tesanüdü korumak, ticaret ve sanayiin genel menfaatlerine uygun surette gelişmesine çalışmak, b) Ticaret ve sanayie müteallik haberleri toplayarak, ilgilileıe ve resmî makamlara vermek, c) Ticaret ve sanayie dair incelemeler yapmak. Maddelerin piyasa hareketlerini takip etmek, bunların istatistik ve endeksle­ rini tanzim etmek. d) Ekonomi ve Ticaret Bakanlığınca verilecek görevleri ifa etmek. e) Meslekî mevzularda Bakanhklara, illere ve belediyelere teklif ve dileklerde bulunmak. f) Bölge itibari ile ticarî örf, adet ve teamülleri tesbit etmek, g) Ticaret ve Sanayi erbabınca riayeti mecburî meslekî ka­ rarlar almak, 2. Odaiım Malî Kaynakları : Odanın gelirlerini kısaca şöylece sıralamak mümkündür. a. Kayıt ücreti b. Yıllık aidat c. Munzam aidat d. Yapılan hizmetler karşılığı ücretler e. Vesika harçları f. Yayın gelirleri g. Bağış ve yardımlar, h,. Misil zamları, 1. İştirak kârları, i. Sair gelirler. Odanın bütçesi Yönetim Kurulunca hazırlanır ve Meclisin tas­ diki ile katiyet kesbeder. Bütçede takvirix yjlı esastır. III — İSTANBUL TİCARET ODASININ KURULUŞ ŞEKLÎ 1 — 50 Yıllık Gelişme Odamızın bu günkü kuruluş şekli ile açıklamalarda bulun­ madan önce Cumhuriyet döneminde, teşkilâtın geçirdiği safahatı burada kısaca belirtmeyi uygun gördük. a. Seçimle kurulu Organlar : İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası, 1923 yıh başlarında birinci ve ikinci sınıf ticaret ve sanayi erbabı tarafından seçilen ve 24 üyeden kurulu bir Meclis tarafından yönetiliyordu. Bu Meclis kendi üyeleri arasından birer birinci başkan, ikinci başkan, baş muavin ve ikinci muavin seçmekte idi. 1925 yılında Oda Kanun ve Nizamnamesinde değişiklik yapıl­ mış ve ihracat, ithalât, maliye, sigorta, sanayi, deniz sanayi, mes­ lekî iktisadiye ve ticaretine mensup 30 müntehap aza ile tabiî aza­ dan Oda Meclisi kurulmuştur. Öte yandan 1925 yılındaki değişiklik, Yönetim Kurulunun or­ taya çıkması neticesini değurmuştur. Yönetim Kurulu Oda Mec­ lisince verilen görevlerin ifası için, bu Meclis tarafından seçilen bir reis, dört üye ile genel kâtip ve İstanbul Ticaret, Sanayi ve Mesai, Ticareti Bahriye Müdürleri ile Ticaret ve Zahire Borsası Komiserinden teşekkül ediyordu. 11 Ocak 1943 yılında kabul olunan 4355 sayılı «Ticaret ve Sa­ nayi Odaları, Esnaf Odaları ve Ticaret Borsaları Kanunu» ile Oda Meclisi ve Yönetim Kuruluna ilâveten, istişari nitelikteki bir or­ gan olan Meslek Komiteleri (30 adet) tesis olunmuştur. Bilahare 8 Mart 1950 tarihinde, bugün yürürlükte olan 5590 sayılı Kanun kabul olunmuştur. Halen bu kanuna göre teşekkül eden Oda Organları hakkındaki izahat ilerideki bölümde veril­ miştir. 50 YıLLıK GELIŞME 1960 yılmda Eminönü Unkapanı yolu üzerinde Hal binası yanındaki 2250 m İlk arsa satın alınmış ve 4 yıl süren inşaattan son­ ra Odamız bugünkü yeni binasına ka­ vuşmuştur. b) İdarî teşkilât 1923 yılında Oda kadrosu aşağıdaki şekilde idi: — Başkâtip ~ Kalem Müdürü — Veznedar —' Tercüme Memuru — Tahkik Memuru — Piyasa Memuru — Tahsildar — Kâtip 1923 yılı Eylülünden itibaren yukarıdaki kadroya, İç ve Dış İstihbarat Memurlukları ile Mecmua Amirliği ve Posta Memur­ luklarının ilâve edilmiş olduğunu görüyoruz. Bu tarihte Oda me­ mur ve müstahdemlerinin sayısı 20 civarında idi. 1925 yılında Ticaret ve Sanayi Odaları Kanunun yenilenme­ sinden sonra, Oda İdarî teşkilâtı, Odanın artan görev ve hizmet­ lerine parelel olarak değiştirilmiştir. Bu arada dikkati çeken bir yenilik, Oda bünyesi içinde ayrı bir Sanayi Şubesi kurulması ol­ muştur. ' : Diğer taraftan, 1925 yılma kadar Odaya gelip giden evrak, il­ gili şubelerce ayrı olarak kayda tabi tutulurken, bu tarihten son­ ra Muamelât Şubesine bağlı olmak üzere, bir Genel Evrak Masası ihdas edilmiş ve o zamana kadar ayrı ayrı cereyan eden evrak kaydı birleştirilmiştir, 1925 Yılında Oda Kadrosu Umumi Kâtip 1 Hukuk Müşaviri Muamelât Şubesi 1 Şube Müdürü Kayıt ve Tescil 1 Ticaret sicili memuru 2 Kayıt ve tescil beyanname memuru 2 Esnaf sicili memuru Tahkikat 2 Tahkikat memuru Ticari Vesika 3 Ticaret vesikası memuru Esnaf Cemiyetleri 3 Esnaf memuru Muhaberat 1 1 1 1 1 1 Muhaberat ve yazışma memuru Ecnebi muhaberat memuru Zabıt kâtibi Genel evrak memuru Dosya memuru Daktilo memuru 2 Evrak tevzi ve takip memuru İstihbarat ve Neşriyat Şubesi 1 Şube müdürü İstihbarat 2 Dış istihbarat memuru 2 İç istihbarat memuru 2 Borsa ve piyasa memuru Sergi ve Panayırlar 2 Sergi ve panayır memuru İstatistik 2 İstatistik memuru Tercimle 2 Tercüman Neşriyat 1 Mecmua daimi yazarı 1 İdare memuru 1 Türkçe musahih Abone ve ilân acentalığı Deniz Ticaret Şubesi 1 Şube müdürü 2 Deniz işleri müdürü Sanayi Şubesi 1 Şube müdürü 2 Sanayi işleri memuru Muhasebe Şubesi 1 1 1 1 4 Muhasebe müdürü Muhasebe memuru Veznadar İkinci veznadar Tahsildar Müstahdemler 1 Telefon memuru 1 Baş odacı 2 Odacı Bu suretle (Kayıt ve Tescil, Tahkikat, Ticarî Vesika, Esnaf Cemiyetleri, Muhaberat, Evrak ve Dosya) kasımlarını ihtiva etmek üzere bir Muamelât Şubesi ve müdüriyeti; ve İstihbarat ve Neş­ riyat (Dahili istihbarat. Dış İstihbarat, İstatistik, Sergi ve Pana­ yırlar, Piyasa ve Borsa Tercüme, Neşriyat) şubesi ve müdüriyeti ile Deniz ticareti. Sanayi ve Muhasebe şubeleri ihdas ve teşkil olunarak Umumî Kâtipliğe bağlanmıştır. 1925 senesi Temmuzundan itibaren tatbik edilen bu kadro ile Oda yeni usulle çalışmasına başlaniıştır, 1926 senesinde ise, yeni bazı servislerin hizmete girdiği ve per­ sonel sayısının, müstahdemler dahil 90 m üzerine çıktığını görü­ yoruz. 3 Mayıs 1928 tarihinden itibaren Umumî Evrak ve Doysa Ser­ visi, Alman sistemini benimsemiş ve daha mütekâmil bir şekle sokulmuştur. 1930 yıllarından sonra Oda personel sayısında bir azalma göze çarpmaktadır. Öyle ki 1933 yılında, Umumî Kâtip Büro­ sunda 10 memur, Muamelet Şubesinde 1 müdür, 23 mem.ur, Neşri­ yat ve İstatistik Şubesinde 1 müdür, 5 memur ve Tetkik ve İstih­ barat Şubesinde İ Müdür, 7 memur olmak üzere Odada 49 perso­ nelin çalıştığını görüyoruz. 1935 yılında Oda içinde bir Esnaf Şubesi kurulmuştur. Bu Şûbe'ye esnafların çeşitli sorunlarını incelenmek, esnaf cemiyetle­ rini murakabe ve teftiş etmek görevi verilmiştir. Odanın teşkilâtı her geçen yıl biraz daha mütekamil bir du­ ruma getirilmiştir. Ancak, Oda faaliyetlerinin muamelâta müteal­ lik günlük işlerin üstünde bir düzeye getirilmesi amacile yapılan esaslı reorganizasyon çalışmaları, 1960 yılından mıştır. itibaren başla­ Bu çalışmalar özellikle kendisini, 1961 yılında «Etüd ve Araş­ tırma Şubesi)) nin yeniden tanzimi ile göstermiştir. Böylece İkti­ sadî hayatın inkişafına yapıcı hizmetlerde bulunarak, ülke kal­ kınmasına daha yararlı olmak ve yapılacak etüd ve araştırmalar sonucu elde edilecek malzeme ve bilgilerin. Oda üyelerine ulaş­ tırılması ve ticarî faaliyetlerin icrasında teknik yardımlarda bu­ lunulması olanağı getirilmiştir. Bu arada «Sanayi Şubesinin)) yeniden düzenlediği ve bir Dış Münasebetler Şubesinin)) kurulduğunu görüyoruz. 1960 lardan sonra başlayan reorganizasyon çahşmaları de­ ğişen ve genişleyen ihtiyaçlara uygun olarak çeşitli teşkilât ka­ demelerinde, iş tahlilleri ve iş değerlendirmeleri. yapılmak suretile devam etmiştir. Bu arada, gerektiğinde üniversite öğretim üye­ leri ve kendi sahalarında geniş bilgi ve tecrübe sahibi elemanların teşkilât içinde yararlı olmaları için çaba sarf edilmiştir. Bu çalışmalarda, üyelere azamî hizmet, herkese aynı muame­ lenin yapılması, işlerin süratli bir şekilde yürütülmesi prensiple­ ri benimsenmişdir. Daha önce Etüd ve Araştırma ve Ticaret Şubeleri içinde yer alan dış ticaret ile ilgili faaliyetlerin artması sonucu, 1967 yılında ayrı bir ((Dış ticaret şubesi» kurulmuştur. 1970 yılında da ihracatnııızm gelişme temposunun Hızlanması sonucu ve Odamızın bu alandaki faaliyetlerini yoğunlaştırmak ve ihracatçı üyelerimize daha yararlı olabilmek amacile, bir ((İhracat Araştırma Servisi ile bunun bağlı olduğu İhracat Şûbesi(( kurulmuştur. Şunu da belirtmek yerinde olur ki, Odamızın en eski şubele­ rinden olan ((Ticareti Bahriye Şubesi)), Odanın denizcilik konu­ su ile ilgisinin zamanla zayıflaması sonucu ortadan kalkmıştır. Ancak son yıllarda, denizciliğimize verilen önem ve bu konu­ daki faaliyetlerimizin artması, Odayı ayrı bir ((Deniz Ticaret Şu­ besi)) kurulması için çalışmalar yapmaya itmiştir. Bu çalışmalar devam etmektedir. İstanbul Ticaret Odası'nnı Cumhuriyetin ilk yıllarındaki du­ rumu ile 50 yıllık gelişmesine ilişkin bu açıklamalardan sonra, Oda'nm bu günkü organları ile 250 civarında personelin çalıştığı idarî teşkilât'm durumu aşağıda sunulmuştur. 2 — Odamızın'Bugünkü Kuruluş Şekli Odamızın, seçimle gelen 3 organı vardır. Bunlar; Meslek Ko­ miteleri, Oda Meclisi ve Yönetim Kuruludur. Odanın idare kısmı ise, Genel Sekreterin yönetimi altında memurlardan terekküp eder. a. Odanın Seçimle Kurulan Organları : aa. Meslek Komiteleri: Halen Odamıza bağlı 48 binin üzerinde tüccar ve küçük sana­ yici bulunmaktadır. Her biri ayrı mesleğe mensup olan bu tüccar ve küçük sanayiciler. Oda bünyesi içinde Meslek Komiteleri halin­ de temsil edilirler. Mensubu 100 den az meslek grupları Odada 5 kişilik, 100 den fazla olanlar da 7 kişilik meslek komitelerini üç yıl için seçerler. Odamızda 81 adet Meslek Komitesi bulunmaktadır. Bu Ko­ mitelerin bir listesi Ek (1) de sunulmuştur. Odanın ihtisas ve teknik müşavere organı niteliğinde olan Meslek Komitelerinin görevleri şunlardır: 1 Oda Meclisine 2 şer üye seçmek, il. Kendi konuları içinde faydalı ve lüzumlu gördükleri ted­ birleri Meclis ve Yönetim Kuruluna teklif etmek, m. Meclis veya Yönetim Kurulu tarafından sorulan hususlar hakkında gerekli inceleme yaparak mütalâa vermek. hb. Oda Meclisi Oda Meclisimiz, her Meslek komitesinin seçtiği iki üyeden te­ şekkül etmektedir. 81 meslek Komitesi bulunduğuna göre. Mec­ lis üyeleri toplamı 162 kişi olmaktadır. Meclis, kendi üyeleri ara­ sından bir Başkan ile bir Başkan Vekili seçer. Odanın en yüksek karar ve murakabe organı olan Meclisin görevleri şunlardır: — Oda Yönetim Kurulu üyelerini seçmek — Genel olarak Oda gayelerinin gerçekleştirilmesi husu­ sunda gereken her çeşit karar ve tedbirleri almak; •— Yönetim Kurulu veya Meslek Komiteleri tarafından yapı­ lacak teklifleri inceleyip karara bağlamak. — Riayeti mecburî meslekî meslekî karar almak. — Bölge içindeki ticarî ve sınaî örf ve adetler tesbit etmek, — Tüccarlar arasında doğacak ihtilafları çözmek üzere ha- kem heyeti seçmek, mahkemeler tarafmdan istenecek ha­ kem ve bilirkişi listelerini tasdik etmek; — Odaya kayıtlı üyeler hakkında yönetim kurulunca teklif olunacak cezaları karara bağlamak, — Yıllık bütçe ve kesin hesapları tasdik ve yönetim kurulu­ nu ibra etmek ve mesuliyeti görülenler hakkında takibata karar verrriek, — Gayrimenkul alımına ve satımına veya rehin edilmesine ve ödünç para alınmasına, sosyal yardımlarda bulunul­ masına karar vermek, — tç yönetmeliği tetkik ve tasdik etmek; — Gerek Odaya kayıt mecburiyetine tâbi olup olmamak, gegerek kayıt mecburiyetine tâbi oldukları halde ithal edil­ dikleri derecelere müteaUik yönetim kurulunca verilecek kararlara karşı itirazları tetkik ve kesin karara bağlamak; — Mesleklere ve meselelere göre ihtisas komisyonları kurmak; — Yönetim kurulu tarafından inha olunacak genel kâtibi tayin etmek, — Memleket içi ve dışı sınaî ticarî ve ekonomik teşekküllere üye olmak ve kongrelerine delege göndermek, — Muhabir ve fahrî üye kabulüne karar vermek. Öte yandan, Oda Meclisimiz çeşitli konularda, istişari mahi­ yette olmak üzere bazı Komisyonlar kurmuştur. Bu komisyonlar şunlardır: — — — — — — — Bütçe Komisyonu Bina Komisyonu İktisat ve Ticaret Komisyonu Küçük Sanayi Komisyonu Kültür Komisyonu Maliye Komisyonu Mevzuat Komisyonu cc. Yönetim Kurulu Odamız Yönetim Kurulu Oda Meclisinin kendi üyeleri ara­ sında seçtiği 11 üye ile Genel Kâtipten terükküp etmektedir. Yö­ netim: Kurulu kendi üyeleri içinden bir başkan, iki başkan vekili ve bir de muhasip üye seçer. Kurulun görev süresi bir yıldır. Yönetim Kurulunun görevleri şunlardır: — Mevzuat ve Meclis kararları dairesinde Oda işlerini yürüt­ mek, — Bütçeyi, kesin hesabı ve aktarma tekliflerini ve bunlara müteallik raporları Oda Meclisine vermek, — Aylık muvazeneyi Oda Meclisine, tasdik edilmek üzere sunmak, — Oda genel kâtibini meclise inha etmek, diğer Oda memur ve hizmetlilerinin tayin ve azillerini, terfi ve tecziyelerini icra etmek; — 5590 sayılı kanunun 74 ncü maddesi gereğince ihtar, tevbih vermek ve Oda Meclislerince verilecek cezaları tatbik etmek, — Hakem ve bilirkişi listelerini hazırlamak ve tasdik edil­ mek üzere meclis sunmak, — Ticarî kefaletleri ve tüzükte gösterilecek belgeleri tas­ dik etmek, — Odanın bir yıllık çalışmaları ve bölgenin iktisadî ve sınaî durumu hakkında yılhk rapor hazırlayp Meclise vermek; — İç Yönetmeliği meclisin tasdikine sunmak; — Ticaret ve sanayie ait her türlü incelemeleri yapmak, ça­ lışma sınırı içindeki ticarî ve sınaî faaliyetlere ait endeks ve istatistikleri tutmak ve başlıca maddelerin piyasa fi­ yatlarını takip ve kaydeylemek ve bunları münasip vası­ talarla yaymak, Diğer taraftan Yönetim Kurulu lüzumu halinde, bazı önemli konularda kendi içinde zaman zaman çeşitli komiteler kurmakta ve bu komitelere konu ile ilgili, Kurul dışından ihtisas sahibi üye­ ler de seçilmektedir. Halen Yönetim Kuruluna bağlı olarak kuru­ lan belli başlı komiteler şunlardır: — Fiat Tetkik Komitesi — Küçük Sanayi Komitesi — Nakliye Komitesi —• İstihbarat ve Tescil Komitesi — Soğuk Tekniği İhtisas Komitesi — Dışticaret ithalât Komitesi — Dışticaret Anlaşmah Memleketler Komitesi — Dışticaret İhracat Komitesi — İnşaat Müteahhitleri Komitesi — Turizm Komitesi — Qda Gazetesi Yayın Komitesi • — Mesken Yardım Komitesi Bunlar dışında, Cumhuriyetin 50. yılını kutlama Komitesi v.s. gibi geçici komiteler de zaman zaman kurulmaktadır. Ortala­ ma Kâr Hadleri Komisyonu gibi kanun gereğince belirli süreler­ de faaliyet gösteren komisyonları da bu arada zikretmek gerekir. Bu bahsin tamamlanmasından önce, Odamızda 5590 sayılı Kanuna göre yapılan seçimlerin tarihlerini belirtmek yerinde ola­ caktır: ODAMIZDA 5590 SAYILI KANUNA GÖRE YAPILAN SEÇİMLER DEVRE I 11 III IV V VI VII VIII Not : MESLEK ^ KOMİTELERİ ODAMECLİSİ YÖNETİM KURULU İŞE BAŞ­ LAMA TA­ RİHÎ 2.9.1951 18.11.1954 16.11.1959 11.8.196^ 19.11.1963 17.11.1966 18.11.1969 16.11.1972 17/19.9.1951 23.11.1954 20.11.1959 18/19.8.1960 25/26.11.1964 24/25.11.1966 24/25.11.1969 22/23.11.1972 21.9.1951 30.11.1954 26.11.1959 24.8.1960 29.11.1963 30.11.1966 29.11.1969 29.11.1972 22.9.1951 1.12.1954 1.12.1959 28.8.1960 2.12.1963 1.12.1966 1.12.1969 1.12.1972 1954 - 1959 Yılları arasında Oda Seçimleri, 7060 Sayılı kanunun Hükûnıete verdiği yetkiye binaen birer yıl sure ile iki defa ertelenmiş­ tir. b. idarî teşkilât İdarî Teşkilât; 1) Genel Kâtiplik, 2) Müşavirler, Şube Müdür­ leri ve Büro Müdürleri ile, 3) Müstakil Şefliklerden müteşekkildir. acı) Genel Kâtiplik Genel Kâtiplik, Genel Kâtip, Genel Kâtip Yardımcısı ve Grup Müdürlerinden terekküp etmektedir. Genel Kâtip, idarî teşkilâtın âmiridir. Oda Meclisinde ve Yö­ netim Kurulunda rey sahibidir. Genel Kâtibin görev ve yetkileri. Odamız Teşkilât ve Personel Yönetmeliğinin 10 ve 11 nci madde­ lerinde sayılmıştır. Genel Kâtip Yardımcısı, Genel Kâtipten sonra idarî teşkilâ­ tın en yüksek âmiri durumundadır. Grup Müdürleri, muhtelif şube, müşavir, büro ve müstakil servis şefliklerinin doğrudan doğruya bağlı bulundukları idarî teşkilât kademesidir. Genel Kâtipliğin kalem işleri Bürosu tarafından yürütülür. Başkanlık ve Genel Kâtiplik bb) Müşavirler Oda teşkilâtma ilmî ve teknik konularda yardımcı olmak üze­ re vazife gören, mütehassıs elemanlardır. Odada, malî müşavirler, hukuk müşavirleri ve teknik müşavirler olmak üzere üç çeşit mü­ şavir bulunmaktadır. cc) Şube Müdürlükleri Şubeler Odanın idarî üniteleridir. Meslek Komitelerinin, tüc­ carların, resmî makamların ve diğer kuruluşların istekleri şube­ lerde incelenir ve karara bağlanarak, Genel Kâtipliğe intikal etti­ rilir. Her şube gereği kadar servislerden ve servislere bağlı masa­ lardan meydana gelir. Halen Odamızda mevcut Şubeler ve bunlara bağlı servisler aşağıda gösterilmiştir. Etüd ve Araştırma Şubesi — Etüd Servisi — İstatistik Servisi İhracat Şubesi —. İhracat Araştırma Servisi —' İhracat Tatbikat Servisi ithalât Şubesi — Dışticaret Rejim Servisi — İthalât Tatbikat Servisi İç Ticaret Şubesi - — Muamelât Servisi — Fiat Servisi Dış Münasebetler ve Turizm Şubesi Neşriyat Şubesi — Gazete Şefliği —• Mecmua Şefliği Sanayi Şubesi — Sanayi Servisi — Tevzi Servisi Tescil Şubesi — Sicil Servisi — Sicil Muhafızlığı Servisi — Bağ - Kur Servisi İstihbarat Şubesi — İstihbarat Servisi — Tasnif ve Mahaberat Servisi Hesap İşleri Şubesi — Muhasebe Servisi — Makine Servisi —. Tahakkuk Servisi — Tahsilat Servisi Evrak ve Dosya Şubesi ŞUBELERİN GÖREVLERİ: Şimdi de yukarıda belirtilen Şubelerin görevlerini kısaca açık­ lamaya çalışalım. Etüd ve Araştırma Şubesi : Bu Şube, iktisadî hayatla ilgili bütün mevzuatı günü gününe takip ederek, bunları tetkik eder. Ayrıca milletlerarası mevzuat ve gelişmeler Şubece izlenir. Diğer taraftan, aylık piyasa konjonk­ tür raporu, yıllık iktisadî raporların hazırlanması ve iş program­ larında gösterilen araştırmaların yapılması, İstanbul bölgesinde cari ticarî teammüUerin tesbiti gibi hususlar da Şubenin görevleri arasındadır. Şubenin bu faaliyetleri yanında, iktisadî, malî vesair konular­ da bilgi vermek ve dokümantasyon işlerini yürütmek gibi fonksi­ yonları da vardır. Ayrıca, İstatistik Servisi marifetile, aylık ve yıllık olarak Toptan Eşya Fiyatları İndeksi ile İstanbul Ücretliler Geçinme İn­ deksi de hazırlanarak, bültenler halinde ilgililerin istifadesine sunulmaktadır. Diğer istatistik işleri meyanmda, İstantauldan ya­ pılan fiili ihracat istatistikleri de düzenlenip yayımlanmaktadır. ihracat Şubesi : İhracat Araştırma Servisi, ihracat rejimi ve ihracatla ilgili diğer mevzuatı takip eder ve mevzuat ve uygulamada ortaya çı- kan aksaklıkları tesbit ederek, Genel Kâtipliğe tekliflerde bulu­ nur. Diğer taraftan, dış piyasalar hakkında bilgi toplamak ve bun­ ları yaymak, piyasa araştırmaları ve ihracatla ilgili her türlü etü­ dü yapmak Servisin görevleri arasındadır. Şube, Tatbikat Servisi marifetile, menşe şahadetnameleri vermek, ihraç mallarının fiat tescil ve kontrolünü yapmak, ihra­ cat ruhsatnameleri itası ile ilgili işleri yürütmek, ekspertiz yap­ mak gibi ihracat rejiminin gerektirdiği işlerin yapılması ile de yükümlüdür. İthalât Şubesi Dışticaret Rejim Servisi, ithalât rejimi ve ithalâtla ilgili di­ ğer bütün mevzuatı inceler ve Genel Kâtipliğe tekliflerde bulu­ nur. İthalât uygulamasında ortaya çıkan aksaklıklar tesbit olu­ nur ve üyelerin şikâyet ve teklifleri değerlendirilir. Ayrıca üyele­ rin resmî dairelerin ve diğer kuruluşların istedikleri ithalâtla il­ gili her türlü bilgiler derlenerek, igililerin aydınlatılmasına çahşılır. İthaât Tatbikat Servisi, başta Doğu Almanya ithal işlemle­ rinin yürütülmesi olmak üzere, mevzuatın gerektirdiği muame­ leleri yapar. İç Ticaret Şubesi : Bu şûbein faaliyetleri şöyle özetlenebilir: Ekspertiz yaptır­ mak ve bununla ilgili işleri yürütmek, rayiç fiat belgeleri vermek, fatura tasdik etmek, muhammen bedelleri tesbit etmek, distri­ bütörlük, mümessilik ve yedivahitlik belgeleri vermek, tenzilâtlı satışları takip etmek ve bu iş için gerekli belgeleri vermek. Dîş Münasebetler ve Turizm Şubesi Şubenin iştigal mevzuları şunlardır; İç ve dış piyasalar ve iş teklifleri hakkında tacirleri aydınlatmak, ihraç mallarımızla yeni piyasalar bulmak amacile, İhracat Şubesi ile işbirliği yapmak, iç ve dış sergi ve fuarlar hakkında etüdler ve muhaberelerle top­ ladığı bilgileri ilgililere ulaştırmak ve bu sergi ve fuarlara ka­ tılmak isteyenlere kolaylık sağlamak, turizmin geliştirilmesini sağlayacak her türlü faaliyetlerde bulunmak, Oda adres kitabı hazırlamak, bastırıp dağıtmak, ziyaretçi ve misafirlerin ağırlan­ ması işlerile meşgul olmak. Neşriyat Şubesi Neşriyat Şubesinin görevleri şunlardır. Oda Gazete ve Mec­ muasını çıkarmak. Odaca hazırlanan etüd ve raporları yayımla­ mak, yerli ve yabancı basın mensuplarile devamlı temas halinde olmak, Oda meseleleri hakkında basın mensuplarına bilgi vermek. Oda yayınlarına abone ve ilân kabul etmek, Oda gazete ve mec­ muasının dağıtımı ile meşgul olmak. Sanayi Şubesi Sanayi Servisi ve Tevzi Servisi olarak iki servise ayrılan bu Şubenin görevleri şunlardır. Odaya kayıtlı küçük sanayicilerin ihtiyaçları ile ilgilenmek ve bunların ham madde, işletme malze­ mesi ve yedek parça ihtiyaçlarını sağlamaya çalışmak, yatırım ve acil ihtiyaç kotaları ve, diğer sanayici kotaları ile ilgili ithal • iş­ l e m e l e r i n i yürütmek, küçük sanayicilerin kapasitelerini tesbit et­ mek, küçük sanayiciyi ilgilendiren çeşitli konularla meşgul olmak bu sanayii kalkındırmaya matuf etüdler yapmak, ilgili üyeleri ay­ dınlatmak. Ayrıca Sanayi Şubesi, bünyesi içinde teşekkül etmiş bulunan Yan Sanayii Tanıtma Bürosu (YASTAB) aracılığı ile, bu sanayi kolunun mamullerinin iç ve dış piyasalarda satışına yardımcı olun­ maktadır. Tescil Şubesi ; . .. Şubenin görevleri şöyle özetlenebilir : , . Ticaret erb.abmm Odadaya kayıt işlemlerini yapmak, üyelerin dosyalarını tanzim etmek, tamamlamak saklamak, üyelere hüviviyet vesikası, sicil kayıt suretleri, imza tastik vesikası vermek, fir­ maların sicil kayıtlarile ilgili soruları cevaplandırma. Odaya ka­ yıtlı firmaları ihtiyaçlarına göre çeşitli tasniflere tabi tutmak, si­ cil kayıtlarına dayanarak, ticarî imza ve kefalet tasdik etmek, ad­ res makinası ile üyelere gönderilecek sirkülerlere ait zarflara ad­ res basmak. Ticaret Sicil Memurluğu ile işbirliği yapmak, firma­ ların durumlarmdaki değişiklikleri takip etmek, Bağ - Kur uygulamasile ilgili işleri yürütmek. İstihbarat Şubesi • ' Bu Şubemiz «İstihbarat)) ve «Tasnif ve Muhaberat» Servis­ lerinden terekküp eder. Şubenin yapmakla görevli olduğu işler şunlardır: Odaya yeni kaydolan firmalar hakkmda inceleme yapmak neticeleri karteks sistemine göre tasnif etmek, kayıtlı üyenin tihbarat tetkikatmı yapmak ve firmaları derecelere ayırmak, firmaların adres tetkikatmı yapmak, protesto listelerini takip mek ve tasnif etmek, iflâs ve konkordotoları takip ve kayıt mek. Hesap İşleri Şubesi: ve is­ ve et­ et­ M Şubenin görevleri kısaca şöyle özetlenebilir: Oda gelirlerini tahakkuk ettirip tahsil eylemek, bütçeye uygun şekilde sarfiyatı sağlamak. Oda bütçesi hazırlık çalışmalarını yapmak, aylık mi­ zanları hazırlamak, yıl sonunda bilanço ve kesin hesap çıkarmak, bütçe fasıl ve maddeleri arasında aktarma tekliflerinde bulunmak, Odaya borcunu ödemeyenleri ve Odaca cezaya çarptırılanları ta­ kip etmek, firmaların statü değişikliklerine göre muhasebe kayıt­ larını yenilemek. Evrak ve Dosya Şubesi : Odaya gelen ve Odadan çıkan bütün evrakın kayıt işlemleri­ ni yapmak, işi bitmiş dosyaların muhafazası ile meşgul olmak bu Şubenin başlıca görevini teşkil etmektedir. dd) Büro Müdürlükleri : Eürolar, Oda Meclisi ve Yönetim Kurulu Başkanlığı ile Ge­ nel Kâtipliğin ve Meslek Komitelerinin bilcümle büro hizmetini yürütmekle görevli idarî teşkilât ünitesidir. Bürolar doğrudan doğruya Genel Kâtipliğe bağlıdır. Büro­ ların başında büro müdürleri bulunur. Bürolar muhtelif masala­ ra bölünür. Masalar da işin ehemmiyetine göre değişen miktarda raportör, sekreter veya memurlar vazife görür. Başkanlık ve Genel Kâtiplik Bürosu Büronun belli başlı görevleri arasında. Oda Meclisi ve Yöne­ tim Kurulu toplantılarına ait her türlü işleri yapmak. Meclis ve Yönetim Kurulu Başkanlığının resmî işleri ile uğraşmak. Yöne­ tim Kurulu Kararlarının icrasını takip, etmek. Başkanlık ve Ge­ nel Kâtipliğin sekreterlik işlerini yürütmek, İstanbul Sanayi Odası ve Borsası ile irtibat kurmak gibi faaliyetler sayılabilir. Meslek Komiteleri Bürosu Büro, Meslek Komitelerinin toplantıları ve bu toplantılarda alman kararlarm icra organlarma, intikali ile ilgili bilcümle 1§lâri yürürtür. ee) Müstakil Servisler Oda idarî teşkilâtı içinde yer alan lardır, — — — — — müstakil servisler şun­ Personel Servisi, Kütüphane Servisi Levazım Servisi Gümrük Daimi Eksperler Kurulu Servisi İdare Amirliği Servisi Şimdi bu Servislerin görevlerine kısaca bir göz atalım. Personel Servisi : Oda personelinin, tayin, terfi, tecziyesi, vazifesine son veril­ mesi, emeklilikleri, eğitimleri, sağlık işleri gibi görevler bu Sertarafmdan yürütülür. Ayrıca stajiyer talebelerle ilgili işlemlerle meşgul olunur. Kütüphane Servisi : Odaya kitap alınması, kitapların tasnif ve muhafazası, cilt­ lenmesi vs. gibi işleri bu servis görür. Levaz.m Servisi: Levazım Servisinin görevleri şunlardır; Yıllık ihtiyaç ve mübaya programını hazırlamak, Oda ihtiya­ cı olan eşya ve kırtasiyeyi satın almak ve dağıtmak, demirbaş ka­ yıtlarını tutmak, tamirat işleri ile meşgul olmak. Gümrük Daimi Eksperler Kurulu Servisi Kurula intikâl eden dosyaların kayıt ve muhafazası, bunla­ rın eksperlerce incelenmesinin sağlanması, tekemmül eden dos­ yaların Gümrük ve Tekel Bakanlığına gönderilmesi gibi hizmet­ ler bu Servisçe yerine getirilir. idare Amirliği Servisi : Servisin görevleri; Odanın temizlik işlerini yürütmek, Odacı­ ların çalışmaları ile meşgul olmak ve Odanın emniyetini sağla­ mak şeklinde özetlenebilir. ' IV — İSTANBUL TİCAEET ODASININ FAALİYET VE ÇALIŞMALARI 1 — Oda Faaliyetlerine Genel bir Bakış ve Odanın İktisadî Ko­ nulardaki Genel Görüş ve Politikası Odamızın ilk kurulduğu senelerde ve Cumhuriyetin ilânına ka­ dar geçen süre içinde, genellikle günlük mutad çalışmaların ağır­ lık kazandığını görüyoruz. Bu dönemde Oda faaliyetleri, Oda Ni­ zamnameleri değişiklikleri, şeker, tütün, fındık pamuk, hububat gibi temel bazı tarımsal ürünlerle ilgili problemler, deniz ticare­ tinin geliştirilmesi ve himayesi, İstanbulda bir ticaret borsası ku­ rulması gibi hususlar üzerinde durulmuştur. 1923 Sanayi Kongresinde Odaya yöneltilen tenkitler de gözönûnde bulundurularak, Cumhuriyet döneminde ele alman ilk konu, Oda Kanun ve Nizamnamesinin günün şartlarına göre tadil edilmesi olmuş ve 1925 yılından sonra olumlu sonuca ula­ şılmıştır. Cumhuriyet döneminde İstanbul'un iktisadî meselelerinin tetkiki ele alınmış, sanayimizin durumunu tesbitle işe başlanmış ve bilâhare yerli sanayiin himayesi ve teşviki üzerinde durul­ muştur. Bu dönemin başlangıcında İstanbulda Ticaret Borsası kurulması sağlanmıştır, 1950 yılından sonra, Oda faaliyet ve çalışmalarının büyük bir aşamaya sahne olduğunu görüyoruz. Odamızın 50 yıllık hayatında 1950 -1973 dönemi birçok ba­ kımdan önem taşımaktadır. Bugünkü idarî kuruşumuzun esası olan 5590 sayılı Kanun 1950 yılında yürürlüğe konulmuş ve Türkiyenin girmiş olduğu demokratik düzene uygun olarak, idarî bün­ yesi, demokratik esaslara bağlanmıştır. Odanın temel organları olan Meslek Komiteleri ve Meclis se­ çimleri demokratik usullere bağlanmış, idarî kademede tâyin yeri­ ne seçime yer verilmiştir. Odanın idarî organları hem meslekî tem­ sile hem de seçime dayanmak suretile, kamu kuruluşu niteliğini haiz meslekî kuruluş olarak yalnız bölgesinin değil Türkiyenin ekonomik ve ticarî hayatında söz sahibi olmuş ve geniş temsil yet­ kisini kullanarak Hükümet nezdinde, ekonomik politikanın tesbitinde müessir olmuştur. 1950 senesi, Odamız balkımından bu derece önemli yenilikler getirirken, siyasî ve ekonomik hayatımızda da yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur. Ekonomimiz de uzun senelerden beri uygulanan tahditci dış ticaret usulleri yumuşatılmış, harp ekonomisi döneminden kalma bazı kısıtlamalar kaldırılmış ve üyesi bulunduğumuz Avrupa İk­ tisadî İşbirliği Teşkilâtı, Avrupa Tediye Birliği ve diğer millet­ lerarası kuruluşlar ve Amerika Birleşik Devletlerinin ihtisadî yardımları (tiraj hakları gibi) Milletlerarası Para Fonu, Millet­ lerarası İmar ve Kalkınma Bankası gibi Birleşmiş Milletler kuru­ luşlarından sağlanan imkânlarla, dış ticaretimizde ilk defa liberas­ yona dayanan serbest ticaret sistemi uygulanmaya başlanmıştır. Bu bakımdan, 1950 ve müteakip yıllar. Odanın tarihinde olduğu kadar, Türk ekonomisinde de daima hatırlanacak olaylarla dolu olarak geçmiştir. Dış ticaretimizde serbesti usullerinin uygulamasında Odamız daima öncülük yapmış, serbest bir ticareti daima savunmuş, kısıt­ lamalara daima karşı çıkmıştır. Bütün gayretlerimize rağmen, liberasyona dayanan serbest dış ticaret düzeni fazla sürmemiş, 1953 yılından itibaren ithalâtta evvelâ idarî olarak başlayan kısıtlamalar, sonunda mevzuata da intikal etmiş ve 1954 yılının Eylül ayından itibaren liberasyon tamamile tahdit edilerek, tahsise dayanan bir dış ticaret politi­ kası uygulanmaya başlanmıştır. Bu dönemde Odamız yeni ekono­ mik politikanın icablarma uygun olarak idarî bünyesinde de ba­ zı değişiklikler yapmış ve bu arada bir Etüd Şubesi Müdürlüğü kurarak (1953), ekonomik hayatın icaplarına ve mensuplarının ihtiyacına daha iyi cevap verebilecek bir çahşma düzenine gir­ miştir. 1954 yılından itibaren, çeşitli etkenlerin sonucu olarak orta­ ya çıkan ve mutedil bir şekilde başlayarak tedricen hızını arttı­ ran fiyat artışları ve enflâsyon, 1956 yılında had safhaya varmış ve hükümetleri, idarî kontrol ve müdahalelere sevkeden bir düzeye erişmiştir. 1956 yılının ortalarından evvel, İkinci Dünya Harbi dönemin­ de uygulanan ve harpten sonra uygulaması durdurulan ve fakat yürürlüğü kaldırılmayan Milli Korunma Kanunu yeniden yürür­ lüğe konularak, bazı alanlarda o güne kadar dahi uygulanmasına devam edilen kâr hadleri sisteminden ayrı olarak maliyet unsur- larınm tespiti, azamî satış fiyatları tayini gibi fiyat kontrollarınm tipik tedbirleri uygulanmaya başlanmıştır. Millî Korunma Kanununun tatbikatı, Odamıza bir çok g ö ­ revler yüklemiş, bu arada bir kısım malların tahsis ve tevzii işi Odamıza verilmiştir. Bu tatbikatı 1958 yılı Ağustosunda yürürlüğe konan istikrar tedbirlerine kadar devam etmiş, üyelerimizin bir çok sıkıntı ve şikâyetlerine sebeb olmuş, Odamızın idarî görevlerinin artması­ na paralel olarak kadro ve personeli de genişlemiştir. 1958 Devalüasyonu ve ekonomik istikrar tedbirleri ile ekono­ mik politikada yeni bir devre girilmiştir. Odamız bu dönemde dış. ticaretimizde girilen liberasyon ve kota tatbikatının, memleket ihtiyaçlarına ve üyelerimizin isteklerine uygn bir şekilde cere­ yanını sağlamak amacı ile yoğun gayret sarfetmiştir. Milli Ko­ runma Kanununun tatbikattan kaldırılması ile Odamızca yü­ rütülmekte olan tahsis ve tevzi gibi hizmetler sona ermiştir. Dış ticaret tatbikatının liberal esaslara yöneltilmesi çalışma­ larımız, Avrupa Ekonomik Topluluğu ile ortaklık teşebbüslerimi­ zin başlanması dolayisile daha da önem kazanmıştır. Odamızın 1960 öncesindeki yatırım politikası, öncelikli ve iç ve dış finansman kaynakları ile ayarlı bir yatırım programına ihtiyaç olduğu ve seviyesinin dış ödemeler için uzun vadeli resmî ve özel kredi ve yardımlar ve ayrıca cari döviz kaynaklarımızdan yapılacak tahsislerle mukayyet olması gerektiği merkezinde idi (16). Her ekonominin özel ve kamu tasarrufları bulunmakta­ dır. Enflasyona yol açmadan ve ekonominin istikrarını haleldar etmeden yapılabilecek azami yatırım miktarının bu hat ile sınır­ lı bulunduğu daima dile getirilmiş ve yatırım programlarının iç finansman toplamının ferdî ve kollektif tasarruf hacmini aşma­ ması savunulmuştur. Zamanın hükmetlerince izlenen yatırım politikası, ithalâta bağhlığımızı geniş ölçüde arttırmıştr. 1954 ylmdan itibaren it­ halât hacmindeki daralmalar ve ithalât skmtıları kendisini da­ ha çok akaryakıt, hammadde, yedek parça ve işletme malzemesin­ de hissettirmiştir. Bu tarihlerde odaca yapılan araştırmalar, 100 liralık bir yatırımın 50 Tl. lık bir döviz talebi meydana getirdiğini, ortaya koymuştur. (16) ist. Ticaret Odası, Memleketimizin Dışticaret Meseleleri 1956 Sh. 20 Odamızın, yatırımların prodüktivitesi üzerine de eğildiğini görüyoruz. Ekonominin gelişme hızının bir taraftan yatmmlarm hacmine diğer taraftan da yatırımların bünyesine bağlı olduğum bilinir. Plânlı dönemde önce gerçekleştirilebilen en yüksek yatı­ rım seviyesi %17 olmuştur. Gayri müsmir yatırımların genel yatı­ rımlar içindeki payı (İnşaat, ulaştırma vs.) ise %75 e ulaşdığı senelerde ekonomimizin gelişme hızı düşmüştür. Bu itibarla Oda­ mız prodüktif yatırımların ihmal edilmemesi gereğini sık sık or­ taya koymuştur (17). 1958 yılında prodüktif olmayan kamu ya­ tırımları payının azaltılarak özel prodüktif alanlara tahsisi için teşebbüslerde bulunulmuştur. 1960 dan sonraki dönemde, Odamızca ele alman konular ol­ dukça değişik olmuştur. Bu tarihten günümüze kadar geçen devrede Odamız faaliyet­ lerinin mihrak noktası, karma ekonomi, hür teşebbüs ve piyasa düzenine dayanan bir ekonomik rejimi savunmak, zaman zaman ortaya çıkan menfî tutum ve görüşlerle mücadele etmek, demok­ ratik bir düzene dayanan serbest teşebbüs, rekabet ve piyasa dü­ zeni esaslarında tatbikatta meydana gelen sapmaları bertaraf et­ mek istikametinde olmuştur. Ekonomik rejimimizin bu temel ilkelerinde hiç bir taviz ta­ nımamak, özel sektöre dayanan karma ekonomi kurallarını tatbi­ kata intikâl ettirmek, olumsuz gelişmeleri önlemek, ekonomik ka­ rar hürriyetine dayanan, libera, serbest rekabetçi bir piyasa dü­ zeni kurulması başlıca endişemizi teşkil etmiştir. Odamızın, siyasî olduğu kadar ekonomik rejimimizin de te­ melini teşkil eden prensiblerdeki tutumu, tatbikat konularına ve günlük uygulamalara da aynen inikas etmiş, devletçe yaratılan tekeller ile, kamu sektörüne tanınan imtiyaz ve inhisarlar, fiilî inhisarlar karşısında rekabetçi bir piyasa düzenini ısrarla savun­ muştur. 1960 dan sonraki döneme, genellikle Plânlı kalkınma dönemi denmektedir. Odamız plânlı kalkınmayı, kendi plân ve program anlayışı dahilinde savunmuştur. Plândan hiç bir zaman otoriter ve merkezî bir plânlamayı anlamıyoruz. Plânlama ve plânlı kal­ kınma hiç bir zaman fertlerin ve yatırımcıların serbest İradeleri­ ne otoriter müdahaleler şeklinde düşünülemez. Bilhassa özel sek(17) İstanbul Ticaret Odası, «İktisadî Meseleler Hakkında miz» 1958 teksir. Düşünceleri­ tor yatırımlarının plân hedeflerine yöneltilmesi özendirici veya caydırıcı ekonomik tedbirlerle sağlanmalıdır. Ekonominin geliş­ mesi ve yüksek bir kalkınma hızı sağlanması ancak, özel sektör yatırımlannın prodüktif alanlara yöneltilmesi ile mümkün ola­ bilir. Odamız, plânlama hakkındaki temel görüşlerini. Devlet Plân­ lama Teşkilâtı Müsteşarlığı kurulur ve Birinci 5 yıllık Kalkınma Plânı hazırlık çalışmaları yapılırken ifade etmiş ve görüşlerinin tat­ bikata intikaline gayret sarfetmiştir. Ayrıca, kalkınma plânlarının hazırlık çalışmaları meyanmda olan çeşitli ve çok sayıda Özel İh­ tisas Komisyonlarına katılmış ve kalkınma plânlarının hazırlık­ larına müessir bir şekilde iştirak etmiştir. Birinci Beş YıUık Plânın hazırlanmasına hakim olan temel fikir, devlet yatırımlarına ve devletin bilhassa sınaî alanda daha fazla yatırım yapmasına önem ve öncelik verilmesi Odamızın mü­ dahalesine sebeb teşkil etmiş, ekonomik kalkınmada en verimli yolun, özel yatırımları teşvik etmek olduğu üzerinde İsrar etmiş­ tir. İkinci Beş Yıllık Kalkınma Plânının gerek hazırlanması, ge­ rek uygulaması, yüksek bir gelişme hızı sağlayacak şekilde yatı­ rımları en yüksek seviyeye çıkarmak ve bunun için de kamu, özel yatırımları teşvik etmek istikametinde olmuştur. Bu Plân döne­ minde batı ülkelerinde uygulanan bir çok teşvik tedbirleri, önce­ leri, münferid tedbirler halinde sonradan, sistemli tutarlı bir ted­ birler manzumesi şeklinde uygulanmaya başlamıştır. Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Plânı ise, bilhassa özel sektör yatırımlarını plân hedeflerine yöneltmek, özel kesimde teraküm eden yatırım fonlarını azamileştirmek maksadile, evvelki Plân dönemlerinde yürürlüğe konulan bazı yeni tedbirleri, tatbikat alanına çıkarmak maksadile çeşitli yeni kanun tasarılarının ha­ zırlandığı bir dönem olmuştur. Hernekadar bu tasarılar henüz kanunlaşmamış ise de en kısa zamanda Parlementodan geçerek yürürlüğe konulabileceği tahmin edilmektedir. I960 yılından bugüne kadar. Oda olarak üzerinde durduğuınuz bir diğer konu da, Türkiyede yatırımları kanalize edecek, ufak tasarruflarla beslenecek ve yatırım ünitelerini optimum ce­ samete getirecek bir sermaye ve menkul kıymetler borsasımn ku­ rulmasını mümkün kılacak kanuni tedbirlerin alınmasını sağla­ mak olmuştur. İktisadî kalkınmamızın ve hatta siyasî rejimimi­ zin temelinde yatan ekonomik bir vakıaya işaret etmek isteriz: Son bir kaç yıla gelene kadar, Türkiyede özel sektör yatırım­ ları şahsi sermayelerin mahdut imkânlarına dayanmakta idi. Bu ise, daha optimal cesamette yatırım yapma imkânı olan devlete karşı büyük bir güçsüzlük ifade etmekte idi. Aslında kötü olan devlet işletmeciliğinin, savunulabilir bir yönü varsa, o da bura­ dan gelmekte idi. Bugün özel sektör, yatırım cesameti bakımından kamu kesimine yakın bir güce erişmiş bulunmaktadır. Bu ise, senelerdenberi süregelen kamu - özel çekişmesini kökünden halle­ decek olumlu bir gelişmedir. Kamu ve özel sektör yatırımları bakımından son yıllarda or­ taya çıkan olumlu gelişmeye böylece işaret ettikten sonra. Odamı­ zın, karma ekonomi prensipleri arasında üzerinde en fazla dur­ duğu bir konu olan, özel sektör ile kamu sektörü arasındaki eşit­ lik konusuna değinmek istiyoruz. Kamu kesimi, yatırımları bakımından haiz olduğu imkânla­ ra ilâveten (optimum cesamette yatırım yapma imkânı, ucuz kredi, ki daha ziyade Merkez Bankası fonlarına dayanmaktadır, vesair avantajlar) iç ve dış ticarette, bilhassa ihracat ve ithalâtta çeşitli imtiyaz ve hatta inhisarlardan yararlandınlmışdır. Bu imtiyaz ve inhisarlar, sadece rekabet eşitliğini bozmakla kalmamakta, kamu kesiminin ekonomik zafiyetini ve bozuklukla­ rını bir örtme vasıtası olarak kullanılmaktadır. Meselâ ithalâtta teminat yatırmayan, ithalât bedelini Hazine veya Merkez Bankası kredilerile cüz'i bir faiz karşılığında sağlayan, ithalât formalitelerile bağlı olmayan teminatı Hazineye irad kaydedilmeyen tem­ dit bakımından çeşitli kolaylıklar bahşeden bir kamu kuruluşunun yapmış olduğu ithalâtın özel sektör ithalâtına nazaran «daha ucuza mal olduğu» iddia edilebilmiştir. Bununla da iktifa edil­ meyerek, gümrük indirimli veya muafen ithalât imkânı inhisar halinde kamu kuruluşlarına verilmiş ve bu tatbikat son yıllarda gittikçe genişlemek istidadı göstermiştir. Hareket anında eşit platform'da olmayan ve eşit imkânlardan faydalanmayan iki sek­ tör faaliyetinde kamu kesimin özel sektöre oranla daha ucuz faaliyette bulunan bir sektör olarak göstermenin ne kadar yanıl­ tıcı ve haksız bir itham olduğunu söylemeye lüzum yoktur. Hazi­ ne fonlarını bütçelerine aktarmak suretile işletme zararlarını in­ hisar kârları ile kapamaya çalışmanın ve neticede yine de za­ rar etmenin memlekete ve ekonomiye ne kadar ağır külfetler yük­ lediği gözlerden kaçmamaktadır. Bu sebeble Odamız her iki sektö­ rün verimlilik açısından mukayesesinin yapılabilmesi ve rekabet, şartlarının sağlanarak müstehlikin yararlanabilmesi için her iki rektör arasmda mutlak bir eşitlik sağlanmasında, karma ekonoininin icaplarınınm yerine getirilmesi bakımından zaruret görmek­ tedir ve bunu her fırsatta ilgililere duyurmaktadır. 1960 dan sonraki dönemde, Odamızca üzerinde durulan en •önemli bir diğer konu da ihracatın teşviki ve modern bir teşvik sisteminin yürürlüğe konulması olmuştur. Bu faaliyetlerimizin sonucu olarak. Odamız tedricen ithalâttan ihracata yönelmek im­ kânlarını bulabilmiştir. Türkiyenin dış ödemeler dengesinin sağlam bir bünyeye ka­ vuşturulması bakımından ihracatın artırılması lüzumuna inanan Odamız, ihracatı engelleyen idarî, malî ve moneter engellerin kal­ dırılması ile birlikte, müessir bir teşvik sistemi uygulanması için büyük gayretler sarfetmiştir. Bu gayretlerimizin sonucu olarak 1963 yılında 261 sayılı. Kanunla Türkiye tarihde ilk defa olmak üzere Vergi İadesi sistemi uygulanmaya başlamıştır. Millî ve mil­ letlerarası fiyatlardaki aleyhimize olan farkların giderilmesini -amaçlayan bu sistem tatbikatta sonuçlarını vermiş ve ihracatımız müteakip yıllarda tedricen artan bir tempoya girmiş ve bu tem­ po 1971 yılından itibaren son derece hızlanmıştır. İç fiyat yüksek­ liğinden gelen ihracat zorluklarını giderici vergi iade tedbirleri yanında formalitelerin azaltılması, idarî engellerin kaldırılması yoluna da Odamız büyük gayretler sarfetmiştir. Ancak bütün ça­ lışmalarımıza rağmen, bu konuda pek fazla başarılı olduğumuz iddia edilemez. 1960 sonrasında Türk ekonomisi bakımından en önemli say­ dığımız olay, 12 Eylül 1963 tarihli Ankara Andlaşması'ile Türki­ yenin Ortak üye sıfatile Avrupa Ekonomik Topluluğuna katılma­ sı olımıştur. Bu katılmanın Türkiye'yi batılı anlamda bir ülke ha­ line getireceğine ve ekonomik müesseselerimizi batılılaştıracağma inanıyoruz. Henüz tam bir entergrasyon için şartlar olgunlaşma­ mış ve bu entegrasyon 22 sene gibi uzunca bir sürede gerçekleşe­ cek ise de, şimdiden bu katılmanın ekonomimiz üzerindeki müspet tesirleri ' hissedilmektedir. Serbest ve ^ hür teşebbüs, rekabet ve fiyat mekanizmasına dayanan bir ekonomik rejim olarak Av­ rupa Ekonomik Topluluğuna katılmamız Türkiyenin karma eko­ nomi düzeninin de en büyük teminatını teşkil etmektedir. Türkiye, son yıllarda ekonomisine kazandırdığı dinamizm ve Avrupa Ekonomik Topluluğu içinde alacağı haklı mevkii sayesin­ de istikbale ümitle bakmağa hak kazanmıştır. Diğer taraftan, zaman zaman özellikle yaz aylarında ortaya çîkan likidite darlığı problemi üzerindeki çalışmalarımız ayrıca anılmaya değer niteliktedir. iktisadî istikrarın temininin geniş ölçüde siyasî istikrar ile mümkün olabileceğine inanılmış. Devletin izliyeceği politikan n serahataten belirtilmesi ve iş aleminde tereddütlere yol açılma­ ması konusu öteden beri Odanın temel görüşlerinden olmuştur. Özellikle 12 Mart 1971 den sonra kurulan Hükümetlerin ti­ carî faaliyetlere karşı tutumları, ihracat ve ithalâtı nizamlayan yeni rejimlerin uygulanması, fiatlar genel seviyesinde görülen şiddetli artışlar, AET ye ilişkin olarak başlayan geçiş dönemi uy­ gulaması Odamızın üzerinde durduğu bellibaşlı konular olmuştur. Bu konudaki sorunların çoğu son zamanlarda çözüm yoluna kavuşmuştur. Ancak fiat artışları konusu, 1973 yılında da Odanın bellibaşh meşgalelerinden birini teşkil etmiş ve son zamanlarda Odamız, önerilerine uygun kararlar Hükümetçe yürürlüğe konulmuştur. 2 — Odamn Temel Hedefleri İstanbul Ticaret Odasının Temel Hedefleri 1962 yılında Oda Meclisince tesbit olunarak yürürlüğe girmiştir. Aşağıda sözkonusu Temel Hedefleri aynen dercetmeyi yerin­ de gördük. TEMEL HEDEFLER I — SERBEST TEŞEBBÜS Serbest Teşebbüsün ^ M ve Vazife ve Mesuliyetleri Kalkınmadaki Rolü, Ehemmiyeti — Serbest teşebbüsün millî kalkınmadaki rolü ve ehemmi­ yeti. Milli Kalkınma ancak serbest teşebbüs sayesinde olabilir. Sıhhatli ve sağlam bünyeli bir cemiyet ancak serbest teşebbüs, sayesinde kurulabilir. Hür, müreffeh, seviyeli ve demokratik ni­ zamlı bir cemiyetin kurulması, idamesi ve inkşafı, ancak serbest, teşebbüsün emniyet ve istikrar içinde teessüsüne, gelişmesine vegenişlemesine bağlıdır. Bu nizamın sağlanması başta gelen millî vazifemiz ve millî: menfaatimizdir. Serbest Teşebbüsün Vazifeleri : Serbest teşebbüsün vazifesi, millî kaynakları ve millî eme­ ği azami derecede kullanarak kıymetlendirmek yabancı kaynak­ lardan en müsait şartlarla azami derecede faydalanmayı sağla­ mak, ilim ve sanat sahalarında ve sosyal alanda inkişafın temini için maddî ve manevî yardımlarda bulunmak ve gerektiği ahvalde bu sahalarda de faal rol oynamaktır. —^ Serbest teşebbüsün meşguliyetleri: Serbest teşebbüsün millî kalkınmada ve millî güvenlikte, dev­ let, hükümet ve idare adamları kadar ve hatta bazı hallerde on­ lardan da fazla rolü vardır. Tabiatile bu ağır vazifenin, ağır mesuliyetleri mevcuttur. Serbest teşebbüsün bu ehemmiyetli vazifesini ve vazifenin intaç edeceği mesuliyetleri daima göz önünde bulundurması lâzımdır. II — İSTANBUL TİCARET ODASININ HEDEFLERİ Odanın ilk vazifesi İstanbul Ticaret Odası, İstanbulda mevcut serbest teşebbü­ sün taazzuv etmiş meslekî bir teşekkülüdür. Odanın vazifesi ve gayesi, serbest teşebbüsün gelişmesine ve genişlemesine mani teşkil eden hususları tesbit etmek, bunları bertaraf etmeye çalışmak, serbest teşebbüsün hızla gelişme ve ge­ nişlemesini temin edecek tedbirler almak, bu teşebbüsü teşvik et­ mek, bu mevzuda aydınlatıcı faaliyette bulunmak, kanunların tanıdığı imkânlar dahilinde bizzat teşebbüs sahasına atılmaktır.. Odanın karar ve hareketlerinde itibare alacağı hususlar. Oda aldığı bütün kararlarda, gösterdiği bütün faaliyetlerde memleketin ve tüccarın hizmetinde olduğunu daima gözönünde bulundurur. Oda, ticarî muamelelerinin suratı icap ettirdiğini bir an için hatırdan çıkarmıyararak, gündelik işlerde süratin, suhuletin ve eşit muamelenin ve iş sahiplerine azami nezaket gösterilmesinin zaruretine inanır. Muhtelif Teşekküllerle iş birliği: Oda, millî kalkınmanın ancak memleketteki bütün kuvvetle­ rin samimi bir işbirliği yapmaları halinde tahakkuk edeceğine inanmış bir teşekkül olarak Devlet ve Hükümet teşkilâtı ve mem­ lekette mevcut her türlü meslekî ilmî, sosyal teşekküllerle ve sa­ nat cemiyetleri ve merkezleri ile sıkı bir işbirliği yapmayı, zaru­ rî bir vazife olarak kabul eder. Serbest teşebbüsü haleldar eden karar ve tedbirler karşısında Odanın tutumu; Oda, memleketin içinde bulunduğu şartlar ne olursa olsun, serbest teşebbüsün hak ve menfaatlerini, emniyet ve istikrarını haleldar eden karar ve hareketleri önlemeye çalışır ve bunların milli menfaatlere aykırı olduğunu her türlü vasıta ile alâkalı maiamlara ve icabında umumî efkâra duyurur. Meslek ahlâkım ve tesanüdünü baltalayıcı hareketlere Odanın tutumu : karşı Oda, meslek ahlâkını ve tesanüdünü baltalayıcı her tür­ lü harekete bütün imkânları ile mani olur ve bunları berta­ raf etmeye çahşır. . 3 — İşbirliği ve Odamız 1962 yılında, Oda Meclisince kabul olunan temel hedefler arasında; Odanın, millî kalkınmanın ancak memleketteki bütün kuvvetlerin samimi bir işbirliği yapmaları halinde tahakkuk ede­ ceğine inanmış bir teşekkül olarak. Devlet ve Hükümet teşkilâtı ve memlekette mevcut her türlü meslekî, ilmî, sosyal kuruluşlarla ve sanat cemiyetleri ve merkezleri ile sıkı bir işbirliği yapmayı zarurî bir vazife olarak kabul ettiği açıkça belirtilmiştir. • • Gerçekten Odamız, yukarıda açıklandığı şekilde, diğer kuru­ luşlarla sıkı bir işbirliği kurmuştur. Odanın kendi üyeleri, millet­ lerarası kuruluşlar ve memleket çapındaki teşekküllerle kurulan bu-işbirliği;kâh, bilgi alış; - verişi ve görüş teatisi, kâh ortak toplan­ tı ve kongreler, çeşitli müşterek çalışmalar vs. şeklinde ortaya çık­ mıştır. . • •. ' B.) Oda Kongreleri Oda üyelerinin kendi aralarında yürüttükleri işbirliği ve müş­ terek hareketlere bir misal olarak Oda kongreleri gösterilebilir. Cumhuriyet döneminin başlangıcında, müteaddit defalar tüm Oda üyelerinin iştirakleri ile kongreler düzenlenmişti. Zamanla üye adedindeki büyük artış nedenile, bu kongreler çeşitli meslek ao guruplarının zümre toplantıları veya belirli konularla ilgili üye­ lerin iştirak ettikleri toplantılar haline dönüşmüştür. Sadece îstanbuFun sorunları değil, memleketimizin genel ikti­ sadî, ticarî, sınaî, malî meselelerinde ilmî ve istişarî mahiyette ol­ mak üzere, ticaret ve sanayi erbabının iştirakleri ile düzenlenen bu Oda kongrelerinde alman kararlar. Odanın yetkili organlarınca kabul edildikten sonra, ilgili merciler nezdinde gereken teşebbüs­ ler yapılmıştır. Bir fikir vermek bakımından, ilk Oda kongrelerin­ de müzakere edilen konular aşağıda gösterilmiştir. 1926 Kongresi : İlk Kongre 1926 yılında düzenlenmiştir. Bu kongrede ele alman bellibaşlı konular şunlardır: —. — — — —' Memleketin sermaye ve kredi meselesi, Yeni gümrük tarifesinin iktisadî esasları, Yeni vergilerin iktisadî etkileri hakkında inceleme, Millî sanayün himayesi çareleri, Uluslararası Ticaret Odası kongrelerine iştirak. 1928 Kongresi : 1928 tarihinde yapılan ikinci Oda Kongresinin gündeminde ise; — Paramızın tesbiti ve kıymeti sorunu, —• Borsaların birleştirilmesi sorunu, — Malların standardizasyon ve ambalajlaması, — Deniz ticaretinin geliştirilmesi çareleri, — İstanbul Limanının iktisadî durumu, — İstanbulda uluslararası bir sergi ve panayır tesisi, konuları ele alınmıştır. 1929 Kongresi: 1929 Oda Kongresinde; Odaca hazırlanan sanayi kredisi ra­ poru ile deniz ticareti kredisi raporu üzerinde görüşmelerde bulu­ nulmuştur. 1930 Kongresi : . İstanbul Ticaret ve Sanayi Odasının 1930 yıhnda yapılan 4. Kongresinde; —• Teşviki Sanayi Kanunu ve muamele vergisi, •— İhraç mallarımızın standardizasyonu ve ambalajlanması, — Hariçten mubayaa olunacak vapurlarm gümrük ve mua­ mele vergisi konulan müzakere edilmiştir. 1931 Kongresi: Odanm Beşinci Kongresinde, özellikle ihraç mallarımızuı kıy­ metlerini muhafaza tedbirleri, millî sanayi siyaseti ve programı, sanayi tedrisatı ve sanayi kursları, balıkçılığımızın inkişaf tedbir­ leri üzerinde durulmuştur, 1932 Kongresi: Odanın altıncı Kongresinde iki önemli konu üzerinde durul­ muştur. Bunlardan biri ihraç mallarımızın istihsal fiatı ve ihraç masrafları, diğeri mensucat sanayiimizin hali hazır durumu ve gelişmesi sorunu olmuştur, 1933 Kongresi : Odanın kongresinde üç konu müzakere ve tetkik edilmiştir: — Ticarî zihniyet ve bunun inkişafı, — Sanayiimiz, — Türkiye madenciliği. b) Odalararası İlişkiler aa) İstanbul Sanayi Odası ve Ticaret Borsası ile İşbirliği Ülkemizin iktisadî faaliyetlerde önemli bir rolü bulunan, İs­ tanbulda kurulu en büyük ticarî üç mesleki kuruluş, ashnda ay­ rı ve müstakil birer teşkilât olmalarına rağmen, ekonomik hedef­ ler itibarile bunların bir bütün oldukları şüphesizdir. Çeş'tii ikti­ sadî meselelerde çeşitli yönlerden müzakere ederek gerek memle­ ket menfaatleri, gerekse özel teşebbüs menfaatleri bakından en doğru yolu seçmek, bu üç kuruluşun işbirliği sayesinde mümkün­ dür. Bu gaye ile 1961 yılında, Odalarla, Borsa Heyetlerinin aylık toplantıları ihdas edilmiş ve bilahere bu toplantılar belirli ve lü­ zum görülen konulara inhisar ettirilmiştir. Yukarıda anılan çalışma ve işbirliği ile elde edilen olumlu so­ nuçlardan en önemlisi, şüphesiz İktisadî Kalkınma Vakfmm vü­ cuda getirilmesi olmuştur. İşbirliğinin diğer olumlu sonucu «Fuarlar Karma Kom'tesi» nin ihdası ile kendini göstermiştir. hb) Bölge Çalışmaları 1927 yılından itibaren bir süre, İstanbul Bölge Ticaret Mü- dürlüğü patronajında bölge ticaret ve sanayi odalarının ortak toplantılarının her yıl yapıldığını görüyoruz. Odamız, zamanımızda iktisadî faaliyet ve münasebetlerin, arzettikleri zincirleme karakteri ile, yaygın bir sahada cerayan et­ tiklerini ve yekdiğeri ile sıkı ilişkileri bulunduğunu takdir eden bir kuruluş olarak, görev sorumluluk ve yetki sahasının 5590 sa­ yılı Kanun'un derpiş ettiği gibi, belediye hudutları çerçevesi ile madut olamıyacağını mütâlâa etmiş ve bu sebeple Marmara ve Trakya bölgelerinin birleştiği noktada bulunan İstanbul şehrinin, bu bölgelerle olan ilişkilerinin önemini ve oynadığı nazım rolü gözönünde tutarak, iktisadî faaliyetlerle ilgili çahşmalarında, diğer oda ve borsalarla ve aynı zamanda bu gibi çalışmaları ya­ pan müesseselerle işbirliği yapmak ve müşterek konularda görüş ve fikir teatisinde bulunmak gereğini hissetmiştir. Bu cümleden olarak, 1961 yılında, İstanbul Sanayi Odası, İs­ tanbul Ticret Borsası ve Marmara ve Trakya Ticaret ve Sanayi Odaları Borsaları ile istişarelerde bulunularak «Marmara ve Trakya oda ve borsaları bölge toplantıları ve çahşmalari)) ger­ çekleştirilmiştir. Bu toplantı ve çalışmalarda, bölgenin iktisadî gelişmesini mümkün kılacak tedbirler üzerinde durulduğu gibi, üretim, ih­ racatın, turizmin geliştirilmesi imkânları araştırılmaktadır. Kü­ çük ve kapasiteleri sınırlı oda ve borsaların faaliyetlerinde karşı­ laştıkları güçlüklerin bertaraf edilmesine gayret edilmektedir. Öte yandan Odamız, İmar ve İskân Bakanlığı, İstanbul Böl­ ge Plânlama Müdürlüğü ile şehrimizin ve dolayisile bölgenin kal­ kındırılması hususunda gerekli plân ve etüdlerin hazırlanmasın­ da işbirliği yapmıştır. Bu meyanda. Bölge İktisadî Plânı ve Mar­ mara Bölgesi Tarımsal Şartları ve Potansiyeli konusundaki etüd1er 1962 yılında müştereken ele alınmıştır. İstanbul Nazım Plân Bürosu ile yapılan müşterek çalışma­ lar ve işbirliği bu arada kayda değer niteliktedir. cc) Yurt çapındaki diğer ticaret ve sanayi odalarüe işbirliği Türkiye ticaret ve sanayi odalarının ilk kongresi 1927 yılın­ da yapılmış ve müteakiben her yıl, sonraları da üç yılda bir tekrar­ lanmıştır. Bu kongreler önceleri İktisat Vekâletinin patronajı al­ tında yapılmıştır. Bu toplantılarda İstanbul Ticaret ve Sanayi Odasımn önemli katkıları olmuştur. Bunun dışında Odamız uzun seneler Türkiye ticaret ve sa­ nayi odaları içinde nazım rolü oynamış ve zaman zaman çeşitli konularda, diğer ilgili odalarla müştererek toplantılar yaparak ortaya çıkan ortak meselelerin ve memleket sorunlarının çö­ zümünde ilk adımı almıştır. Bugün Odalar Birliği ile olan sıkı iliş­ kiler ve işbirliği en yüksek düzeyine varmış bulunmaktadır. Türkiye ticaret ve sanayi odaları ile borsaları kongreleri, Odalar Birliğinin kuruluşunu müteakip Birlik nezdinde yürütül­ meye başlamıştır. c) Oda - Hükümet İlişkileri Şüphesiz İstanbul Ticaret Odasının, kurulduğu günden beri, Hükümetle ve çeşitli resmî kuruluşlarla yakın işbirliği ve ilişki­ leri olmuştur. Ancak, 1962 yılı Odamız ve dolayisile özel sektör ile Hükümet arasında daha yakın ve karşılıklı temas yönünden önemli bir ta­ rih olarak karşımıza çıkmaktadır. Gerçekten 1962 yılı başlarında, zamanın Başbakanı İnönü'nün İstanbul'u teşrifi esnasında bir kı­ sım bakanların da katıldığı İstanbul -tüccar ve sanayicileri ile ya­ pılan bir toplantıda mes'ut bir işbirliğinin temeli atılmış ve her üç ayda bir. Başbakan ve Bakanlarla özel sektör temsilcilerinin bir araya gelerek ülkenin iktisadî ve malî sorunlarını gözden ge­ çirmeleri imkânını sağlanmıştır. Odamız, bu toplantılara ve toplantı öncesi hazırlık çalışmar larma iştirak etmekte ve üyeleri ile istişare ettikten sonra tesbit ettiği meselelerin Hükümet temsilcileri önünde savunulmasını temin etmektedir. Bu toplantılarda alman neticeler yayımlana­ rak ilgililere duyurulmakta ve henüz bir neticeye bağlanamıyan konular ise titizlikle izlenmektedir. Bakanlar seviyesindeki bu ilişkiler dışında, çeşitli bakanlık­ ların muhtelif kademeleri ile iktisadî ticarî, malî, hukukî vs. gibi konularda ortak çalışmalarımız olmaktadır. Bütün bunları bura­ da tek tek ele almaya imkân yoktur. d) Uluslararası işbirliği Odamız iktisadî, ticarî malî konularla ilgili yabancı ülkeler­ deki kuruluşlarla ve odalarla ve milletlerarası teşekküllerle işbir­ liği yapmaktadır. Bu işbirliği, karşıhklı, ziyaretler, çeşitli bilgi alış­ verişi, iş tekliflerine aracılık, muhtelif konularda toplantılar, semi­ nerler ve kongreler, personel eğitimi, görüş teatisi vs. gibi çok çe­ şitli şekillerde tezahür etmektedir. i M, T , O, (Milletlerarası Ticaret, Odası) eski başkanlarından ( D . Watson'un foasm toplantısı (5-VI-1969) ; ' Odamızın işbirliği yaptığı kuruluşları ve bu işbirliğine konu olan çalışmaları burada ayrı ayrı belirtmek zor ve lüzumsuzdur. Ancak önemi dolayıslle Milletlararası Ticaret Odası ve ETPO ile oları ilişkilerimize burada kısaca değinmekte yarar görüyoruz. ikinci Dünya .Harbini müteakip, uluslararası ilişkilerde yu­ muşama havası doğmuş ve ferdiyetçiliğin yerini işbirliği almış­ tır. Bu sahada ilk talepler ticaret odaları ve ticaret erbabından gelmiştir. Nitekim ilk uluslararası teşkilât, 1919 yılında Avrupa ve Amerika Ticaret Odalarının kendi iradelerile kurmuş oldukla­ rı Uluslararası Ticaret Odası olmuştur. Uluslararası Ticaret Oda- sının bugüne kadar devam eden kongreleri, gerek ele aldığı ko­ nular, gerekse millî ve uluslararası sorunların çözümünde izle­ diği metod bakımından bir hadise teşkil etmekte, çeşitli bünye ve karaktere sahip ülkelere mensup tacir, iktisatçı ve iş adamlaTinm, iktisadî sistem ve felsefeler üzerinde t a r t ı ş t ı ğ ı r görüş teati­ sinde bulunduğu bir form haline gelmiştir. Şüphesiz Odamızm bu faaliyetler dışmda kalması beklenemezdi. Nitekim Cumhuri­ yetin ilânından sonra, 1926 yılı Oda Kongresinde alman Uluslar­ arası Ticaret Odası kongrelerine iştirak edilmesi yolundaki karar gözönûnde bulundurularak. Uluslararası Ticaret Odasına Oda­ mızın üye olması 1927 yılında kabul olunmuştur. Uluslararası Ticaret Odası Türkiye Milli Komitesinin kurulması hususu. Odamızın bir teklifi olarak 1931 yılında Ankara'da toplanan 3. Teknik Ticaret ve Sanayi Odaları Kongresinde ileri sürülmüştü. Zamanın İktisat Vekâleti, Komitenin kurulması görevini bu M. T. O. İstanbul kongresi gönüllü rehberler için brifing. M. T. O. genel sekreter yardımcısı Lusiem Duchesne konuşuyor. konuda ilk teşebbüsü yapan Odamıza vermişti. Bunun üzerine Odaca bir müteşebbis heyet marif etile gerekli inceleme ve çahşmalar yapılmış ve diğer kuruluşlarla gerçekleştirilen işbirliği so­ nunda, bir Tesis Heyeti kurulmuştu. Bu heyet 1934 yılında, Oda­ mızda Uluslararası Ticaret Odası Türkiye Milli Komitesini kur­ muş ve bu konuda bir Nizamname hazırlanmıştır. Odamız temsilcileri Uluslararası Ticaret Odası kongrelerine sürekli olarak iştirak etmekte ve bu gün Odalar Birliği nezdinde ki Türkiye Millî Komitesi ile sıkı bir işbirliği sürdürülmektedir. Diğer taraftan. Odaca 1963 yılından beri ETPO (Avrupa Ti­ careti Geliştirme Teşekkülleri) konferanslarına iştirak edilmek­ tedir. İhracatımızın arttırılması, diğer Avrupa ülkelerinde bu alan­ da alman tedbirler ve takip edilen politikaların izlenmesini zaru­ ri kıldığından. Odamız bu konferanslara olağan üstü önem ver­ mekte ve toplantılarda aktif bir rol oynamaktadır. Gerçekten, ETFO X î î Tarabya toplantısında müşahitler 36-VI-1970 XII ncl Yıllık Konferansın İstanbul'da düzenlenmesi görevini Oda­ mız üzerine almış ve bunu gerçekleştirmiştir. 1964 yılında da, ülkemizi çok yakından ilgilendiren ve dünya ülkelerine kalkınma çabaniızı çeşitli yönlerile açıklayan yazı ve etüdleri kapsayan Oda Mecmuamızın özel bir renkli sayısı hazırlanmış ve Lozan da ya­ pılan konferansta dağıtılmıştır. Başlangıçta da açıklandığı gibi Odamız, üyesi olduğu ulus­ lararası Soğuk Enstitüsü, Uluslararası Zeytinyağı Konseyi vs. gi­ bi çok çeşitli kuruluşların toplantı ve çalışmalarına iştirak etmek­ tedir. e) Diğer Kuruluşlarla İşbirliği Odamız memleketimizde kurulu iktisadî ve ticarî diğer te­ şekküllerle de işbirliği yapmaktadır. Bu kuruluşlar arasmda Dev­ let Plânlama Teşkilâtı, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Dev­ let İstatistik Enstitüsü, Türk Standardları Enstitüsü, Üniversite­ ler, Akademiler, diğer meslekî teşekküller, çeşitli dernekler misal olarak gösterilebilir. Bu kuruluşlarla olan ilişkilerimiz kitabin çeşitli bölümlerinde muhtelif vesilelerle ortaya konduğundan, bu­ rada ayrıca bir açıklama yapılmamıştır. 4 — î ç Ticaret Konusundaki Faaliyetler a) Ticaretle ilgili mevzuat , Ticaret âlemini doğrudan veya dolayisile ilgilendiren çok çe­ şitli mevzuat üzerinde Odaca çalışmalar yapılm.aktadır. Bu ça­ lışmaların bir kısmı, eski mevzuatın değişen günümüzün şartla­ rına uydurulmasına, bir kısmı da yeni hazırlanan tasarıların ak­ sak taraflarının düzeltilmesine yönelmektedir. Öte yandan, söz konusu mevzuatın uygulamasında ortaya çıkan zorluklar veya çelişkilerin giderilmesi için çaba sarfedilmektedir. Konu ile ilgili olarak Odanın geçmiş yıllardaki faaliyetine bir göz atacak olursak, özellikle 1960 öncesinde en yoğun bir şekilde beliren, MJllî Korunma Kanununun ilgası yolunda yapılan faali­ yetler dikkatimizi çeker. Gerek ceza ile fiil arasındaki uygunsuz­ luk ve gerekse iktisadî ve ticarî hayatta, sert idarî tedbirlerle mü­ dahalenin bozucu etkisi yönünden, anılan Kanunun yürürlükten kaldırılması için sayısız teşebbüsler yapılmış ve neticede 1960 yı­ lında olumlu sonuç alınmıştır. Üzerinde sık sık durulan diğer bir Kanun da, İcra İflas Ka- ETPO toplantısından Mr göriiîiiiş 26-VI-1970 nunu olmuştur. 1960 yılmda İcra iflas Kanununun tadili için ilim adamları ve hukukçulardan müteşekkil teknik bir komisyon kurulmuş ve 1962 yılmda bu konuda Odaca bir tasarı hazırlanmış­ tır. 1965 yılında kabul edilen İcra İflas Kanunu uygulamasmda. ortaya çıkan aksaklıkların giderilmesini teminen, 1971 yılında üyelerimiz arasında bir anket tertiplenmiş ve tüccar ve hukuk­ çulardan oluşan bir heyet tarafından bir rapor hazırlanmıştır. Bu konudaki çalışmalar Türkiye Tüccar ve Sanayiciler Derneği ile sıkı bir işbirliği içinde yürütülmektedir. Öteden beri mevzuatla ilgili olarak yürütülen yoğun faaliyet­ lerin bir kısmı da, İş Kanunu, Sosyal, Sigortalar Kanunu, Top­ tancı Halleri Kanunu, Emlâk Komisyoncuları ve Dellalları Ka­ nunu Tasarısı vs. gibi çok çeşitli hususlara yönelmiştir. Halen, Ticaret Kanununun bazı hükümlerinin, özellikle pro­ testo olan senetlerin tahsilindeki güçlüklerin önlenmesi ve çek ile ödeme usulündeki haksız rekabeti önlemeye matuf yetersiz hü- kümlerin değiştirilmesi için çalışma yapılmaktadır. Bu konu 1963 yılında iktisadî durgunluğun had safhada olduğu, çekle ödemelerin .suiniyet erbabınca namuslu ve dürüst tüccara karşı bir istismar va­ sıtası olarak kullanılmasının yaygınlaştığı bir dönemde ele almıhıştr. Kısa süre içinde uzun yıllar üzerinde durduğumuz bu aksak­ lığın, ceza kanununa ilâve edilerek yeni hükümlerle düzeltilece­ ğini ümit etmekteyiz. b) Ticaretin düzenlenmesi 1925 tarihli Ticaret ve Sanayi Odaları Nizamname.sinin 7 nci maddesinde «Ticaret ve sanayi ve muamelâtı maliye­ ye müteallik teammüllerin tetkik ve tesbit olunması ve ticarî ısınaî ve malî teammüUer mecmuası mukarreratımn Odaların ve:zaifi cümlesinden» olduğu belirtilmiştir. Aynı yolda bir hüküm, 1943 tarih ve 4355 sayılı «Ticaret Te SanayiOdaları, Esnaf Odaları ve Ticaret Borsaları» Kanunu ve buna bağlı Nizamnamede de yer almıştı. Yürürlükte bulunan 8.3.1950 tarih ve 5590 sayıh Kanunun Odalara vermiş olduğu görevler arasında; — Meslekî ahlâk ve tesanüdü korumak, — Ticaret ve sanayiin genel menfaatlere uygun surette ge­ lişmesini sağlamak, — Meslek faaliyetlerine ait mevzular hakkında Bakanlıkla­ ra, illere ve belediyelere tekliflerde ve dileklerde bulunmak, —• Bölgeleri içinde ticarî örf adet ve teammüUeri tesbit etmek, — Ticaret ve sanayi erbabınca riayet edilmesi mecburi mes­ lekî karar alabilmek, gibi vazifeler de yer almaktadır. Görülüyor ki; Kanun, Odaların kuruluş maksadına uygun olarak çevrelerindeki iktisadî ve ticarî münasebetlerin düzenlen- ' .meşinde Odalara nizamlayıcı bir görev de vermiş bulunmaktadır. Ticaret ve sanayi odalarının bölgeleri içindeki ticarî ve sı­ naî örf adet ve teammüllerin tesbiti ile görevlendirilmesi, örf ve adetin Türk mevzuatı içinde yazılı hukukun hemen arkasında yer alan önemli bir hukuk kaynağı olması bakımından büyük önem taşımaktadır. Bilindiği üzere, bu iki hukuk kaynağı arasındaki fark, yazılı mevzuatın bir irade mahsulü olmasına mukabil, örf ve adetin teammülden neş'et etmesinde tezahür etmektedir. Ticarî örf ve adet tesbiti, yeni Ticaret Kanunumuzun örf ve .adet kaidelerine vermiş olduğu ehemmiyet mevacehesinde, KaSO nunun yürürlüğe girmesinden bu yana, daha büyük bir önem taşı­ maktadır. Zira Ticaret Kanunu'nun birinci maddesinde; hakkın­ da ticarî bir hüküm bulunmayan ticarî işlerde mahkemenin ti­ carî örf ve adete göre karar vereceği ifade edilmiştir. Ticaret odaları organları arasında bulunan ve bölgenin çe­ şitli meslek, erbabının temsilcilerinden müteşekkil olan meslek komiteleri de, gerek tüccarın, gerekse mahkeme ve sair resmî ma­ kamların müracaatları üzerine, piyasada carî, henüz örf ve adet halini almamakla beraber bir ticarî usul şeklinde tatbik edilegelmekte olan kaideleri bildirmektedir. Şüphesiz meslek erbabı faaliyetlerinin icrasında, kendilerine rehber olmaları bakımından, sözkonusu piyasa usullerinin bilinmesinden büyük yararlar sağ­ lamaktadırlar. Diğer taraftan, bölgeleri dahilinde ticaret erbabı arasında riayeti mecburî kaidelerin tesbiti ile görevlendirilmiş bulunan Oda meclisleri, yazılı mevzuatın boşluklarını doldurmak gibi önemli bir fonksiyona sahiptirler. Bu güne kadar Odamızca alınan riayeti mecburî meslekî ka­ rarların belli başlılarını şöylece özetliyebiliriz: —' Tenzilâtlı satışları düzenleyen riayeti mecburî meslekî Karar. — Satışa arzedilen mallara satış fiatını gösterir etiket ko­ nulması konusu ile ilgili riayeti mecburi meslekî karar.. — Zeytin yağı ambalajları üzerine seri numaraları konması mecburiyeti. — Sucuk ve benzerleri maddelere kurşun mühür yerine plâstik veya karton veya kağıt etiket veya bantlar konulması mecburiyeti hakkında karar. — Motorlu kara nakil vasıtalarını satanları, bu vasıtalara ait faturaya, vasıtanın fabrika tonajını ve yüklü ağırlığım kaydetmeye mecburi tutan karar. ~ Mamullere «Türk Malı» ibaresi konulması hakkında riaye­ ti mecburî karar. — Remold (yeniden kaplanmış) damgalı lastikler hakkında­ ki meslekî karar. Şüphesiz bu kararların çoğu, çeşitli konulardaki kanun, yö­ netmelik vs. gibi mevzuatın yürürlüğe girmesi ile veya değişen şartların gereği olarak tadilata uğramış, yahut uygulamadan kal­ dırılmıştır. Gerçekten 1927 yıllarında dahi uygulamasını gördüğümüz Odamızın tenzilâtlı satışları düzenleyen Kararı, son devrelerde hemen hemen her yıl günün şartlarına uyarak değişikliklere uğ­ ramıştır. Günümüzde tenzilâtlı satışlara ilişkin bu Kararla birlik­ te satışa arzedilen mallara satış fiatını gösterir etiket konulması ile ilgili riayeti mecburi meslekî karar yürürlükte bulunmaktadır. Bu kararların uygulaması Oda elemanlarınca sürekli olarak ve titizlikle takip olunmaktadır. Odamızın bu yoldaki diğer bir faaliyeti de, üyelerimizin za­ man zaman uyarılmaları suretile yürütülmektedir. Öyle ki, 1927 yılında, ticarette hileye baş vuranların cezalandırılacakları husu­ sunda yayın organlarımızca dikkat çekilmişti. 1961 de de piyasa­ da satılan ayakkabıların kalitelerinin bozuk olduğu ve ayrıca çü­ rük ayakkabılarda imalcilerin isim ve alâmeti farikaların bulun­ maması nedenile müsebbiblerini tesbit ve dolayisile bunlara rücu etmenin kabil olmadığı hususu nazara alınarak, üyelerimize bir duyuru ile, gereken uyarıda bulunulmuştur. Gene 1964 yılında, temizlenmek ve boyanmak üzere ilgili mü­ esseselere tevdi edilen giyim eşyalarının temizleme ve boyanması esnasında, meydana gelen ' birçok arıza ve aksaklıklar sebebile doğan ihtilâflar nazara alınarak, gerekli uyarı ve tavsiyelerde bulunulmuştur. Ticaret nizamım bozucu ve suiniyete dayanan davranışların önlenmesi için gereken tedbirlerin alınmasını teminen, yetkili resmî mercilerin uyarılması da, o damız? mm görev kabul ettiği bir hareket tarzı olmuştur. 1964 yılında piyasada görülen ve sunî olarak hazırlandığı tesbit olunan iflâslar üzerine iş hayatımız ve vatandaş ve devlet hakları bakımından son derece önemli görülen bu gibi teşebbüsleri önlemek amacile ilgili meslekî kuruluşları, adlî m.akamlar ile sıkı temaslar kurum.uş ve gereken tedbirlerin alınması sağlanmıştır. 1960 lardan sonra, şehrimizde sayıları bir hayli artmış olan işportacılarm normal ticarî faaliyetleri zedeleyici bir şekilde iş; muhitlerini igşlag etmeye başlamaları üzerine, devlet gelirleri kaybına da sebebiyet veren işportacılık problemi önemle ele almmıtır. Aynı şekilde faturasız mal satmak suretile vergi ödemeyen: ve yabancı menşeli malların kaçak olarak satılmasına zemin ha­ zırlayan Amerikan pazarlarının durumları üzerinde odamızca in­ celemeler yapılmış ve haksız rekabete de önayak olan bu pazar- 1ar konusunda, Odamız Malî Polis teşkilâtı ile Gümrük ve Tekel Bakanlığı nezdinde temas ve teşebbüsler yapmıştır. ö t e yandan, üyelerimizin gerek dahildeki, gerek diğer ülke­ lerdeki tacirlerle olan ticarî ihtilaflarının çözümüne Odaca aracı olmaya çalışılmaktadır. c — Ticaretin geliştirilmesi Daha önce muhtelif vesilelerle ifade İdildiği gibi, Cumhuri­ yet Döneminden önce, dinî bazı mülahazalarla ticaret sektörü ge­ lişme gösterememiş ve ticaret genellikle yabancıların inhisarında kalmıştır. Cumhuriyetten sonra meydana gelen zihniyet değişik­ liği nedenile, ticaret sektörü bir aşama kaydetmş olmakla bera­ ber, ticarî faaliyetler sınaî faaliyetler gibi teşvik görmediğinden millî gelir içindeki payı önemli bir gelişmeye sahne olmamıştır. Odamızca bu sektörün gelişmesi için, zaman zaman çeşitli branşlarla ilgili ihtisas komisyonları kurulmuş ve ticaretin geliş­ mesini engelleyen unsurların kaldırılması için çabalar sarfedilmistir. Nitekim, 1923 yılını müteakip memleketimizin her bölge­ sinde ağırlık, hacim, uzunluk ölçülerinde, ayrı ayrı birimler kul­ lanılmasının mahzurlarını bertaraf etmek için tek ölçü birimi sis­ temine geçilmesi hususunda Odaca geniş bir faaliyette bulunul­ muştur. Ticaretin yaygınlaşması ve geliştirilmesi için ticaretle ilgili mevzuatın aksayan taraflarının düzeltilmesi yolunda yürütülen faaliyetler dışında, özellikle son yıllarda memleketimizde Pazarla­ ma dağıtım sisteminin modernizasyonu için çahşmalar yapılmıştı. Ticarî işletmelerin optimal cesamete kavuşturulması konusu da, önemli bir sorun olarak ele alınmıştır. Ayrıca Millî Prodüktivite Merkezinin, ticarette prodüktivitenin arttırılması yolundaki ça­ lışmalarına iştirak edilmektedir. Diğer taraftan, normal piyasa düzeninin işleyişine müdaha­ leler ve bu konuda alman idarî kararların karşısına çıkılmıştır. Bu duruma Millî Koruma Mevzuatı ile ilgili tutumuz, misal olarak gösterilebilir. Son yıllarda ise, satışa arzolunan bazı malla.rın resmî merciler tarafından narha tabî tutulmasının, çok defa narh konusu malın üretim ve dağıtım masrafları itibare alınm_aması nedenile arzu edilen sonucu vermediği ve tüketici aleyhine işliyen karaborsa yaratan durumlara yol açtığı nazara alınarak bazı araştırma ve teşebbüslerde bulunulmuştur. Ticarî faaliyetleri canlandıran, sınaî mamullerin sürüm sahasının genişlemesini sağlayan taksitli satış sisteminin, geliş­ miş ülkelerde olduğu gibi,* yapıcı ve olumlu tedbirlerle mücehhez, bir nizama bağlanması için çalışmalar yapılmıştır. Öte yandan kalite sorunu önemli bir problem olarak ele alın­ mış ve Türk Standardları Enstitüsü ile sıkı bir işbirliği gerçekleş­ tirilmiştir. 1962 yılında mallarımızın kalite kontrolünü yürütecek bölge laboratuarları kurulması konusunda yapılan çalışmalar hız kazanmıştır. Özel Sektör ile kamu sektörü arasındaki farklı uygulamala­ rın, ticarette tekelciliğe imkân veren politikaların önlenmesi için Odaca sarf edilen çabalar ayrı bir önemi haizdir. d) Ticaret Borsası ve Odamız istanbul'da bir ticaret borsası kurulması hususunda, Odamız uzun yıllar çaba sarfetmiştir. Gerçekten daha Odamızın kuruluş; yıllarında, İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası ikinci başkanı Sü­ leyman bey ve üyelerden Zaharya Hocopulo Serupe Gülbenkyan ve Vasilaki Sıvacı'dan kurulu bir Komisyon marifetile hazırlanan. Tellâl Nizamnamesinin 7 nci maddesinde bir Borsa Nizamname­ sinden bahsedilmiştir. (18) İstanbul'da bir Ticaret Borsası Kurulması için yapılan teşeb­ büsler 1886, 1894, 1902, 1919 ve 1922 senelerinde yoğunluk kazan­ mış hazırlık komisyonları kurulmuş, yönetmelikler hazırlanmış ancak 1925 yılma kadar Hükümet nezdinde yürütülen teşebbüsler bir türlü başarı kazanamamıştır. Nihayet 1924 yılında, Odamız başkanı Hüseyin Hüsnü Beyin başkanlığında kurulan Komisyonun hazırladığı «İstanbul Tica­ ret Borsası Talimatnamesi» İcra Vekilleri Heyetinin 29.10.1924 tarihli oturumunda tasdik edilerek, borsanın açılmasına müsaade edilmişti. (19) Talimatnamenin Odaya tebliğini müteakip. Borsa İdare He­ yeti seçilmiş ve 1 Aralık 1924 tarihinde göreve başlamıştır. Bor­ sanın resmen açüışı 21 Şubat 1925 tarihinde gerçekleşmiştir. Yukarıdaki açıklamalarımızdan anlaşılacağı üzere, ticareti­ mizin gelişmesinde çok önemli bir rolü olan İstanbul Ticaret Bor­ sasının kuruluşunda, Odamızın katkısı büyük olmuştur. Halen Odamız İstanbul Ticaret Eorsasile sıkı bir işbirliği ve görüş bera­ berliği halinde çalışmaktadır. (18) (19) İstanbul Ticaret Borsası 1971 Yıllığı, 1972, Sah. 36 İstanbul Ticaret Odası T.C. 10 ncu Yıl Dönümü Eserleri, 1933. SK 63-64 e) Nakliyecilik Konusundaki çalışmalar : Nakliyat'm ticarî hayatımızdaki önemli yeri ve diğer ticarî branşlarla yakın ilişkisi nazara ahnarak, Odamızın nakliyecilerle ilgili çalışmalarını ayrı bir bölümde toplamayı uygun bulduk. An­ cak deniz nakliyatı konusu başka bir bölümde ele alındığından, burada, genellikle kara yolu ile nakliyattan söz edilecektir. Odanın ilk kuruluş devresinde, Trabzon - İran transit ticare­ tinin geliştirilmesi, 1930 larda Sirkeci İstasyonunda tahmil ve tahliye hususlarının İslahı vs. gibi nakliyata ilişkin çeşitli çalış­ malar göze çarpmaktadır. 1961 yılında nakliye anbarlarının şehir dışına çıkarılması için çalışmalar başlamıştır. 1963 yılında da patlayıcı ve parlayıcı maddelerin nakil ve depolaması konusunda incelemeler yapılmış ve çeşitli kazaların önlenmesi için tedbir alınması yolunda faali­ yetlerde bulunulmaıştur. Gene aynı yıl T.H.Y. larını Belçikaya işçi taşıyan Viscont uçaklarının, dönüş seferlerinde çok ucuz bir tari­ fe üzerinden ticarî eşya nakli Odamızın teşebbüsleri neticesi ger­ çekleştirilmiştir. Öte yandan, İstanbul Şehrinin trafik durumu­ nun her gün halli biraz daha güçleşen önemli bir sorun haline geldiği nazara alınarak ve problemin ticarî hayata etkisi göz­ önûnde bulundurularak, trafiğin İslahı çareleri üzerinde durul­ muştur. Bu konuda yapılan anket ve incelemeler sonucu, bazı bölgelerde iş yerlerinin yoğunluğunu arttırıcı temayüllerin ön­ lenmesi, hâl, balıkhane, depo ve antrepoların şehrin muhtelif yer­ lerine dağıtılm.ası, Aksaray, - Zeytinburnu arasındaki bölgenin iş yeri haline getirilmesi, çalışma saatlerinin kademeli olarak dü­ zenlenmesi, dolmuş trafiğinin Islâhı gibi hususlar önerilmiştir. Bu konudaki çalışmalar daha sonraki yıllarda da devam et­ miş ve nakliyecilikle ilgili çeşiti sorunları incelemek ve ortaya çı­ kan aksakhkları gidermek üzere, Odamızca bir Nakliye Komitesi kurulmuştur. Son zamanlarda Odayı meşgul eden diğer bir konu da, kara­ yolu le yapılan milletlerarası nakliyatı kolaylaştıran ve nizamlayan TIR Anlaşmasının uygulaması ve bu uygulamada ortaya çı­ kan aksaklıkların önlenmesi olmuştur. 1971 yolunda TIR Anlaş­ ması Tatbikatı konulu bir seminer Odamızda düzenlenmiştir. Ay­ rıca Uluslararası nakliye yapacak vasıtalara, Avrupa ülkelerinde kabul edilen katar ağırhğmm memleketimizde de uygulanması konusu ele alınmıştır. Demiryolu taşımacılığüe ilgili olarak da. özellikle ihracatta vagon temini ve mevsimlere göre tarife tesbiti sorunları hakkında çalışmalar sürdürülmektedir. f) İnşaatçılar ve İnşaat Müteahhitlerinin Problemleri Odamızın faaliyetleri arasında ağırlık kazanmış olan diğer hir konu da, inşaat ve taahhüt işleri ile uğraşan üyelerimizin çe­ şitli sorunları teşkil etmektedir. Daha önce de değinildiği gibi bu konuda faaliyet gösteren üyelerimiz Odanın en kalabalık grubu­ dur. Yıllardır, Odanın uygulamasını izlediği bir konu 2490 Sayılı Arttırma Eksiltme ve İhale Kanunun, günün ekonomik gerçeklerile bağdaştırılması çalışmalarıdır. Bu amaçla 1963 yılında Oda­ ca Devlet Satmalma anun Tasarısı hazırlanması için çalışmalara haşlamıştır. Bu konuda Hükümetçe hazırlanan tadil tasarıları da titizlikle incelenmiştir. Halen bu yoldaki çalışmalar sürdürülmek­ te ve meydana gelen gelişmeler titizlikle izlenmektedir. 1968 yılında inşaat müteahhitlerinin çeşitli sorunlarını ince­ lemek üzere ayrı bir komite faaliyete geçmiştir. İçinde bulundu­ ğumuz yıllarda ele alman en önemli bir konu da, inşaatçı üyele­ rimizin Sosyal Sigortalar Kanunu ve bu kanunun uygulaması­ na ilişkin sorunları olmuştur. 1971 yılından beri, inşaatçı üyelerimizin gelişmiş ülkelerdeki kendi konularile ilgili teknik gelişmeleri izliyebilmieleri için yurd dışı gezileri düzenlenmesi adet haline gelmiştir. Stokholm, Ko­ penhag, Graz ve Münih'i içine alan ilk geziyi müteakip, Amerika -seyahati gerçekleştirilmiş ve 1973 yüıda da Japonya gezisi başa­ rılı bir şekilde sonuçlanmıştır. 5 — Dış Ticarete İlişkin Faaliyetler Odamızın sürekli olarak savunduğu dışticarete ilişkin temel prensipler, ithalât ve ihracat rejimlerimizin normal uluslararası ticarette müteamel usullere yaklaştırılması, Türk Parasının kıy­ metinde istikrar, iç ve dış fiatlar arasında denge sağlanması, tekel yaratıcı ve ayırıcı uygulamalara baş vurulmaması gibi hususlar­ dır. Dışticaretle ilgili meselelerimiz sadece tacirlerin maruz bu­ lundukları güçlükler ve bunların giderilmesi açısından değil, mil­ lî ekonomi yönünden de tahlile tâbi tutulmakta ve gerekli temas ve teşebbüslerde bulunulmaktadır. Dışticaret konusuna verilen önemin artması ve bu konudaki faaliyetlerimizin yoğunlaşması üzerine 1967 yılı sonlarında ayrı bir Dışticaret Şubesi kurulması zarureti hasıl olmuştur. 1970 yıhnda ise bu Şube İhracat ve İthalât Şubeleri üzere iki ayrı şube haline getirilmiştir. Oda bünyesi içinde kurulu Dış ticaret İhracat, İthalât ve an­ laşmalı Memleketler Komiteleri sürekli bir çahşma temposu İçinde faaliyetini sürdürmektedir. a) İracat alanındaki hizmetlerimiz aa) Genel olarak Ekonomik gelişmemiz için gerekli yatırım mallarının temini yönünden iharacatımızm arttırılması ve çeşitlendirilmesi ayrı bir önemi haizdir. Bu bakımdan, bu konuya Odaca sürekli olarak ilgi gösterilmiştir. Uzun yıllar ihracatımızın sadece tarımsal ürün­ lere dayalı olması nedenile, Oda çalışmaları, tarımsal ürün ve ham madde üretiminin geliştirilmesi, bu maddelere yeni pazarlar bulunması hususlarına yönelmiştir. Son yıllarda ise sanayileşme­ mize paralel olarak, sınaî mamuller ihracatının teşviki konusu Odanın önem verdiği bir sorun haine gelmiştir. bh) İhracatı Geliştirme Hizmetleri: i. Etüd ve Araştırma ' İhracatımızın arttırılması, ihracatı köstekleyen nedenler, ih­ racatı teşvik tedbirleri gibi genel etüdler yanında, çeşitli madde­ lerle ilgili piyasa araştırmaları Odaca yapılmaktadır. Bu çalışma­ lar milletlerarası kuruluşlar, ticaret ataşeliklerimiz ile sıkı bir işbirliği içinde yürütülmektedir. Bu etüd ve araştırmaların bir kısmı kitap haline getirilerek üyelerimizin ve ilgililerin istifade­ lerine sunulmakta ve bir kısmı da rapor halinde ilgili mercilere takdim olunmaktadır. ii. Seminer ve konferanslar İhracatın geliştirilmesi ve bunu engelleyen faktörlerin ortaya konması, ilgililerin fikirlerinin ahnması maksadile Odamızca za­ man zaman toplantılar, seminer ve konferanslar düzenlemekte­ dir. Bu arada Odamızın ihracata ve ihracatın gelişmesine verdiği önemin bir sonucu olarak, ETPO (Avrupa Ticareti Geliştirme Teşekküllerinin) XII Konferansı 1970 yılında Odamızda düzen­ lenmiştir, , . - Ticaret Bakanlığı ve Devlet Plânlama Teşkilâtı tarafından çok yakından izlenen bu Konferans, ihracatı teşvik tedbirleri ve ihracatı arttırmak bakımından sağlanan sonuçların karşılıklı mü­ zakere ve görüş teatisine hazırladığı zemin itibarile, ihracatı ge- Son yıllarda ihracatçı üyerimizin dış piyasa incelemeleri, bu yollarda meslekî bilgilerinin arttırılması ve yeni pazar bulma faaliyetlerine yardımcı olunması amacı ile geziler düzenlenmektedir. liştirmek için yeni hamlelere hazırlanılan bir zamana rastlaması dolayisile memJeketimiz için son derece yararh olmuştur. ihracatçılar için kurs (14-16 Mayıs 1973) 1961 yılından beri yıllık ETPO konferanslarında Odamız temsil etmektedir. •^ Türkiyeyi in. Enformasyon Dış piyasalar hakkında yapılan araştırmaların üyelerimizin istifadelerine sunulması yanm da, dış ülkelerdeki alıcıların talep­ leri ve d^ş piyasa imkânları hakkında, Odamıza ticaret ataşeliği ve diğer çeşitli kaynaklardan gelen bilgiler Oda Gazetesi yardımı ile veya sirkülerle üyelerimize ulaştırılmaktadır. Öte yandan, gerek ihracatçı üyelerimiz, gerekse yabancı iş­ adamları, ihracata ilişkin her türlü bilgileri, talep üzerine Oda­ mızdan elde edebilmektedirler. iv. Dış Ülkelerde Programlı Pazar Arama Gezileri Ticarî seyahatlerin yeni pazarlar elde edilmesindeki rolü na­ zara alınarak, 1931 yılından beri üyelerimizin ticarî dış seyahat- lere teşviki için Odaca gayret gösterilmektedir. Son yıllarda her sene iharacatçı üyelerimizin çeşitli yabancı firmaları ziyaretleri, meslekî bilgilerinin arttırılması ve yeni pazar bulma faaliyetleri­ ne yardımcı olunması amacile geziler düzenlenmektedir. Bu cüm­ leden olarak, son üç yıldır Londra, Paris, Stokholm, Milano, Roma Brüksel, Köln, Münih, Amsterdam gibi şehirleri de mahallî ticâ­ ret odaları ve ticaret ataşeliklerimizin yardımı ve işbirliği ile ih­ racatçılarımız, için mallarını teşhir ve mahallî ahcılarla temas imkânı sağlanmıştır. V, îhracatçılann ve ihraeat Personelinin Eğitimi İhracatçıların ve ihracat personelinin meslekiî bilgilerinin arttırılması için zaman zaman Odaca kurslar ve seminerler dü­ zenlemektedir. 1966 yılında düzenlenen iki hafta süreli seminer­ de ihracatta standardizasyon, ihraç mallarının ambalajlanması, depolama reklâm, taşıma, dış piyasalardan bilgi temini, ihracatta finansman masrafları ve bankacıhk işlemleri, Türk Parası Kıy­ metini Koruma mevzuatıle ilgili kükümler, sınaî mamul ihracat kredileri konularında yetkili uzmanlarca bilgiler verilmiştir. 1969 yılında ise Tarım Bakanhğı uzmanlarının da konuşmacı olarak katıldıkları «İhracatta Zirai Karantina» Konulu bir semi­ ner düzenlenmiştir. İhracat pazarlaması, satış ve ödeme şekilleri, ihracat forma­ liteleri, ihracatı teşvik tedbirleri vs. gibi çeşitli konuları kapsayan kursların senede birkaç kez tekrarlanması uygun görülmüş ve 1973 yılında 2 ayrı kurs tertiplenmiştir. vi. İhracatçı tanıtma: üyelerimiz ve ihraç mallarımız hakkında dış Mallarına yabancı ülkelerde piyasa arayan ihracatçı üyeleri­ mizin, talepleri üzerine, isim ve adresleri ve ihraç etmek istedik­ leri maddeler. Odamızın anlaşma yaptığı 40 a yakın ülkede ti­ caret odaları ve diğer meslekî teşekküllerin yayın organlarında bedelsiz olarak neşredilmektedir. - . Ayrıca Odamıza müracaat eden yabancı alıcılara, mal grup­ larına göre düzenlenmiş ihracatçılarımızın isim ve adresleri ve­ rilmektedir. vii. Başarılı ihracatçıların taltifi 1968 yılından bu yana ihracatımızın gelişmesine değişik bir Her yıl başarılı ihracatçılar törenlerle taltif edilmektedir. Fotoğrafta 1972 yılının başarılı ihracatçıları görülüyor. şekilde katkıda bulunmak ve üyelerimizi ihracata yöneltmek ama­ cile, her yıl memleketimize döviz sağlayan ihracatçılarımız, tu­ rizm ve ulaştırma faaliyetlerinden ve dahili satışlarından döviz geliri elde eden tacirler nezdinde Odaca yapılan anketler değerlendirilerek başarı gösterenler seçilmekte ve yapılan törenle taltif edilmektedirler. cc. İhracat Rejimi ve ihracatla ilgili mevzuata ilişkin çalış­ malar İhracatçı üyelerimizin karşılaştıkları güçlüklerden çoğu mev­ duata müteallikdir. İhracatı köstekleyen, gecikmelere sebebiyet veren hükümlerin değiştirilmesi. Odanın başlıca meşgalelerinden birini teşkil etmektedir. Üyelerimizden sene içinde Odamıza intikal eden bu tip mü­ racaatların değerlendirilmesi yanında, her yıl yayımlanarak yü­ rürlüğe giren İhracat Rejimi Kararı ve İhracat Yönetmeliği ile ilgili olarak üyelerimizin talep ve teklifleri sirkülerlerle istenmek- te ve eslek Komitelerimizin de bu hususlardaki görüşleri almdıktan sonra, Dışticaret İhracat Komitesince tüm olarak teklifler in­ celenmekte ve Odaca bir rapor hazırlanmaktadır. Rejimle ilgili görüşlerimiz Odalar Birliği ve Ticaret Bakanhğmda yapılan top­ lantılarda savunulmakta ve takip edilmektedir. Rejim konusunda, Anlaşmalı Memleketlerle ilgili yıllık ihraç malları listelerinin hazırlanması için de yukarıda açıklanan uygulama yapılmaktadır. dd. İhracatla ilgili işlemler : Gerek mevzuat, gerekse ilgili Bakanlıklar tarafından verilen görevler dolayisile ihracatın uygulamasına ilişkin çeşitli işlemler Odaca yürütülmekte ve belgeler verilmektedir. Menşe Şahadetna­ meleri, tedavül, numune, zaruret, mücbir sebep belgeleri, halı ve lületaşı ekspertizleri, tescil, konsinye müsaadesi, ihracatçı ruh­ satnameleri, E C S karneleri ile ilgili işlemler bu meyanda sayılabilir. Odaca yürütülen ihracata ilişkin işlemlerin hacminin gelişimi hakkında bir fikir verebilmek bakımından, bu tür faaliyet arasın­ da en önemli yeri tutan menşe şahadetnameleri ile ilgili işlemle­ rin, adet olarak 1925 ve 1972 yılları mukayesi aşağıda belirtilmiş­ tir. 1925 yılı içine İstanbul Ticaret ve Sanayi Odasınca resen ve­ ya değiştirilerek yada tasdiken verilmiş olan menşe şahadetna­ melerinin adedi 146 dır. 1972 yılının ilk 11 ayında verilen veya tashih edilen menşe şahadetnamelerin toplam sayısı 5.087 dir. An­ cak bu rakkama menşe şahadetnamesi niteliğinde olan tedavül Görüldüğü gibi, ihracatımızın gelişmesine paralel olarak, ile ilgili diğer işlemleri ilâve ederek aşağıdaki sonucu elde edebi­ liriz: — — — — — — — — Menşe Şahadetnamesi Menşe Şahadetnamesi tahsihi Menşe Şahadetnamesi sureti Menşe Şahadetnamesine ait fatura tasdiki Tedavül belgesi Japonya için verilen özel menşe şahadetnamesi İsviçre için menşe şahadetnamesi Avusturya için menşe şahadetnamesi T O P L A M 4.910 177 509 664 6.880 74 421 67 13.702 Görüldüğü gibi, ihracatımızın gelişmesine paralel olarak, Odamızın ihracatla ilgili işlemleri büyük oranda artmıştır. b) ithalât alanındaki hizmetlerimiz aa) Genel olarak îstanbuFun memleketimizin ithalatındaki önemine daha ön­ de değinmiştik. İstanbul'un ithalâttaki bu önemine paralel olarak İstanbul Ticaret Odasının ithalâta ilişkin hizmet ve faaliyetleri de son derece yoğunlaşmaştır. Bu konudaki açıklamalara geçme­ den önce. Odanın ithalâta ilişkin genel görüşlerine kısaca değin­ mek yerinde olacaktır. Anayasamızın benimsediği karma ekonomi düzeninin, özel te­ şebbüsün hakim rol oynadığı bir serbest piyasa ve rekabet düzeni olduğuna, rekabetin sihirli ve tanzimci etkilerine inanılmış ve bu •sebeble Oda olarak ithal kısıtlama ve yasaklamalarının daima karşısına çıkılmıştır. Odamız rekabetin teessüs etmediği bir piya­ sada ithalâtın yasaklanmasının tüketicinin ve piyasanın istisma­ rına yol açtığını her vesile ile açıklamış ve alenilik rekabet ve eşitli şartları altında işleyecek bir ithalât düzeninin faydaları çe­ şitli ilgili bakanlık ve kuruluşlara yapılan toplantılarda dile getiril­ miştir. Gerçekten, tabiî ve müstakar bir dışticaret rejiminin gerçek­ leşmesinin tam bir liberasyon sisteminin uygulanmasıle kabul ola­ cağına inanan Odamız, ayrıca ithalâtın ihtisaslaşması prensibin­ den hareketle, tedricen tam bir liberasyona geçilmesi için çaba sarfetmiştir. Özellikle 1963-70 yılları arasında, paramızın dış değe­ rindeki düşüşler sonucu ithalâtta alman kısıtlayıcı tedbirler ve transfer gecikmeleri Oda çahşmalarma konu olmuş ve 1968 yılın­ da Oda meclisince bir Dışticaret Komisyonu kurulmuştur. 1971 Nisan ve Mayıs aylarında yeni ithalât rejimi ile getirilen ön fiat kontrolü ve uygulamada ortaya çıkan aksaklıklar Oda çalışmala­ rına uzun süre konu olmuştur. hh) Rejim ve İthal Listelerine ilişkin çalışmalar Her yıl yayımlanan İthalât Rejimi Kararı, İthalât Yönetme­ liği ve buna ekli ithal listelerin hazırlanmasında Odamızın büyük katkısı bulunmaktadır. İthalât Rejimi hazırlık safhasında, gün­ lük gazeteler ve Oda gazetesinde yayımlanan duyurular ile, üye­ lerimizin ithalâta ilişkin mevzuatla ilgili görüş ve teklifleri isten­ mekte ve alman teklifler. Meslek Komiteleri ve Dışticaret İthalât Komitesince değerlendirildikten sonra, Oda görüşünü muhtevi bir rapor hazırlanmaktadır. Odalararası toplantılarda geliştirilen ra­ porumuz, Ticaret Bakanlığı başta olmak üzere, ilgili Bakanlıklara intikal ettirilmektedir. Ayrıca, devre içinde ithalât uygulamasında ortaya çıkan çeşit­ li aksaklıkların giderilmesi amacile çalışmalar devamlı olarak sürdürülmekte, ek kontenjan talepleri, aynı prosedüre tâbi tutu­ larak, haklı görülen hususlar için gerekli teşebbüsler yapılmakta­ dır. Anlaşmalı Memleketler ithalât rejimleri ve ithal listeleri ile ilgili olarak da benzer çalışmalar yapılmaktadır. Gümrük mevzuatı da titizlikle takip edilmekte, uygulamadaki aksaklıkların önlenmesine gayret edilmektedir. Bu arada son se­ nelerde Gümrük Kanununun tadili konusu Odamızın üzerinde dur­ duğu bir sorun olmuştur. Ayrıca, gümrük tarife cetvelinin de de­ ğişen şartlara intibakı için zaman zaman çalışmalar sürdürdüğü­ nü görüyoruz. cc. İthalât yasak ve kısıtlamaları 1967 yılında Odamızın olumlu bir faaliyeti de, yerli üretilme­ leri sebebile ithal listelerinden çıkarılacak veya ithali kısıtlana­ cak maddelerle ilgili tetkikatm ve bu konudaki çalışmaların bir esasa bağlanması hususunda olmuştur. Böylece, sanayicilerin ithalini kısmen veya tamamen kısıt­ lanmasını istedikleri maddeler için Odalar Birliğinin 29 Sayılı Sirküleri dairesinde yapılan incelemelere Odamız da katılmış ve ülke ekonomisine en uygun sonuçların alınmasına katkıda bulu­ nulmuştur. dd) Özel sektör aleyhine farklı uygulamalar ve inhisar yara­ tıcı işlemler İthalât konusunda resmî sektöre tanınan imtiyaz ve inhi­ sar. Odanın senelerden beri karşı çıktığı hususlardır. Bu tarz uygulamaların piyasa düzenini bozduğu, mal darlığı ve fiat yük­ sekliğine sebebiyet verdiği noktasından hareketle, ilgili Bakan­ lıklar nezdinde sürekli teşebbüslerimiz olmuştur. ee) İthalâtla ilgili işlemler İthalât uygulaması konusunda. Odamızın yürüttüğü işlem­ ler, mevzuat değişikliklerine paralel olarak, zaman zaırian son de- rece yoğunlaşmış ve çeşitlilik göstermiş, zaman zaman daralmıştır. Halen Odaca yürütülen işlemler iki grupta toplanabilir : i. Doğu almanya talepleri: Üyelerimizin Doğu Almanya Protokolüne ilişkin ithal talep­ leri inlenerek. Odamız kanah ile Odalar Birliğine intikal etti­ rilmektedir. il. Küçük sanayici üyelerin ithal talepleri Küçük sanayici üyelerimizin yapacakları ithalâtla ilgili olarak, yürürlükteki ithalât rejimlerinin gerektirdiği işlemler Sanayi Şubesince yürütülmektedir. İthal talepleri, kapasite tesbitleri, acil ihtiyaç ve yatırım kotaları ile ilgili işlemler büyük bir titizlik ve eşitlik prensiplerine bağlı olarak, süratle neticelendirilmeye çalışılmaktadır. 6 — Avrupa Ekonomik Topluluğu ile İlgili Çalışma ve Faaliyet­ ler. 1957 Martında Avrupa Ekonomik Topluluğunun (AET) ku­ ruluşu, EURATOM adı ile Arupa Atom Anlaşmasının imzalanması,İngiltere tarafından Serbest Ticaret Bölgesi Projesinin hazırlan­ ması gibi millî hudutlarla birçok ülkelere bölünmüş, birbirinden muştaki ve münferit ekonomilerden oluşan Avrupa kıtasının bir bütün olarak üretim gücünü arttırarak prodüktivitesini yükselt­ mek gayesini güden çeşitli entegrasyon hareketlerinin etki ve sonuçlarından ülkemizin uzak kalmaması ve hattâ doğrudan doğrupa veya dolayisile bu hareketlere katılmasının gereği daha o tarihte Odaca idrak edilmiş ve bu faaliyetleri yakinen izlemek ve etüd etmek zorunluluğu hissedilmiştir. Bu gaye ile, 1958 yılında Avrupa'nın iktisadî bütünleşmesi konusunda. İkinci Dünya Harbini takip eden günden itibaren ya­ pılan çalışmaları toplu bir şekilde gözden geçiren ve o günkü du­ rum karşısında ülkemizin vaziyetini tahlil ve tesbite çalışan bir etüd Odaca hazırlanmşıtır. Roma Anlaşmasının imzalanması ve yürürlüğe girmesinden sonra, Oda'nm AET ye olan ilgisi gün geçtikçe artmış ve konu ile ilgili haber ve inceleme yazılarına periodik yayınlarda ve diğer neşriyatında yer verilmiştir. 1959 yılında, ülkemizin AET ye katılması halinde, ortaya çı­ kabilecek sorunları ve bu hususta üyelerimizin iş adamlarının ve ilgili çevrelerin görüş ve mütalaalarını tesbit etmek üzere, Oda­ mızda bir komisyon kurulmuştur. Gene aynı tarihte, Avrupa Eko­ nomik Topluluğunun kuruluşu ile ilgili Anlaşma Odaca tercüme edilerek, ilgililerin istifadesine sunulmuş ve tefrika halinde Oda Gazetesinde yayınlanmıştır. 1961 yılından sonra, AET ye katılma müzakereleri ile birlikte Odanın bu konuya gösterdiği ilgi bir kat daha artmıştır. Bu tarih­ te yürütülen faaliyetleri şöylece sırahyabiliriz: — Türkçe — — — Avrupa Ekonomik Topluluğu adında AET anlaşmasının tercümesini muhtevi bir kitap, Avrupa'nın İktisadî Entegrasyonu isimli bir broşür, Müşterek Pazar adlı renkli bir broşür, Ortak Pazarda Gümrük Resimleri ve Miktar Tahditleri hakkında bir etüd, hazırlanmış ve ayrıca, — Oda Gazete ve Mecmuasında konu ile ilgi haber, etüd ve .makalelere geniş ölçüde yer verilmiştir. Odamız Türkiyenin AET ye katümasmm zorunlu olduğu gö­ rüsünü benimsemiş, ancak derhal altılarla eşit hakları haiz olarak Ibir anlaşma yapmayı münasip görmemiş, önce uzun vadeli bir vortaklık anlaşması imzalanarak, ülkemizin bünyesini kuvvetlen­ dirme imkânı sağlanması ve müteakiben tam üye olmasını sa­ vunmuştur. 1963 yılında, AET ve plânlı kalkınma ile ilgili çalışmalar yapmak üzere, İstanbul Sanayi Odası, İstanbul Ticaret Borsası ve Odamız müşterek bir teşkilât kurmak amacile çalışmalara başla­ mıştır. Bu çalışmalar sonucu, yurdumuzun ekonomik ve sosyal ge­ lişmesinin en önemli unsurlarından olan sanayi ve ticaret alan­ larındaki gelişmenin hızlandırılmasına hizmet etmek amacile, böyle bir müessesenin kurulmasına, 1964 yılında Oda Meclisimiz­ ce prensip olarak karar verilmiş, konu 1965 yılı İş Programında 'önemle ele alınmıştır. Bilindiği üzere, Türkiye'nin AET na ortak üye olarak katılmasını sağlayan ve 1 Aralık 1964 tarihinden itibaren yürürlüğe giren Anlaşma gereğince, memleketimizin Ortak Pazara 22 yıla varan ve çeşitli dönemleri kapsayan bir sürede intibak etmesi zo­ runluluğu doğmuştur. Özel sektörün bir temsilcisi olarak, ülke­ miz için hayatî önem taşıyan bu konuyu derhal ve süratle ele al- mak ve bu konularda üyelerimizi aydmlatmak, intibak tedbir­ lerini incelemek ve tavsiyelerde bulunmak, Odamız yönünden çok •önemli bir görev olarak kabul edilmiş ve bu amaçla 1965 yılında İstanbul Sanayi Odası ile müştereken «İktisadî Kalkınma Tesisi» kurulmuştur. Bilahare iktisadî Kalkınma Vakfı adı ile, bir vakıf haline dö­ nüşen bu kuruluşun sayısız ve son derece yararlı faaliyet ve hiz­ metlerini yürütebilmesi için Odamızın yaptığı malî ve manevî yar­ dımlar önemli bir yer tutmaktadır. 7 — Sanayie İlişkin Çalışmalar a. Geçmişe kısa bir bakış Odamızın sanayi konusu üzerine esaslı bir şekilde eğilmesi, Cumhuriyetin ilânını takip eden yıllarda m.ümkün olabilmiştir. Bu tonudaki faaliyetlerin yoğunlaşması üzerine ve yeni Odalar Kanu:nun gereği olarak. Oda bünyesi içinde ayrı bir Sanayi Şubesi kuru­ larak, 6 Temmuz 1925 tarihinden itibaren faaliyete geçmiştir. Şûhenin faaliyet programı, sanayi ve madencilik konularile ilgili her türlü incelemeyi yapmak, görüş ve raporları hazırlamak ve bun­ ları yayımlamak, konuya ilişkin yürürlükteki teammülleri tesbit ^etmek ve bunları Oda Mecmuasında yayımlamak şeklinde tesbit olunmuştu. Şubenin faaliyete geçmesini müteakip, sanayi; büyük, orta ve küçük sanayi olmak üzere üç gruba ayrılmış ve kıstaslar tes­ bit olunmuştur. Bu ilk çalışmalar meyanmda, İstanbul bölgesi ;sanayii hakkında incelemeler yapılmış ve bir rapor hazırlanmış­ tır. Sonraları Türkiye'nin hemen hemen bütün illeri için bu tip 'çalışımları sürdürülmüştür. Ayrıca bu dönemde yabancı ülkelerin sanayi durumları ve uygulanan taşvik tedbirleri üzerinden bir -araştırma yapılmıştır. Sanaynn gelişmesi ve envanteri ile ilgili olarak, Odaca yapı­ lan çalışmalar dışında, sanayicilerin hammadde ve yatırım malı 'tevziatı işi de yürütülmüştür. 1952 yılından itibaren İstanbul'da ayrı bir Sanayi Odası ku­ rulmuş ve Odamıza bağh büyük sanayiciler bu odaya geçmişler­ dir. Bu tarihten sonra sanayie ilişkin faaliyetlerin hafiflediği ve Sanayi Şubesinin ortadan kalktığını görüyoruz. 1957 yılı başlan..gıcmda Odamızda tekrar bir «Sanayi Tevzi Şubesi» adında ayrı bir şube kurulmuştur. îlk olarak, o tarihte Odamıza bağh 541T sanayici firma, iştigal konularına göre gruplandırılmış- ve kapa­ site tesbit işlemlerine başlanmış ve bu çalışmalar 1958 yılında ta­ mamlanmıştır. b. Sanayiin geliştirilmesi Sanayiin teşviki ve geliştirilmesi konusu ötedenberi Odamı­ zın üzerinde durduğu belli başlı konulardan biri olmuştur. 1927 yılında Teşviki Sanayi Kanunu Tasarısı, Mülkiyeti Sanaiye Ka­ nun tasarısı gibi. Sanayie ilişkin Kanun projeleri Odamızca ince­ lemeye tabi tutulmuş ve görüşlerimiz Hükümet nezdinde savunul­ muştu. 1930 yılında da Teşviki Sanayi Kanununun bazı hüküm­ lerinin değiştirilmesi için teşebbüsler yapılmıştır. 1933 yılında sanayi müesseselerimizin ihtiyaçlarının tesbiti, teşvik ve himayeleri konusunda bir araştırma yapılmış, gümrük tarife nisbetleri üzerinde, her sanayi kolu nazara alınarak, mü­ talaa ve önerilerde bulunulmuştur. Sanayileşmemizin hızlandırılması ve mevcut sanayiin geliş­ mesine yönelmiş çalışmalar her geçen gün daha yoğunlaşmıştır. 1963 yılında İstanbul Sanayi Odası, İstanbul Ticaret Borsası ile işbirliği yapılarak, memleketimiz sanayiinin korunması hususun­ da gereken prensiplerin tesbiti maksadile müşterek bir komisyon kurulmuş ve bu konudaki çalışmalar değerlendirilmiştir. 1960 Devrimini müteakip uygulanmasına başlanan çeşitli teşvik tedbirlerinin alınmasında ve mevzuattaki pürüzlü nokta­ ların giderilmesinde Odamızın rolü büyük olmuştur. Yabancı ül­ kelerde uygulanan sanayi ve yatırımları teşvik tedbirleri ince­ lenmiş ve ülkemizin özelliklerine uygun görülen tedbirlerin alınması için çaba sarf edilmiştir. Öte yandan, çeşitli teşvik ted­ bîrlerinin uygulama şekli hakkında tanıtıcı broşürler hazırlana­ rak üyelerimize rehberlik edilmiştir. 933 sayılı Kanunun iptali ile ortaya çıkan boşlukların kapa­ tılması ve yeni tedbirlerin ahnması maksadile, son yıllarda sürekli çalışmalar yapılmıştır. Son olarak. Hükümetçe hazırlanan İhra­ catı ve Yatırımları Teşvik Kanunu Tasarısı üzerinde, kurulan tek­ nik bir Komite marifetiyle incelemelerde bulunulmuş ve tesbit olunan görüşler ilgili merciler nezdinde savunulmuştur. c. Küçük sanayiin problemleri Sanayi bünyesi içinde küçük ve orta cesametteki işletmelerin payı önemli bir yer tutmaktadır. Ancak küçük sanayicilerin te­ darik, üretim ve pazarlama ile ilgili olarak çok çeşitli sorunları bulunmaktadır. Bu bakımdan kredi, yer temini, elektrik, ham­ madde tedariki, sürüm güçlükleri vs. hususlarındaki yeter­ sizliklerin giderilmesi için sürekli olarak Odaca çalışmalar yapıl­ maktadır. Gerçekten, daha 1934 yıllarında sanayi işletmeleri yönünden elektrik ücretlerinin diğer ülkelere nazaran yüksek olduğu naza­ ra alınarak, bu konuda devamlı teşebbüslerde bulunulmuştur. 1950 yılında İstanbul Sanayi Bölgesi hakkında bir rapor hazırlan­ mış ve yeni sanayi bölgelerinde alt yapı tesislerinin yapılması için çaba sarf edilmiştir. Bu tarihte istanbul Belediyesince hazırlanan ((Sma'î müesseselerin sınıflarına göre bulunacakları bölgeler ve tabi olacakları şartlar» konusundaki talimatname incelenmiş. Bo­ ğazın iki yakasında sınaî tesis kurulmaması, sanayi bölgesi olarak Anadolu yakasının tercih edilmesi görüşü benimsenmiştir. Küçük sanayicilerin Halk Bankası kredi imkânlarından yarar­ lanmaları için 1965 yılından beri teşebbüslerde bulunulmaktadır. Bu sanayicilerimizin kredi kooperatifleri tesis ederek teşkilâtlan­ maları suretile olumlu sonuçlar alınabileceği düşünülmüş ve ken­ dilerine bu yolda yardımcı ve rehber olunmuştur. d. Etüd ve araştırma Yukarda da değinildiği üzere. Odamızda ilk defa Sanayi Şu­ besinin teşkilinden sonra, bölge etüdleri yapılarak mevcut sana­ yiin durumu tesbit edilmeye çalışılmıştır. Müteakiben Odaca ya­ pılan araştırmalar, çeşitli sanayi kollarına yönelmiştir. 1925 yı­ lında yapılan tarikotaj sanayi hakkındaki araştırmayı, 1931 yılında' yürütülen matbaacılığın ve ayakkabı sanayinin geliştirilmesi ba­ kımından yapılan etüdleri, diğer çeşitli çalışmalar izlemiştir. Son yıllarda yapılan belli başlı araştırmalar ise şunlardır: 1962 — Dökümcüler iş kolu ile ilgili araştırma, 1962 — Sanayi tesislerinin tam kapasitede çalıştırılması için gereken tedbirler ve yatırımları köstekleyen formaliteler, 1965 — Plastik sanayi hakkında araştırma. Yukarıda anılan büyük çaptaki araştırmalar yanında, çe­ şitli vesilelerle değişik küçük sanayi kolları için kısa süreli birçok araştırma yapılmıştır. öte yandan, 1962 yılından beri sanayi mamulleri standard­ ları konusu ile yakından ilgilenilmiş ve Türk Standardları Ensti­ tüsü ile kurulan yakın ilişki sonucu tesbit edilen standardlar ön­ ceden elde edilerek üzerlerinde gerekli çalışmalar sürdürülmüş­ tür. e) Meslekî formasyon Küçük sanayicilerimizin ve sanayi sektöründe çalışan elemanların meslekî bilgilerinin arttırılması, bunların batı ülke­ lerinde uygulanan yeni tekniklerden yararlanmaları amacile, bir taraftan kurslar, seminerler ve konferanslar düzenlenirken, diğer taraftan dış fuarlara tertiplenen geziler marifetile üyelerimize yar­ dımcı olunmaya çalışılmıştır. Nitekim, 1931 yümda sanayi tedrisatı ve sanayi kursları hakkında bir rapor hazırlanmış ve orta öğretim müesseselerinin araç ve gereçlerinin takviyesi amacile teşebbüslerde bulunulmuş­ tur. Son yıllardaki meslekî formasyon faaliyetlerini şöylece sı­ ralamak mümkündür: 1965 — Dökümcülük hakkında konferans : Achen Teknik Üniversitesi Döküm Enstitüsü Mü­ dürü Prof. Dr. W. Patterson 1965 — Üyemiz küçük sanayicilerin aydınlatılması için t. Ü. işletme İktisadı Enstitüsü ile Müştereken düzenenlenen muhasebe, finansman, pazarlama, üretim, ve beşerî münasebetler konularında beş hafta süreli seminer. 1966 - 1969 —' isviçre Saatçilik Federasyonunun işbirliği ile açı­ lan saat tamirciliği, pazarlaması kursları. 1967 — Plastik Sanayii Semineri 1969 — Konfeksiyon Seminerleri 1969 — Gıda Maddeleri Sanayii Semineri 1970 — Elektrikli Ev Aletleri Semineri 1971 — Küçük Sanayide Atölye Tanzimi, îş Plânlaması ve Elektrik Tesisatı konulu seminer Diğer taraftan, 1972 ve 1973 yıllarında sanayici üyelerimizin vasıflı işçi ihtiyacını karşılamak amacile, İstanbul Maçka Sanat Enstitüsü ile işbirliği yapılarak, el tesfiyeciliği, tornacılık, kay­ nakçılık elektrik, teknik resim vs. konularında kurslar düzenlen- mistir. Gördüğü büyük ilgi üzerine bu kurslarm önümüzdeki yıl­ lar da da devam ettirilmesi plânlanmış bulunmaktadır. Gelişmiş ülkelerdeki sanayi mamulleri ve üretim teknikleri­ nin öğrenilmesinin küçük sanayicilerimizin meslekî yönden ge­ lişmelerine büyük yararı olduğu düşünülerek Odamızca birkaç yıldan beri, küçük sanayicilerimiz için dış fuar ziyaret program­ ları düzenlenmektedir. Bu programlar genellikle Honnover, Mila­ no ve Paris Fuarlarını kapsamaktadır. f, Yan Sanayi Tanıtma Bürosu 1971 yılında küçük ve münferit sanayi işletmelerini organize ederek, bunlann büyük hacimdeki siparişleri karşılayabilme­ lerini temin amacile çalışmalar başlamıştır. Bu çahşmalar sonucu,, büyük sanayi kuruluşlarının ihtiyacı olan çeşitli mamul ve ara mallarını standard bir şekilde imal edebilecek durumda olan küçük sanayi ünitelerinin tesbit, geliştirilmesi, iç ve dış piyasalardan alınacak büyük hacimdeki siparişleri karşılamalarına aracı olmak üzere, Fransada'ki «Bourse de Sous - traitance» sistemi örnek alı­ narak, UNIDO'nun da yardımı ile Sanayi ve Teknoloji Bakan­ lığı, İstanbul Sanayi Odası işbirliğile Odamızda bir Yan Sanayi Tanıtma Bürosu (YASTAB) kurulmuştur. YASTAB, küçük sanayi işletmelerinin durumlarım tesbitleise başlamış ve büyük ve küçük sanayi arasındaki ilişkilerde,, sipariş ve iş teklifleri yönünden aracı olarak çok başarılı bir uy­ gulamaya geçmiştir. 8 — Malî konulardaki çalışmalar Bir verginin iktisadî, sosyal, ahlakî ve adalet yönlerinden ve tatbik kabiliyeti bakımından tetkik edilerek yürürlüğe konulma­ sı son derece önem arzetmektedir. Bilindiği gibi. vergüer iktisadî gelişmeye olumlu etki yapabildikleri gibi, olumsuz tesirler de icra edebilmektedirler. Bu sebeblerdir ki vergilerin sermaye tera­ kümünü, yabancı sermayenin teşvikini ve yatırımların tezyidini sağlamaları Odamızın prensibi olmuştur. Bu bakımdan, hükümetlerce hazırlanan vergi tasarüarı, Oda­ mızca önceden temin edilmekte ve yukarıda değinilen çeşitli açılardan ve vergi prensipleri yönünden incelenerek, muhtemel olumsuz etkilerin peşinen önlenmesine çalışılmaktadır. Öte yan­ dan yürürlükteki vergilerin uygulamasında tesbit olunan aksakhkların düzeltilmesi ve vergi mevzuatında eskimiş ve tatbik ka­ ili Yan Sanayi Tanıtma Bürosunun (YASTAB) VAT 73 Sergisinde düzenlediği köşe ÎDİliyetini kaybetmiş hükümlerin değiştirilmesi için yürütülen ça­ lışmalar, Odamızın sürekli faaliyetlerindendir. Memleketimizde uygulama alanı bulan bütün vergi kanunları üzerinde Odaca ya­ pılan çalışmaları burada ayrı ayrı sıralamayı gereksiz görüyoruz. Ancak son yıllarda özellikle. Kıymet Artışları Vergisi, Malî Denge Vergisi, Emlâk Vergisi, İşletme Vergisi, Gelir ve Kurumlar Vergi­ leri, Belediye Gelirleri Kanun tasarıları üzerinde titizlikle çalış­ malar yapıldığı. Maliye Bakanlığı, Başbakanlık, T.B.M.M. ilgili Komisyonları nezdinde çok çeşitli ve yoğun temaslar da bulunul­ duğunu kaydetmekte yarar vardır. Ayrıca memleketimizin Avrupa Ekonomik Topluluğuna ka­ tılması ile ilgili olarak, AET ülkelerinde uygulanan Katma Değer Vergisi Konusunda Maliye Bakanlığınca yapılan çalışmalara yar­ dımcı olmak üzere, Odamızca bu konuda görüş tesbiti maksadile bir komisyon kurulmuş ve yapılan çalışmalar değerlendirilmiştir. Odamızın titizlikle savunduğu diğer bir husus da, her yıl yeni vergiler ihdası ve mevcut vergi yükünün ağırlaştırılması yerine, vergi kontrolünü rasyonelleştirmek, etkin bir hale getirmeK ve idari teşkilâtı İslah etmek yolule vergi gelirlerinin arttırılması olmuştur. Tacirlerin vergileme yönünden yeterli şekilde mura­ kabeye tabi tutulması ve malî sebeplerle husule gelen haksız re­ kabet dolayisile alınması gereken tedbirlerin tesbiti için çalışma­ lar yapılmış ve bu suretle dürüst tacirin korunması ve vergi vari­ datının normal yollardan arttırılmasını teminen, malî murakabe­ nin külfet ve faydaları incelemeye tabi tutulmuştur. Odamızın vergi konusundaki diğer bir faaliyeti, Vergi Reform Komisyonu ile yapılan işbirliğinde ortaya çıkmaktadır. Bilindiği gibi 1961 yılında İstanbul'da bir Vergi Reform Ko­ misyonu kurulmuş ve bu Komisyona Odalar Birliğini temsilen Odamız'm mütehassıs elemanları üye olarak katıimştr. Böylece Odamız 1961 yılından bu yana, vergî konularında yapılması düşü­ nülen tadilâtı daha yakından izlemek ve daha etkili olmak olana­ ğını bulmuştur. Faaliyetine bir süre ara veren Vergi Reform Komisyonu, 1965 de tekrar ihya edilmiştir. Aynı şekilde Mart 1971 den sonra çalış­ maları durmuş olan Komisyon, 1972 yılında Maliye Bakanlığının jsteği üzerine yeniden çok sıkı bir çalışma devresine girmiştir. Vergi Reform Komisyonunda, şimdiye kadar, Gelir, Kurumlar, Gider ve Gümrük Vergileri gibi çok çeşitli vergiler ile Damga Res­ mi ve Harçlara ait mevzuat tetkik olunmuş ve Odamız görüşleri Komisyonda savunulmuş ve olumlu kararlar alınmasına ve vergi tasarılarının hazırlanmasında büyük katkıda bulunulmuştur. Halen Oda bünyesinde malî konuları incelemekle görevli iki ayrı Komisyon bulunmaktadır. Bunlardan biri Oda Meclisine bağ­ lı olarak çalışan Maliye Komisyonu, diğeri de mevzuat gereği ola­ rak üç senede bir teşkil edilen «Ortalama Kâr Hadleri Komisyo­ nu» dur. Bunun dışında çeşitli vergi tasarılarını incelemek üzere zaman zaman özel komisyon ve komiteler teşkil olunmaktadır. Odamız yukarıda sayılan faaliyetleri dışında, malî konular hakkında üyelerini aydınlatmak gayesile, çeşitli uygulamalara baş vurmaktadır. Bu meyanda. Oda düzenlenen çeşitli vergi ko­ nularındaki konferanslar ve hazırlanan kitap ve broşürler sayı­ labilir (20). Bu yayınlar arasında ortalama kâr hadleri ile ügili bilgiler veren broşürlerimiz. Maliye Bakanlığının da takdirini ka(20) Oda yayınlarının bir lestisi ek IlI'de sunulmuştur. zanmış 1965 yılında, zamanın Maliye Bakanı tarafından Oda­ mıza bir teşekkür mektubu gönderilmiştir. Vergi meselelerine ilişkin dikkati çeken konferanslardan ba­ zıları aşağıda gösterilmiştir : YIL 1960 1965 1970 1972 K O N U Ş U C U Dr. F. Neumark Maliye Bakanlığı Baş Hesap Uzmanı Orhan GÜRELİ Maliye Bakanhğı Gelirler Genel Müdür Yardımcısı Erdoğan Nirun Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdür yardımcısı K O N U A E T ülkelerinin vergi meseleleri. Gelir Vergisinde Ortalama Kâr Haddi, Gider Beyan Uzlaşma Müessesesi Çeşith yeni vergi konuları Emlâk ması Vergisi Kanunu 9 — Denizcilik ve Deniz Ticaretine İlişkin uygula- Çalışma ve Faali­ yetler : a) Genel olarak İstanbul Ticaret ve Sanayi Odasının kurulduğu günden baş­ layan deniz ticareti ve denizcilikle ilgili faaliyet ve çabalar yoğun bir şekilde Cumhuriyetin ilânını takip eden yıllarda da devam etmiştir. Gerçekten, Meclis zabıtalarının ve Oda yayınlarının tetkikin­ den ve Oda bünyesi içinde ayrı bir Deniz Ticaret Şubesinin mevcut oluşundan deniz ticaretinin, Odanın belli başlı faaliyetle­ rinden birini teşkil ettiği kolaylıkla anlaşılmaktadır. Ancak bilahare, bu konuya verilen önemin azaldığı dikkati çekmektedir. Bir ölü devreden sonra, 1960 yıllarına doğru ve özel­ likle 1962 den sonra. Odaca deniz ticaretine ve denizcilik konu­ larına tekrar önem verilmeye başlandığı müşahade edilmektedir. 1972 ve 1973 yılları bu yönden sürdürülen faaliyetlerin en fazla yoğunlaştığı ve çeşitlendiği seneler olmuştur. Bu durumun daha büyük bir hızla önümüzdeki yıllarda da devam edeceği şüphesiz­ dir. b. Geçmişteki çalışmalar : Bir fikir vermek bakımından, Odamızın şimdiye kadar yürüt­ tüğü denizcilik ve deniz ticaretile ilgili sayısız faaliyetlerden, dik­ katimizi çeken bazılarına kronolojik sıraya göre değinmekte yarar görüyoruz. 114 . . i Odanın kurulduğu 1882 yılı ile bunu takip eden ilk yıllar içinde ele alman belli başlı konuları şöylece sıralayabiliriz: — Bartın limanının taranıp, temizlenmesi, — Trabzon - İran transit ticaretinin geliştirilmesi için Trabzona bir liman inşaası ve Basra Körfezinden itibaren bir demir yolu inşaası, — Şamandra resmi ile limanlarda alman rüsumun, yerli mal­ ların Osmanlı gemilerile taşınması yolundaki irade ile bağdaşmaması ve deniz ticaretini kösteklemesi nedenile, kaldırılması konusunda hükümet nezdindeki teşebbüsler. — Müddetleri bitmiş Şirketi Hayriye vapurları imtiyazının, Odaya bırakılması hususundaki teşebbüs. Diğer taraftan, 1909 yılında, deniz ticaretimizin gelişmesini engelleyen faktörlerin izalesi için çalışma ve incelemelerde bulun­ mak üzere. Oda bünyesi içinde bir komisyonun kurulduğu dikka­ ti çekmektedir. Bu komisyon ilk olarak Ticareti Bahriye Kanunnamei Hümayunun, günün şartlarına göre tadili yolunda çalışm.alar yapmıştır. Bugün de aktüel bir konu haline gelen, müstakil bir deniz ticaret odası kurulması görüşü 1911 tarihlerinde de ileri sürül­ müş ve Odamız mükerrer rüsum tediyesi, iki kuruluş arasında re­ kabet kuvvetlerin bölünmesi vs. nedenlerile bu fikre karşı çıkmış­ tır. 1923 yılında Türk gemicilerini yabancı şirketlerin rekabetine karşı koruyacak tedbirlerin alması için yoğun çabalar sarfedUmiştir. İlim adamları ve ilgili üyelerden teşekkül eden bir komis­ yon aracılığıle, 1924 yıhnda liman, rıhtım, antrepo, gümrük ko­ nularında raporlar düzenlenmiştir. 1926 yümda da «Ticareti Bah­ riyemizin İnkişafı Esasları» «Dizbarko ve Supalan İşleri» «Liman­ larda İdare Sistemleri,» «İstanbul Civarında Balıkçılık ve Bal İlk Ticareti», konularında raporlar hazırlanmış ve ilgili mercilere aksettirilmişti. Gene aynı yıl, İstanbul'da serbest bir liman ku­ rulması konusunun ele alındığı ve bu amaçla İstanbul Limanı Serbest Mıntıkası Tetkik Komisyonu adile bir komisyon kuruldu­ ğu anlaşılmaktadır. Öte yandan, Ticareti Bahriye okulunun İslah edilerek Yüksek Denizcilik Okulu haline dönüştürülmesi üzerin­ de durulmuştur. 1926 yılında ortaya çıkan kömür buhranının De­ niz ticaretini aksatmaması için, Hükümet nezdinde teşebbüslerde bulunulmuştur. 192.6 yılındaki deniz ticaretile ilgili çalışmalar 1927 de de de­ vam etmiştir. Bu tarihte Milli Sefaini Himaye Kanunu incelenmiş ve Tesbit olunan Oda görüşü ilgili Bakanlıklara bildirilmiştir. Ay­ rıca Türk Efeniz Ticaretinin Himayesi ile ilgili olarak Oda Kong­ resinde alman kararlar Odaca benimsenmiş ve gerekli teşebbüs­ ler yapılmıştır. 1927 yılında başlayan İstanbul limanı, rıhtım meselesi ve antrepo tahmil - tahliye sorunları hakkındaki incelemeler 1928 yılında tamamlanmıştır. Bu tarihlerde İstanbul limanında had safhaya gelen antrepo sıkıntısı. Odamızı bu yolda kesin tedbirler almaya sevk etmiş ve bu amaçla ihtiyaca yetmeyen mevcut Rıh­ tım şirketi antrepolarına ilaveten gümrüklenmemiş eşyaların muhafazası için Odaca bir antrepo inşaası kararlaştırılmıştı. Ni­ tekim, Tophane rıhtımı üzerinde Seyri Sefain İdaresine ait olan ambarlar. Odaca kiralanmış ve icap eden onarım ve ilâveler yapılak, ambarların yunetimi Oda tarafından seçilen 5 kişilik bir ida­ re hey'etine tevdi olunmuştur. 1928 yılında özellikle açık deniz balıkçılığı. Ticareti Bahriye Mektebi, Deniz ticaretinin himayesi konularında önerleri ihtiva eden bir rapor düzenlenmiştir. 1928 yılında da, İstanbul limanı konusu yeniden ele alınmış ve bu hususta müteaddit komisyonlar teşkil edilerek kıymetli etüd­ ler hazırlanmıştır. Bu konuda hazırlanan raporlarda, liman işle­ rinin temerküzü, rıhtım sorunları, antrepolar, nakil vasıtaları, hammallık, mavnacıhk, ara.bacılık gibi tahmil tahliye unsurları, gümrük muameleleri, polis ve sıhhiye işleri, dizbarko meselesi gibi akla gelebilecek bütün sorunlar ilmî ve pratik açıdan incelen­ miş ve yapıcı önerilerde bulunulmuştur. Bu tarihlerde Oda, hazırlanarak bastırılan kitaplar şunlardır: — Fransız Limanlarının Transit Şeraiti, —' Serbest Limanlar ve Mıntıkalar, —^ Muayene ve Tasnifi Sefain Müesseseleri ve Deniz Sigorta• lan, — Denizcilik ve Kotracılık, — Deniz Çarkçılarına Rehber, — istanbul Liman ve Köprü meselesi. Ayrıca, her ay muntazaman Oda mecbuasmda, aylık deniz ticareti raporları ve konu ile ilgili çeşitli makaleler yayımlanmış­ tır. İIÖ istanbuPun müstakbel gelişmesinin İstanbul Limanmm in­ kişafına bağlı olduğu görüşüle, 1930 yılmda İstanbul Limanının ve İstanbul Köprülerinin Limana olan etkilerinin tetkiki için bir Komisyon kurulmuştu. Bu arada Haliç'te ihtiyaca uygun modern ve hür türlü tesisata malik bir liman inşaası için teşebbüsler göze çarpmaktadır. 1930 Oda Kongresinde, hariçten mubayaa olunacak bilumum tüccar vapurlarının gümrük muamele vergisi ile duhuliye resmin­ den muaf tutulması, prim itası, kredi temini konularında karar­ lar alınmıştır. Bilahare muafiyet konusundaki Oda teşebbüsleri olumlu sonuç vermiş ve bu husustaki Kanunun yürürlük süresi muhtelif defalar uzattılarak günümüze kadar devam etmiştir. Balıkçılığımızın geliştirilmesi için alınması gereken tedbirler üzerinde, 1930 yılında derinlemesine araştırmalar yapılmıştı. Bu çalışmalar sonucu : — — — —• Balıkçılık konusunda resmî bir kuruluş ihdası, Yabancı balıkçı uzmanlarının getirilmesi, Balıkçılara kredi verilmesi, Marmarada açılan Balıkçılık Okulunun Istanbula nakli ve İslahı, konuları üzerinde durulmuştur. 1931 yılında, vapur işletmeleri arasında navlun ve sefer reka­ betinin önlenmesi, Türk Limanlarında çalışan gemilerin her li­ manda karantina işlemine tabi tutulması, Türk gemilerinin ya­ bancılara satılmaması hakkındaki kararın eski ve köhne gemi­ lere uygulanmaması gibi çeşitli konularda teşebbüsler göze çarp­ maktadır. Liman şirketleri tarifelerinin aynı esaslar dahilinde birleşti­ rilmesi konusunda 1934 yılında çalışmalar yapılmıştır. İstanbul limanı ile ilgili çeşitli problemlerin halli için yürü­ tülen çalışmalar, 1948 yılında da devam etmiş ve bir liman Komis­ yonu teşkil olunmuştur. 1951 yılında ithal ve ihraç mallarımızın Türk gemilerile taşın­ masının temini, önemli faaliyetler arasında yer almıştır. 1959 yılmda balıkçılığımızı ilgilendiren mevzuları tetkik et­ mek üzere Odamızda bir komisyon kurulmuş ve komisyon çalışma­ larına Et ve Balık Kurumu ve Hidrobiyoloji Enstitüsü temsilcileri de davet olunmuştur. 1962 de İstanbulda uzun bir süredir ihtiyacı duyulan modern bir balıkhanenin kurulması ve bunun için gerekli kredi temini konusu Odaca ele aimmış ve bu faaliyetler sonucu 1963 yıhnda modern bir balıkhanenin temelinin atılması sağlan­ mıştır. 1961 yılında, İstanbul limanından transit geçen gemilere komanya ve malzeme temininin daha kolay işleyen esaslara bağlan­ ması ve dışticaret ilişkilerinde özel bir önemi olan serbest bölge tesisi yolundaki çalışmalar sürdürülmüş ve ilgili merciler zaman zaman uyarılmıştır. 1964 yılında Serbest Bölge Kanun Tasarısını inceleyen Bakanlıklararası Tali Komite çalışmalarına iştirak edil­ miştir. 1963 yılında kurulan ve 1964 yıhnda da çalışmalarını sür­ düren bir komisyon, deniz ticaretinin gelişmesini sağlayacak ka­ nun projesi hazırlanması ile görevlendirilmiştir. Döviz kaynağı olması yönünden ayrı bir özellik taşıyan su ürünleri ile UgiU konular. Ticaret Bakanlığının 1962 yılında «Zabıtai Saydiye Nizamnamesi)) nin yerine yeni bir kanun ikame et­ mek istemesi üzerine, yeniden ele alınmış ve bu hususta hazırla­ nan mukabil bir tasarı Bakanlığa takdim olunmuştur. İstanbul Liman Tüzüğü'nün incelenmesi ve uygulamadaki aksaklıkların tesbiti çalışmaları 1963 yılında sürdürülmüştür. 1964 -1965 döneminde Odamızda kurulan bir komisyon ((De­ niz Ticareti ve Gemi inşaası Teşvik Kanunu Tasarısı» üzerinde incelemelerde bulunmuş ve Odaca hazırlanan bu konudaki bir ön tasarı üniversite ve teknik kuruluşlar temsilciUrininden kurulu bir hey'etin incelemesine sunulmuştur. 1966 da aynı konudaki çalışmalar sürdürülmüş, yabancı ülkelerde deniz ticaretinin ge­ liştirilmesi için vazolunan himaye tedbirleri incelenip uygula­ nan sistemler gözden geçirilmiş ve çalışmalar tamamlanarak, bün­ yemize uygun bir «Deniz ticaretini ve Gemi İnşaatını Teşvik Ka­ nunu Tasarısı» hazırlanmış ve ilgili mercilere sunulmuştur. Odamız, Türkiye'de gemi inşaa sanayiinin tesisinin ve tica­ ret filomuzun takviye ve gençleştirümesinin zorunluğuna inan­ mıştır. Ancak, tersanelerimizin son derece acil ve hacimli bir ge­ nişleme ihtiyacını süratle giderecek kapasitede bulunmadığı dik­ kate alınarak, dahilde gemi inşaası cihetine gidilirken, acil ihti­ yacımızın bir kısmının da hariçte inşa veya hariçten düşük yaşta gemi mubayaa şıklarına da iltifat etmek suretile karşılanması gereğine inanmıştır. Bu görüş çerçevesi içinde, 1967 yılında deniz ticaret filomuzun gençleştirilmesi yönünde faaliyetler yürütül­ müştür. c) Son yıllarda Odaca deniz ulaştırması çalışmalar alanında yapılan Deniz ticaretinin ve ulaştırma hizmetlerinin geliştirilmesi konularına son senelerde Odaca büyük önem verilmiştir. Bu ko­ nuda sürdürülen faaliyetleri aşağıdaki şekilde gruplamak müm­ kündür : aa) Deniz ticaretinin geliştirilmesi ile ilgili direkt faaliyet­ ler : Odaca ulusal bir denizcilik politikasının tesbiti ve deniz iş­ letmelerimizin bu politika çerçevesi içinde organize ve koordine edilmeleri, denizciliğimizin teşvik ve himayesi için alınacak ted­ birler, mevcut mevzuattaki aksaklıklar, yüklerin taşıma şekil­ lerinin geliştirilmesi, yüklere göre terminal seçilmesi vs. gibi çok çeşiti konularda araştırmalar yürütülmekte ve tesbit olunan gö­ rüşlerimizin geıçekleşmesini teminen ilgile merciler nezdinde te­ şebbüsler yapılmaktadır. Son olarak Iran ile Avrupa arasındaki ticaretin, Trabzon limanı üzerinden deniz yolu ile yapılması ko­ nusunda Odamızca detayı bir etüd hazırlanmış ve Bayındırlık Ba­ kanlığına sunulmuştur. Odamızın son senelerde, konu ile ilgili olarak sarf ettiği gay­ ret ve yürüttüğü yoğun faaliyetler dikkati çekmiş ve Deniz Ulaş­ tırması Koordinasyon Kurulu'na, Odalar Birliğini temsilen Odamiız'ın devamlı üye olarak iştiraki gerçekleşmiştir. Öte yandan, Odamız «Türkiye Limanları Koordinasyon Ku­ rumlu» çalışmalarına da katılmaktadır. hh) Deniz işletmeleri, yük sahipleri ve acente geliştirilmesi ilişkilerinin İlgili müesseselerle sürekli olarak temasta buunulmakta ve bu iş kolunun problem ve görüşleri tesbit edilerek, yararı görülen lere Oda Gazetesinde yer verilmektedir. Diğer taraftan, her iş ko­ lunun birbirlerile olan ilişkilerinde ortaya çıkan aksaklıkların bu iş kolları temsilcilerine intikal ettirilmesine çalışılmaktadır. 1972 yılında Tekirdağ, Bartın ve Zonguldak limanları ile il­ gili talepler önemle takip edilmiş ve teşebbüslerde bulunulmuş­ tur. Her iş kolu mensuplarını karşı karşıya getirecek toplantılar ve simpozyumlar düzenlenmesi plânlanmıştır. 1972 yılında ithalâtçı ve ihracatçıların deniz taşımalarında karşılaştıkları güçlüklerin ve aksaklıkların tesbiti maksadile ya­ pılan anket sonuçları değerlendirilmiş ve problemlerin çözümü için gereki teşebbüslerde bulunulmuştur. cc) Deniz tidar etine kamu yapılan çalışmalar oy nun ilgisini çekmek amacile Halk kitlelerinin ilgisini denizcilik konularına çekmek ama­ cile seminerler tertibi, konferanslar verilmesi, basın ve diğer pro­ paganda araçlarından faydalanılması Odaca benimsenmiştir. Üyelerimizin, ilk ve orta okul ile lise ve Üniversite öğrenci­ lerinin resmî mercilerinin memleketimizin önemli bir sorunu olan deniz ticareti konularile yakından ilgilenmelerni sağlamak için çeşitli yollara başvurulmaktadır. Bu cümleden olarak, 1973 yılmda «Denizciliğimizin Gelişti­ rilmesi Türkiye'ye Neler Kazandırır» konulu bir yazı yarışması İs­ tanbul lise öğrencileri arasında açılmış ve derece alan 5 öğrenci­ ye Avrupa ve Amerika ülkelerine, 19 öğrenciye de yurt içi liman­ lara gezi ödülü verilmiştir. dd) İstanbul liman hareketleri İstanbul liman hareketleri, liman gelen - giden gemiler ve yük hareketleri olarak izlenıhektedir. İstanbul limanına gelen giden gemilere ilişkin bilgiler Odamız gazetesinde yayımlanmakta, yükleme boşaltma yapan gemilerin faaliyetleri ise aylık ve hafta­ lık olarak takip edilmektedir. Bu suretle, ihtalâtçı ve ihracatçı üye­ lerimizin işlerile ilgili ulaştırma durumu hakkında bilgi edinme­ leri sağlanmış olmaktadır. Odamız bu konuda, gemi acenteleri, İstanbul Liman İşletme­ si Müdürlüğü ile devamlı temas halinde bulunmaktadır. Ayrıca, İstanbul Boğazı transit trafiği ve İstanbul limanında kılavuzlanan gemilere ilişkin istatistik çalışmalar da yapılmak­ tadır. Bu bilgilerinin özellikle ihracatçı üyelerimize ve gemi acente­ lere mize yararı olduğuna şüphe yoktur. ee) Deniz ticaretile ilgili gelişmelerin izlenmesi Bu konudaki en önemli çalışmalardan biri, 1972 yılında dü­ zenlenen ((AET ve Türk Denizciliği» konulu seminer olmuştur. Bu semineri, 1973 yılında yapılan «İstanbul Limanmm Bugü­ nü ve Geleceği» konulu ön seminer izlemiştir. Bu konuda daha geniş çapta ikinci bir seminer yapılması plânlanmıştır. 120 i : ^ : ^ ' • ' \ 1973 yılında, Türkiye'nin çıkarlarını gözetecek gemi tip ve tonajlarının tesbitindeki temel esaslar konusunda bir çalışma ya­ pılmış ve inceleme neticesi Gemi Mühendisleri Odasının 3. Tek­ nik Kongresinde dile getirilmiştir. Diğer taraftan, Odamız Gazetesinde deniz ticaretindeki ge­ lişmeleri üyelerimize duyurmak amacile, dış ticaretimizde deniz­ ciliğin önemi konulu seri röportajlar yayınlanmaktadır. Çeşitli deniz işletmeleri ve İstanbul Liman İşletmesi Müdür­ lüğü yetkililerile yapılan bu röportajlarda denizciliğimizin çeşitli sorunları da tartışılmaktadır. , ff) Dokümantasyon Deniz ticareti ve ulaştırması konularında gelişmiş ülkeler ve bu ülkelerdeki belli başlı kuruluşların faaliyetlerinin izlenmesi amacile, 1972 yılında Odamızda özel bir arşiv tesisine başlanmış­ tır. Bu arşivde, deniz ticareti ve ulaştırmasile ilgili eserler, bül­ tenler vs. yayın ve istatistiklerin muhafazasına ve ilgilenecek üyelerimizin istifadesine sunulmasına gayret edilmektedir. 10 — Turizmin Gelişmesine İlişkin Çalışmalar Turizmin ödemeler dengesi ve memleketimiz ekonomisi üze­ rindeki önemi nazara alınarak. Odaca bu konuda çok yönlü çalış­ ma ve faaliyetler yapılmaktadır. Bu faaliyetlerin özellikle 1960 yılından bu yana yoğunlaştığını görüyoruz. Aşağıda kronolojik sıraya göre, Odamızın turizme ilişkin bazı çalışmaları kısaca açıklanmıştır : 1960 yılında turistlere çeşitli kolaylıklar sağlanması, ülke­ mizde kalma süresinin uzatılması yolundaki teşebbüsler yanında, hediyelik eşya ihracatımızı arttırmak ve memleketimizi ziyaret edecek yabancı iş adamları ve büyük mağaza sahiplerine ülkemizin bu sahadaki özelliklerini yakmen müşahade etmelerine imkân ver­ mek ve mağazalarında bir Türk seksiyonu tesisine imkân hazırla­ mak maksadile, hediyelik eşyalarımızdan müteşekkil sergiler açıl­ ması ve bu malların üretim ve satışı ile ilgili firmaların dış temaslarınmın arttırılması için çaba sarf edilmiştir. Her yıl Amerika ve Oda binamızda hediyelik eşya sergileri açılmaktadır. 1962 yılında otel, motel gibi yatırımı icap ettiren tesislerin idaresini sağlamak, turizmi geliştirme ve tanıtma faaliyetlerim idaresini sağlamak turizmi geliştirme ve tanıtma faaliyetlerini yürütmek ve çeşitli kuruluşların çahşmalarmı koordine etmek üzere, bir turizm bakanlığı ihdasını Odamız İsrarla savunmuş ve bu konuda olumlu sonuçlar alınmıştır. 1963 yılında. Birinci Beş Yıllık Kalkınma Plânı ile Turizm i:onusuna verilen önem dikkate alınarak, turizmi gelişitrmek ve jözel sektörün bu sahadaki çalışnialarma yardımcı olmak üzere, çeşitli incelemeler yapılmış ve özellikle Marmara ve Trakya böl;gelerinin turistik potansiyeli etraflı bir şekilde tetkik edilmiştir. 1964 yıhnda 265 sayıh Kanun gereğince. Vilâyette kurulan II Turizm Komitesine, Odamız da iştirak etmekte ve bu Komite çalışmalarına önemli katkıda bulunmaktadır. 1964 yılında Oda­ mız patronajı altında açılan tercüman rehber kursu, bundan son­ daki benzeri kurslara bir örnek olmuştur. 1967 yılında turizmin gelişmesini engelleyen mevzuatın değiş­ tirilmesi için teşebbüsleide bulunulmuş, 1969 da taksi ve taksi­ metre sorunu ele alınmıştır. Ayrıca bu tarihte Turizm Komitesi -kurularak faliyete geçmiştir. 1970 yılında ise, İstanbul'da turiz­ min gelişmesi konusunu ele alan bu Turizm Komitesinden ayrı -olarak, bir de turizmin belli başlı sorunlarını tesbit etmek ve bun­ ların çözümünü sağlamak maksadile ilgili kuruluşlara işbirliği j a p m a k üzere bir komite kurulmuştur. 1970 yılında, ayrıca turizmle ilgili üyelerimiz nezdinde yapı­ lan bir anket değerlendirilmiş ve gerekli teşebbüslerde bulunul.muştur. Turistik müesseselerin fiat tarifeleri, Belediye Gelirleri Ka­ mun Tasarısı, Muvakkat Oturma Vergisi, Finasman Kanunu ve İşletme Vergisi ile Kambiyo mevzuatının aksayan tarafları. Tu­ rizm Endüstrisinini Teşvik Kanunu Tadil tasarısı konuları üze­ ninde 1971 yılı içinde çalışmalar yapılmıştır. Ayrıca, ülkemizin önemli giriş kapılarından biri olan, Yeşilköy Hava Alanı hakkında bir rapor hazırlanmış ve ilgili kuruluşlar nezdinde teşebbüslerde bulunulmuştur. Öte yandan, daha önce de değinildiği gibi, memleketimize döviz kazandıran turizm alanında başarıh firmalar, Odamızca taltif edilmekte ve böylece turizmin gelişmesine katkıda bulunul.maktadır. 11 — Sosyal Hizmetler a) Genel olarak Odamız kuruluşundan bu yana memleketimizde ortalama ^elir seviyesinin arttırılmasına yönelen genel iktisadî gelişme yo- lundaki çabalarına ilâveten, millî gelirin daha eşit bölünüşünü sağlamak amacile de kendi çapında gayret gustermektedir. Bu yönde harcanan çabalar, bir taraftan orta sınıfın gelişti­ rilmesi, küçük sanayiin inkişafı ve problemlerinin halli, köy kalkmmsı, bölgeler arası farklılık vs. gibi, konularda etüd ve araş­ tırmalar yapmak ve bu çeşit sorunlara çözüm yolu getirecek öne­ rileri ortaya koymak şeklinde gerçekleşmekte, diğer taraftan da, sosyal alanlarda yapılan malî yardımlarla veya direkt te­ şebbüslerle belirenmektedir. Odamızın 1963 - 1973 döneminde sosyal amaçlarla harcadığı .miktarın toplamı 8.6 milyar civarında olup, bunun yıllık ortalama.sı genel bütçe ortalamasının %4,5 unu teşkil etmektedir. b) Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana Oda sosyal faaliyet­ lerine kısa bir bakış İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası Cumhuriyetin ilânını mü­ teakip, Kızılay Deneği, Darülaceze, Ticaret Okulları, Askeri Ma­ luller Cemiyeti gibi çok çeşitli hayır ve eğitim kurumlarına her yıl bütçesine konan ödeneklerle yardımda bulunmuştur. Hayır cemiyetlerine yapılan yardımlar^ günümüze kadar devam eder­ ken, bir yandan da zaman zaman ortaya çıkan sel felâketleri, depremler, yangınlar vs. gibi afetlerden zarar görenlere derhal hertürlü yardımın yapılması bir görev olarak kabul edilmiştir. Bir fikir vermek bakımından, bu konudaki girişimlerden ba­ zılarını sıralamak da fayda vardır: — 1939 Erzincan bölgesi depremine yardım, — 1953 den itibaren Çanakkale Abidesi inşaatına yardımlar, — Türk Kanser Araştırma ve Savaş Kurumuna yardımlar, — Florence Nightingale Hastahanesi İnşaatı için yardım, — 1958 de Bursa Yangın Kampanyasına iştirak, — 1962 de Doğuya yardım kampanyasına iştirak, — 1964 de girişilen çocuk felci kampanyasına iştirak, — 1966 da Doğu Anadolu Bölgesinde meydana gelen deprem felâketine yardım, — 1967 de Adapazarı deprem bölgesi felâketzelerine yardım, — 1970 de Kütahya ilimizde meydana gelen depremden za­ rar gören yurttaşlarımız için yardımlar, —. 1971 de Salgın Hastalıklarla Mücadele Derneğine yapılan bağış, — 1971 de Bingöl deprem felâketzedelerine bağışlar, — 1972 de Hava Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı ile Türk Donanma Cemiyetine yardımlar. Yukarıda sadece bir kısmını zikrettiğimiz malî yardımlar dışında, bazı dikkati çeken araştırmalara da teressül edilmiştir. Meselâ, 1962 yılmda Şehrimizin en önemli sosyal problemlerinden biri olan gecekondu sorunu ele alınmış ve İstanbul Sanayi Odası ile işbirhği yapılmak suretile, Amerikalı Uzman Prof. C. W. Hart'a konu etüd ettirilmiştir. 1969 yılında «Zeytinburnu Gecekondu Bölgesi» isimli 269 sahifelik bir kitap yayınlanmış ve bu kitap ilim. çevrelerinin ve alakalı kuruluşların igisini büyük ö c ü d e çekmiştir, çekmiştir 1965 yıhnda ise, diğer önemli sorunlarımızdan biri olan, köy kalkınma meselesine Odaca eğilindiğini görüyoruz; Köy İşleri Bakanhğmm il kademesindeki organı olan «İl Toplum Kalkınma­ sı Koordinasyon Kurulu» nun üyesi olarak Odamız, yüklendiği görevi yerine getirmek amacile çeşitli çabalarda bulunmuştur. Bu tarihte, köye akın, bunun nedenleri, akımın önlenmesi için alınması gereken tedbirler konusunda bir etüd yapılmıştır. Öte yandan köy kalkınma için pilot bölge ilân edilen 7 şile köyün­ den biri olan ve kardeşköy olarak seçilen Karamandere köyüne çeşitli yardımlarda bulunulmuş ve bu arada bir ilkokul inşaa et­ tirilmiştir. c) İki önemli girişim Yukarıda değinilmeyen Odanın iki girişimini, önem dolayi­ sile burada ayrı olarak belirtmek yerinde olacaktır. Bunlardan biri Esnaf hastahanesi, diğeri de huzurevi inşaası konusuna taal­ lûk etmektedir. Esnaf Hastahanesi: Hastahanenin kuruluş hazırlıklarının yürütüldüğü 1936-1937 yıllarında bütün esnaf cemiyetleri, o zamanki mevzuata göre tica­ ret ve sanayi odalarına bağlı bulunuyor ve odaların murakabesi altında faaliyet gösteriyorlardı. 1936 yılının sonlarında, esnaf teşekkülleri ve İstanbul Tica­ ret ve Sanayi Odasının Esnaf Şubesi için hazırlanan İstanbul Es­ naf Cemiyetleri Müşterek Yardım Programı, Oda'nm tasdikinden geçmişti. Bu günkü Hastahanenin kurulmasmm ilk adımını. Oda Yö­ netim Kurulunun 30 mart 1937 tarihli ve 14 sayılı kararile tasdik: edilen bu yardım programı teşkil çimektedir. Bu programa göre, İstanbul Ticaret ve Sanayi Odasının mu­ rakabesi altında görevlendirilen Müşterek Yardım Hey'eti tarafm- dan Babıali Caddesinde Esnaf Cemiyetleri merkez binasının ka­ tında «Esnaf Dispanseri» kurulmuş ve 21 Mayıs 1937 de hizmete açılmıştır. istanbul Esnaf Hastanesi Müteakiben, Dispanserin gördüğü büyük ilgi üzerine, teşkilâ­ tın genişletilmesi ihtiyacı doğmuş ve 1938 yılı haziran ayında. Alemdar Molla Fenari Sokakdaki binasında İstanbul Esnaf Hastahanesi tesis edilmiştir. Bu tarihten itibaren daha verimli çalışmaya başlayan Hastalıane, gün geçtikçe artan ilgi nedenile ve ihtiyacı karşılamak ama­ cile, 19 Mayıs 1940 da Sultanahmetteki Alemdar Caddesinde bu­ lunan Eski Sıhhad Yurdu binasına naklolunmuş ve yatak adedi 24 den 48 e çıkarıirnıştır. 4355 sayılı Esnaf Odaları Kanununun yürürlüğe girişi ve bu. Kanun gereğince esnaf cemiyetlerinin ticaret odaları bünyesinren ayrılmaları üzerine, özellikle gelir kaynaklanmn idamesi ba­ kımından, hastahaneyi koruyup yaşatacak bir cemiyet kurulma­ sı zarurî görülmüş ve 10 Mart 1943 de İstanbul Esnaf Hastahanesl Koruma ve Yardım Cemiyeti vücut bulmuştur. Bilahare Hastahane bu Cemiyete devredilmiştir. 20 yü kadar Alemdardaki binasında kalan Esnaf Hastahanesinin artan ihtiyaca cevap verememesi, büyük ve modern bir Hastahane binası yapılmasına yol açmıştır. Mevcut Hastahanenin ve yeni binanm inşaat masraflarmı kar­ şılamak üzere, 1943 -1965 yılları arasında Odamız bütçesinden ve varidat fazlasından toplam olarak 7 milyon liradan fazla yardım­ da bulunmuştur. Bu meblağın 4 milyondan fazlası Hastahane bi­ nası yapımı için verilmişti. 1963 yılında Süleymaniyedeki yeni binasında, 250 yatak ve modern tesislerile faaliyete geçen Hastahaneye, her yıl Oda bütçe­ sinden ayrılan yarım milyon lira civarındaki tahsislerle yardıma, devam olunmaktadır. Odamız, Esnaf Hastahanesine sadece yaptığı maddî yardım­ larla yetinmemekte. Esnaf Hastahanesi Koruma ve Yardım Cemi­ yetinin gerek İdare Heyetine, gerek Cemiyete katılan üyelerinin çalışmalarlle de bu müessesenin idare ve murakabesine fiilen iş­ tirak etmektedir. Odamızın ve hayır sever üyelerinin büyük gayret ve fedekârlıklaria kurduğu ve her yıl artan maddî ve manevî yardımlarla, faaliyet ve yaşamasını temin ettiği İstanbul Esnaf Hastahanesi,. 36 yıldır halk sağlığı hizmetinde başarı ile çalışmaktadır. Huzur Hastahanesi ve Dinlenme Evleri: Bir süredir Odamızın da katkısı ile Esnaf Hastahanesi Koru­ ma ve Yardım Derneği tarafından yapılan yoğun çalışmalar so­ nunda, İstanbulda bir huzur hastahanesi ve dinlenme evleri yap­ tırmak amacile, tesis edilmesine çalışılan Vakfın bütün kanuni işlemleri tamamlanmış ve Vakıf faaliyete geçmiş bulunmaktadır. Odamız, yeni hastahane ve huzur evlerinin yapılması için Meclisimizin aldığı kararla geniş maddî yardımlarda bulunmuş­ tur. 12 — Eğitim Hizmetleri Memleketimizde eğitim alanında mevcut müesseselerin ye- tersiz olduğu, oysa yetişmiş elaman ihtiyacmm her yıl daha fazla arttığı bir gerçektir. Devletin eğitim alanındaki boşlukları karşılıyamaması, birçok teşekkülü bu ihtiyaca cevap verecek çalışma­ lara yöneltmektedir. İstanbul Ticaret Odası, bu konuda uygula­ maya geçen ilk kuruluşlardan biri olmuştur. Cumhuriyetin ilânı­ nı takip eden yıllardaki Oda faaliyetlerine bir göz atacak olursak, 1926 yılında, İstanbul yurtlarında kalan öğrencilere iş bulunması için Odaca çaba gösterdiği. Devlet kaynaklarının yetessizliği na­ zara alınarak,yüksek ve orta dereceli ticaret okullarına artan talep üzerine, görevlendirilen ilâve öğretmenlerin maaşlarını kar­ şılamak için Oda bütçesinde bir ödenek konduğu ve gene esnaf­ ların eğitimi için kurulan dersanelerin öğretmen ücretlerinin kar­ şılanmasını teminen bütçede bir fon tesis edildiğini görebiliriz.. Odamız, gelirinin önemli bir kısmını şehrimizdeki ticaret okul­ ları ile Avrupadaki tcaret ve iktisat öğrenimi görmekte olan ö ğ ­ rencilerin korunmasına tahsis etmektedir. Bu meblağın 1923-1933 dönem ndeki yekünü 85.000 Tl. idi. 1933 yılında. Oda gelirinin 160 bin lira civarında olduğu düşünülürse, yılda bu gaye ile sarfedilen paranın %5 olduğu görülür. 1931 yılında da, sanayi tedrisatı ve sanayi kursları hakkında Odaca bir rapor hazırlanmış ve orta dereceli okulların teçhizatı­ nın takviyesi, fabrikalarda sanayie ait kurslar tertiplenmesi ve ders verilmesi hususlarında Hükümet nezdinde teşebbüslerde bu­ lunulmuştur. Orta öğretimde, meslekî derslere de yer verilmesi veya meslekî öğretim yapan okullar açılması konusunda, 1934 yıl­ larında da incelemeler yapılmış ve hazırlanan raporlar ilgili mer­ cilere intikal ettirilmiştir. Çeşith yayın faaüyetleri meslekî kurslar tertibi, iktisat ve ti­ caret öğrenimi yapan öğrencilere burslar verilmesi işletmecilik: öğrenimi yapan müesseselere malî yardımlarda bulunulması gibi faaliyet ve gayretleride, İstanbul Ticaret Odası uzun yıllar mem­ leketimizde benzer kuruluşlara örnek olmakta devam edegelmiştir.. 1968 yılında. Oda bünyesi içinde bir Kültür Komisyonu ku­ rularak, faaliyetlerin daha plânh ve koordine bir şekilde yürütül­ mesi sağlanmıştır. Odamızın eğitim ve form^asyon faaliyetlerini; — Oda bünyesi içindeki elemanların çeşitli kurs ve stajlarla. bilgilerini artırmak, , — üyelerimizin istihdam ettikleri personelin masyonu, — Genel eğitim hizmetleri, — Sair hizmetler meslekî for­ olmak üzere dört ana grupta toplamak mümkündür, a — Oda personelinin formasyonu Oda bünyesindeki elemanların bilgilerini artırmak ve böylece daha verimli hale getirilmelerini sağlamak amacile, zaman zaman kurslar (Muhasebe, lisan, daktilo steno vs.) açılmıştır. imz yılındaki tesviyecilik, tornacılık, kaynakçılık kurslarını, 1974 yılında açılan yeni kurslar izlemiştir. Diğer taraftan, Oda elemanları dış ülkelerdeki ticaret odalarına, milletlerarası kuruluşlara ve diğer müesseselere gön­ derilerek bunların çeşitli sahalarda staj yapmaarı sağlanmaktadır. Ayrıca İşletme İktisadî Enstitüsünün işletmecilik kurslarına, çeşitli konulardaki seminer ve konferanslara Oda elemanları iştirak ettirilmektedir. b — Meslekî eğitim Özellikle ticarî ve sınaî kuruluşların vasıflı eleman ihtiyaçla­ rını temin maksadile Odaca geniş bir faaliyet gösterilmektedir. Bu faaliyet meyanmda Pratik Akşam Ticaret Kursları, İstanbul Ti­ caret Odası Sertifikası uygulaması, Odaca açılan teknik kurslar sıralanabilir. aa) Pratik Akşam Ticaret Kursları Ticaret aleminin ihtiyacı olan teknik elemanları yetiştirmek amacı ile, 1944 yılında Odamız - İstanbul Yüksek Ticaret Mektebi işbirliği ile Pratik Akşam Ticaret Kursları açmıştı. Başlangıçta ticarî muhasebe, ticarî aritmetik ve ticarî muha­ berat, iktisadî bilgiler gibi derslerin yer aldığı «A» kursu faaliyete geçmişti. Akşam kurslarına gösterilen büyük ilgi üzerine, «A» bö­ lümünü bitirenler için «B» tekamül bölümü açılmıştır. Bu bölüm­ de muhasebe sistemleri, malî bilgiler ve ticaret aritmetiği dersleri verilmeye başlamıştır. Nihayet 1968 yılında daha derinlemesine oilgilerin verildiği, (cC)) tekâmül bölümlü açılmıştır. Bu bölümde de ihtisas muhase­ beleri, genel işletme bilgileri, işletmelerde vergilendirme derslerinin öğrenimine başlanmıştır. 1944 yıhndan bu yana Odamızın maddî ve manevî desteği ile yürütülen Pratik Akşam Ticaret Kurslarından 15 - 20 bin kişi yararlanmıştır. Kurslara çok çeşitli meslekten, (Memur, işçi, es­ naf, sanatkâr, öğretmen, öğrenci, avukat, mühendis, eczacı, emek­ li subay, ev kadını vs.) kimseler iştirak etmektedir. İstanbul İtisadî ve Ticarî İUmler Akademisinin işbirliği ile yürütülen kurslar, halen «A», «B», «C» Bölümü olmak üzere üç bölümde verilmektedir. Her seviyede eğitim görmüş halk tabaka-^ larma açık ve ücretsiz olan bu kurslarda dersler akademi öğretim üyelerince verilmektedir. hh) Teknik ve meslekî kurslar ve seminerler. Sanayi kesiminde çalışan elemanların, ve küçük sanayicilerin meslekî bilgi ve görgülerini arttırmak ve batı ülkelerindeki tek­ nolojik gelişmelerden haberdar olmalarını sağlamak am.acile, Oda­ mızın değişik yönlerdeki hizmetleri önemli bir yer tutmaktadır. «1972 II. Devre Kaynak, Torna Tesviye, Elektrik ve Teknik Resim Kurslarmı» bitirenler Bu hizmetin yürütülmesinde, yurt içi ve dışındaki meslekî kuruluşlar veya eğitim müesseseleri ile işbirliği yapılmaktadır. Gerçekten, 1966 ve 1970 yılları arasında, yılda birkaç kez olmak üzere İsviçre Saat İmalatçıları Derneği ile işbirliği yapılarak. Oda­ mızda ücretsiz saat tamircileri için kurslar açılmış ve saat satış ve pazarlama tekniği konusunda seminerler düzenlenmiştir. Bu alandaki diğer bir örnek de. Odamızın sanayici üyelerinin vasıüı eleman ihtiyaçlarını karşüamaya yardmıcı olmak üzere, Maçka Erkek Sanat Enstitisünde açtığı 3 ay süresi kurslardır. 1972 yılındaki el tesviyeciliği, tornacüık, kaynakçılık kurslarını, 1973 yıbnda açılan tornacıLk, kaynakçılık, elektrik ve teknik resim kursları izlemiştir. Bu yöndeki diğer bir faaliyet ihracat alanına yönelmiştir. Eeçeri faktörün ihracatın geliştirilmesindeki önemini idrak etmiş olan C'dam^z, zaman zaman düzenlediği seminer ve kurslarla mem­ leket ekonomisine katkıda bulunmaktadır. Bu cümleden olarak, 1966 yılmda düzenlenmiş olan «İhracat Pcrsonelini yetiştirme Semineri» örnek olarak gösterilebilir. Diğer taraftan gördüğü büyük ilgi üzerine, ihracatçı üyeleri- miz ve ihracat sahasında çahşan elemanlar için, ihracat pazarla­ ması satış ve ödeme şekilleri, ihracat formaliteleri, ihracatı teş­ vik tedbirleri vs. gibi çeşitli konularda düzenlenen kursların, yılda birkaç kez olmak üzere daha sık olarak tekrarı plânlanmış olup, 1973 yılında 3 ayrı kurs düzenlenmiştir. 1966 - 1967 yılında aç­ tığımız Saat Tamir ve Bakım kursuna katılanlar. 1986 - 1967 Saat Tamir ve Bakım Kursundan baş­ ka bir görünüş cc) istanbul Ticaret Odası Sertifikası Yabancı ülkelerdeki uygulama da incelenerek, Odaca iş ale­ minin ihtiyaç duyduğu pratik bilgilerle mücehhez, yetişmiş, vasıf­ lı elemanlarm sağlanması amacı ile, bir imtihan sonucu sertifika verilmesi üzerinde uzun yıllardan beri çalışmaktadır. Bu arada bir anket düzenlenerek ihtiyaç duyulan eleman tipleri tesbit olun­ muştur. Hazırlanan bir program çerçevesi içinde, zaman zaman muha­ sebe yardımcıhğı, satış memurluğu, ambar memurluğu, personel memurluğu, kartoteks memurluğu, mubayaa memurluğu, dosya memurluğu, sekreterlik gibi değişik konularda açılacak imtihan­ larla, uygulama sürekli olarak devam ettirilecektir. 1973 yılında gerçekleşme safhasına girmiş olan ilk uygulama. Pratik Ticaret Akşam Kurslarımızdan her mesleğe mensup binlerce yurddaşımız yararlanıyor. muhasebe yardımcıhğı ile satış memurluğu sahalarında yürütülecektir. Bu amaçla temel kitaplar hazırlanmış ve muhasebe yar­ dımcılığı ile ilgili kitap yayımlanmıştır. Odam'z, bu suretle kalifiye eleman ihtiyacının karşılanma­ sında, üyelerimizin sertifika imtihanından geçmiş olan elemanları istihdam etmeleri imkânmı yaratmakla, yararlı bir hizmet döne­ mine girmiştir. c) Genel eğitim hizmetleri İstanbul Ticaret Odası yıllardan beri genel eğitim ve kültür davasına çok çeşitli vasıtalarla yardımcı olmaya çahşmıştır. Bu alanda, günümüzde yürütülen hizmetler aşağıda özetlenmeye çahşılmıştır. aa) Öğrencilere burs verilmesi Odamız 1952 yılından beri uyguladığı burs program ile, ik­ tisat ve ticaret konularında öğrenim gören, maddî olanaklardan yoksun, fakat çalışkan lise ve yüksek tahsil öğrencilerine, bu konu­ da hazırlanan bir Yönetmelik esasları dahilinde, karşılıksız aylık burslar vermektedir. 1952 yılında 23, 1962 yılmda 50 civarında öğrenciye burs ve­ rilirken, bu sayı yıldan yıla yükselmiş ve bugün 300 e ulaşmıştır. Zaman zaman belirli sayıda öğrencilerin dış ülkelerde oku­ tulmaları da Odaca gerçekleştirilmiştir. hb) İlk okul inşaası İstanbul Ticaret Odasının eğitim alanındaki en büyük kat­ kılarından biri de, şehrimizin okul bulunmayan fakir ve kalabalık çevrelerinde ilkokul binaları inşaa ettirmesi olmuştur. Bu yöndeki ilk uygulama, köy kalkınması için pilot bölg eilân edilen 7 Şile köyünden biri olan ve kardeş köy olarak seçilen Karamenderede. Odaca inşa ettirilen ilkokul binasının 1968 yılında hizmete girmesile kendini göstermiştir. Bunu takiben Beyoğlu Kadınlar Çeşmesi semtinde, Oda- Şile'nin karamandere köyünde Odamızca inşa ettirilen ilkokul nin yaptırdığı iki katlı ve 12 dershaneli ikinci ilkokul binası 1971 yılı içinde Milli Eğitime armağan edilmiştir. |- Kasım­ paşa Kadmlar Çeşmesi semtinde yaptırdığımız ilkokul . 4. Levent Büyükdere caddesi üzerinde bulunan ve Yeniçeri ile Sanayi Mahallerinin ihtiyacını karşılayacak olan 3 katlı, kaloriferli ve 9 derhaneli üçüncü ilkokulun temeli, 24 kasım 1972 ta­ rihinde atılmıştır. Bir işlik, bir süt kısmı, kapalı bir teneffüshane TİCARET ODASI 50. YIL İLK OKULU ve toplantı ve müsamere salonunu kapsayan okul binası, Cumhu­ riyetin 50. yıl dönümünde hizmete açılmıştır. cc) Yurt inşaası Yüksek öğrenim yapacak öğrencilere imkân sağlamak ama­ cile, İstanbul Ticaret Odası, şimdilik 500 öğrenciyi barındırabile­ cek kapasitede bir yurt kaptırmaya karar vermiştir. Bu amaçla yürütülen faaliyetler yoğun bir şekilde sürdürülmekte olup, kısa bir süre sonra projenin gerçekleştirilmesi imkân dahilinde gire­ cektir. dd) Liselerde laboratuar açılması İstanbul'da fizik ve kimya laboratuarları olmayan liselere, birer fizik ve kimya laboratuarı kurulması için Odamızca bir plân hazırlanmıştır. Bu amaçla 1973 yılında, İstanbulda bulunan üç lisede, söz konusu laboratuarların kurulmasını teminen, gereken alet ve malzemelerin satın ahnarak, bu liselere armağan edilmesi için gerekli hazırlıklar sürdürülmektedir. ee) Meslek seçiminde rehberlik Eğitim müesseselerinde öğrencilerin meslek seçimi konusun­ da gereğince aydmlatılm.adıkları bir gerçektir. Öğrencileri mes­ lek seçme durumunda kaldıkları devrede, bocalamalarına mahal vermemek ve kendilerine yol göstermek amacile, 1965 yılından beri, İstanbul'daki lise son sınıf öğrencilerine, her yıl seri konfe­ ranslar verilmektedir. 1964/65 ders yılında 6 lisede verilen bu konferanslar, süreli olarak geliştirilmiş ve hemen İstanbuldaki bütün liseleri içine alabilecek şekle gelmiştir. Yıllar itibarile konferansların verildiği liselerin sayısı aşağı­ da gösterilmiştir. 1964/65 1965/66 1966/67 1967/68 1968/69 1969/70 1970/71 1971/72 1973/73 ders yılı » » » » » » » 6 8 9 13 22 40 51 60 75 lise » » * » » » » » Konferanslar, Oda mensupları ve iş aleminin seçkin kişileri ve mesleklerinde temayüz etmiş kimseler tarafından verilmekte­ dir. Ayrıca 1971/72 ders yılında, 13 lisenin son sımf öğrencileri fabrika ve iş yerlerini ziyarete götürülmüştür. Bu ziyaretlerin gör­ düğü büyük ilgi üzerine, 1972/73 yılında, 24 lisenin öğrencilerinin muhtelif iş yerlerini incelemeleri sağlanmıştır. Meslek Seçimine Rehberlik konusunda 1965 yılından beri İstan­ bul'daki lise son sınıf öğrencilerine, her yıl seri konferanslar ve­ rilmektedir. Odamız, bu sahadaki faaliyetlerini ve konferans konularını gösteren, «Meslek Seçiminde Rehberlik» adı altında bir broşür ya­ yımlamış bulunmaktadır. d) Sair kültürel hizmetler Yukarıda anılan hizmetler dışında, İstanbul Ticaret Odasın­ ca direkt ve endirekt olmak üzere çeşitli faaliyetler gösterilmek­ tedir. Bu faaliyetler arasında, —' TRT aracılığı ile köylere televizyon verilmesi, — Okulların, kitap, ders araç ve gereçleri ihtiyaçlarının kar­ şılanması, — Çeşitli konularda konferans ve seminerler düzenlenmesi, — Öğretim üyelerinci yapılan araştırmaların, telif hakları­ nın satın alınarak yayımlanması, — Başarılı öğrencilerin özel sektör müesseselerinde staj yap­ malarına aracı olunması,— Araştırma kuruluşlarının desteklenmesi, gibi çok çeşitli hususlar sayılabilir. Ayrıca Odamız, gayet zengin* olan kütüphanesine her yıl yeni eserlerin ilâvesile bilgi temini olanaklarını arttırmakta, her kademede öğrenim yapan öğrenci­ lere, talepleri üzerine istedikleri bilgiler verilmektedir. Gerçekten 1961 yılında Oda kütüphanesinde mevcut kitap sayısı 3612 adet iken, 1963 de 6406 ya yükselmiş ve 1973 te de 11 bini asmıştır. 13 — İstatistik Çalışmaları İstanbul Ticaret Odası'mn istatistik faliyetleri, Etüd ve Araş­ tırma Şubesi bünyesi içinde yer alan, «İstatistik Servisi» tarafın­ dan yürütülmektedir. Bu Şubece, Oda Bölgesi dahilindeki iktisa­ dî ve ticarî faaliyetlere ait indeks ve istatistikler düzenlenmekte başlıca maddelerin piyasa fiatları takip edilerek üyelerin istifa­ delerine sunulmaktadır. Oda'nm istatistikle ilgili faaliyetleri aşağıda özetlenmiştir: a) Fiat indeksleri tanzimi: İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası, Cumhuriyetin kurulmasile^. Türkiye'de fiat indekslerini tanzim görevini deruhte eden ilk ku­ ruluş olarak karşımıza çıkmaktadır. Odamız bu görevini, gü­ nümüze kadar büyük bir ciddiyet ve titizlikle ifa etmiş, iktisadî rakam ve istatistik serilerinin bulunmadığı devirlerde, amme si­ yasetine yegâne ışık tutan fiat indekslerini muntazaman yayın­ lamıştır. Odamızca hazırlanan fiat indeksleri; toptan eşya fiatları in­ deksi ve geçinme indeksleri olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. İstanbul Geçinme İndeksi 1955 yılma kadar, 1938 yılı temel sene kabul edilmek suretile ve 1929 yılma dek geri götürülerek düzenlenmişti. Fiat seviyesinde meydana gelen derin değişiklikler muvacehesinde, 1938 esasına göre düzenlenen indeks önemini kay­ betmiş ve esası daha yakın bir tarihe irca etmek zarureti belir­ miştir. Bu ihtiyacın bir neticesi olarak, 1955 yılından itibaren, top­ tan eşya fiatları indeksi ile birlikte İstanbul Geçinme İndeksinin bazı 1948 senesine irca edilmiş ve mukayese imkânı vermek mak­ sadile, 1938 bazlı indekslerin hazırlanma ve yayınlanmasına de­ vam olunmuştur. 1948 esası ndkslielerin de, revizyonu gerektirecek kadar eski- anesi üzerine ve uluslararası neşriyatta birçok fiat indeksinin te^ _melinin 1953 olduğu nazara alınarak, bir revizyon yapımlası uy^gun görülmüştür. 1949 yılında Odamızda, Ticaret Bakanlığı Konjonktür Müdür­ lüğü ve Oda temsilci ve mütehassıslarından (21) müteşekkil bir İndeks Tetkik Komisyonu kurulmuş ve indekslerin hazırlanması, ,mevcut indekslerin İslahı vs. gibi konuları kapsayan bir rapor hazırlanmıştır. Eu rapor üzerine, zamanının Ekonomi ve Ticaret Bakanı Ce­ mil Said Earlas, Odaya gönderdiği bir yazıda; ((Bu raporda Odanız tarafından yapılması tavsiye edilen iş­ ler vardır. Bakanlık bu tavsiyeleri benimsemiştir. İndeksleriniz Odanın faaliyet çerçevesini aşarak, memleket ^ölçüsünde bir kıymet ifade ettiğinden yetkili bir heyet tarafından yapılan bu tavsiyelerin yerine getirilmesi suretile memlekete da­ ha büyük bir hizmette bulunmayı Odanızın istiyeceği şüphesizvdir» demiştir. Ancak zamanın hükümetlerince enflasyonist fiat artışlarını önlemeye matuf Millî Korunma Kanunu beklenen sonu­ ncu vermeyince, diğer bir deyişle ucuzluk şöyle dursun hızlı bir fiat artışı temayülü belirince, psikolojik bir tedbir olarak indeks-lerin yayınlanması durdurulmuştu. 1960 devrimini müteakip, Odaca hazırlanan indekslerin 1953 bazına göre yeniden yaymlanrnasma başlanmıştır. 1935 yılındaki aile bütçesi anketine göre hazırlanan İstanbul Geçinme indeksinin, harp sonrası Türk ekonomisinde meydana gelen gelişmeler ve tüketim alışkanlıklarındaki köklü değişiklik­ l e r nedenile, temsil kabiliyeti azalmıştır. Böylece yeni bir aile büt­ çesi anketi ve buna istinaden bir geçinme indeksi hazırlanması zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Bu amaçla 1960 yılında, İktisat Fa­ kültesi İstatistik Enstitüsünün yardım ve işbirliğUe bir anket tertiplenmiştir. 1970 yılı başlangıcından itibaren, fiat indekslerimizin temel yıllarında yeni bir ayarlamanın daha yapılmış olduğunu görüyo.ruz. .(21) Bu komisyonda: F. Neumark, Ömer Celâl Sarç, Refii Şükrü Şuvla Feridun Ergin, Hazım Atıf Kuyucak vs. gibi değerli iiim adamları­ mız da görev almışlardır. Bugün 107 maddeye dayanan ücretliler geçinme indeksleri ile 94 maddeyi kapsayan Toptan Eşya Fiatları İndeksleri 1963 ve 1958 temel seneli ve ayrıca zincirleme olarak düzenlenmekte ve her ay ayrı bir bülten halinde, üyelerimizin ve ilgililerin yararına sunulm.aktadır. Ayrıca aylık sonuçlar Oda Gazetemizde yayım­ lanmaktadır. Son yıllarda, indekslerin yeniden düzenlenmesi için çalışma­ lar sürdürülmektedir. b — İstanbul'un fiilî ihracat istatistikleri İstanbul İhracatçı Birlikleri, Türkiye Madenciler Derneği, Tür­ kiye Krom Müstahsilleri, İstanbul Tütüncüler Birliği vs. gibi İstanbuldaki tescil mercileri ve İstanbul Çıkış Gümrüğü gibi kurum­ lardan temin olunan bilgüer değerlendirilerek, İstanbuldan yapı­ lan fiili ihracat rakkamları, maddeler itibarile hazırlanmakta ve aylık bültenler halinde yayımlanmaktadır. c —' Ticaret Bakanlığı için bilgi derlenmesi Öte yandan, çeşitli maddelerin fiatları piyasadan sürekli ola­ rak alınmakta ve derlenen fiat listeleri Ticaret Bakanlığına iletil­ mektedir. d) Konjonktür seyrinin izlenmesi Konjonktür seyrinin yakından izlenmesinin ticaret ve sana­ yi alemi için arzettiği önem aşikardır. Bu önemi idrak etmiş olan Odamız, uzun seneler aylık piyasa raporları düzenlemek ve Oda Mecmuasında «Dünya ve Memleket Konjonktürü)), Oda Gazetesin­ de «Dış piyasa durumu hakkında)) yazılar yayınlamak suretile üye­ ler:'mize ve araştırmacılara yol göstermeye gayret etmiştir. 1966 yılında, konjonktür sayrinin daha geniş ve daha çabuk aksettirilebilmesini teminen, konunun üzerini eğilinmiş ve ünversite öğretim üyeleri ile işbirliği yapılarak, hazırlık ve deneme raporları derlenmiştir. Böylece İstanbul piyasasının konjonktürel seyri aylık raporlar halinde yayınlanmaya başlanmıştır. e) Dokümantasyon İstatistik Servisi bünyesinde, gerek D. İ. E. bültenleri ve di­ ğer kuruluşların istatistik bültenleri, gerekse yabancı ülkelerin üretim, dışticaret vs. konularındaki istatistik yıllıkları toplanmak­ ta ve muhafaza edümektedir. Bu suretle üyelerimizin ve diğer ilgiUlerin ihtiyaçları karşılandığı gibi. Odaca yapılacak araştır­ malarda bu dokümantasyondan yararlanılmaktadır. 14. Odanm Yayın Faaliyetleri Gerek tş Programının öngördüğü sahalarda, gerekse bunun dışında ihtayaç duyulan konularda yapılan çeşitli etüd ve araş­ tırmalar ile muhtelif vesilelerle hazırlanan raporların bir kısmı kitap ve broşürler halinde yayımlanmaktadır. Oda yayınlarının bir kısmı sürekli ve periodik yayınlar, bir kısmı da muhtelif konulara inhisar eden sair yayınlar olarak iki ayrı grupta toplanabilirler . a) Devamlı ve periodik yayınlar : i. Oda Gazetesi Ülkemizde 1881 yılmda çıkmaya başlayan «Ziraat Gazete­ si» nden sonra ilk meslekî yayın 24 Aralık 1884 tarihinde (22) ya­ yın hayatına başlayan «Dersaadet Ticaret Odası Gazetesi» ol­ muştur. (23) İstanbul Ticaret ve Sanayi Odasının kuruluşunu müteakip, zamanın Ticaret Nazırı Suhpi Paşa tarafından, Odamızın bir ga­ zete neşretmesi telkin edilmişti. Oda gazetesinin ilk sayısı, Türkçe ve Fransızca olmak üzere iki dilde çıkmıştır. Ayrıca her pazartesi, günü fiat listesini muhtevi bir «ilâvei mahsus» verilmiştir. Başlangıçta 15 günde bir çıkarılan «Dersaated Ticaret Oda­ sı Gazetesi» Ocak 1887 tarihinden itibaren haftalık olarak yayın­ lanmaya başlamıştır. Gene önceleri 6 sahife olarak yayımlanan Gazete, bilahare 8 sahifeye dönüşmüş ve 1912 yılma kadar mun­ tazaman yayımlanmaya devam etmiştir. 1912 yılı Martından itibaren Oda Gazetesini şekil değiştirmiş olarak görüyoruz. Gerçekten bu tarihten itibaren. Gazete aylık; bir mecmua haline dönüşmüştür. 1958 Şubatında Oda Mecmuasından ayrı olarak, haftalık bir gazete yayımlanmasının gerekliliği anlaşılmış ve 8 sahifelik bir gazete ticaret aleminin istifadesine sunulmuştur. Gazetenin sahi­ fe adedi 1965 yılında 12 ye aynı yılın Haziran ayında 14 e ve ni­ hayet Temmuzunda da 16 ya çıkarılmıştır. Ticaret Odası Gazetesinin yayın hayatına başlamasını mütea­ kip, özellikle şu konular üzerinde durduğu görülmektedir: (22) (23) H. Avni Şanda, İstanbul Ticaret, 7 Mayıs 1965 Bazı kaynaklar Oda Gazetesinin yayın hayatına 5 Ocak 1885 tarihinde başladığını belirtmektedir. — Bir limandan diğer bir limana naklonulan yerli mallar­ dan, dahili gümrük resminin tedricen kaldırılması, — Transit rüsumunun İslahı ve belli başlı ticaret limanla­ rında transit ambarları kurulması, — Tarım ürünlerinden alman aşar vergisinin tahsil usulü­ nün İslahı, — Gümrük ambarlarında ticaret eşyasının muhafazası için tayin edilen sürenin, ticarî ihtiyaçlara göre uzatılması — Yangın ve deniz kazaları için, sigorta acentelerine dair nizamname tanzimi, — Bellibaşlı ticaret merkezlerinde ticaret odaları ve ticaret okullarınm açılması, — Limanların temizlenmesi, İstanbul Limanının Islâhı, — Tarım sigorta teşkilâtı kurulması. Anlaşılacağı üzere. Odamızın görüş ve faaliyetlerini yansıtan, Oda Gazetesi, deniz ticareti başta olmak üzere, iç ve dış ticaret, ta­ rım, nakliyat vs. gibi çeşitli sahalarda geliştirici tedbirlerin alın­ ması ve köstekleyici hükümlerin önlenmesi üzerinde senelerce dur­ muş, istibdat döneminde birçok sorunları ortaya koymak sure­ tile, batı ölçüsünde bir ticaret nizamının meydana gelmesine gay­ ret sarfetmiştir. 1908 meşrutiyet inkılâbından sonra Gazete, daha mütekâmil bir şekil almış, devrin fikir hürriyetinden istifade ederek, ticarî me­ selelere daha açık bir surette temas imkânı hasıl olmuştur. Mese­ lâ, 2 Mayıs 1909 tarihli Gazetede yayımlanan bir yazıda, hüriyetin ilânından sonra iktisadî zihniyette bir değişiklik olmadığı be­ lirtilmektedir. Bugün Oda Gazetesi «İstanbul Ticaret» adı altında, büyük boy 8 sahife olarak her hafta muntazaman yayınma devam etmekte­ dir. Gazetemiz, Oda Mecmuasının daha ilmî karakterli muhtevası yanında, okuyucularına, özellikle dünyanın iktisadî sorunları hak­ kında haber vermekte, gündelik konulara eğilmekte, iç ve dış piya­ sa hareketlerini duyurmakta, mevzuatı muntazaman yayımlayamak yapılan tahlillerle, malî, hukukî, ihtisadî, ticarî, ve gümrük mevzuatı sahalarında karşılaşılan güçlüklere ışık tutmaya çahş maktadır. Zaman zaman anketer düzenlenerek, okuyucuların görüş ve teklifleri sorulmakta ve Gazetenin daha iyi ve arzulanan şekilde yayımlanmasına çalışılmaktadır. Oda gazetesi, çok cüzî bir ücretle bütün Oda üyelerine, ayrıca diğer ilgili Bakanlık ve kuruluşlara gönderilmektedir. il. İstanbul Ticaret Odası Mecmuası 24 Aralık 1884 tarihinde yayınlanmaya başlayan «Dersaadet Ticaret Odası Gazetesi)), 1912 yılı Martından itibaren aylık bir mecmua haline dönüşmüştür. Bu bakımdan. Oda Mecmuası'nm ülkemizde yayın hayatın­ da en uzun maziye sahip meslekî bir dergi olarak mütalaa edilmesi mümkündür. Mecmuamız yayınma başladığı tarihten bu jana, iç ve dış ticaretimizin ve sanayimizin gelişmesini engelleyen mevzuatın İslahı hususunda bir çok çabalar sarfetmiş ve daima serbest tica­ retin savunucusu olmuştur. Cumhuriyet döneminde İstanbul Ticaret Odası, Mecmuasın­ da, yerli üretimin himayesi, gümrük tarifeleri ve Ticaret Kanunu,. Vergi Kanunu gibi çeşitli sahalarda inceleme yazıları neşredil­ miştir. Önceleri aylık ve bilahare iki aylık devrelerde yayımlanan. Mecmua, bugün üç ayda bir yayımlanmaktadır. Her sayıda, Tür­ kiye ve dünya konjonktürü konusunda muntazaman, ilmî yazıla­ rın yanında, çok çeşitli konuları ele alan ve derinliğine inceleyen makaleler ve üretim, dışticarete ilişkin ve diğer iktisadî konular­ daki istatistik tablolarile, ticaret ve sanayi alemine son derece ya­ rarlı olmaktadır. m. İstanbul'dan Yapılan Fiili İhracat İstatistikleri İhraç mallarının cinsleri ve fiatlarına ve alıcı ülkelere göre düzenlenen, İstanbul Limanından yapılan Fiili ihracat İstatistik­ leri her ay muntazaman ve yıl sonunda yıllık olarak bir bülten halinde yayımlanmaktadır. iv. Aylık ^İktisadî Rapor)^ İktisadî Durum Raporu her ay teksir suretile ve İstanbul Ti­ caret Gazetesi'nde yayınlanmaktadır. Bu raporda Türkiye ekono­ misinin ilgili ay zarfındaki genel durumu ile altın fiatlarmm ge­ lişmesi ve çeşitli madde piyasalarının eğilimleri hakkında geniş bilgi verilmektedir. V. Aylık ((Geçim İndeksleri ve Toptan Eşya Fiatlan İndeksleri)^ Geniş bir ilgi gören İstanbul Ücretliler Geçim İndeksleri ve Toptan Eşya Fiatları İndeksi 1958 ve 1963 esash olarak ve ayrıca zincirleme indeks halinde her ay sürekli olarak yaymlanmaktadır... İndeks Bülteni, üyelerimize ve araştırmacüara sağladığı ya­ rar yanında, çeşitli kuruluşların «Echelle Mobile» sistemli ücret ayarlamalarına, işveren ve işçji temsilcilerin muayyen fasılalarla yaptıkları ücret tesbiti müzakerelerine temel olmaktadır. vi. Türkiye İstatistik Özetleri : Her yıl Odamız tarafından, resmî istatistiklerden yararlanı­ larak, İngilizce ve Türkçe olarak «İstatistik Rakamları ile Türkiye^ Ekonomisi)) hazırlanarak, buroşür halinde yayımlanmaktadır. vii. Aylık İngilizce ^İstanbul Ticaret Odası Bülteni)) 1968 yılından beri, yabancı ticaret odaları, büyük ticarî ku­ ruluşlar ve milletlerarası teşekküllere gönderilmek üzere ingiliz­ ce (İstanbul Chamber of Commerce Monthly News Bulletin)) isim­ li bir bülten hazıranarak yayımlanmaktadır. Türkiye ile ilgiU aktüel iktisadî haberleri, turizm haberlerin%, dışticarete iüşkin bilgileri ve Oda faaliyetlerini yabancı kuruluş­ lara intikal ettirerek, ülkemizin ve Odamızın dış ülkelerde tanıtıl­ masında. Bültenin rolü büyük olmaktadır. Diğer taraftan, ihracat ve ithalâtçılarımızın iş teMifleri ve ilânları bu bültende yaymlanmaktad^r. viii. ithalât ve İhracat Rejimleri : Her yıl bazı değişiklikler]e Hükümetçe hazırlanarak yürür­ lüğe konulan «İthalât Rejimimi, İthalât Yönetmeliği ve İthal Lis­ teler*)) ile ihracat «Rejim ve Yönetmelikleri)) bir kitap halinde bastırılarak dış ticaretle ilgili üyelerimizin istifadelerine sunul­ maktadır, b) Diğer Yayınlar Odaca yürütülen belli başlı ihraç mallarımız hakkında m o ­ nografiler, ihracatla ilgili madde ve piyasa etüdleri, İş Kanunu, kambiyo ve dış ticaret, Ticaret Kanunu, ticaret kanalalları, pa­ zarlama konuları vs. gibi ticaret ve sanayi alemim ilgilendiren, bütün konularda hazırlanmakta olan etüd ve araştırmalar kitap ve broşürler halinde yayınlamakta ve talep edenlere parasız ola­ rak dağıtmaktadır. Bunun dışında, çeşitli vesilelerle hazırlanan raporlar, teksir edilmekte ve ilgili mercilere arz olunmaktadır. Derleyebildiğimiz kadarile, 1926 yılından bu yana. Odaca ha- zırlanarak yayımlanan kitap ve broşürlerden bazıları Ek (III) de sunulmuştur. 15 — Fuar ve Sergiler Odamız uzun yıllardan beri, sergi ve fuar konusuna büyük bir önem vermiştir. Bu konuda yapılan faaliyetlerden bir kısmı ya­ bancı ülkelerde kurulan sergi ve fuarlara iştirak şeklinde ortaya çıkmıştır. İhraç mallarımızın tanıtılması gayesile. Odamızın şimtiiye kadar katıldığı, her yıl belli başlı ticaret merkezlerinde kuru­ lan yabancı fuarları burada saymaya imkân yoktur. 1981 yılında, 'daha verimli bir çalışma tarzı izlemek üzere, yabancı ülkeleideki furlara şehrimizin ticaret ve sanayi âleminin müştereken katı­ larak, ülkemizin ve ihraç mallarımızın daha etkin bir şekilde taTLitılm_ası maksadile, İstanbul Sanayi Odası ve İstanbul Ticaret Borsası ile müştereken bir Fuarlar Komitesi kurulmuştur. Öte yandan İzmir Fuarı vs. gibi dahili fuarlara da iştirak edilmiştir. Son olarak 1973 yılında. Odamız Kocaeli Sanayi Fua­ rına ayrı bir pavyonla katılmış ve Odamıza bağlı küçük sanayici­ lerin mamullerinin teşhiri sağlanmıştır. Bunun dışında, yabancı sergi ve fuarlarla kurulan ilişki, sa­ dece bu fuarlarda mal teşhiri ve memleketimizin tanıtılması yö­ nünde olmamış, sanayicilerimizin, ihracatlarımızın, inşaatçı üyele­ rimizin batı ülkelerinin teknolojik yeniliklerinden yararlanmaları, "meslekî bilgilerinin arttırılması gayesile her yıl dış fuarlara gezi­ ler tertiplenmesi adet haline gelmiştir. Odamız, İstanbul'da uluslaıarası nitelikte bir fuar kurulması İçin yıllar boyunca çaba sarfetmiştir. 1928 Oda Kongresine sunul­ mak üzere. Odaca İstanbul Beynelmilel Sergi ve Panayırı konulu hir rapor hazırlanmıştır. 1929 lardan itibaren İstanbul Sanayi Birli ile ortaklaşa, her yıl İstanbulda bir yerli mallar sergisi açıl­ makla beraber, bu gayenin gerçekleşmesinde ik adım olarak, 1949 yılında Odaca tertip edilen ve İstanbul Belediyesince maddeten TC manen desteklenen bir sergi, Spor ve Sergi Sarayı civarında açılrnıştır. Bu sergi vasıtasıyla, sına' mamuller ve tarımsal ürünleri ile Türk teknik ve güzel sanatlar eserlerinin, Türk inkilâp ve medeBiyetlni eşya yazı, resim ve grafiklerle tanıtılması düşünülmüş­ tür. Müteakip yıllarda da, birer ay süreyle açılan Sergiye, Türki- ye'deki mümessilleri tarafmdan temsil olunmak kaydile, yabancı teşekküllerin de iştiraki sağlanmıştı. Son yıllarda, Oda binamız içinde, zaman zaman ihraç mallarıîrimn ve sanayici üyelerimizin mamullerinin tanıtılması için ser­ giler açılmaktadır. Son olarak, küçük sanayicilerimiz için Oda binası girişinde devamlı bir sergi açılması plânlanmış bulunmaktadır. 16 — Oda Tanıtma Faaliyetleri (Public Relations) Özellikle 1960 yıllarından soıira, Oda tanıtma faaliyetleri ko­ nusuna önem verildiğini görüyoruz. Bu faaliyetler üç genel esasa dayandırılmış bulunmaktadır. — Odamızın faaliyetlerini Oda üyelerine tanıtmak ve yapıcı teklif ve temennilerile camiaıriızın gelişme çabasına katılmalannı sağlamak, — Odamızın faaliyetlerini Oda dışı ilgililere, makam ve mer­ cilere tanıtma ve bu suretle özel teşebbüs çalışmaları hakkında lierkesi bilgi sahibi kılmak, — Odamızın faaliyetlerini ülke dışında tanıtmak, bu yoldan memleketimiz, şehrimiz ve iş imkânları hakkında bilgi vermek. Bu faaliyetlerin yürütülmesinde, Odamız yayın organları ve günlük gazeteler, kitap ve broşürler birer vasıta olarak kullanıl­ maktadır. Bu arada İngilizce olarak hazırlanan ylık Enformsyon Bültenimiz yabancı ticaret odaları ile diğer ilgili kuruluşla­ ra gönderilmektedir. Diğer taraftan. Odaca tanıtma faaliyetlerinde radyodan d a faydalanılması üzerinde durulmuştu. Marmara ve Trakya Oda ve Borsalarının yaptıkları IV. Bölge toplantısında üzerinde durulan temenni ve teklifler arasında, radyo'da bir tüccar saati ihdası ko­ llusu da bulunmakta idi. Bu konudaki teşebbüsler olumlu sonuç vermiş ve İstanbul Radyosunda her 15 günde bir, on dakikalık bir zaman ayrılmıştır. 12.2.1962 günü başlayan «Ekonomi ve Ticarit Dünyamız» isimli program bir süre devam etmiştir. Ayrıca bu programlarda yapılan ionşmalar birer broşür halinde yayınlanmıştır. 17 — Odamızm Mutad Günlük Faaliyetleri Günlük yazışmalar ve mevzuat gereği olarak yürütülen işlem­ lerle ilgili faaliyetlerimiz bir hayli yüklüdür. Bu konuda bir fikir vermek bakımından yıllık evrak, hareketleri ve verilen ve tasdik edilen belli başlı belge miktarları, geçmiş yularla mukayeseli ola­ rak aşağıda gösterilmiştir. Evrak Hareketleri: ; 1925 yılma kadar. Odaya gelip - giden evrak ilgili şubelerce ayrı olarak kayda tâbi tutulurdu. Bu tarihten itibaren. Muamelât 'Şubesine bağlı olmak üzere, bir genel evrak masası ihdas edilmiş ve evvelce ayrı ayrı cereyan eden evrak birleştirilmiştir. Bilâhare evrak masası, muamele hacminin artması üzerine. Genel Kâtipde ayrı bir şube halinde faaliyetine devam etmiştir. Odanın evrak hareketlerinin durumu ve gelişmesi Tablo 27 de gösterilmiştir. Bu Tablo'dan anlaşılacağı üzere, 1972 yılında Odamıza gelen evrak sayısı 61.557 ve giden evrak sayısı 164.994 dür. 1925 yılına göre bir mukayese yapacak olursak, gelen evrak adedinin, 47 sene içinde 5,5 misli giden evrak adedinin ise 22.4 misli artmış olduğu görülür. • . Bu duruma göre, ayda halen ortalama olarak 5130 adet evrak Odaya gelmekte ve 13750 adet evrak Odadan gönderilmektedir. Günlük ortalama olarak bu rakkamlar sırasile 169 ve 452 dir. • • ' •-' - - ' . - • ^ •• ' ' -YILLAR- : : 1925 1928 1954 1958 - , 1970 1971 1972 - . TABLO —27 — EVRAK HAREKETLERİ . (Adet) ^ - ^. . : . ' • • . ^ , GELEN EVRAK 11.067 19.492 26.965 25.289 57.893 62.153 61.557 GÎDEN EVRAK 7.348 8.897 23.780 39.468 148.888 198.046 164.994 Verilen ve Tasdik Edilen Bellibaşlı Belgeler ,Aşağıda 1972 yılında (11 ay) servisler itibarile verilen ve tasdik edilen belli başlı belgeler ve bunların adetleri gösterilmiştir. 1) İhracat Tatbikat Servisi: M^nşe Menşe Menşe Menşe Şahadetnamesi Şahadetnamesi tasdiki Şahadetnamesi sureti Şahadetnamesine ait Fatura tasdiki ADET 4.910 177 509 664 Tedavül belgesi Numune belgesi Zaruret belgesi îhraç edilen mallarm döviz sürelerinin uzatılması için mücbir sebep belgeleri Halı ekspertizi Tescil talebi Konsinye müsaadesi Konsinye müsaadelerine ait müddet temdidi Ruhsatname talebi Ruhsatname yemlenmesi . Ruhsatnameye madde ilâvesi Gümrüklerden gelen fiili ihracatı gösterir tescil • beyannamelerine ait gerekli işlem Muhtelif muhaberat E. C. S. Karneleri Merkez Bankası ile muhaberat ^ Tescile ait temdit Japonya.için verilen hususi menşe şahadetnamesi Avustralya ya ihraç edilen bazı eşyaların Türkiyede elişi olarak imal edildikleri hakkında belge İsviçre için menşe şahadetnamesi Avusturya için menşe şahadetnamesi İthalât Servisi \ . \ 87 1.220 7.792 255 111 192 168 , 1 0 7 2.560 3.250 21 . 133 .59 74 65 421 67 . Doğu Almanya talepleri Döviz tahsis mektubu Sair Talepler Sair İşlemler Fiyat Servisi 6.880 2.135 16 1.304 1:137 33 ı [ ; i ' Rajâç fiyatı sorulan malzeme Rayiç fiyat talepleri Yeddivahit talepleri Fatura tasdiki talepleri Mücbir sebeb talepleri Tenzilâtlı satış talepleri Muhtelif sorular ve muhaberat İstihbarat Şubesi Oda Şube ve servislerinden müracaat Oda şube ve servislerine yazılan yazılar Tahkikat raporları Dereceleri yükseltilen firmalar Dereceleri indirilen firmalar Tanzim edilen, isthbarat kartonu Bilgi fişi gönderilen firmalar Diğer işlemler ' ' i 30.294 1.751 888 996 131 239 4.532 : I f ı 1 • 981 996 , 1.334 113 66 100 59 4.853 Muamelât Servsii Banka kredileri muameleleri Mahkemelerden vaki muhtelif sorular ve bilirkişi talepleri Fire talepleri Ekspertiz talepleri Belge talepleri Gümrük idaresinden va kisorular Muhtelif sorular ve talepler TIR Karnesi talepleri TIR Sistemine tezkiye muameleleri TIR ile ilgili sair muamele ve yazışmalar Geçiş belgesi talepleri Muhtelif yazışmalar 44 257 7 103 396 32 323 4.095 24 1.746 128 638 89.553 Verilen veya işleme tabi tutulan belgelerin mahiyet ve nitelik­ leri çok değişik olduğundan, çok eski senelerle mevcut durumun mukayesesine imkân bulunmamaktadır. Bununla beraber, sözkonusu işlem ve belgelerden ikisinin, 1926 ve 1972 (11 ay) yılları itibarile. adet olarak durumu bu konuda bir fikir verebilir kanısındayız. 1926 Fatura tasdiki Menşe şahadetnamesi 1972 (11 ay) 31 996 912 13.702 SONUÇ Son 50 yıl içinde, Türk ekonomisi büyük aşamalara sahne olîriuştur. Ekonomi hayatımız ve ekonomik gelişim süreci içinde İstanbul'un ayrı ve önemli bir yeri bulunmaktadır. İktisadî, tica­ rî ye sınaî faaliyetin yoğunlaştığı bir çevrede kurulmuş olan, özel sektörün en eski temsilcisi durumunda bulunan Odamız, memleke­ timizin en büyük ve faal bir meslekî kuruluşu hüviyetine bürün­ müştür. Bunu Odanın teşkilâtında, faaliyetlerinin mahiyet ve ge­ nişliğinde, izlediği politikada görmek mümkündür. Oda faaliyetlerini iki kısma ayırarak inceleyebiliriz. Birinci grubu, günlük ve muamelata müteallik faaliyetler teşkil etmekte. İkinci grupa ise, iktisadî, ticarî, sosyal, eğitim^ vs. alanlarındaki hizmet ve faaliyetler girmektedir. Odamızın kuruluşunu takip eden ve Cumhuriyet dönemine kadar uzanan dönemde. Oda faaliyet ve çalışmalarınmda genellik­ le birinci grup faaliyetlerin ağırlık kazanmış olduğunu görüyoruz. ^ : Cumhuriyet döneminden sonra, Oda'nm esas fonksiyonu olan^ günlük faaliyetler dışmda kalan faaliyetler gittikçe artan bir şe­ kilde yoğunlaşmıştır. Bu faaliyetleri de ikiye ayırarak inceleyebiliriz; Birincisi di­ rekt olarak üyelerimizin ve dolayisile özel sektörün menfaat ve haklarının korunması amacına dönük bulunmakta, diğeri ise doğ­ rudan doğruya ekonomik kalkınmamız, sanayimizin, ihracatımızın ve turizmin geliştirilmesine, sosyal ve kültürel alanlara yönelmiş bulunmaktadır. Şüphesiz bu iki grup faaliyetin kesin sınırlarla birbirlerinden ayrılması mümkün olmadığı gibi, aslında her ikisi de yek direğini tamamlamakta, sonuç itibarile aynı noktada bir­ leşmektedir. Odamız bir taraftan iktisadî gelişmemizin özel teşebbüsün gelişmesi ve genişlemesi ile münkün olabileceği prensibinden ha­ reketle, bir meslekî kuruluş olarak yüklendiği bütün hizmetleri hergün daha iyi bir şekilde yerine getirmeye gayret ederken, bir taraftan da uygulanan karma ekonomi düzeninde, kamu sektö­ rünün yardımcısı olarak, işbirliği havası içinde, iktisadî ve sosyal gelişmemize katkıda bulunmayı en önde gelen bir görev olarak kabul etmiş bulunmaktadır. Öte yandan, memleketimizin ekonomik sorunlarını, ticaret ve sanayi âlemini ilgilendiren mevzuat ve tatbikatı ilmî açıdan ve yurt yararları yönünden tahlil edip değerlendirmek suretile, varılan sonuçları resmî mercilere ulaştırma yolunda sürekli çaba gösteren Odamız, bir nevi iktisadî, istişare organı hüviyetine bü­ rünmüştür. Oda faaliyet ve hizmetlerinin daha iyi ifası için her geçen gün dahilî teşkilât daha mütekâmil bir duruma getirilmekte, takviye edilmekte ve üniversite ve akademiler ile diğer kuruşlar­ la daha çok işbirliği ve müşterek çalışmaya yer verilmektedir. EK I ODA ÜİELEEİNİN MESLEK GRUPLARI DAĞILIŞI İTİBARİLE (1973 Yıh başı itibarile) NO 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. . 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. ^3. 150 MESLEK GRUBU HUBUBAT. B A K L İ Y A T , Y A Ğ L I TOHUMLAR İ H R A C A T Ç I L A R I Y A Ş VE KURU M E Y V E V E SEBZE İHRACATÇILARI Y A Ğ L A R V E GIDIA MADDELERİ İHRACATÇILARI S A N A Y İ MAMULLERİ İHRACATÇILARI H A Y V A N İ MAHSULLER İHRACATÇILARI Y A P R A K TÜTÜN V E İ H R A C A T Ç I L A R I TİFTİK, Y A P A K , KEÇİ KILI, P A Ç A V R A V E İHRACATÇILARI , SU MAHSULLERİ V E İHRACATÇILARI KERESTE V E İ H R A C A T Ç I L A R I FİLMCİLİK REKLAMCILIK. T İ Y A T R O . SİNEMA, YERLERİ FİLM V E İHRACATÇILARI MADEN VE İHRACATÇILARI, T O P R A K İŞLERİ V e İHRACATÇILARI H A L I . KİLİM V E İ H R A C A T Ç I L A R I CANLI H A Y V A N V E İ H R A C A T Ç I L A R I KASAPLAR. TAVUKÇULAR HUBUBAT, B A K L İ Y A T Y A Ğ L I TOHUMLAR V E BAHÇE KÜLTÜRLERİ Y A Ş M E Y V E V E SEBZE SOĞAN, SARIMSAK, P A T A T E S BAKKALİYE A K T A R İ Y E V E KURU YEMİŞ Y A Ğ , PEYNİR, Y O Ğ U R T ZEYTİN V E ZEYTİNYAĞI, G Ü L Y A Ğ I HUBUBAT TEMİZLEME VE ÖĞÜTME, FIRINLAR ADET 52 83 46 56 119 55 86 136 653 775 802 366 106 451 377 38 679 70 773 229 300 108 366 NO 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34.. 35. 36. 37. 38.. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. M E S L E K G R U B U ŞEKERLİ MAMULLER, KONSERVE A L K O L L Ü V E A L K O L S Ü Z İÇKİLER MENSUCAT YÜNLÜ K U M A Ş A M İ L L E R İ TRİKOTAJ TUHAFİYE BİLUMUM İPLİK HAZIRI ELBİSE VE H A Z I R K Ü R K ' H A M VE M A M U L DERİ, SARACİYE KUNDURA İMALCİLERİ ÖRME TÜCCAR TERZİLER BOYAHANELER. ELBİSE TEMİZLEYİCİLER VE ÇAMAŞIRHANELER İ N Ş A A T Ç I L A R ( İ N Ş A A T MÜTEAHHİTLERİ) DEMİR . . NALBURİYE SIHHİ TESİSAT A L E T VE MALZEMESİ CAM İ N Ş A A T VE TAŞIT B O Y A L A R I ELEKTRİK TESİSATI MALZEMESİ ELEKTRİK ALETLERİ HER NEVİ Z İ R A A T MAKİNELERİ VE ALETLERİ HER NEVİ MAKİNELER. TOPRAK MAKİNELERİ VE R U L M A N L A R I DEMİR H I R D A V A T BİLİMUM K A R A V E DENİZ M O T O R L A R I K A M Y O N . OTOMOBİL, LASTİK K A M Y O N , OTOMOBİL, OTOBÜS YEDEK P A R Ç A F O T O Ğ R A F VE SİNEMA MAKİNELERİ, MALZEMELERİ VE F O T O Ğ R A F H A N E L E R . PAMUK, KETEN, KENDİR, ÇUVAL, SİZAL VE ELYAF MAMULLERİ TUHAFİYE H I R D A V A T I K U Y U M C U L A R V E HEDİYELİK E Ş Y A MEFRUŞAT. M O B İ L Y A V E A H Ş A P E Ş Y A ZÜCCACİYE ECZAHANELER, E C Z A DEPOLARI. TIBBI M Ü S T A H Z A R İMALATÇILARI İTHALATÇILARI TIBBİ ALETLER. G Ö Z L Ü K VE DİŞÇİLİK M A L Z E M E TIBBİ İSPENÇİYARİ M A L Z E M E KİMYEVİ MADDE VE KİMYEVİ BOYA ÖDÜN. K Ö M Ü R V E MADEN KÖMÜRÜ PETROL A R A M A RAFİNERİ VE SATIŞ B A N K A L A R . B A N K E R L E R VE SİGORTACILAR •ADET 454 l'^'^S 229 536 935 483 1630 614 613 576 376 162 5252 1503 307 240 134 956 696 95 759 774 77 515 1701 197 197 502, 467 1214 335 648 326 61 1039 236 445 689 NO 63. 64, ^5. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. M E S L E K G R U B U DENİZ NAKLİYAT KARA NAKLİYATI, NAKLİYE KOMİSYONCULARI SEYAHAT VE TURİZM ACENTALARI KAĞIT KİTAP. MATBAA, KARTON KUTU BİLUMUM MÜTEAHHİTLER HUSUSİ MEKTEP VE HASTAHANELER ÖTEL, LOKANTA VE EĞLENCE YERLERİ MADENİ EŞYA KAUÇUK VE PLASTİK GRUBU TİCARET DELLALLARI EMLAK KOMİSYONCULARI GÜMRÜK KOMİSYONCULARI SAATÇILAR YUMURTACILAR ET MAMULLERİ SUCUK. PASTIRMA, KAVURMA VE DON YAĞLARI NEBATİ YAĞLARI VE SABUN DOKUMACILAR KUNDURA LEVAZIMI İTHALATÇI, İMALATÇI VE SATICILARI YÜNLÜ KUMAŞ SATICILARI T O P L A M ADET 359 1277 797 1211 2288 93 611 2946 1343 574 325 197 190 58 63 137 535 82 115 48.647 EK II ISTANBUL TİCARET ODASI YÖNETİM KUEULU ÜYELERİ (1925 - 1973) 1925 Başkan Aza » » » Genel Kâtip 1926 Başkan Aza » » » » » Genel Kâtip Hüseyin Bey Ekrem, Bey Sudi Bey Hamdi Bey Rıfat Kâmil Bey Vehbi Bey % Hüseyin Bey Hamdi Bey Sudi Bey Ekrem Bey Rıfat Kâmil B e y Muhsin Bey Zeki Bey Vehbi Bey 1927 Başkan Aza x> » » » » : 1928 Başkan Aza » : Refik İsmail Hacı Recep Kırzade Şevki R. Kâmil Bey Muhsin Naim , Zeki Bey İbrahim Bey Akif Bey Genel Kâtip Vehbi Bey Başkan Necip Bey (Refik İsmail Beyin istifası ile) Aza : Haydar Muhittin B e y Necip Bey Hacı Recep B e y Kırzade Şevki Bey ::» ^> » » » Genel Kâtip Haydar Muhittin Bey Rıfat Kâmil Bey Muhsin Naim Zeki Bey Akif Bey Velıbi Bey 1929 : Başkan Aza » » Hamdi Bey Hacı Recep R. Kâmil Bey A. Gani Bey H. Muhittin Bey » Muhsin Nairn Bey » Kâzım Bey » Zeki Bey » Akif Bey , Genel Kâtip Vehbi Bey Aza : Mustafa Faik Bey (Haydar Muhittin Beyin vefatı ile) Genel Kâtip: Cemal Bey (Vehbi Beyin istifası ile) 1930 : Başkan Hamdi Bey Aza Hacı Recep Bey » R. Kâmil Bey » A. Gani Bey » M. Naim Bey » Zeki Bey ^ Akif Bey Genel Kâtip Vehbi Bey Başkan; Habizade Ziya (Hamdi Beyin istifası ile) 1931 Başkan jN^za » » ;» » » » G e n e l Kâtip Habibzade Ziya Bey Hacı Recep Bey R. Kâmil Bey A. Gani Bey Muhsin Bey Halit Bey Zeki Bey Akif Bey Vehbi Bey 1932 Başkan Aza » » » ' Hasan Necip Bey Hamdi Bey Recep Bey  . Gani Bey Suat Bey G e n e l Kâtip Muhsin Bey Nafiz Bey Zeki Bey Akif B e y Vehbi Bey 1933 Başkan Aza » » O e n e l Kâtip Hasan Necip Bey Recep Bey Hamdi Bey A. Gani Bey Refik Bey Muhsin Bey Akif B e y Zeki B e y Vehbi Bey 1934 Başkan Aza » » » » Genel Kâtip Hasan Necip Bey Hacı Recep Bey Suat B e y M. Rıfkı Bey A. Gani Bey Muhsin Bey Refik Bey Akif Bey Vehbi Bey 1935 -Başkan Aza » » 'Genel Kâtip Saadettin Serim Murat Furtun Ziya Öniş Nuri Mustafa Refi Celâl Bayar M. Deniz Kemal Bey Cemal B e y 1936 -Başkan Aza » » » » » Cîenel Kâtip Saadettin Serim Murat Furtun Şerafettin Alemdar Osman Nuri Bedri Nedim M. Deniz Kemâl Bey M. Cemal Bey 1Ö37 Başkan Aza Genel Kâtip 1938 Başkan Aza D. T. Md. S. M. Md. T. Borsa K. Genel Kâtip 1939 Başkan Aza D. T. Md. S. M. Md. T. Borsa K. Genel Kâtip 1940 Başkan Aza » » » M. T. Md.; M. İkt. Md. T. Borsa K. Genel Kâtip 1941 Başkan Aza Saadettin Serim Murat Furtun Şerafettin Alemdar Nuri Kozikoğlu Bedri Nedim M. Deniz D. Derlen Feridun Manyas Cevat Düzenli (7/1/1938 - 6/1/1939) Saadettin Serim . Murat Furtun Şerafettin Alemdar Bican Bagcıoglu M. Refik Daniş Derlen Feridun Manyas Cevat N. Düzenli (6/1/1939 - 5/1/1940) Murat Furtun Şerafettin Alemdar Nuri Kozikoğlu Biçan Bagcıoglu Suat Karaosman M. Refik Daniş Derlen Feridun Manyas Cevat M. Düzenli (5/1/1940 - 7/1/1941). Nuri Kozikoğlu Şerafettin Alemdar Suat Karaosman H. Sabri Tüten Ziya Kılıç Avni Sakman Halûk Belson Mahmut Pekin Cevat N. Düzenli (7/1/1941 - 6/1/1942) Nuri Kozikoğlu Şerafettin Alemdar Suat Karaosman Ziya Kılıç Hilmi Naili Barlo Avni S akman Halûk Belson Mahmut Pekin Cevat N. Düzenli Avni Abacı (19/8/1941 den itibaren) M. T. Md. M . İkt. Md. T. Borsa K. Genel Kâtip «Genel Kâtip Muavini (6/1/1942 - 2/7/1943) Nuri Kozikoğlu Şerafettin Alemdar Ziya Kılıç Suat Karaosman Bican Bağcıoğlu Mıntıka Ticaret Müdürü M. T. Md. Mıntıka İktisat Müdürü M. İkt. Md. Borsa Komiseri T. Borsa K. Mahmut Pekin Genel Kâtip . ^ Muavini Avni Abacı Oenel Kâtip Not : Vefat eden Ş. Alemdar yerine 26/5/1942 de heybete Muhittin Alem­ dar iltihak etmiştir 1942 Başkan Aza 1943 - 1944 - 1945 Başkan Aza Genel Kâtip 1946 - 1947 Başkan Aza Genel Kâtip 1948 - 1949 - 1950 Başkan Aza J (2/7/1943 - 7/5/1946) Mithat Nemli Nuri Kozikoğlu Bican Bağcıoğlu Muhittin Alemdar Suat Karaosman Ziya Kılıç Kemal Atabay Mahmut Pekin (7/5/1946 - 3/2/1948) Mithat Nemli Nuri Kozikoğlu Bican Bağcıoğlu Ziya Kılıç Suat Karaosman Sırrı Enver Batur Kâzım Şinasi Dersan Mahmut Pekin (3/2/1948 - 21/9/1951) Nuri Kozikoğlu Bican Bağcıoğlu Ziya Kılıç Sırrı Enver Batur Kâzım Şinasi Dersan Hüseyin Hüsnü Arsan Vehbi Bilimer Genel Kâtip Not : Vefat eden H. Hüsnü Taner iltihak etmiştir. 1951 Başkan Reis Vekili Reis Vekili Aza Genel Kâtip Genel Kâtip 1952 Başkan Başkan Vekili Başkan Vekili Aza Muhsin Naim Seran Arsan'm yerine 18/9/1949 da hey'ete Ziya (21/9/1951 - 29/4/1952) ' Sait İbrahim Esi Celâl Umur Kâzım Yurdakul Ali Kemal Kavrakoğlu Arif Neşet Usman A v n i Şasa , İbrahim Tarhan M. Vasfi Gürer Mustafa Dinger Dr. Semih Tanca Şükrü Kerimzade Cevdet Güven Zeki Zeybekoğlu (9/11/1951) Genel Kâtip (29/4/1952 - 30/4/1953) Sait İbrahim Esi Celâl Umur Kâzım Yurdakul Fahrettin Ulaş Sırrı Enver Batur Avni Şasa Şükrü Kerimzade Mustafa Dinger Arif Neş'et Usman Misbah Ur as İbrahim Tarhan Zeki Zeybekoğlu 1953 Başkan Başkan Vekili Başkan Vekili Aza » » » » » » y> Genel Kâtip (30/4/1953 - 30/11/1954) Sait İbrahim Esi Sırrı Enver Batur Celâl Umur Fahrettin Ulaş Arif Neş'et Usman Mustafa Dincer A v n i Şaşa Bican Bağcıoglu Misbah Uras Abdurrahman Yazgan Ali Kemal Kavrakoğlu Zeki Zeybekoğlu • Not : Fahrettin Ulaş'm istifası üzerine 27/5/1954 ten itibaren Hey'ete Haşim Pekşen iltihak etmiştir. 1954 Başkan Başkan Vekili Başkan Vekili Aza » » » » » Genel Kâtip 1955 Başkan Başkan Vekili Başkan Vekili Aza » » » » Genel Kâtip 1956-1957-1958-1959 Başkan Başkan Vekili Başkan Vekili Aza Genel Kâtip 1960 Başkan Başkan Vekili Başkan Vekili Aza (30/11/1954 - 28/11/1955) Sait İbrahim Esi Sn-rı Enver Batur Kâzım Yurdakul Arif Neşet Usmân Bican Bağcıoğlu İsmail Göksu M a n o r Th. Strongülo' ' Misbah Uras Mustafa Dinger Nabi Susmuş • Ziya A v u n d u k , . Hayri CelâLAtamer (28/11/İ955 _ 29/11/1956) Sait İbraliim Esi Sırrı Enver, Batur Celâl Umur ... . Ahmet Güre , • : Arif Neşet Usman Bican Bağcıoğlu Emir Sencer Misbah Uras : Mustafa Dinger, Ziya Avunduk Ziya Bengü • Hayri Celâl Atamer (29/11/1956 - 30/11/1959) Sait İbrahim Esi Sırrı Enver Batur Celâl Umur Ahm.et Güre Bican Bağcıoğlu Misbah Uras Mustafa Dinger Nabi Susmuş Turgut Bayar Ziya Avunduk Ziya Bengü Hayri Celâl Atamer (30/11/1959 - 14/6/1960) Sait İbrahim Esi Sırrı Enver Batur Celâl Umur Ahmet Güre Bican Bağcıoğlu ismail Göksu ^ » » » » 'Genel Kâtip Misbah Uras Mustafa Dinger Nabi Susmuş Turgut Bayar (Naim Akbay -8/3/İ960) Ziya Bengü Hayri Celâl Atamer .2/6/1960 - 14/6/1960 tarihleri arasmda Yönetim Kurulu Başkanlığı Celâl Umur tarafından ifa olunmuştur 29.6.1960 - 24.8.1960 Başkan -Başkan Vekili Başkan Vekili Aza 1961 Başkan -Başkan Vekili Başkan Vekili Aza » Genel Kâtip Y. Oenel Kâtip Genel Kâtip Mithat Nemli Kemal Bingöl gehçet Osmanağaoğlu Mustafa Yalman Nuri Güven (24/8/1960 - 30/11/1961) Mithat Nemli Kemal Bingöl Behçet Osmanağaoğlu Ahmet Güre Emin Aktar İsmail Göksu Mahmut Göknel Muhittin Gençarslan Mustafa Yalman Naim Akbay Nuri Güven Tahsin Yıldıran Hayri Celâl Atamer (15/10/1960) Tahsin Yıldıran (8/5/1961) Genel Kâtip » (30/11/1961 - 30/11/1962) Behçet Osmanağaoğlu Kemal Bingöl Emin Aktar Ahmet Güre Mahmut Göknel Mustafa Kopuz Mustafa Yalman Mümtaz Özarar Nurettin Baban Nuri Güven Ömer Gaziöğlu Tahsin Yıldıran , , Ahmet Sümer 25/6/62 E. Aktar yerine) 1963 Başkan (1/12/1962 - 1/12/1963) Behçet Osmanağaoğlu 1962 Başkan Başkan Vekili Başkan Vekili Üye » Başkan Vekili Başkan Vekili Üye Genel Kâtip 1964 Başkan Başkan Vekili Başkan Vekili Üye » Genel Kâtip Genel Kâtip Y. Genel Kâtip 1965 Başkan Başkan Vekili Başkan Vekili Üye » » » Genel Kâtip Genel Kâtip Y. 1966 Başkan Başkan Vekili Başkan Vekili lîye Kemal Bingöl Mustafa Yalman Ahmet Güre İsmail Göksu Muhittin Gençaslan Mustafa Kopuz Nuri Güven Salih Binbay Sıtkı Çiftçi Ömer Gazioğlu Tahsin Yıldıran (1/12/1963 - 30/11/1964) Behçet Osmanağaoglu Cemil Parman Kemal Bingöl İsmail Göksu Mehmet Küçükdeveci Muhittin Gençaslan Neşet Sirman Nuri Güven Salih Binbay Ömer Gazioğlu Tahsin Yıldıran İsmail Özaslan (3/1/1964 den itibaren) İsmail Husrev Tâkin (16/4/1964 den itibaren) (1/12/1964 - 30/11/1965) Behçet Osmanağaoglu Cemil Parman Kemal Bingöl Ahmet Güre Emir Sencer Mehmet Küçükdeveci Muhip İsmen Mustafa Kopuz Neşet Sirman Ömer Gazioğlu Salih Binbay İsmail Husrev Tökin İsmail Özaslan (1/12/1965 - 30/11/1966) Behçet Osmanağaoglu Emir Sencer Kemal Bingöl Ahmet Güre İsmail Göksu » Genel Kâtip Genel Kâtip Y. 1967 Başkan Başkan Vekili Başkan Vekili Üye Genel Kâtip Genel Kâtip Y. 1968 Başkan Başkan Vekili Başkan Vekili Üye Genel Kâtip Genel Kâtip Y. 1969 Başkan Başkan Vekili Başkan Vekili Üye Mehmet Küçükdeveci Muhip İsmen Mustafa Kopuz Neşet Sirman Ömer Gazioğlu Salih Binbay İsmail Husrev Tökin İsmail Özaslan (1/12/1966 - 30/11/1967) Behçet Osmanağaoğlu Emin Sencer Kemal Bingöl Ahmet Güre İsmail Göksu Mehmet Küçükdeveci Muhip İsmen Mustafa Kopuz Neşet Sirmen Ömer Gazioğlu Salih Binbay İsmail Husrev Tökin İsmail Özaslan (1/12/1967 - 30/11/1968 Behçet Osmanağaoğlu Emir Sencer Celâl Umur İsmail Göksu ihsan erez Mehmet Küçükdeveci Merih Şamlı Neşet Sirman Nejat Basmacı Nuri Güven Ömer Gazioğlu İsmail Husrev Tökin İsmail Özaslan (12/12/1968 - 30/11/1969) Behçet Osmanağaoğlu Emir Sencer Celâl Umur Kemal Bingöl Mehmet Küçükdeveci Merih Şamlı Mustafa Kopuz Nejat Basmacı Nuri Güven Genel Kâtip Genel Kâtip Y. 1970 Başkan Başkan Vekili Başkan Vekili Üye » » » » » Genel Kâtip Genel Kâtip Y. (1) (2) Sıtkı Çiftçi Ömer Gazioğlu İsmail Husrev Tökin İsmail Özaslan (1/12/1969 - 30/11/1970) Behçet Osmanağaoğlu Celâl Umur Merih Şamlı İhsan Erez Kemâl Bingöl Mehmet Küçükdeveci Muhip İsmen Nejat Basmacı Neşet Sirman Ömer Gazioğlu Salih Binbay İsmail Husrev Tökin İsmail Özaslan 37, 46, ve 73 numaralı Meslek Komitelerinin seçiminin yenilenmesi konusundaki Meclis kararı (22/1/1970) üzerine, Ö. Gazioğlunun ü y e ­ liği bu tarihten itibaren inhilal etmiştir. Oda Meclisinin 14/4/1970 tarihli toplantısında inhilal eden üyelik için yapılan seçim sonunda Ö. Gazioğlu seçilmiştir: 1971 Başkan Başkan Vekili Başkan Vekili Üye Genel Kâtip Genel Kâtip Y. 1972 Başkan Başkan Vekili Başkan Vekili Üye (1/12/1970 - 30/11/1971 Behçet Osmanağaoğlu Celâl Umur Merih Şamlı İhsan Erez Mehmet Küçükdeveci Muhip İsmen Necati Tandoğan Nejat Basmacı Neşet Sirman Ömer Gazioğlu Salih Binbay İsmail Husrev Tökin İsmail Özaslan (1/12/1971 - 30/11/1972) Behçet Osmanağaoğlu Celâl Umur Mehmet Küçükdeveci Ömer Gazioğlu İhsan Erez Tevfik Ercan İbrahim Hatipoğlu » > Oenel Kâtip Genel Kâtip Y. 1973 Başkan Başkan Vekili Başkan Vekili Üye Genel Kâtip Genel Kâtip Y. Üye Muhip İsmen Nuh Kuşçulu Hasan Özer 'Necati Tandogan İsmail Husrev Tökin İsmail Özaslan (1/12/1972 ) Behçet Osmanağaoğlu Celâl Umur,^ Mehmet Küçükdeveci Ömer Gazioglu Salih Binbay İhsan Erez Muhip İsmen Mustafa Kopuz Raif Onger Merih Şamlı Necati Tandogan İsmail Husrev T ö k i n / İsmail Özaslan Oktay Aslan (10/7/73) Celâl Umur İstifa etti. Başkan Vekilliğine Raif Onger Seçildi (17/7/1973) ' ^ EK — I I I ODA YAYINILARINDAN BAZILARI 1923 — Dersaadet Ticaret ve Sanayii Odasında Mukayyed Banker, Tüccar ve Komisyoncuların Esamisi 1925 — İstanbul İktisat Komisyonu tarafından hazırlanan Rapor 1926 — Talebe Talimatnamesi — 1926 senesi Kongresi — 1926 senesi Kongresinde Arz Olunan Lâyihalar — İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası Eylül-Mayıs 1926 faaliyet v e mua­ melâtına dair umumi rapor — Hergünkü Hayatın İktisadiyatı —• Sanayiimiz — Fransız Limanları Transit Ahval ve Sanayii Bahriyeyi Mimaye Usulleri 1927 — Ticareti Berriye Kanunu, Ticaret ve Sanayi Odaları Kanunu Ve N i ­ zamnamesi Hakkında Risale — Ambalaj Usulleri — Serbest Limanlar ve Serbest Mıntıkalar — İcar ve İstical Bahri Mukavelenameleri — İstanbul Rıhtım Meselesi — Müptediler İçin Denizcilik ve Kotracılık — Çekoslavakya Zirai Kooperatifleri 1928 — 1928 Kongresi Mukarreratı — Deniz Çarkçılarına Rehber — 1927 Senesinde Anonim Say ve Sermaye 1929 — Ticaret ve Sanayi Odası Kanunu — 1929 senesi Kongresi 1930 — 1930 Senesi Kongresi ' ! ' ' -— Teşviki Sanayi Kanunu ve Muamele Vergisi Hakkmda rapor — 1929 senesinde İstanbul Limanı — İstanbul Liman ve Köprü Meselesi 1931 ' ' — 1931 Senesi Kongresi 1932 ' ' ; : — 1932 Senesi Kongresi — 50 Yıllık Oda Hayatı 1933 i ' . ' ^ - i ! M i t ' ' — 1933 Senesi Kongresi — T. C. lO'uncu yılı Eserleri — Ticari, Sınaî, Mali Teamüller Mukarrerat Mecmuası 1934 : — Tütün Raporları 1935 — İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası 1926-1928 seneleri faaliyet ve mua­ melâtına ait umumi Raporlar — Odada Kayıtlı Müesseseler 1936 • î i • — Muamele Vergisi Hakkında rapor 1941 — Milletlerarası İş Konferansı ' 1947 — İstanbul Ticaret ve Sanayi Odasına Kayıtlı İhracatı ve İthalâtçılar 1949 — Türkiyede Halıcılık 1950 — Adres Kitabı ' 1952 ^ ' i : ' ' — Muamele Vergisi Hakkında Rapor •— Muamele Vergisi Komisyonu Raporu — Vergi Usul Kanunundaki Son Tadilât Hakkında Rapor ve Matbuat­ taki Akisleri 1953 ' ' ' ' ' ^ — Gıda Maddeleri Tüzüğü 1954 — Dış Ticaret Rejimi 1955 — Ticaret ve Sanayi Odaları v e Borsaları Kanun v e Nizammnamesi • ' ^ ..... 1956 — Memleketimizin Dış Ticaret Meseleleri ' ' ' 1957 — Türkiye'de Halıcılık ; 1958 " — İktisadî Meseleler Hakkında Düşünceler — İthalde Alman İstihsal Vergisi Hakkında Görüşlerimiz, «Tahsin Yıldıran» — Gümrük Kıymetinin Tatbikatında İhtilaflı Noktalar, «Tahsin Yıldıran» : ' 1959 — İhracatla İlgili Meseleler — Avrupamn İktisadî Entegrasyonu, «Doç. Dr. Ahmet Kılıçbay» — Dünyada ve Türkiye'de Buğday «Ziya Çekel» 1960 — Ticaret ve Sanayi Odaları, Ticaret Ticaret Borsaları ve Odalar Birhği — Dünyada ve Türkiyede Pamuk, «Dr. Haluk Cillov» — Dünyada Tütün, «Vehbi Belgil» — Türk İhraç Malları (Kısım 1), «Hasbi Ateş» ; Odaları, Sanayi Odaları, Kanun ve Nizamnamesi — Gümrük Kanunlarının Tadili Meselesi «Tahsin Yıldıran» — — — — I Vergi Hukukuna Dair Pratik Meseleler Ticarî Senetler Odamızın Emsal Teşkil Eden Kararları Beynelmilel Teşekküller, «Dr. Selâhattin Tuncer» i ' ' ' , ; — Avrupa İktisadî Camiası Andlaşması (Müşterek Pazar), Çevirenler: Vehbi Belgil - Tahsin Yıldıran — Dünyada v e Türkiyede Turizm, Doç. Dr. Ahmet Kılıçbay — Avrupa Serbest Mübadele Birliği Nedir? Derleyen: Nafis Somel — Türkiye Yönünden Vergi Teşvik Tedbirleri ve Vergi Hasılatı P r o b ­ lemi 1961 — Sosyal Sigortalar Kanununun Ön Tasarısı Üzerinde Yapılması G e ­ reken Değişikler Hakkında Rapor — Gelişmikte Olan Memleketlerdeki Vergi Muafiyeti, Çeviren; Nafia Somel — Kredinin Korunması Mevzuunda İcra ve İflâs Kanununda Yapılması Gereken Değişikler Hakkında Rapor — Türkiye'de Tristik Faaliyet, Dr. Fazlı Ayverdi 1962 — îş Talimatı — Temel Hedefler ve İç Yönetmelik — Marmara ve Trakya Bölgesi Oda ve Borsalarının maları — Türkiye Ziraatinde Arz Fonksiyonu, Dr. Gülten Kazgan Müşterek Çalış­ — Türkiye Ekonomisinde Ormancılığın Yeri, Prof. Dr. Halûk Cillov — Türkiye'de Hayvancılığın İktisadî Önemi, Prof. Dr. Halûk Cillov — Su Ürünleri Kanun Tasarısı Hakkında Odamız Görüşü — Türkiye Balıkçılığı hakkında Rapor — Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkmda Kanun ve 17 Sayılı Karar — 6224 Sayılı Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu Hakkındaki Odamız Görüşü — Gümrük Kanunu Tasarısı Hakkında Muhtıra — Vergi Reformu Komisyonu - Genel Vergi Reformu ~ Teoride ve Pratikte Para Fiskalitesi Dr. Halil Nadaroğlu — Kaldor Raporu - Türk Vergi Sistemi İle İlgili Rapor — 1961 - 1963 Yıllarına Ait Ortalama Kâr Hadleri Nisbetleri — İstanbul Ticaret Odası Tarafından Alman Riayeti Mecburi Mesleki Kararlar İle Bu Konudaki Radyo Konuşmaları — Temel Hedefler ve İç Yönetmelik — Ticaret Alemini İlgilendiren Konular Hakkında Başbakan İsmet İnönü ve Bakanlar ile İstanbulda 20.1.1962 - 1.2.1962 Tarihlerinde Yapılan Toplantılar ve Sunulan Raporlar — Gümrük Kanununun Tadili Mevzuundaki Teklif ve Temennilerimi­ ze Ait Rapor 1963 — — — — Vergi ve Kalkınma Birinci Beş Yıllık Kalkınma Plânı Türk İhraç Malları lO'uncu Kota Çalışmaları — Gümrük ve Tekel Kaçakçılığının Önlenmesine Dair Kanun Tasarısı Hakkındaki Odamız Görüşünü Muhtevi Rapor — Gelir ve Kurumlar Vergisinde Yatırım İndirimleri, İlhan Uçkun — Genel Vergi Reformuna Karşı Yöneltilen Tenkidlere Cevap — Yunanistanla Avrupa Ekonomik Topluluğu Arasında Birlik Kuram Anlaşma — Kalkınma Plânı 1963 Yılı Programı — Ticaret Yönünden Salyangoz, Hasbi Ateş — Birleşik Amerika Küçük İşletmeler Dairesi Nedir? Ne Yapar? — Ticari İşletmeye bağlı Kiracılık Hakkının Korunması Hakkında K a ­ nun Tasarısı ve Gerekçe — İstanbul Döküm Sanayii Araştırması — Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun ve 17 Sayılı. Karar — Türkiye'de Hayvancılığın İktisadî Önemi, Dr. Halûk CiUov 1964 — Ticaret ve Sanayi Odaları, Ticaret Odaları, Sanayii Odaları, Tica­ ret Borsaları ve Odalar Birliği Kanun ve Nizamnamesi — Marmara - Trakya Bölge Oda ve Borsaları Müşterek Çalışmaları. Faaliyet Raporu ve Bütçe — Marmara - Trakya Oda ve Borsalarının Kendi Aralarında Yapmış, Oldukları 1964 Yüı Birinci Bölge Toplantılarına Ait Zabıt Hulâsa ve Kararları — Bursayı Bütün Özellikleriyle Tanımak İstermisiniz? — Ekonomik Araştırma Plânı Mevzuunda Bölge Genel Kâtiplerinin. Yaptıkları Toplantıya Ait Zabıt Hülâsası — İstanbul Ticaret Odası Yurdun ve Tüccarın Hizmetinde, Vehbi Belgil — İktisadî Durumun Tahlili, İsmail Hüsrev Tökin — A z Gelişmiş Memleketler Probleminin Bazı Veçheleri ve Türkiye, İlhan Uçkun — Bölge Sanayinin Özellikleri ve Problemleri — Yaş Meyva v e Sebze İhracatı lİe İlgili Olarak İGEME'de Yapılan Toplantı Hakkında Rapor — Sosyal Sigortalar Kanunu 1963 — 1963 Takvim Yılı İçin Ortalama Gayri Safi Kâr Nisbetlerinin dirinde Esas Alınacak Emtia ve İş Nevileri Cetvelleri - - G A T T Nedir?, Ne Yapar, Nasıl Çalışır? Zühre İIkgelen — Bölge Turizm Rehberi Etüdü — Kalkınma Plânı 1964 Y ü ı Programı Tak­ — Bürüksel Tarifine Göre Eşyanın Gümrük Kıymetinin İzahı (15 Ara­ lık 1950 Sözleşmesi), Mahmut Nedim Gündüzalp ~ Ekonomi ve Ticaret Dünyamız 1963-1964 Radyo Konuşmaları — İstanbul Ticaret Odası İhracatçılar Adres Kitabı — Brüksel Tarifine Göre Eşyanın Gümrük Kıymetinin İzahı, Mahmut Nedim Gündüzalp — Meslek Komiteleri İç Talimatı, Oda Meclisi İç Talimatı, Kurulu İç Talimatı Yönetim 1965 — Hediyelik Eşyalarımız — «Dünya Şehri» Problemi Bakımından Bir Araştırma, Dr. Reinhard Stewig Tüccar Rehberi 1 İstanbul Bünyesi, Dr. Reinhard Stewig İsrail (Memleket Etüdleri Serisi) Birleşik Arap Cumhuriyeti Mısır (Memleket Etüdleri Serisi) Türkiye - OCDE Raporunun Tercümesi Türkiye Ekonomisinin Genel Esasları Kalkınma Plânı, Birinci Beş Yıl 1963-1967-1965 Y ı h Programı Türkiye Ekonomisi Bakımından Tütünün Önemi ve Gelişme İmkânları Türkiyenin Toprakaltı Servetleri Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu Dış Ticaret Rejimi İthalât ve İhracat Yönetmelikleri ve 15. Kota İthal Listesi — Dış Ticaretin Devleştirilmesi, İsmail Husrev Tökin — 538 Sayılı Kanunun İcra ve İflâs Kanununa Getirdiği Yenilikler, — — — — — — — — — — -— Prof. İlhan Postacıoğlu — Türkiyenin AET ile Münasebteleri — — — — — — — — — Hakkında Dr. Neşet Sirman Bulgaristan (Memleket Etüdleri Serisi) Çekoslavakya ( » » » ) Doğu Almanya ( » » » ) Macaristan ( » » » ) Polonya ( » » » ) Romanya ( » » » ) Sovyetler Birliği ( » » » ) Yugoslavya ( » » » ) Türkiye Ekonomisinin Genel Esasları, Dr. Halûk Cillov — Yabancı Sermaye Yatırımları, Rapor, B T . Halûk Cillov — Dış Ticaretin Devletleştirilmesi, Hulkî Alibah — Muhtelif vergi kanunlarında yapılması gerekli değişiklikler hakkında muhtıra — Ortalama kâr hadleri hakkında izahname — Yaş Meyve ve Sebze İhracatımızın Geliştirilmesi — İstanbul Ticaret Odası Adres Kitabı 1966 — Anonim Ortaklıkların işlemlerinin ilgili Bakanlıkça Denetlenmesi­ ni düzenleyen Nizamname — Depoculuk hakkında etüd ve İstanbuldaki Depolar — Beş Yıllık Kalkınma Plânının Tatbikat Neticeleri — Dünya v e Memleket Koniontürü — Enfilâsyona Dair — Plâstik Sanayii — Yaş m e y v e ve sebze ihracatının geliştirilmesi ile ilgili konular — Kara Yolları Fiskalitesi, Vergi Komisyonu Raporu — Türkiye Yönünden Vergi Teşvik Tedbirleri ve Vergi Hasılatı P r o b ­ lemi — AET Ticaret ve Sanayi Odaları Daimî Konferansının 19'uncu T o p ­ lantısı — Avrupa Serbest Mübadale Birliği ( E F T A ) , İsmail Özaslan — Turizm ve Vergi Meseleleri — Türkiye Ekonomisinde Turizm, Dr. Tunay Akoğlu — — — — — İran Pakistan 1965 yılında Türkiye Ekonomisi İşportacılık ve Amerikan Pazarları Dünya ve Memleket Konjonktürü, Dr. Halûk Cillov . ' , ^ ' ^ — Ticaret Odası Adres Kitabı — Balık Ürünlerimizden Havyar 1967 — Habeşistan'ın Ekonomik Durumu — Akdeniz Memleketlerinde Soğuk Tekniğinin Tarım ve Yiyecek Mad­ deleri Alanlarında Uygulanması — İthalâtçılar Adres Kitabı (3 cilt) — Çağımızın Buhranı Prof. Wilhelm Röpke — İhracat Personelini Yetiştirme Semineri — Plâstik Sanayii — Çeliğin Sanayide Uygulanması — Marmara - Trakya Bölgesi Oda ve Borsalarmm Odalar Birliği X X ^ Genel Kuruluna Sundukları Temenni ve Teklifler — Besin maddeleri hakkında müstehliki aydınlatma konferansı — Milletlerarası Soğuk Enstitüsü Tarafından Madrit'te 30.8.1967' 6.9.1967 Tarihleri Arasında Düzenlenen X l l ' i n c i Milletlerarası Soğuk: Kongresine ait rapor — Dünya ve Memleket Konjonktürü, Prof. Dr. Haluk CiUov — AET Karşısında Türk Sanayii, Prof. Dr. Haluk CiUov — Türkiye'de Sosyal Destek Kredileri ve Rehin Sandıkları Prof, Dr. Muhlis Ete — İş Kanunu — Büyük ve Küçük Komite 18'inci kota çalışmaları — Dış Ticaretimizin Mevsimlik Konjoktürel ve Trend Hareketleri Dr. İzzet Aydın — Doğu Afrikaya Giden Ticaret İyi Niyet Heyetimizin Raporu — Tarımsal Ürün İhracatını Attırma İmkânları Prof. Dr. Haluk CiUov — Türkiyede İlk Sermaye Şirketleri H. Avni Şanda — 1967 Uluslararası Turizm Yılında Türkiye Turizmi Dr. Tunay AKOĞLU — İstanbul Ticaret Odası Sanayicileri Adres Kitabı — İstanbul Bölge Kalkınma Kongresi 10-20 Nisan 1967 Tebhğler veKararlar — Türkiyede Yabancı Sermaye Yatırımları Prof. Dr. Haluk Cillov — Soğuk Tekniği 1968 — Sermaye Piyasasının Teşekkülü ve Menkûl Kıymetler Kambio B o r ­ sasının Rolü —• Odamız Emsal Teşkil Eden Kararları — Ortalama Kâr Hadleri — Hollanda Yaş Sebze ve Meyve Satış Teşkilâtı — Çeşitli Ülkelerde İhacatı Teşvik Tedbirleri — 1926 - 1968 Yayınlar Katoloğu — Federal Almanya'da İhracat Garantisi ve Kefaletleri — Avrupa İktisadı Bütünleşmesinde Müşterek Pazarın Başarılı Rolüı — Ambalaj'm Ticari Önemi — Dünya Fuarı ve Sergileri — Sterilinin Devalüasyonu ve Türkiyenin Dış Ticareti — Osmanlı İmparatorluğunda Para Problemi — Para Değerinin Düşürülmesi Meselesi 1969 — Zeytinburnu Gecekondu Bölgesi — Plâstik İmalâtmda Gelişmeler — Küçük Sanayiciler El Rehberi — İş Mevzuatı Rehberi — 1968 Yılı Sonu Dünya ve Memleket Konjonktürü — Gıda Maddeleri Seminerinin Tebliğleri — Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu — Tüccar Rehberi II 1970 — Finansman I Kanunu ve Tebliğleri — Türkiyede Konservecilik v e Konserve İhracatını Arttırma İmkân­ ları Renan Baykan — — — — — — — 1970 Milletlerarası Fuarlar Rehberi Afrika Devletlerini Tanıyalım 5590 sayılı Kanun Tadili hakkında Odamız görüşü ve Tadil Tasarısı Teşkilât v e Personel Yönetmeliği İş Mevzuatı Rehberi İşletme Vergisi, Tebliğ ve Yönetmelikler İşletme Vergisi, Genel Tebliğler 1971 — — — — — Soğuk Depolar Türkiyenin 1970 yılı İktisadî TIR Anlaşması Semineri Ortalama Kâr Hadleri İş Kanunu Durumu 1972 — Sosyal Sigortalar Rehberi — Türkiye Açısından İsviçre'de Meyve ve Sebze Konserveleri Piyasası, Renan Baykan — Bağ - K u r Rehberi — Çeşitli Ülkelerde Uygulanan ihracatı Teşvik Tedbirleri, Renan Baykan —Finansman Kanunu ve Diğer bazı Vergi Kanunlarının Tadili Hakkın­ daki Kanun Tasarısı konusundaki görüş v e tekliflerimiz. — Emlâk Vergisi v e Beyannamesi Hakkında Açıklama Y A R A R L A N I L A N B E L L İ B A Ş L I BASILI Y A Y I N L A R : ; DİE, 1970 Cari İstatistikler ve Tarım Sayımı Sonuçları DİE, Tarımsal Yapı ve Üretim 1969 DPT, Kalkınma Plânları DPT. Kalkman Türkiye. 1969 İstanbul Ticaret Borsası 1971 yıllığı, 1972 İstanbul Belediyesi, İstatistik Yıllıkları 1st. Ticaret Odası, İstanbul'da Serbest Liman Tesisi Hakkında Rapor, 1968 İstanbul Ticaret Odası Mecmuaları İstanbul Ticaret Odası Gazeteleri İstanbul Ticaret Odası, Yayınları katoloğu 1926-1968 İstanbul Ticaret Odası, 50 Yıllık Oda Hayatı (1882-1932), 1932 İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası, Umumî Rapor, 1935 İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası İş programları ve Bütçeleri İstanbul Ticaret Odası, İTO. Tarafından alman Riayeti Mecburi M e s ­ leki Kararları ile bu konudaki Radyo Konuşması. 1962 T. C. Ziraat Bankası. 1970 Türkiye Tarımsal Üretim Değeri Tülin Aren. İstanbul Ticaret Odasının Kuruşu. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi. Aralık 1972. Sayı 63 İ Ç İ N D E K İ L E R Sahife5' GİRİŞ BÖLÜM (i) TÜRKİYE'NİN EKONOMİK GELİŞMESİ VE İSTANBUL'UN ÖNEM! 9' I — 1923- 1973 DÖNEMİNDE TÜRK EKONOMİSİNİN GELİŞMESİ H 1. Genel Olarak 11 2. Bellibaşh Bazı Göstergelerle Elli Yıllık Gelişme 12: l î — İSTANBUL'UN EKONOMİK DURUMU 1. Tarımsal Durum 2. Ticarî Durum a) İç ticaret b) Dış ticaret 3. Smaî Durum a) Büyük sanayi b) Küçük sanayii 4. Turizm Hareketleri 17' İT 21 21 242T 27 32" 34- BÖLÜM (II) İSTANBUL TİCARET ODASI VE ODANIN FAALİYETLERİ I — İSTANBUL TİCARET ODASININ TARİHÇESİ • 39 1„ Odanın Kuruluşundan Önceki Genel Ticarî Duruin 39" 2. Batı-Ülkelerinde Ticaret Odaları 3. Odanın Kuruluşu ve Oda Devreleri a) İhzarî devre b) Tesis devresi c) İkinci devre d) Üçüncü devre « ) Dör<lüncü devre f) Beşinci devre g) Altıncı devre h) Yedinci devre ı) Sekizinci devre j ) Dokuzuncu devre k) Onuncu devre 40 40* 40' 41 41 41 42 42 42 4S 44 44 4. Oda Üyeleri 5. Cumhuriyet Döneminde Oda Başkan ve Yöneticileri 6. Oda Binaları II — ODANIN GÖREVLERİ ve MALÎ KAYNAKLARI 1. Odanın Görevi 2. Odanın Malî Kaynakları 54 54 54 JII — İSTANBUL TİCARET ODASININ KURULUŞ ŞEKLİ 1. 50 Yıllık Gehşme a) Seçimle kurulu organlar b ) İdarî teşkilât 2. Odamızın Bugünkü Kuruluş Şekli a) Odanın seçimle kurulan organları aa) Meslek Komiteleri b b ) Oda Meclisi cc) Yönetim Kurulu b ) İdarî teşkilât aa) Genel Kâtiplik b b ) Müşavirler cc) Şube Müdürlükleri dd) Büro Müdürlükleri ee) Müstakil Servisler 45 47 52 55 55 55 57 61 61 61 61 62 64 64 65 65 69 70 ' I V — İSTANBUL TİCARET ODASININ FAALİYET VE ÇALIŞMALARI 1. Oda Faaliyetlerine Genel bir Bakış ve Odanın İktisadî K o ­ nulardaki Genel Görüş ve Politikası 71 2. Odanın Temel Hedefleri 78 3. İşbirliği ve Odamız 80 a) Oda Kongreleri 80 b ) Odalar arası İlişkiler 82 aa) İstanbul Sanayi Odası ve Ticaret Borsası ile işbirliği 82 b b ) Bölge çalışmaları 82 cc) Yurt çapındaki diğer ticaret ve sanayi odalarıle işbirliği işbirliği 83 c) Oda - Hükümet ilişkileri 84 d ) Uluslararası işbirliği 84 e ) Diğer kuruluşlarla işbirliği 88 4. İç Ticaret Konusundaki Faaliyetler a) b) c) d) Ticaretle ilgili mevzuat . Ticaretin düzenlenmesi Ticaretin geliştirilmesi V Ticaret Borsası ve Odamız 88 ? - 88 90 93 94 e) Nakliyecilik konusundaki çahşmalar f) İnşaatçılar ve inşaat müteahhitlerinin problemleri 5. Dış Ticarete İlişkin Faaliyetler a) İhracat alanındaki hizmetlerimiz aa) Genel olarak b b ) İhracatı geliştirme hizmetleri cc) İhracat Rejimi ve ihracatla ilgili mevzuata ilişkin çalışmalar dd) İhracatla ilgili işlemler b) İthalât alanındaki hizmetlerimiz aa) Genel olarak b b ) Rejim ve ithâl listelerine ilişkin çalışmalar cc) İthalât yasak ve kısıtlamaları dd) Özel sektör aleyhine farklı uygulamalar ve inhisar yaratıcı işlemler ee) İthalât ilgili işlemler 95 96 96 97 97 97 101 102 103 103 103 104 104 104 6. A v r u p a Ekonomik Topluluğu ile ilgili çalışma ve faali­ yetler 105 7. Sanayie ilişkin çalışmalar 107 a) b) c) d) e) f) Geçmişe kısa bir bakış Sanayiin geliştirilmesi Küçük sanayiin problemleri Etüd ve araştırma Meslekî formasyon Yan Sanayi Tanıtma Bürosu 8. Malî konulardaki çalışmalar 107 108 108 109 110 111 111 9. Denizcilik v e Deniz Ticaretine ilişkin çalışma ve faali­ yetler 114 a) Genel olarak 114 b) Geçmişteki çalışmalar 114 c) Son yıllarda Odaca deniz ulaştırması alanında yapılan ça­ lışmalar 119 aa) Deniz ticaretinin geliştirilmesi ile ilgili direkt faaliyetler b b ) Deniz işletmeleri, yük sahipleri v e acente ilişkilerinin geliştirilmesi 119 cc) Deniz ticaretine kamu oyunun ilgisini çekmek amacile yapılan çalışmalar 120 d d ) İstanbul liman hareketleri 120 ee) Deniz ticaretile ilgili gelişmelerin izlenmesi 120 ff) Dokümantasyon 121 • 10. Turizmin geliştirilmesine ilişkin çalışmalar 11. Sosyal Hizmetler a) Genel olarak b ) Cumhuriyetin kuruluşundan lerine kısa bir bakış c) İki önemli girişim 121 122 . 122 bu yana Oda sosyal faaliyet­ 123 124 12. Eğitim hizmetleri 126 a) Oda personelinin formasyonu b ) Meslekî eğitim aa) Pratik Akşam Ticaret Kursları b b ) Teknik ve meslekî kurslar ve seminerler cc) İstanbul Ticaret Odası Sertifikası c) Genel Eğitim Hizmetleri aa) Öğrencilere burs verilmesi b b ) İlkokul inşaası cc) Yurt inşaası . dd) Liselerde laboratuvar açılması ee) Meslek seçiminde rehberlik d) Sair kültürel hizmetler 128 129 129 129 132 133 133 133 135 135 135 136 13. İstatistik çalışmaları a) b) c) d) e) 137 Fiat indeksleri tanzimi İstanbul'un fiili ihracat istatistikleri Ticaret Bakanlığı için bilgi derlenmesi Konjonktür seyrinin izlenmesi Dokümantasyon 137 139 139 139 139 ' 14. Odanın yayın faaliyetleri 140 a) Devamlı ve periodik yayınlar b ) Diğer yayınlar : 140 143 15. Fuar ve sergiler 144 16. Oda tanıtma faaliyetleri 145 17. Odamızın mutad SONUÇ' günlük faaliyetleri , , ; 145 148
