kurumsallaşma nedir? ne değildir?

KURUMSALLAŞMA NEDİR? NE DEĞİLDİR?
KURUMSALLAŞMA NEDİR?
NE DEĞİLDİR?
Dr. Murat K.BEZİRCİ
CEO / Stratejist
1
KURUMSALLAŞMA NEDİR? NE DEĞİLDİR?
Kurumsallaşmada esas olan bir kurumun faaliyetlerini
sürdürmesinde, çalışanların kişisel yöntemlerine bağımlı olmadan,
kurumun kendi yöntemlerini üretmesi ve çalışanların kurumdan
ayrılması durumunda dahi işlerin aksamadan yürümesi için ilgili yapı
ve süreçlerin oluşturulmasıdır.
Bir başka ifadeyle, kurumsallaşma bir işletmenin
faaliyetlerinin bireylerin varlığına bağlı olmadan sürdürülebilmesi ve
geliştirilebilmesi için gerekli yapının kurulmasıdır.
Kurumsallaşmanın temel amacı, kişilere ve onların kendilerine özgü
(firmayla içselleştirmedikleri) yöntemlerinden bağımsız hale
getirerek, kurumsal işleyiş yöntemlerinin geliştirilmesidir. Şayet,
mevcut elemanlardan bir kısmının bulunmadığı durumlarda da firma
faaliyetlerini aksatmadan yürütebiliyor ve geliştirebiliyor ve işe yeni
alınan bireyler faaliyetlerin nasıl yapıldığını örgütün kendisine özgü
oluşturduğu
sistemi içerisinde
öğrenebiliyor
ise
işletme
kurumsallaşma anlamında önemli mesafeler almıştır denilebilir. Tabi,
firmanın kurucu/ları (sahip veya patronları) da bir an için işletmeden
belirli bir süre uzak kalmaları durumunda onların yokluğu yüksek
düzeyde hissedilmeden faaliyetler yürütülebiliyor ise yine işletme
kurumsallaşma açısından önemli çalışmalar yapmıştır denilebilir.
Bu ifadelerden maksat kurucu/ların sistem dışına itilmesi ya
da insan faktörünün kurum açısından ikinci sıraya itilip, sistem ve
süreçlerin daha önem kazanması anlamında yorumlanmamalıdır.
Her halükarda, işletmenin kurulması, gelişmesi ve bugünkü
konumuna ulaşmasında stratejiler belirleyen ve önemli kararların hep
sahibi olan kurucu/lar ve ortakların görüş, öneri ve kararları
kurumsallaşmanın yapı taşını oluşturacaktır.
Ancak, kurucuların olmadığı bir ortamda faaliyetler önemli
aksamalara uğruyor ise ya da işletmenin kurulduğu yıllara göre
önemli boyutta büyüme sergilemiş olmasına rağmen yönetsel felsefe
ve süreçler açısından halen ilk günkü uygulamalar sürdürülmeye
çalışılıyorsa, burada hem kurucuların stratejik konular dışına çıkarak
2
KURUMSALLAŞMA NEDİR? NE DEĞİLDİR?
rutin işlerle uğraşmaktan dolayı “kendilerini tüketme”ye doğru
gittikleri hem de firmaların büyüyüp küresel pazarın şiddeti gün
geçtikçe artan rekabet ortamında her sorunun üstesinden yalnız
başlarına gelemeyecekleri rahatlıkla söylenilebilir.
Burada önemli olan firmadaki kurucu/lar başta olmak üzere
bütün bireylerin deneyimlerinden en yüksek düzeyde faydalanılarak,
bireye aşırı bağlılığın ve gereksinimin en alt düzeye indirgenmesi ve
faaliyetlerin aksamadan yürütülmesini sağlayan sürekli değişim ve
gelişime açık iş süreçlerinin ve tanımlarının ortaya konulabilmesidir.
Kısaca, birilerinin günün birinde olmadığı durumda işlerin
aksamadan bırakıldığı yerden devamının sağlanabilmesidir.
Kurumsallaşmazsak Ne Olur?
Hem dünyada hem de Türkiye’deki kurumların büyük
çoğunluğu bir veya birkaç kurucunun çok da geleceğe ilişkin
planlama yapmadan, günün olanaklarının elverdiği ölçüde küçük
boyutta kurulan ve zamanla büyüyerek orta ya da büyük boy işletme
konumuna erişen kurumlardır. Küçükken bütün kararlar kurucu/lar
tarafından verilebilir ve sorunlar ortaya çıktıkça çözümleri bir şekilde
ortaya konulabilir. Ancak, büyüdükçe ortaya çıkan sorunlara
kurucu/ların çözüm bulmaları ya da gelişme ve rakiplere kıyasla
üstünlük sağlama yönünde oluşturulması gereken strateji ve
politikaları profesyonel düzeyde ortaya çıkartmaları neredeyse
olanaksızlaşmaya başlar. Hatta bu eksiklikler hissedilmeye
başladığında önce profesyoneller işe alınarak günü kurtarmaya
yönelik çözümler üretilmeye başlanılır; ancak belirli bir zaman
içerisinde işe alınan profesyoneller de diğer elemanlar gibi sadece
kendisine söylenilenleri yapar konuma erişirler. Bunun en temel
nedeni, kurumsallaşma yönünde sistem kurulmamış olması ve
kurumun kendi deneyimlerinden yola çıkarak faaliyetleri sistematize
etmemiş olmasındandır.
3
KURUMSALLAŞMA NEDİR? NE DEĞİLDİR?
Burada
şu
gerçeğe
değinmek
önemlidir;
konu
kurumsallaşmak mı yoksa mevcut yönetsel felsefeyle faaliyetlere
devam edilmesi mi sorunsalının ötesindedir. Günümüzde belirli
büyüklüğe erişmiş hemen her işletmede kurumsallaşmanın bir
gereksinim hatta zorunluluk olduğu kabul edilirken, asıl sorun bunun
nasıl gerçekleştirilebileceğinin yani metodunun tam anlamıyla
bilinmiyor olmasıdır. Kurumsallaşma ile birlikte şimdiye kadar
izlenilen iş yapma yöntemleri aniden terk mi edilecek? Yeni
oluşturulacak sistem firmaya uyacak mı? Ya işler istenilmediği gibi
gelişirse ne olacak? Hepsinden daha önemlisi, kurumsallaşmaya
kurucular ne kadar güvenebilir?
Bu ve benzeri sorular kurumsallaşma çalışmalarının
başlatılmasının
önündeki
en
önemli
engellerdir.
Ancak,
unutulmamalıdır ki; firma bugün gerçekleştirilmesinin artık bir
zorunluluk haline geldiğine inandığı kurumsallaşma yönünde
yeterince çalışma yapmayacak olursa, kurumsallaşmasını hızlı
gerçekleştiren rakiplerinin çok gerisinde kalacaktır. Bunun yanı sıra,
inovasyon,
kalite,
pazar
payını
koruma/artırma,
mamul
çeşitlendirmesi vb. konularda günü yakalayamayacağından,
geçmişte birçok firmada örneğinin yaşandığı gibi, artık faaliyetlerini
istediği düzeyde gerçekleştiremediğinden, yok olma tehlikesiyle karşı
karşıya kalacaktır. Türkiye’de ikinci nesilden sonra üçüncü nesille
varlığını sürdüren işletme sayısı oldukça azdır. Bunun nedenlerinden
birisi, belirli büyüklüğe erişmiş firmaların kurumsallaşma açısından
yeterli çalışma yapmamış olmalarındandır.
O halde, kurumsallaşma sıradan bir uğraş veya görev
olmayıp, işletmenin devamlılığını sağlayabilmek için yapılması
zorunlu olan bir düzenlemedir. Kurumsallaşmanın nasıl yapılacağına
ilişkin çeşitli metotlar bulunmakta olup, hangi metot izlenirse izlensin
üst yönetimden başlayarak bütün çalışanları gönüllü bir şekilde
çalışmaların içerisine çekerek, tam katılımcı bir anlayışla ve bir plan
ve süreç kapsamında kurumsallaşmanın gerçekleştirilmesi gerekir.
4
KURUMSALLAŞMA NEDİR? NE DEĞİLDİR?
Kurumsallaşma
çalışmaları
bir
süreç
kapsamında
sürdürülürken mutlaka hedefleri ve metotları net bir biçimde
tanımlanmış, çıktıları nitelik ve nicelik açısından ölçülebilen, gerekli
tüm kaynakların elde edilebilir olmasına özen gösterilen ve hangi
zamanda nelerin yapılacağının planlandığı bir yapı içerisinde uygun
bir “kurumsallaşma yol Haritası”nın ortaya konulması gerekmektedir.
Kurumsallaşma sürecinde; kurum ve kuruma ruh kazandıran
hayat veren birey (çalışan) birbirini tamamlayan iki önemli parçadır.
Bireylerin düşünce ve davranışlarını doğuran kendilerine özgü
bağımsız davranabilme ve kendi seçimlerini yapabilme kapasiteleri
ile bunları sınırlayan sosyal sınıf, din, cinsiyet, etnik köken, gelenek
görenekler vb ise kurumsallaşmanın en önemli etmenleridir.
Kurumsal anlamda, büyük şirketlerde çalışan bireyler kurumsal
değer ve ilkelere uyarak sosyalleşebilirler. Böylece, bu değer ve
ilkelerde kurumsallaşabilirler. Destekleyici yapı ve rutinler
organizasyon dışında yaşanan değişime karşı tepkiyi azaltacak
kişisel karar verme ve neden arama dürtülerini kısıtlayarak yeni
oluşumlara uyum sürecini hızlandıracaktır. Sosyal yapılanma
kurumsallaşma sürecinin önemli kilometre taşlarından biri olarak
algılanarak dikkate alındığında değişim hızlanacaktır.
Yinelenen eylemler, kazanılan alışkanlıkların topluluk
içerisinde kabul edilip kural niteliği kazanması kurumsallaşmanın
göstergesidir. Bir işletmede çalışanların selamlaşmaları, iletişim
biçimleri, sosyal aktivitelerde bulunmaları ile uygulanan pazarlama,
müşteri ilişkileri, satın alma, terfi yöntemleri sürekli tekrarlanarak
uygulandığından kurumsallaşacaktır. Aile şirketlerinde büyük
patronun çalışanlara yaklaşımı, aile bireylerinin birbirlerine karşı
yaklaşımları “aile anayasası” kurumsallaşabilmektedir. Belirleyici
unsur eylemlerin tekrarlanır olması ile alışkanlık kazandırılmasıdır.
Kurumsallaşarak daha uzun yıllar yaşamak, yaşatmak mümkün
olabilecektir.
5