adli toksikoloji laboratuvarında standardizasyon

Adli Toksikoloji Laboratuvarında Standardizasyon
Dağlıoğlu N, Efeoğlu P, Gülmen MK
DERLEME
REVIEW
ADLİ TOKSİKOLOJİ
LABORATUVARINDA
STANDARDİZASYON
STANDARDIZATION IN
FORENSIC TOXICOLOGY
LABORATORY
Nebile Dağlıoğlu, Pınar Efeoğlu, Mete Korkut Gülmen
Nebile Dağlıoğlu, Pınar Efeoğlu, Mete Korkut Gülmen
Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Adli Tıp Ana Bilim Dalı, Adana, Türkiye
Department of Forensic Medicine, Medical Faculty, Cukurova University, Adana, Turkiye
Alındı: 01.08.2012 / Kabul: 14.02.2013
Received: August 1, 2012 / Accepted: February 14, 2013
Sorumlu Yazar: Pınar Efeoğlu
Çukurova Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Adli Tıp Ana Bilim Dalı 01330 Adana - Türkiye, e-posta: [email protected]
Correspondence to: Pınar Efeoğlu
Çukurova Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Adli Tıp Ana Bilim Dalı 01330 Adana - Türkiye, e-posta: [email protected]
ÖZET
Adli bilimler disiplini içerisinde kalite güvenliği, sonuçların
adalet sisteminde verilen kararı
etkilemesi açısından önemli rol
oynamaktadır. Adli toksikolojik
analizlerde araştırmaların kalitesini güvence altına almak için
Avrupa’da, Amerika’da ve tüm
dünyada tanınan profesyonel
kuruluşlar tarafından standartlar ve kılavuzlar hazırlanmıştır.
başarmada, adli toksikoloji sahasında çalışan laboratuvarlara
yardımcı olacaktır.
Anahtar Kelimeler: standardizasyon, kalite güvencesi/kontrolü, adli toksikoloji laboratuvarı
Key words: standardization, quality assurance/control, forensic
toxicology laboratory
Quality assurance has an important role in forensic science discipline since it influences results
of court. Standards and guidelines
set up to assure quality of investigation in forensic toxicological
analysis by recognized professional bodies in the United States,
Europe and worldwide.
This study is prepared to provide
a viewpoint about existing standards and guidelines for forensic
toxicology laboratory. These guidelines comprise of seven major
chapters; personnel, specimen,
laboratory organization, laboratory analysis procedures, quality
assurance/control and interpretation of results. Suggestions
which take part in guidelines are
not available for every laboratory.
However, these suggestions will
help laboratories which are working in forensic toxicology to achieve future purposes.
Bu çalışma adli toksikoloji laboratuvarı için var olan standartlara ve kılavuzlar hakkında genel
bir bakış açısı sağlamak üzere
hazırlanmıştır. Bu kılavuzlar
personel, numune, laboratuvar organizasyonu, laboratuvar
analiz prosedürleri, kalite güvencesi/kontrolü ve sonuçların
yorumlanması şeklinde 7 ana
bölümü içermektedir. Kılavuzda yer alan öneriler her laboratuvara uygun değildir. Ancak
bu öneriler gelecek hedeflerini
Daglıoglu N, Efeoglu P, Gulmen MK. Standardization in forensic toxicology laboratory.
J For Med 2013;27(2):113-21 doi:10.5505/adlitip.2013.62634
Adli Tıp Dergisi / Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:27, Sayı / No:2
ABSTRACT
113
Daglıoglu N, Efeoglu P, Gulmen MK. Standardization in forensic toxicology laboratory.
J For Med 2013;27(2):113-21 doi:10.5505/adlitip.2013.62634
114
Adli Tıp Dergisi / Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:27, Sayı / No:2
Adli Toksikoloji Laboratuvarında Standardizasyon
GİRİŞ
Adli bilimlerin mahkemeye
katkısındaki değeri laboratuvarlarda yürütülen testlerin
güvenilirliğine ve yorumlarının
geçerliliğine dayanır. Yeni analitik yöntemlerin de hızla gelişmesine paralel olarak adli
bilimlerle ilgilenen ulusal ve
uluslararası tüm enstitülerde adli analitik toksikoloji hızla
gelişmeye başlamıştır. Bundan
önce Avrupa’da sadece birkaç
adli bilimler enstitüsü adli toksikoloğa sahipken 1950 sonları
ile 1960’lar boyunca hemen hemen tüm Avrupa’da adli toksikoloji laboratuvarları kurulmuş
ve bu analizlerin kalitesini kontrol etmek için ilk çabalar yine
Avrupa’da başlamıştır. 1990 yılında Uluslararası Adli Toksikologlar Birliği (TIAFT) konferansında Avustralyalı Kimyager
De Zeeuw analitik toksikolojide
kalite güvenliği ve performansı
konularını yansıtarak kalitatif
analizlere nasıl yaklaşılması gerektiği ile ilgili konuları gündeme getirmiştir (1). Bu tarihten
itibaren adli toksikoloji alanına
daha gerçekçi ve uygulamalı olabilen bütünleyici pek çok
kılavuz ve standart, ulusal ve
uluslararası
organizasyonlar
tarafından yayımlanmıştır. Tablo 1’de çeşitli organizasyonların
listesi ve yayınladıkları klavuzlar
verilmiştir.
Adli Toksikologlar Birliği (TIAFT)
ve Amerikan Adli Bilimler Akademisi (AAFS) tarafından yayınlanan kitapçık adli toksikolojinin
uygulamaları için bütünleyici bir
kılavuzdur. Madde bağımlılığı
Dağlıoğlu N, Efeoğlu P, Gülmen MK
Tablo 1: Adli toksikoloji uygulamaları için bazı organizasyonlar
tarafından yayımlanan kılavuzlar
Kılavuz
Organizasyon
United Nations Office drug control and crime
prevention
UN-ODCCPa
Forensic toxicology laboratory
SOFT/AAFSb
Toxicological analysis
TIAFTc
Toxicological analysis in the context of determining brain death
GTFChd
Workplace drug testing programme
SAMSHAe
Gas chromatography/mass spectrometry
confirmation of drugs blood and urine testing
CLSIf
Drugs of abuse testing guidelines
AGSAg
European Laboratory Guidelines for Legally
Defensible Workplace Drug Testing
EWDTSh
konularla ilgilenir. Bir laboratuvarın kalite sistemi içerisinde
yer alabilmesi için organizasyonel bir plana ve yapıya sahip
olması gerekir. Bu plan ve yapı;
laboratuvarın fiziki durumunu,
amacını, tüm çalışanların görev ve sorumluluklarını, enstrümantal cihazları, kullanılan
kimyasalların hazırlanmasından
etiketlenip saklanmasına kadarki aşamaları, yöntem validasyonunu, kalite planı ve risk değerlendirmesini ve ayrıca güvenliği
içermektedir (3). Aynı zamanda
cihaz kalibrasyonu, uygulanan
testin yeterliliği ve laboratuvar
genel ihtiyaçları EN ISO/CEI
17025:2005 Avrupa standardı
akreditasyon çalışması içerisinde yer almaktadır.
Forensic Science
c The International Association of Forensic Toxicologist
d German Toxicological and Forensic Chemistry
e Substance Abuse and Mental Health Services Administration
f Clinical and Laboratory Standards Institute
g Swiss Working Group for Drugs of Abuse Testing Guidelines
h European Working Defensible Drug Testing
ve akıl sağlığı servisi (SAMHSA)
kitapçığı ise kıyaslanabilir genel
yapısal plana sahiptir. Birleşmiş Milletler Narkotik İlaçlar
Birimi (UN-ODCCP) ilaç analizlerinde maddelerin analitik görünüşlerini belirlemede gerekli
ihtiyaçları ortaya koymaktadır.
Birkaç analit, basit donanım ve
yetenekli elemanlarla ilgili konularla ilgilenmektedir. Aynı
zamanda saç, ter ve salya gibi
biyolojik materyallerin analizine
de değinmektedir. Adli amaçlı
Adli Tıp Dergisi / Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:27, Sayı / No:2
115
alkol analizlerinde ise Alman kitapçığı (GTFCh) kullanılabilmektedir (2).
Akreditasyon prosesi periyodik
olarak yürütülen ve kendi bünyesinde iyileştirmeler yapan
öz-değerlendirme
işlemidir.
Laboratuvar denetimi ve akreditasyon seçenekleri arasında
işleyiş ve yöntemsel farklılıklar
olmasına rağmen laboratuvar
hizmetlerinin değerlendirilmesi
pek çok alanı kapsayan temel
Personel
Adli toksikoloji laboratuvarı
idari ve yönetimsel, eğitimsel,
kurumsal ve profesyonel sorumlulukları için uygun eğitim
almış ve tecrübe sahibi olan bir
kişi tarafından idare edilmelidir.
Laboratuvar müdürlüğü için Fen
bilimlerinde doktora derecesi
ve en az üç yıl adli toksikolojide
tüm gün laboratuvar çalışması
veya Fen bilimlerinde master
derecesi ve en az beş yıl tüm
gün laboratuvar tecrübesi ya
da Fen bilimleri mezunu olup,
en az 7 yıl tüm gün laboratuvar
çalışması koşulları aranmalıdır.
Laboratuvarda çalışacak olan
diğer personellerin sayısı ve
türü laboratuvarın amacına ve
büyüklüğüne göre değişir.
Laboratuvar müdürü aynı za-
manda laboratuvar personelinin
yeterli şekilde eğitilmesi ve tecrübelendirilmesinden sorumlu
olmalıdır. Personelin yeteneklerini ve çalışma performansını
personel performans testleriyle
takip etmelidir. Geçerli olan yeni
analitik yöntemler için bir prosedür ve uygun işleyişi sağlayacak bir kalite kontrol programı
hazırlamalıdır (4,5).
Standart İşletme
Metodları
Laboratuvar; güncel uygulama
ve testleri yapan, tüm elemanlara uygun olan eksiksiz bir
standart işletme metot kılavuzuna sahip olmalıdır. Bu kılavuz;
numune alma, transfer etme ve
koruma zinciri, kalite güvence ve
kontrol, analiz, veriyi gözden geçirme ve rapor etme gibi ayrıntılı tanımları içermelidir. Her ne
zaman bu kılavuz değiştirilirse
veya ilk kullanım konumuna getirilirse yeniden gözden geçirilip
tarih ve imza atılmalıdır. Standart işletme metodu; uygulanan
her analitik yöntemin teorisi ve
prensibini, reaktif, kalibratör
ve kontrollerin hazırlanması ile
ilgili talimatları, güvenliği sağlamadaki gereklilikleri, kalitatif
veya kantitatif sonuçların kabul
veya reddedilmesindeki validasyon kriterlerini içermelidir. Ayrıca, analitik çalışmaları yapan
ve örnekleri hazırlayan kişilerin
adını ve imzalarını atacağı bir
defter tutulmalı ve eski defterler arşiv bölümünde saklanmalıdır (4,6).
Numune toplama
ve etiketleme
Toksikolojik analiz için uygun
numunenin seçimi, toplanması
Tablo 2: SOFT tarafından önerilen numune miktarları
Postmortem Analiz
Antemortem Analiz
Beyin
50 g
Kan
15 ml
Karaciğer
50 g
İdrar
30 ml
Böbrek
50 g
Tükürük, salya
1 ml
Kardiyak kan
25 ml
Periferik kan
10 ml
Safra
Tümü
kullanılabilir
İdrar
Tümü
kullanılabilir
Mide içeriği
Tümü
kullanılabilir
116
Adli Tıp Dergisi / Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:27, Sayı / No:2
Adli Toksikoloji Laboratuvarında Standardizasyon
ve teslimi önemlidir. Toksikolojik değerlendirmede ihtiyaç
duyulan doku örnekleri ve vücut
sıvılarının minimum miktarı belirlenmelidir. Toplanan örneğin
miktarı tekrar gerekebilir düşüncesi ile yeterli miktarda olmalıdır. Tablo 2’de antemortem
ve postmortem çalışmalarda
önerilen numune miktarları yer
almaktadır (4).
Olay yerinden laboratuvara gelen örnek için transfer ve koruma zinciri formu hazırlanmalı
ve laboratuvar istem formuna
eklenmelidir. Taşımada zarar,
kontaminasyon ve bozunma
olasılığını en aza indirmek için
numune doğru bir şekilde saklanmalı ve taşınmalıdır. Taşıma
kutuları sadece güvenlik alanlarında açılmalıdır. Güvenlik alanı
yetkisiz kişilerin giremeyeceği
yer olarak tanımlanır. Numune
kayıt makbuzunun basılı kopyası
sürekli olarak muhafaza edil-
melidir. Bu kayıt elde yazılmış
veya bilgisayarda oluşturulmuş
olabilir. Her örnek kutusunun
bütünlüğü, doğruluğu kontrol
edilip farklılıklar kayıt edilmelidir (4,5).
Güvenlik ve Koruma
Zinciri
Adli toksikoloji laboratuvarına
giriş sınırlandırılmış olmalıdır. Laboratuvar müdürü belirli
alanlara girebilmeleri için personele belge ve yetki vermelidir.
Yetkilendirilmemiş
personele
eşlik edilmeli ve ziyaretin amacı, tarihi ve zamanı kayıt edilip
laboratuvar giriş ve çıkışta günlük deftere imza attırılmalıdır.
Numune; şüphelinin ismi, vaka
numarası, örnek tipi (kan, idrar,
saç vb.), tarih ve örneği alan kişinin kimliği ile etiketlenmelidir.
Örnek güvenliğini korumak için
Dağlıoğlu N, Efeoğlu P, Gülmen MK
laboratuvarların ayrı bir ulaşım
alanına sahip olması tavsiye
edilmektedir. Bu alanda örnek
alınır, geliş sayıları verilir, 24
saatlik numuneden alınan örnek dondurucuda saklanır. Eğer
çoklu örnek içeriyorsa bir grup
formu hazırlanır. Örnekler analiz edildikten sonra bir standart
işletme prosedürü hazırlanmalıdır (4).
Analitik Prosedür
Laboratuvara gelen idrar örneğinin seyreltilip seyreltilmediğini ya da sahte olup olmadığını
tanımlamak amacıyla idrar geçerlilik testi uygulanmaktadır.
Bu testteki belirleyici parametreler kreatinin, pH ve spesifik
yoğunluktur. Tablo 3 idrar geçerlilik parametrelerinin kabul değerlerini göstermektedir
(7,8).
Tablo 3: AGSA, EWDTS ve SAMSHA tarafından önerilen idrar geçerlilik kriterleri
Araştırma (Ön izleme)
Testleri
Ön izleme testleri; negatif örnekleri elimine etmek, pozitif
örnekleri ise tanımlamak için
kullanılan immunoassay test
tekniğidir. İmmunoassay testler
maddelerin olası kullanımının
hızlı bir şekilde tespitini içerir.
Laboratuvara alınan idrar örneğine genellikle amfetamin, kokain, opiyat, fensiklidin ve esrar
tayini için ön izleme testi uygulanır. Her bir ilaç sınıfını belirlemede farklı immunoassay kitleri
kullanılmaktadır. İmmunoassay
testler diğer ilaç ve ilaç metabolitleri ile çapraz reaksiyon
gösterebilmektedir. Bu nedenle
yanlış pozitiflik ve yanlış negatiflik gibi sonuçların ortaya çıkması söz konusudur (9). Tablo 4’de
ön izleme testlerindeki cut-off
değerleri yer almaktadır (4,8).
Doğrulayıcı Testler
Bilimsel ve adli ilkenin genel
bir maddesi olarak ilaçların ve
diğer toksik maddelerin teşhisi
farklı bir kimyasal ilkeye dayanan ikinci bir teknik tarafından
doğrulanmış olmalıdır. Kütle
spektrometresiyle eşleşmiş gaz
kromatografi (GC/MS) doğrulayıcı analiz olarak önerilir. Doğru
bir şekilde kullanıldığında hassasiyet ve spesifiklik açısından
daha güvenilir sonuçlar sağlar.
Doğrulayıcı test hedef analit için
ilk testten daha spesifik olmalıdır. Yüksek performanslı sıvı
kromatografi (HPLC) amfetamin
ve sentetik ilaçlar veya bunların metabolitlerinin tespitinde
Tablo 4: Ön izleme testlerindeki idrar cut-off konsantrasyonu
Madde
EWDTS
AGSA µg/L
µg/L
SAMSHA
ng/ml
Amfetamin
300/1000
500
500
Yorum(Yorum)
Analit(Analit)
AGSA
EWDTS
SAMSHA
Cannabis
50
50
50
Dilüe idrar*
Kreatinin
0.4-1.8 mmol/L
0.5-2 mmol/L
2-20 mg/dL
Spesifik ağırlık
1.001-1.003
1.001-1.020
1.001-1.003
Kokain veya metaboliti
Benzoilekgonin
300
300
150
Kreatinin
≤0.4 mmol/L
≤0.5 mmol/L
<2mg/dL
Barbitürat
300
200
-
Spesifik ağırlık
<1.001
Out of range
1.001-1.020
<1.001
Benzodiazepin
100
200
-
Opiyat
300/2000
300
2000
Phencyclidine
-
25
25
Methadone
300
300
-
Methaqualone
300
300
-
LSD
0.5
1
-
İdrar matriksi değil
Karıştırılmış idrar
Nitrit
>500mg/L
>500mg/L
>500mg/L
pH
<3 veya >11
<3 veya >11
<3 veya >11
Diğer
Ekzojen veya
endojen maddeler
bulunmuş
*verilen referans değerleri bu aralığın dışında ise idrar dilüedir.
Adli Tıp Dergisi / Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:27, Sayı / No:2
117
Ekzojen veya
endojen maddeler
bulunmuş
118
türevlendirme işlemi gerektirmediği ve daha hassas olduğu
için GC/MS’e iyi bir alternatiftir.
Doğrulama testlerinde immunoassay analizi doğrulamak için
ikinci bir immunoassay sisteminin kullanılması kabul edilebilir
değildir. Çünkü cross reaktifi
aynı zamanda ikinci araştırma
için olasıdır. Farklı cross reaktifleri ile ikinci bir immunoassay
analizi ilk araştırmaya ek olarak
kullanılabilir. Bir analiti kimliklendirme için seçilmiş iyon izleme modlu kütle spektrometri
kullanılır (GC/MS-SIM). Kontrol veya kalibratöre uygun olan
iyon oranları için kabul edilebilir
kriter %±20’dir. Tanımlama için
niteleyici iyonlar olarak izotop
ve yaklaşık iyonların kullanımı
geçerli değildir (9).
Kalibrasyon ve
Geçerlilik Metodu
Kalibrasyon bir enstrümanın
performans parametrelerini tanımlamak ve doğrulamak için
kullanılan olmak üzere grupları
hazırlanarak oluşturulur. Farklı
materyallerde mümkün olduğu
kadar uygun matris kalibratörü
kullanılmalıdır. Bir laboratuvar;
uyguladığı immunoassay testlerde kör veya negatif kalibratör
ve bunların standart sapmasının
cut-off değeri ile çakışmayacağını ispatlayabilmelidir. Kromatografik analizler için uygun
internal standart kullanılmalıdır. İnternal standart örnek
içindeki analite olabildiği kadar
benzer kimyasal ve fiziksel özellikte olmalıdır. Spesifite, kesin-
Adli Tıp Dergisi / Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:27, Sayı / No:2
Adli Toksikoloji Laboratuvarında Standardizasyon
lik, doğruluk, tekrarlanabilirlik,
doğrusallık, tespit limiti ve geri
kazanım uygulanan yöntemin
validasyon
parametreleridir.
Doğrusallık en az dört kalibratör kullanılarak saptanmalıdır. Doğrusallık (linerlik) kriteri
olarak korelasyon katsayısı (r)
kullanılmaktadır ve çoğu çalışmada kabul edilebilir korelasyon katsayısı 0,99’dur. Ancak bu
değerin 0,98 olduğu durumlarda olabilir. Diğer bir validasyon
parametresi olan geri kazanım
ilaç, ilaç metabolitleri veya internal standardın yüzdesi olarak tanımlanmaktadır. Analitin
geri kazanımının %100 olması
gerekmez. Fakat ölçütü tutarlı
(tüm konsantrasyonlar ölçülmeli), tekrarlanabilir (%20’den
daha yüksek) ve hassas olmalıdır (4,10).
Kalite Güvenliği ve
Kalite Kontrol
Suç laboratuvarlarında kaliteyi sağlama sadece doğru şeyi
yapmak değil aynı zamanda bu
doğru şeyi gerçekten yapmak
ve bunu kanıtlamak için objektif bilgiye sahip olup olmadığından emin olmaktır. Uluslararası bilimsel komiteler;
tekrarlanabilirliği,
geçerliliği
ve kıyaslanabilirliği olan yayımlanmış araştırma sonuçlarına
gereksinim duyarlar. Örnekler
farklı bir metot veya teknikle
başka bir laboratuvar tarafından
analiz edildiğinde laboratuvarı
kullanan kişi aynı sonuç beklentisi içerisinde olacaktır. Son 20
yıldır validasyon ve kalite kont-
rol çalışmaları önem kazanmıştır. Pek çok ülkede hukuk otoriteleri adli veya klinik tespitlerde
belli örneklerin analizini yapan
laboratuvarlarda uluslararası
standardizasyon organizasyonuna (ISO) göre yeterlilik testlerini
veya akreditasyonu uygulamaya
koymuştur (11).
Standart işletme metotları; suç
veya adli bilimler laboratuvarlarının sonuçları nasıl yorumlayacağı, delilleri nasıl test edeceğini kontrol etmektedir. Kalite
sistemindeki temel ilke “yaptığın şeyi yaz, yazdığın şeyi yap”
ifadesidir. Analitik ilerlemenin
tüm yönlerini içerir. Kalite güvenliğinin adli bilimler disiplini
içerisinde tek bir rolü varsayılır,
o da yanlışı tespit etmek ve uygun iyileştirici yöntemi başlatmaktır (12).
Laboratuvarlarda
kullanılan
standartlar yapılan test için
uygun olmalıdır ve referans
materyalin kimliği ve saflığı laboratuvar tarafından doğrulanmalıdır. Laboratuvar müdürü
kalite kontrol ve yeterlilik testinin sonuçlarını düzenli bir şekilde gözden geçirmelidir (13).
Verilerin Gözden
Geçirilmesi
Sonuçlar rapor edilmeden önce
analitik veri uzman olan bilimsel bir personel tarafından gözden geçirilmelidir. Minimum
koşullarda bu inceleme; koruma zinciri belgelemesi, analitik
verinin geçerliliği ve hesapla-
Adli Tıp Dergisi / Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:27, Sayı / No:2
119
maları (kromatografik pikin sinyal gürültü oranı), kalite kontrol
verisini içermelidir. Bu işlem
yapıldıktan sonra ilgili makama
rapor edilmelidir. Bu raporda
hem nitel hem de nicel sonuçlar
bulunmaktadır. Nitel sonuçlar
pozitif veya bulunmadı olarak
takip edilen testte isimlendirme
yoluyla gösterilmelidir. Nicel
sonuçlar uygun terminoloji kullanılarak belirlenmelidir. Tercih
edilen birimler; sıvılar ve dokular için mg/L, mg/kg’dır. Diğer
birimler ise mg/dL, mg/100g
olarak kullanılır (4).
Dağlıoğlu N, Efeoğlu P, Gülmen MK
lar) yükselen beklentileri, artan
iletişim ve bilinçlenme, hasta
hakları ve tüketiciyi koruma hareketleri, maliyet baskıları, özel
sigortalar, adalet reformları,
teknolojik ve bilimsel ilerlemeler, rekabette artış potansiyeli
kalite standartlarının benimsenmesini zorunlu hale getirmiştir.
Ülkemizde sadece şimdilik klinik laboratuvarlarda akreditasyon istenirken yakın gelecekte
Adli Toksikoloji laboratuvarlarında da standardizasyon zorunlu hale gelecektir.
Kayıtların
Tutulması
Kayıtlar en az beş yıl muhafaza
edilmelidir. Bunların içerisinde
raporun bir kaydı, istek ve koruma formu, laboratuvar verisi,
kalite kontrol ve uzmanlık test
kayıtları olmalıdır. Aynı zamanda CD, DVD gibi ortama uygun
aygıtlarla elektronik veri dosyaları arşivi yapılması için uğraşılmalıdır.
NOT: Bu çalışma “4. Mediterranean Academy of Forensic Science Meeting, Antalya, Turkey,
Ekim14-18,2009”da poster bildirisi olarak sunulmuştur.
SONUÇ
Toksikoloji laboratuvarlarındaki
farklılıklar göz önünde bulundurulduğunda özel prosedürler
ve prosesler gerekecektir. Adli
toksikoloji
laboratuvarlarında
yapılan analizlerin yeterliliği ve
geçerliliği için laboratuvarların
akredite olması gerekmektedir.
Adli bilimlerde hizmet alanının
(adalet mekanizması, yurttaş-
120
Adli Tıp Dergisi / Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:27, Sayı / No:2
Adli Toksikoloji Laboratuvarında Standardizasyon
KAYNAKLAR
1. Battista HJ, Meyer LV, Wehinger G.
10. United Nations Office on Drugs and
Quality assurance in forensic toxicological
Crime (UNODC). Guidance for testing of il-
analysis. Accred Qual Assur 1996;1:201-6.
licit drugs in seized materials and biological specimens: validation and verification
2. Penders J, Verstraete A. Laboratory
of analytical methods. New York, 2009:5-
guidelines and standards in clinical and
38.
forensic toxicology. Accred Qual Assur
2006;11:284-90.
11. Wille SMR, Peters FT, Fazio VD, Samyn
N. Practical aspects concerning validation
3. Berte LM. Laboratory quality manage-
and quality control for forensic and clinical
ment: a roadmap. Clin Lab Med 2007;27:
bioanalytical quantative methods. Accred
771-90.
Qual Assur 2011;16:279-92.
4. SOFT/AAFS Forensic Laboratory Guide-
12. Mozayani A, Noziglia C. The Forensic
lines. Forensic Toxicology Laboratory
Laboratory Handbook Procedures and
Guidelines. 2006 Version.
Practice. Second Edition, Humana Pres,
2011:335-55.
5. Cooper GAA, Paterson S, Osselton MD.
The United Kingdom and Ireland Asso-
13. Bissell MG. Regulatory issues in ac-
ciation of Forensic Toxicologists. Forensic
creditation of toxicology laboratories. Clin
toxicology
Lab Med 2012;32:525-42.
laboratory
guidelines(2010).
Science and Justice 2010;50:166-76
6. Li H, Adeli K. Laboratory quality regulations and accreditation standards in Canada. Clinical Biochemistry 2009;42:249-55.
7. Substance Abuse and Mental Health
Services Administration (SAMSHA): Division of Workplace Programs. Mandatory guidelines for federal workplace drug
testing programs. Specimen Validity Testing, 2005.
8. AGSA. Drugs of Abuse Testing Guidelines, 2006.
9. Substance Abuse and Mental Health
Services Administration (SAMSHA): Division of Workplace Programs. Mandatory guidelines for federal workplace
drug testing programs. Analytical Testing
methods, 2010.
Adli Tıp Dergisi / Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:27, Sayı / No:2
121
Adli Tıp Dergisi / Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:27, Sayı / No:2