çözüm - İsmmmo

MALİ
ÇÖZÜM
İŞVERENLERİN İŞSİZLİK SİGORTASI İLE İLGİLİ
YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE BU YÜKÜMLÜLÜKLERİ YERİNE
GETİRMEDİKLERİ TAKDİRDE KARŞILAŞACAKLARI İDARİ
PARA CEZALARI
Ahmet NACAROĞLU*
1.GİRİŞ
Bir işi olmayan, çalışmak istediği ve iş aradığı halde iş bulamayan kişilere işsiz ekonomide ki bu duruma da işsizlik denilmektedir. İşsizlik sigortası 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununda bir işyerinde çalışırken,
çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, herhangi
bir kasıt ve kusuru olmaksızın işini kaybeden sigortalılara işsiz kalmaları
nedeniyle uğradıkları gelir kaybını belli süre ve ölçüde karşılayan, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren zorunlu sigorta olarak tanımlanmıştır.
İşsizlik Sigortası 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunla 01.06.2000 tarihinde yürürlüğe girmiş, bu tarihten itibaren sigortalılar adına işverenlerden işsizlik sigortası kesilmeye başlanmıştır. İşsizlik primlerinin kesilmesiyle birlikte işverenlere bazı sorumluluklar yüklemektedir. Bu Çalışmamızda işsizlik sigorta primleri ve prim belgelerinden bahsedildikten sonra
sigortalılık hallerinin sona ermesinde işveren yükümlülüklerine değinilip
son olarakta yükümlülüklerin yerine getirilmediği takdirde işverenin karşı
karşıya kalacağı idari para cezaları açıklanacaktır.
2. İŞSİZLİK SİGORTA PRİMLERİ VE PRİM BELGELERİ
İşsizlik sigortası primi, sigortalının 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve
Genel Sağlık Sigortası Kanununun 80 ve 82 nci maddelerinde belirtilen
prime esas aylık brüt kazançlarından % 1 sigortalı, % 2 işveren ve %1 Devlet payı olarak diğer sigorta primleriyle birlikte Sosyal Güvenlik Kurumu
tarafından alınır. İsteğe bağlı sigortalılardan işsizlik sigortası primini ödeyenlerden ise % 1 sigortalı ve % 2 işveren payı alınıp devlet payı alınmaz.
İşsizlik sigortası primleri her ay düzenli olarak Sosyal Güvenlik Kuru* Sosyal Güvenlik Denetmeni
EYLÜL - EKİM 2012
303
MALİ
ÇÖZÜM
muna bildirilmesi gerekmektedir. Ancak işsizlik sigortası ile ilgili olarak
Sosyal Güvenlik Kurumuna ayrı prim belgesi verilmez. Sigortalılar adına
her ayın belli günlerinde Sosyal Güvenlik Kurumuna verilen Aylık Prim ve
Hizmet Belgeleri işsizlik sigortası primlerini de kapsar. Dolayısıyla işsizlik
sigortası primleri de diğer sigorta primleri(Kısa Vadeli Sigorta Primleri,
Uzun Vadeli Sigorta Primleri, Genel Sağlık Sigorta Primleri) gibi Sosyal
Güvenlik Kurumuna ödenmesiyle ilgili usul ve esaslara tabidir. İşverende
işsizlik sigortasının işçi ve işveren payının ödenmesi konusunda Sosyal
Güvenlik Kurumuna karşı sorumludur.
3. İŞÇİNİN SİGORTALILIK DURUMUNUN SONA ERMESİ
4447 sayılı kanunun 51. maddesinde Bu Kanun uyarınca sigortalı sayılanlardan hizmet akitleri aşağıda belirtilen hallerden birisine dayalı olarak
sona erenler, Kuruma süresi içinde şahsen başvurarak yeni bir iş almaya
hazır olduklarını kaydettirmeleri ve bu Kanunda yer alan prim ödeme koşullarını sağlamış olmaları kaydıyla işsizlik ödeneği almaya hak kazanırlar.
a) 25/8/1971 tarihli ve 1475 sayılı İş Kanununun 13 üncü maddesi veya
20/4/1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanununun 16 ncı maddesi yada
13/6/1952 tarihli ve 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 6 ncı maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen bildirim önellerine uygun olarak hizmet
akdi işveren tarafından sona erdirilmiş olmak,
b) Hizmet akdi, süresi belli olsun veya olmasın sürenin bitiminden önce
veya bildirim önelini beklemeksizin 1475 sayılı İş Kanununun 16 ncı maddesinin (I), (II) ve (III) numaralı bentlerine veya 854 sayılı Deniz İş Kanununun 14 üncü maddesinin (II) ve (III) numaralı bentlerine veya 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin
Tanzimi Hakkında Kanunun 7 nci maddesi ile 11 inci maddesinin birinci
fıkrasına göre sigortalı tarafından feshedilmiş olmak,
c) Hizmet akdi, süresi belli olsun veya olmasın süresinin bitiminden
önce veya bildirim önelini beklemeksizin 1475 sayılı İş Kanununun 17 nci
maddesinin (I) ve (III) numaralı bentlerine veya 854 sayılı Deniz İş Kanununun 14 üncü maddesinin (III) numaralı bendine veya 5953 sayılı Basın
Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi
304
EYLÜL - EKİM 2012
MALİ
ÇÖZÜM
Hakkında Kanunun 12 inci maddesinin birinci fıkrasına göre işveren tarafından feshedilmiş olmak,
d) Hizmet akdinin belirli süreli olması halinde, bu sürenin bitimi nedeniyle işsiz kalmak, 854 sayılı Deniz İş Kanununun 7 nci maddesinin (II)
numaralı bendinde belirtilen hizmet akdinin belirli bir sefer için yapılmış
olması nedeniyle sefer sonunda işsiz kalmak,
e) İşyerinin el değiştirmesi veya başkasına geçmesi, kapanması veya
kapatılması, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedenleriyle işten çıkarılmış olmak, 854 sayılı Deniz İş Kanununun 14 üncü maddesinin (IV)
numaralı bendindeki nedenlerle işsiz kalmak,
f) 24/11/1994 tarihli ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 21 inci maddesi kapsamında işsiz kalmak,
g) Yukarıdaki bentlerde belirtilen iş kanunları kapsamına girmeyen sigortalılardan hizmet akitleri, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu ile 2822 sayılı
Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında yapılmış olan
toplu iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmesi bulunmayan hallerde Borçlar Kanunu hükümleri doğrultusunda (a), (b), (c), (d) ve (e) bentlerindeki
hükümlere paralel olarak sona ermiş olmak.
Ancak, işsizlik ödeneğine hak kazanabilmek için hizmet akdinin başvuru sırasında grev, lokavt veya kanundan doğan ödevler nedeniyle askıya alınmamış olması gerekmektedir.’’ denilmektedir. İşverende bu madde
kapsamında işten çıkan sigortalının İşten Ayrılış Bildirgesini Sosyal Güvenlik Kurumuna yasal süresinde vermek zorundadır. 5510 sayılı yasanın
9. Maddesine istinaden verilen İşten ayrılış bildirgesi Türkiye İş Kurumuna verilmiş sayılmaktadır.
Ayrıca işçinin sigortalılık durumunun sona ermesi halinde o ana kadar
işçiden ve işverenden kesilen işsizlik sigortası primleri iade edilmez.
4.İŞSİZLİK SİGORTASI UYGULAMASINDA İDARİ PARA
CEZALARI
4447 sayılı Kanunun idari para cezalarını düzenleyen 54 üncü maddesinde ’’Kurumca dayanağı belirtilmek suretiyle;
EYLÜL - EKİM 2012
305
MALİ
ÇÖZÜM
a) İşsizlik sigortasına ilişkin yükümlülükleri nedeniyle sigortalıların
ücretlerinden indirim veya kesinti yapan işverenlere her bir sigortalı için
beşyüz Türk Lirası ,(2012 yılı için 679 TL)
b) 48 inci maddede öngörülen işten ayrılma bildirgesini Kuruma vermeyen işverenlere her bir fiil için ayrı ayrı bin Türk Lirası,
idarî para cezası verilir.’’ Hükmü belirtilmiştir.
İşveren 4447 sayılı kanunun 51. Maddesi dışında başka bir sebepten (
Örneğin: Ölüm, İstifa, Emeklilik, İşçinin Kusuru Sebebiyle İşten Çıkarma)
hizmet akdi sona eren sigortalı için İşten Ayrılış Bildirgesi düzenlenmek
zorunda değildir. Düzenlemek zorunda olmadığı bir belge için işverene
idari para cezası uygulanamaz.
Aynı maddenin (b) bendi uyarınca da 48 inci maddede öngörülen işten
ayrılma bildirgesini Kuruma vermeyen işverenlere de her bir fiil için ayrı
ayrı idari para cezası uygulanıyor idi, ancak 5838 Bazı Kanunlarda Değişik
Yapılması Hakkındaki Kanunla 5510 sayılı kanuna eklenen ek-1 madde
ile 01.08.2009 tarihinden itibaren sadece Sosyal Güvenlik Kurumuna İşten
Ayrılma Bildirgesi verildiğinden, söz konusu belgenin verilmemesi halinde 5510 sayılı Kanunun 102 inci maddesi (j) bendi gereğince, Sosyal Güvenlik Kurumunca her bir sigortalı için asgari ücretin onda biri tutarında
idari para cezası uygulanır.
Bu kanundan dolayı oluşacak idari para cezalarının itirazlarını Sosyal
Güvenlik Kurumu tarafından uygulananları adı geçen kuruma diğer idari
para cezalarını Türkiye İş Kurumuna bulunabilirler. İdarî para cezalarına
karşı mahkemeye yapılacak itiraza ilişkin hüküm 4447 sayılı İşsizlik Kanundan kaldırılmış olmasından dolayı 5326 sayılı Kabahatler Kanunu hükümleri uygulanacaktır.
5. SONUÇ
İşsizlik sigortası primlerinin toplanmasından, sigortalı ve işyeri bazında
kayıtların tutulmasından, toplanan primler ile uygulanacak gecikme cezası
ile gecikme zammının fona aktarılmasından, teminat ve hak edişlerin prim
borcuna karşılık tutulmasından, yersiz olarak alınan primlerin iadesinden
Sosyal Güvenlik Kurumu görevli, yetkili ve sorumludur. İşverenin diğer
sigorta kollarından (Kısa Vadeli Sigorta Primleri, Uzun Vadeli Sigorta
306
EYLÜL - EKİM 2012
MALİ
ÇÖZÜM
Primleri, Genel Sağlık Sigorta Primleri) dolayı Sosyal Güvenlik Kurumuna karşı sorumlu olması işsizlik sigortası ile ilgili yükümlülüklerinde işverene kolaylık sağlamaktadır.
İşsizlik sigortası Devlet tarafından sosyal devlet anlayışı çerçevesin
de işsiz kalan kişilerin maddi ve manevi kayıpları en aza indirgemek için
oluşturulmuştur. İşsizlik sigortasının maddi destek boyutu yanında meslek
geliştirme, edindirme ve yetiştirme gibi sosyal boyutu da vardır. İşsizlik
sigortası tarafından finanse edilen meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme kursları ülkemizde ki kalifiye eleman ihtiyacına da az da olsa bir çaredir. Bu yüzden Türkiye’de kalifiye eleman eksikliği çekildiği şu dönemlerde işverenlerin işsizlik sigortası ile ilgili yükümlülükleri yerine getirerek
hem kendilerine hem de ülkemizde yarar sağlayacaklardır.
KAYNAKÇA
T.C. yasalar (08.09.1999). 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (23810 sayılı).
T.C. yasalar(16.06.2006). 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (26200 sayılı).
T.C. yasalar (28.02.2009). 5838 Bazı Kanunlarda Değişik Yapılması
Hakkındaki Kanun. Ankara : Resmi Gazete (27155 sayılı).
T.C. yasalar (31.03.2005). 5326 sayılı Kabahatler Kanunu. Ankara :
Resmi Gazete (25772 sayılı).
EYLÜL - EKİM 2012
307
308