EĞİTİM BİLİMLERİ MERKEZİ www.izmirkpsskursu.net 0 232 445 21 25

Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
EĞİTİM BİLİMLERİ MERKEZİ
www.izmirkpsskursu.net
0 232 445 21 25
1
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
EDĠTÖR
Ahmet Nafiz DEMĠR
HAZIRLAYAN
Komisyon
2
EBİMKPSS
KPSSKurslarının
Kurslarınınöğretmen
öğretmenadaylara
adaylaraarmağanıdır.
armağanıdır.
EBİM
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
GENEL YAYIN YÖNETMENĠ-EDĠTÖR
Ahmet Nafiz DEMĠR
HAZIRLAYAN
Komisyon
DĠZGĠ
Ebim Dizgi Servisi
Makbule ERDOĞAN
Yağmur ÇAPACI
Deniz Can DEMĠR
BASKI
EN/SA Ofset
0 232 446 18 33
Çankaya – ĠZMĠR
Tel: 0 232 445 21 25
Faks: 0 232 445 21 27
www.ebimegitim.com
© 2012 ebim
Bu kitabın her türlü yayın hakkı,
Ebim Basın Yayın DanıĢmanlık
Özel Eğitim Hiz. San. ve Tic. Ltd. ġti‟ne
aittir. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri
Kanunu hükümleri gereğince; yayıncının izni
olmaksızın bu kitabın tamamı veya bir kısmı
elektronik ortam dahil kopya edilemez,
çoğaltılamaz ve kitaptan alıntı yapılamaz.
3
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
1. Bölüm. SÖZCÜĞÜN ANLAMI
SÖZCÜĞÜN ANLAMI
SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLĠKLERĠ
DĠL
Dil; düĢünce, duygu ve istekleri bir baĢkasına aktarmak için kullanılan bir araçtır. Dil olmadan düĢüncelerimizi aktaramayız. Öyleyse düĢünce ile dil arasında çok sıkı bir bağ vardır. Yani dil, insanı insan
1. Temel Anlam: Sözcüğün oluĢumunda karĢıla-
yapan bir özelliktir.
dığı ilk ve asıl kavramdır.
Sözcükler ise birer kavram karĢılığıdır. Ancak;
Bu anlam sözlüklerde 1 rakamı ile gösterilir.
çiçek, güzel, geldi, hasta gibi sözcükler birer kavram
karĢılarken; gibi, ve, ise, kadar, üzere… gibi sözcük-
Ağacın gölgesinde dinleniyor.
ler bir kavramı karĢılamaz. Bu sözcükler cümlede
cümlesinde sözcükler temel anlamıyla kullanılmıĢtır.
üstlendiği göreve göre anlam kazanır.
Sözcükler tek baĢına düĢünceyi aktarmaya yet-
Ağzında lokma varken konuĢma.
Bir bardak su içince kendine geldi.
mez.
Kardeş, oda, uyumak sözcükleri birer kavramı kar-
Çocuk yatak odasında ağlıyordu.
Ģılamakla birlikte ancak anlam iliĢkileriyle iliĢkilendirilirse bir düĢünce aktarabilir. Bu da çekim ekleriyle
Bu cümlelerde altı çizili sözcükler temel anlamıyla
olur.
kullanılmıĢtır.
KardeĢim odada uyuyor.
Soru:
AĢağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden han-
Sözcüklerin tek baĢına düĢündürdükleri kavram
gisi temel anlamıyla kullanılmıĢtır?
ile cümlede karĢıladıkları kavram farklı olabilir. Yani
sözcüğün anlamını cümleye göre düĢünmekteyiz.
A)
Ġzlediğin filmi beğendin mi?
B)
KardeĢim lisede okuyor.
Çalılar bacağını yırtmıĢ.
C) Köyümüz bir dağın eteğinde kurulmuĢtu.
Sinirinden gömleğimi yırtmıĢ.
D) Bu iĢe ağırlığını koymalısın.
Bugün de iĢten yırttın.
E)
Elindeki mendille terini sildi.
(Yanıt: E.)
Bu cümlelerde ―yırtmak‖ sözcüğü farklı kavramları
karĢılamaktadır.
2. Gerçek Anlam: Sözcüğün herkes tarafından
bilinen en yaygın anlamıdır. Gerçek anlam, sözcü-
Buradan Ģu sonuca varabiliriz:
ğün temel anlamla birlikte yan anlamını da kapsaya-
Sözcükler bir kavramı karĢılar. Kavram ise o sözcü-
bilir.
ğün zihinde oluĢturduğu tasarım (görüntü) ve çağrı-
Çok renkli bir kiĢiliğe sahip.
Mecaz
Ģımdan oluĢur.
Renkli giysiler sana çok yakıĢıyor.
Not: Zihnimizde tasarım oluĢturan sözcükler so-
Gerçek
mut; tasarım oluĢturmayanlar soyut sözcüklerdir.
Evin perdelerini ütülüyordu.
Ancak somut olduğu halde tasarım yaratmayan söz-
Gerçek
Yeter artık kafamı ütülediğin
cüklerde vardır: Hız, ışık, ses… gibi.
Mecaz
4
EBİMKPSS
KPSSKurslarının
Kurslarınınöğretmen
öğretmenadaylara
adaylaraarmağanıdır.
armağanıdır.
EBİM
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
Mecaz Anlam: Bir sözcüğün herhangi bir
3.
ilgiden dolayı gerçek anlamından tamamen sıyrılıp
SÖZCÜĞÜN YAN ANLAM KAZANMASI
baĢka bir sözcüğün yerine kullanılmasıdır. Ancak,
sözcüğün gerçek anlamıyla mecaz anlamı arasında
1. Benzetme: Bir kavramın özelliğini baĢka kav-
biçim ve anlamca bir ilgi kurulabilir.
ramlardan yararlanarak ortaya koymaktır. Ya da a-
Mecaz anlam, çoğu zaman somut anlamlı bir söz-
ralarında benzerlik ilgisi bulunan iki kavramdan birini
cüğün soyut yan anlam kazanması Ģeklinde olur.
(güçsüz olanı) ötekine (güçlü olana) benzetmektir.
Ayrıntılı bir benzetmede dört öğe bulunur: ben-
Boğaz:
zeyen, benzetilen, benzetme yönü, benzetme edatı.
Boğazım ağrıyor. (temel)
ġiĢenin boğazı çatlamıĢ. (yan)
Bugün senin cennet kadar güzel vatanın var.
benzetilen b.edatı b.yönü benzetilen
Boğazına çok düĢkün. (mecaz)
Ġğne:
Bu öğelerden benzetilen ve benzeyen temel öğe-
DikiĢ sırasında iğne eline battı. (temel)
lerdir.
Ona bir kravat iğnesi aldım. (yan)
Ancak bir benzetme için bu dört öğenin bulun-
Bu iğneler bana mı? (mecaz)
ması gerekmez.
Cennet gibi güzel vatan
(ayrıntılı benzetme)
Burun:
Burun ameliyatı olmuĢ. (temel)
Vatanımız cennet gibidir.
(kısaltılmıĢ benzetme)
Ayakkabının burnu açılmıĢ. (yan)
Her Ģeye burun kıvırır. (mecaz)
Vatanımız güzellikte cennettir.
(pekiĢtirilmiĢ benzetme)
4. Terim Anlam: Sözcüklerin bilim, sanat, meslek, spor, felsefe… gibi alanlarla ilgili kavramları kar-
Cennet vatan
(yalın benzetme)
Ģılamasına terim denir.
Not: KarĢılaĢtırılan kavramlar eĢitse benzetme ol-
Sahne (tiyatro)
maz. Bu durumda kavramlar gerçek anlam içerir.
Polinom (matematik)
Ben de senin gibi güzel giyinmeyi seviyorum.
Defans (spor)
NeĢter (tıp)
2. Eğretileme (istiare): Benzetmenin temel öğelerinden yalnızca benzeyenin ya da benzetilenin kul-
Bazı sözcükler hem terim anlamıyla hem de gün-
lanılmasıyla yapılır.
lük yaĢamda kullanılabilir.
Benzetilenin kullanılması (Açık istiare):
Terimler sözcüğün gerçek anlamıdır.
Aslanlarımız bu maçta da coĢtu.
Onun ne tilki olduğunu bilmezsin sen.
Devlet tiyatroları dün perdeleri açtı.
terim (tiyatro)
Benzeyenin kullanılması (Kapalı istiare):
Ġçeri güneĢ girmesin diye perdeyi çektik.
Göl uyandı uykusundan. (insan)
Can kafesten uçar bir gün. (kuĢ)
Cümlenin nesnesini bulamadı.
terim (dilbilim)
3. KiĢileĢtirme: Ġnsanlar için kullanılan bir kavra-
Elindeki nesneleri masaya geliĢigüzel attı.
mın insan dıĢı varlıklar için kullanılmasıdır.
Rüzgâr susmuĢ ses vermiyor nedendir?
Her akĢam coĢkuyla karĢılar odam beni.
Not: KiĢileĢtirmede aynı zamanda kapalı istiare
vardır.
5
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
4. Kinaye: Bir sözün mecaz anlamda kullanılma-
DEYĠM AKTARMASI
sıyla birlikte gerçek anlamını da çağrıĢtıracak biçimde kullanılmasıdır.
Aralarında benzerlik ilgisi bulunan iki kavramdan
birini, öteki kavram için kullanmaktır.
Bu yükü at artık sırtından. (yük/sorun)
Deyim aktarması benzerlik ilgisine dayanmakta-
Onun kapısı herkese açıktır.
dır.
(konukseverlik)
a) Ġnsan organ adlarını, insan dıĢı varlıklar için
Not: Kinayeli anlatımlarda asıl anlam mecazdır.
kullanma:
Tarağın diĢleri kırılmıĢ.
Dağ baĢını duman almıĢ.
AD AKTARMASI (Mecaz-ı mürsel)
Ġki gözlü bir ev kiralamıĢ.
Bardağın ağzı çatlamıĢ.
Bir çeĢit mecazdır. Bir sözcüğün benzetme dü-
Ayakkabının burnu yırtılmıĢ.
Ģünmeden, bir ilgiden dolayı baĢka bir sözcüğün
yerine kullanılmasıdır.
b)
Ġnsanla ilgili durumların insan dıĢı varlıklara
(doğaya) aktarılması:
a) Bir nesnenin dıĢı söylenerek içi anlatılabilir. (Ġç
Esme deli rüzğâr, gönlüm periĢan.
- dıĢ ilgisi)
Beni kör kuyularda merdivensiz bıraktın.
Ġki tabak yedim yine de doymadım.
Yürüyordum ağlıyordu ırmaklar.
Çocuklar kaynayan kazanın baĢına toplan-
Sen gittin odam mahsun kaldı.
mıĢtı.
Doğa bizi davet ediyor.
Ġki gündür çeĢmeler akmıyor.
Yorgun ırmaklar ne zaman dinlenir?
b) Bir nesnenin içi söylenerek dıĢı anlatılır.
Bu örneklerde, aynı zamanda istiare ve kiĢileĢtir-
Dün akĢam bulaĢıkları ben yıkadım.
me vardır.
Sütü buzdolabında bekletmezsen çabuk bo-
d) Doğaya ait özelliklerin insan için kullanılması:
zulur.
Bu ezik kadın daha ne kadar çekecek?
Reçelleri dolaba yerleĢtirdin mi?
Çok sert bir müdürümüz vardı.
Çiğ insanlarla arkadaĢlık etmem.
c) Bir nesnenin parçası söylenip bütünü veya bü-
Onun ne tilki olduğunu bilmezsin sen.
tünü söylenip parçası anlatılabilir.
Aslanlarımız coĢtukça coĢtu.
Ben, onun ayağına gitmem.
e) Duyular arası aktarma:
Vapur Konak‘a gidiyor.
Acı bir çığlıkla uyandık.
d) Bir yer adı veya yön adı söylenerek insanlar an-
Onun o soğuk bakıĢını hiç sevmedim.
latılabilir.
Ortalığı keskin bir koku kapladı.
Ankara yine karıĢtı.
Onun o sıcak gülüĢü içimizi ısıtırdı.
Doğu bu kıĢı da donarak geçirecek.
Mahalle geceyi uykusuz geçirdi.
SOMUTLAġTIRMA
e) Bir eĢyanın adı söylenip, insan anlatılabilir.
Soyut bir kavramla anlatılması gereken bir duru-
Raketler kıyasıya kapıĢtı.
mu, o kavramın yerine geçen somut bir kavramla
Kalemlerin savaĢı hiç bitmiyor.
anlatmaktır.
Eldivenlerimiz iki altın madalya ile döndü.
Bu sözlerinle beni kırdın.
Yasalar çiğnenmek için yapılmaz.
f) Bir olayın sonucu söylenip nedeni anlatılabilir.
Onunla aramız bozuk.
Uçaklar günlerce bu bölgeye ölüm yağdırdı.
Zorluklara göğüs germelisin.
6
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
KAPSAM YÖNÜNDEN SÖZCÜKLER
Not: AnlamdaĢlık cümleye göre değiĢir.
1. Genel Anlamlı Sözcükler:
Fena bir gün geçirdim.
Aralarında ortak özellik bulunan varlıkları topluca
Bu cümlede fena sözcüğünün anlamdaĢı kötü iken;
anlatan sözcüklerdir.
DıĢarıda fena bir yağmur yağıyor.
Ör. ―varlık‖ sözcüğü canlı ve cansız varlıkların tü-
cümlesinde ise fena sözcüğü Ģiddetli anlamındadır.
münü kapsar,
―gül‖ sözcüğü de tüm gül türlerini.
2. KarĢıt Anlamlı Sözcükler
Her canlının yaĢamaya hakkı vardır.
Anlamları birbirinin tersi kavramları karĢılayan
Ülkemiz bitki örtüsü yönünden zengindir.
sözcüklerdir.
Okul insan yaĢamında önemli bir yer tutar.
Ġleri - Geri
Ağaç, doğanın süsüdür.
Uzun - Kısa
AĢağı - Yukarı
2. Özel Anlamlı Sözcükler
Tek bir varlığı anlatan sözcüklerdir.
Not: KarĢıtlık cümleye göre değiĢir;
Bu gömlek sana çok yakıĢmıĢ.
Bugün çok bozuk olduğunu görüyorum.
Gülün yaprağını kopardı.
cümlesinde bozuk sözcüğü neĢeli, Ģen sözcükle-
Ev yanınca sokakta kaldılar.
rinin karĢıtını oluĢtururken;
Evin önündeki ağaç kurumuĢ.
Bu bozuk yolda nasıl gideceğiz.
cümlesinde ise düzgün sözcüğünün karĢıtıdır.
3. Nicel Anlamlı Sözcükler
Ölçülebilen, tartılabilen yani rakamsal ifade edile-
3. EĢ Sesli Sözcükler
bilen sözcüklerdir.
YazılıĢı ve okunuĢu aynı olan sözcüklerdir.
Bu göl çok derin.
KarĢıya geçmek için bir sal yaptık.
Büyük salon, küçük salondan daha kullanıĢlı.
Ġpi iki metre daha aĢağıya sal.
Uzun direğin yanında onu bekliyorum.
Çay, gül, yüz, iç, saz, dil, kaz, kaç, uç, el, yar,
4. Nitel Anlamlı Sözcükler
yaz, kır, al, bez,… gibi sözcükler sesteĢtir.
Varlıkların biçimini, durumunu, rengini bildiren
sözcüklerdir.
Kırmızı kazak sana çok yakıĢmıĢ.
Not: SesteĢ sözcüklerde kavramlar farklıyken
Kötü günler geride kaldı.
genellikle türler de farklıdır.
Onu bu derin düĢünceden kurtardım.
Not: SesteĢ sözcüklerle, çok anlamlı sözcükleri
karıĢtırmamak gerekir.
SÖZCÜKLER ARASI ANLAM ÖZELLĠKLERĠ
Ağacın dalı kırılmıĢ.
1. EĢ Anlamlı Sözcükler
Hangi dalda eğitim görmüĢ.
Ses bakımından farklı olmasına karĢın aynı kav-
Bu kalem artık yazmıyor.
ramı karĢılayan sözcüklerdir.
Dilekçeyi kaleme bıraktım.
Not: Dilin kendi sözcükleri arasında genellikle an-
Bu cümlelerde geçen ―dal ve kalem‖ sözcükleri
lamdaĢlık olmaz. Bu durum daha ziyade farklı di-
farklı kavramları karĢıladığı halde sesteĢ değildir.
llerden dilimize giren sözcüklerle olur. Ancak dilin
Ortak kökler de sesteĢ sayılmaz. (Boya, savaĢ,
kendi sözcükleri arasında yakın anlamlılık söz ko-
barıĢ, güven, eski…gibi)
nusudur.
Dil - Lisan
Boya çok kalitesiz.
Soru - Sual
Bu resmi de sen boya.
Yanıt – Cevap
Bu cümlelerde ―boya‖ sözcükleri ortak köktür.
7
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
ĠKĠLEMELER
Not: Yazımları farklı sözcüklerde sesteĢlik aranAnlatımı daha etkili kılmak için iki ve daha fazla
maz.
Hala - Hâlâ
sözcüğün biçim ve anlamca oluĢturduğu öbeğe iki-
Kar - Kâr
leme denir.
Alem - Âlem
1. Biçim Yönünden Ġkilemeler
a. Aynı sözcüğün yinelenmesiyle oluĢur.
ANLAM GENĠġLEMESĠ
Uzun uzun
Kötü kötü
Bir sözcüğün temel anlamının yanında zamanla
Sıcak sıcak
o kavramla ilgili bütün türleri karĢılar duruma gelmesi. Ödül, dal, yıldız … gibi.
Haberi duyurmak için kapı kapı dolaĢtı.
Üzüm üzüm gözleri vardı.
b. EĢ ve yakın anlamlı sözcüklerle yapılır:
ANLAM DARALMASI
EĢ dost
Bir sözcüğün, kapsadığı anlamların bir bölümünü
Ev bark
zamanla kaybetmesidir.
Ses seda
―Oğul‖ sözcüğü, eskiden kız ve erkek çocukların
tümünü karĢılarken, bugün sadece erkek çocukları
Her yer kir pas içindeydi.
için kullanılmaktadır.
Anadolu‘yu dağ tepe dolaĢtık.
―Erik‖, çekirdekli meyvelerin hepsini, ―davar‖ söz-
Kılığı kıyafeti düzgün biriydi.
cüğü de koyun, keçi, at, inek sürülerini karĢılarken
bu sözcükler bugün bu türlerin sadece birini kar-
c. KarĢıt anlamlı sözcüklerle yapılır.
Ģılamaktadır.
Güle ağlaya
Ġyi kötü
Ġleri geri
DOLAYLAMA
Büyüklü küçüklü ağaçların arasında yürüdü.
Anlatımı güzelleĢtirmek, ilginç kılmak için bir söz-
Benim de elimden iyi kötü bir Ģeyler gelir.
cükle anlatılabilecek bir kavramı birden çok sözcük-
Ġleri geri hareketlerle arabayı, çamurdan çı-
le anlatmaktır.
kardı.
Aslan yerine, ormanlar kralı
Balık yerine, derya kuzusu
d. Biri anlamlı diğeri anlamsız sözcüklerle yapılır.
Pamuk yerine, beyaz altın
Eski püskü
Turizm yerine, bacasız sanayi
Yırtık pırtık
Atatürk yerine, ulu önder
Çarpık çurpuk
Para mara
Kalem malem
SÖZÜN ANLAMI
Yorgun argın eve geldik.
Ġki ve daha fazla sözcüğün oluĢturduğu öbeğe
Ufak tefek boyuyla her Ģeye karıĢıyor.
söz denir. Sözler de cümleye değiĢik anlamlar ka-
Bana para mara değil, mutluluk lazım.
zandırır. Özellikle kalıplaĢmıĢ sözlerin anlamlarını
bilmek gerekir.
Ġkilemeler, deyimler, atasözleri, özlü sözler değiĢik anlam özellikleri taĢır.
8
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
e. Ġkisi de anlamsız sözcüklerle yapılır.
DEYĠMLER
EciĢ bücüĢ
Ivır zıvır
Ġki ve daha fazla sözcüğün oluĢturduğu mecaz
anlamlı kalıplaĢmıĢ sözlerdir.
Abur cubur
Deyimler:
Abuk sabuk sözleri canımı sıktı.
 KalıplaĢmıĢtır. Sözcüklerin yeri değiĢtirilemez.
Aldığım ıvır zıvırlar hiçbir Ģeye yaramadı.
 Sözcüklerin yerine anlamdaĢları kulanılamaz.
 Söyleyeni belli değildir.
f. Yansıma sözcüklerle yapılır.
 Mecaz anlamlı sözlerdir. (Gerçek anlamlı olan-
Zır zır
lar da vardır.)
Takır takır
 Çekimlenebilirler.
ġarıl Ģarıl
Ağzını açmamak
Küt küt atıyor kalbim.
Çok olmak
Yürürken çıkardığı pat pat sesleri sinirime do-
Burnundan kıl aldırmamak
kunuyor.
Anlamlarına Göre Deyimler
a. Deyimler mecaz anlamlıdır.
Not: Ġkilemeler, tek bir sözcüğün iĢlevini taĢır. Ġki
Baltayı taĢa vurmak
sözcüğün arasına noktalama iĢareti konmaz.
Çam devirmek
Kulak kabartmak
2. Anlam Yönünden Ġkilemeler
b. Bazı deyimler gerçek anlamlıdır.
Ġkilemeler cümleye değiĢik anlamlar katar.
Hem suçlu hem güçlü
Adamın çuval çuval parası var. (abartma)
Nerede akĢam orada sabah
Konuyu iyi kötü anlatabildi. (ortalama)
Para ile değil sıra ile
Merdiveni dinlene dinlene çıktı. (yineleme)
Çoğu gitti azı kaldı
Kırlardan renk renk çiçekler topladık. (nitelik)
c. Bazıları kinayeli olur
3. Görevi Yönünden Ġkilemeler
Boynunu bükmek
Ġkilemeler cümlede her türlü görevi üstlenir. Tam-
Eli açık
layan, tamlanan, sıfat, belirteç (edat), özne, yüklem, nesne, dolaylı tümleç, belirteç (edat) tümle-
d. Ġnanç, gelenek ve görenekleri içerir.
ci… gibi.
Ağzından yel alsın
KonuĢmaya baĢlamadan önce uzun uzun dü-
Darısı baĢına
Ģündü. (belirteç)
Nazar değmesin
Konu komĢuya haber bıraktı. (ad-özne)
Onu bunu iĢe karıĢtırma. (adıl-nesne)
KuruluĢları Yönünden Deyimler
Evin geniĢ geniĢ odaları vardı. (sıfat)
a. Sıfat tamlaması biçiminde olur
Of of! Çok sıkılıyorum. (ünlem)
Niyeti bozuk (adam)
Elma elmaydı yanakları. (yüklem)
Ağır baĢlı (çocuk)
Konu komĢunun yardımına koĢardı. (tamla-
Karnı burnunda (kadın)
yan)
Herkesin eĢi dostu vardır. (tamlanan)
b. Belirteç (edat) öbeği oluĢturabilir
Ġki gözü iki çeĢme (ağlamak)
Kırk yılda bir (görüĢmek)
9
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
c. Ad tamlaması biçiminde olabilir
Anlamına Göre
Ayak bağı
 Atasözleri kalıplaĢmıĢ sözlerdir. Kalıplar bo-
Anasının gözü
zulamaz.
Ayağının tozu
 Atasözleri derin anlam yoğunluğu taĢır.
Sinir küpü
 KiĢi ve toplum çıkarlarına saygıyı öğütler.
d. Cümle biçiminde olabilir
a. Atasözlerinde mecaz anlam söz konusudur.
Çiğ yemedim ki karnım ağrısın
Üzüm üzüme baka baka kararır.
Eski çamlar bardak oldu
Ağaç yaĢ iken eğilir
Takke düĢtü kel göründü
Dağ fare doğurdu
b. Bazı atasözleri gerçek anlamlıdır.
Üzümünü ye bağını sorma
Bugünün iĢini yarına bırakma
Dostluk baĢka alıĢveriĢ baĢka
e. Bazı deyimlerin sonunda eylem bulunmaz.
Gün geçer kin geçmez
Sinir küpü
Laf ebesi
c. Kinayeli olabilir
Ağır söz
Balık baĢtan kokar
Boynuz kulağı geçer
Gül dikensiz olmaz
f. Eksiltili olabilir.
Çat kapı
Göz göre göre
d. Bazı atasözlerinde konuya bakıĢ açısında, zıtlık görülebilir.
Not: Deyimleri oluĢturan sözcükler arasına baĢka
Bekarlık sultanlıktır
sözcük girebilir.
Bekarın yakasını bit, parasını it yer
Saçını senin için süpürge etti
Gezen ayağa taĢ değer
Hayata erken atıldı
Çok gezen çok bilir
Ġki dinle bir söyle
Söz gümüĢ ise sükut altındır
ATASÖZLERĠ
e. Kimi atasözleri yanlıĢ öğüt, yanlıĢ düĢünce içeUzun deneyimler ve gözlemler sonucu oluĢmuĢ,
rir; ancak bunların çoğu alay, kızgınlık gibi duygu-
yol gösterici, öğüt verici, çoğu mecaz anlamlı, söy-
ları yansıtır.
leyeni belli olmayan sözlerdir.
Her koyun kendi bacağından asılır
Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar
KuruluĢuna Göre
Gemisini kurtaran kaptan
a. Çift yargılı olabilir.
Gençlikte taĢ taĢı kocalıkta ye aĢı
Not: Atasözleri genel kural niteliği taĢır. Her za-
Üzümünü ye bağını sorma
man her koĢulda, herkes için geçerlidir.
Deyimler özel durumlar için geçerlidir.
b. Eksiltili olanlar vardır.
Arpa samanıyla kömür dumanıyla
Az veren candan çok veren maldan
c. Hem kurallı hem de devrik cümle Ģeklinde olabilir.
Mum dibine ıĢık vermez
Ek tohumun hasını, çekme yiyecek yasını
Atasözleri bütün cümle türlerini kapsar.
10
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
Yanıt: E
GeĢmiĢ yıllarda bu konuyla ilgili sorulan bazı
KPSS soruları
(KPSS – 2007)
4. (I) Ev havalansın diye açtığım pencereyi kapatırken derin bir soluk aldım. (ll) Körfezden bembe-
(KPSS – 2006)
yaz bir gemi geçiyor. (lll) Canım dıĢarı çıkmak iste-
1. AĢağıdaki altı çizili sözlerden hangisi an-
di. (lV) Uzun bir yürüyüĢ yapsam …(V) Bu yürüyüĢ
lamca ötekilerden farklıdır?
sırasında Ġzmir‘in sabırsız baharını selamlasam,
Yapılan bir araĢtırmaya göre eğitime ayrılan
A)
imbat koklasam…(Vl) Ardından kıyıya oturup denizi
paranın yaklaĢık dört katı, kazanç olarak
seyrederken çayımı yudumlasam, gazetemi oku-
ekonomiye geri dönmektedir.
sam…(Vll) Sonra, okuduğum heyecanlı romanın
AraĢtırmalar göstermiĢtir ki eğitim süresini bir
B)
son bölümünü bitirsem…
yıl artırmak, maliyetinin hemen hemen üç
Bu parçadaki numaralanmıĢ cümlelerin hangi-
katı bir kazanç sağlamaktadır.
sinde insana ait bir özellik doğaya aktarılmıĢtır?
C) Eğitim düzeyi yükseldikçe, çalıĢan bireyin
A) ll
verimliliği neredeyse yüzde on artmaktadır.
B) lV
C) V
D) Vl
E) Vll
D) Az geliĢmiĢ ülkelerin çoğunda ulusal gelirin
Yanıt: C
aĢağı yukarı yüzde beĢi eğitime ayrılmaktaE)
dır.
(KPSS – 2008 )
Aynı iĢi yapan, aynı yaĢ ve iĢ deneyimine sa-
5. Bir sanatçı olarak, okumaktan, araĢtırmaktan
hip iki kiĢiden yabancı dil bileni, öbüründen
hiçbir zaman vazgeçmeden sanatta doyumsuzluğu
daha verimli olur.
korumak gerektiğine inanıyorum.
Bu parçadaki altı çizili sözle anlatılmak istenen
Yanıt: E
aĢağıdakilerden hangisidir?
(KPSS – 2006)
2. Halıcı kızların kök boyalarla boyadığı ipler,
A)
Bir birikim oluĢturmaya çalıĢmak
B)
Sanatla ilgilenmekten zevk almak
kuruması için bahçeye asılmıĢ.
C) UlaĢtığı noktayı yetersiz bulmak
Bu cümledeki altı çizili sözün yerine aĢağıdaki-
D) Sanata yön vermeye çalıĢmak
lerden hangisi getirilirse cümlenin anlamında
E)
BaĢarılı yapıtları örnek almak
değiĢme olmaz?
A)
kuruyuncaya kadar B ) kurutulurken
C)
kurumadan önce
Yanıt: C
D) kurutmak amacıyla
E) kurutularak
Yanıt: D
(KPSS – 2008)
6. Ana dilinin, anneden öğrenilen dil olduğu
(KPSS – 2007)
söylenir ama bu, yalın kat bir açıklama bence.
3.
Çünkü dil bilimle ilgili sözlükler, ana dilini daha
I.
Pülümür‘ün bir dağ köyünde gördüm onu
çok, çevrenin dili olarak açıklamaktadır. Ancak,
YaĢını sordum, kimi seksen dedi, kimi yüz
çevrenin dili denilen dil üzerinde annenin etkisi
Önüme düĢtü konukseverce
olduğu da yadsınmamalıdır.
II.
Bu parçadaki altı çizili sözle anlatılmak
Beni tek odalı köy yapısı kulübesine götürdü
III. En soylu yoksulluğun toprak döĢeli sarayına
IV. Zamanı onda yitirdim ben
istenen aĢağıdakilerden hangisidir?
A)
Genel kanılara uyan
B)
Etkisiz olanı etkili gösteren
Yukarıdaki numaralanmıĢ dizelerin hangilerinde
C)
Duygusal gerekçelere dayanan
birbirine karĢıt çağrıĢımlar içeren sözler kullanıl-
D)
TartıĢmaya açık görüĢler içeren
mıĢtır?
E)
Basit, derinliği olmayan
Yitik zamanlara onda eriĢtim
A)
l. ve ll.
B) l. ve lll
D) ll. ve lV.
C)
Yanıt: E
ll. ve lll.
E) lll. ve lV.
11
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
(KPSS – 2011)
10. KiĢiliğimizin oluĢup geliĢmesinde okudukları-
(KPSS – 2009)
7. Öyküler dünyanın farklı yerlerinde geçse de
okuyanda tuhaf bir ―bizden‖lik duygusu uyandırıyor; aĢkın, kararsızlığın, tekinsizliğin ve yalnızlığın
evrensel olduğunu, bu öykülerde kendimizi yazara
yakalanmıĢ hissettiğimizde bir kez daha hatırlıyoruz.
Bu cümledeki altı çizili sözle, okurla ilgili olarak anlatılmak istenen aĢağıdakilerden hangisidir?
A) Anlatılanları değiĢik biçimlerde algılama
B) YaĢamla ilgili düĢüncelerini pekiĢtirme
C) Anlatılanları yaĢadığını duyumsama
D) Anılarına bağlı olarak mutluluk duygusuna
kapılma
E) Okuduklarının doğruluk derecesini düĢünme
Yanıt: C
mızın büyük payı vardır. Her yazar, kiĢiliğimizin temeline ayrı bir taĢ koyar. Bu, edebiyatın temel iĢlevlerinden biridir.
Bu parçadaki altı çizili cümleyle, yazarlara
iliĢkin olarak anlatılmak istenen aĢağıdakilerden
hangisidir?
A) DuyuĢ, davranıĢ özelliklerimizi zenginleĢtirdikleri
B) Bizi yanlıĢ düĢüncelerden uzaklaĢtırdıkları
C) YaĢama biçimimizi belirledikleri
D) Bizi baĢka insanların dünyalarına taĢıdıkları
E) YaĢamı sevme, ondaki güzellikleri görme
gücümüzü pekiĢtirdikleri
Yanıt: A
(KPSS – 2009)
8. Titizlikle, kılı kırk yararak ortaya koyduğu
ürünlerini kitaplaĢtırmak için yıllarca bekler; kendi
deyiĢiyle, ―onların sirkeleĢip sirkeleĢmediğini‖ görmek ister.
Bu parçadaki altı çizili sözle anlatılmak
istenen aĢağıdakilerden hangisidir?
A) Ġstenilen yetkinliğe ulaĢıp ulaĢamama
B) Eskiyip unutulma
C) Olumlu ya da olumsuz yönlerden algılanma
D) Zamanla çekiciliğini yitirip yitirmeme
E) BaĢkalarınca örnek alınma
(KPSS-2011)
11. Kendi aralarında üç beĢ sözcükle konuĢan
gençlerimizi gördükçe onların, beyin ve dil yetilerinin
daha geliĢme evresindeyken kurumuĢ olmasından
kaynaklanan sözcüksel çölleĢme içinde olduklarının
ayrımına varıyorum.
Bu cümledeki altı çizili sözle anlatılmak istenen
aĢağıdakilerden hangisidir?
Yanıt: A
A) Anlatımsal yavanlık
B) DüĢünsel sınırlılık
C) Algısal yetersizlik
D) Kural tanımazlık
E) Duyguları yansıtmada eksiklik
Yanıt: E
(KPSS – 2010)
9. Okur için yazmıyorum. Evet, ama okura yazdığım da bir gerçek. Demem Ģu ki, okur için yazmak baĢka Ģeydir, okura yazmak baĢka… Birinde
özgürlük vardır. Öteki ise sizin elinizi kolunuzu
bağlar, sizi bağımlı kılar. Ben böyle düĢünüyorum.
Bu parçadaki altı çizili cümleyle yazar aĢağıdakilerden hangisini anlatmak istemiĢtir?
A) Beğenilecek konuları iĢlediğini
B) Kendi düĢüncesini okurlara benimsetmeye
çalıĢtığını
C) Okurların Beklentilerine göre değil, kendi
istediği gibi yazdığını
D) Toplumu ilgilendiren konulara değindiğini
E) Bellibir kitleye seslenmek istediğini
Yanıt: C
12
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
2. Bölüm. CÜMLEDE ANLAM
Akıllı, köprüyü bulana kadar deli suyu geçer.
CÜMLENĠN YORUMU
Akıl, kiĢiye sermayedir.
Bir yargı bildirmek amacıyla aralarında anlamsal
Bu cümlelerde konu ortak olduğu halde bakıĢ açı-
ve biçimsel ilgi bulunan sözcüklerin oluĢturduğu söz
ları farklıdır.
dizisidir cümle.
Bir cümlenin yorumunu iyi yapabilmek için cümle-
Cümle, birden çok sözcükle oluĢabildiği gibi tek
nin konusu ve bakıĢ açısı iyi saptanmalıdır.
bir sözcükten de oluĢabilir.
Onunla iki yıldır konuĢmuyorum.
Biliyorum.
CÜMLE VURGUSU
Cümlenin, yani yargının oluĢması için iki temel
Cümlede anlatılmak istenen kavramın öne çıkarıl-
öğeye gereksinim vardır: Özne, yüklem.
masıdır. Cümlede sözcüklerden birini ötekilere göre
Sular akmıyor.
özne yüklem
daha baskılı söylemektir.
a. Eylem cümlesinde:
ĠĢçiler çalıĢıyor.
özne yüklem
Vurgu yüklemin önündeki sözdedir.
Ancak cümlenin tam ve daha da açık olması için
Yarın arkadaĢım bize gelecek.
vurgulu
baĢka öğelere de gereksinim vardır. Bu öğeler yardımcı öğelerdir.
Her akĢam iki saat yürürüm.
vurgulu
Bu kitapları okumam için bana sen getirmiĢtin.
nesne
z.tüm.
d.tümleç
özne
yüklem
b. Ad cümlesinde:
Ad cümlesinde vurgu, yüklemdedir.
KONU
Akıl, kiĢiye sermayedir.
vurgulu
Konu, cümlede yargının içeriğidir. Cümlede üzerinde durulan Ģeydir.
―Bu cümlede neyin üzerinde durulmuĢtur?‖ soru-
Tatil, benim için oldukça dinlendiriciydi.
vurgulu
sunun yanıtıdır konu.
c. KoĢul cümlelerinde:
Bilinçli kiĢi bildiklerini uygulayan kiĢidir.
KoĢul cümlelerinde vurgu, koĢul kipindedir.
Konu: Bilinçli kiĢi
Böyle havalarda sıkı giyinirsen üĢümezsin.
vurgulu
Ounla konuĢursan seni anlayacaktır.
vurgulu
BaĢarı çalıĢılarak elde edilir.
Konu: BaĢarı
KONUYA BAKIġ AÇISI
Not: ‖mi‖ soru edatıyla yapılan cümlelerde ve ―de‖
bağlacının bulunduğu cümlelerde vurgu, ―de‖ye ve
Cümlede konunun hangi yönden ele alındığıdır.
―mi‖ye göre değiĢir.
Aynı konu, baĢka baĢka cümlelerde farklı bakıĢ açı-
Ben mi onu hiç aramıyor muĢum?
sına sahip olabilir.
Sen de beni anlamıyorsun
13
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
Cümlenin birimleri arasındaki biçim ve anlam iliĢki-
YAKIN ANLAMLI CÜMLELER
sinden yararlanarak cümleden çıkarılan kavramlar
bulunabilir.
Konuları ve bakıĢ açıları aynı doğrultuda olan
cümlelerdir.
Ör: 1. Onunla bu konuyu……konuĢacağız.
Ġnsan yedisinde ne ise yetmiĢinde de odur.
Huylu huyundan vazgeçmez.
Bu cümlede boĢ bırakılan yere aĢağıdakilerden
Can çıkmayınca huy çıkmaz.
hangisi getirilmelidir?
Kalp kalbe karĢıdır.
Gönülden gönüle yol vardır.
Toplum sorunlarına duyarlı olmayan sanatçının kalıcı olması beklenemez.
Bir sanatçının kalıcı olması onun toplumla
kopmamasına bağlıdır.
A)
Ġkide bir
B)
Ikına sıkıla
C)
Hemen hemen
D)
Sık sık
E)
AĢağı yukarı
Bu cümlede ‗sık sık‘ sözü getirilirse cümlenin anlamsal bütünlüğü tamamlanmıĢ olur.
Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar.
Yanıt: D
Doğru söyleyenin bir ayağı üzengide gerek.
Doğru söyleyenin tepesi delik olur.
Ör: 2. Üç senedir seni bekleye bekleye……….
Bu cümlede boĢ bırakılan yere aĢağıdakiler-
Gündüzü görmenin yolu geceden geçer.
den hangisi getirilirse cümlenin anlamı „bekle-
Çefa cekmeden sefa sürülmez.
mekten bıkan bir kiĢinin durumunu‟ yansıtır?
A)
KARġIT ANLAMLI CÜMLELER
Konuları aynı oldukları halde bakıĢ açıları farklı
olan cümlelerdir.
Ġyilik eden iyilik bulur.
dizimde derman kalmadı.
B)
gözlerime uyku girmedi.
C)
gözlerimin yağı eridi.
D)
içim daraldı.
E)
gözüm yollarda kaldı.
Yanıt: C
Ġyiliğe iyilik olsaydı, koca öküze bıçak olmazdı.
Cümlelerde söz konusu edilen kavramlar da soru
olarak karĢımıza çıkmaktadır. Cümlenin anlamı yo-
Doğru olan insanı herkes sever.
rumlanarak söz konusu edilen kavram bulunabilir.
Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar.
Sen de her Ģeye burnunu sokuyorsun. (uyarma)
Bekarlık sultanlıktır.
Hiçbir zaman iĢine zamanında gelmezsin
Bekarın yakaksını bit, parasını it yer.
sen. (yakınma)
Geçen yaz, tatilimi daha iyi değerlendirebilir-
Akıl kiĢiye sermayedir.
dim oysa. (hayıflanma)
Akıllı köprüyü bulana kadar deli suyu geçer.
ÇalıĢmamızı bitirdikten sonra gezmeye gidebiliriz. (öneri)
Bu çalıĢmayla baĢarılı olması mümkün değil.
CÜMLE TAMAMLAMA
(önyargı)
Cümleler biçim ve anlam yönünden bir bütündür.
ĠĢlerimiz her gün biraz daha kötüye gidiyor.
Bu bütünlük bozulmamalıdır. Bu nedenle boĢ bırakı-
(aĢamalı durum)
lan yere cümlenin anlamsal ve biçimsel yapısı düĢü-
Bu konuda yapacak bir Ģeyim kalmadı artık.
nülerek, tamamlanmalıdır.
(çaresizlik)
14
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
Sırrımı sana söylerim ama baĢkasına söyleYARGILAR ARASI ĠLĠġKĠ
meyeceksin.
Emek verdin mi her Ģey güzel oluyor.
Neden-Sonuç ĠliĢkisi
Derdini anlat ki derman bulasın.
Cümlede, yargılardan birinin gerçekleĢip gerçekleĢmemesinin nedeni de verilmiĢtir.
-se, -dikçe, -ince,-erek,-meden,
ĠĢten ayrıldığı için maddi sıkıntı çekiyormuĢ.
neden
sonuç
-meksizin, ama, ki, mi… gibi ek ve sözcükler
cümlede koĢul ilgisi kurar.
Onu aramadım diye bana kızmıĢ.
KarĢılaĢtırma ĠliĢkisi
Askere gitmesi dolayısıyla iĢyerini devretti.
Cümlede iki kavram bir yönüyle karĢılaĢtırılmıĢ
Bana küstüğünden yüzüme bile bakmıyor.
olabilir. Bu cümlelerde genellikle derecelendirilmiĢ
Araba çalıĢmıyor, bozulmuĢ.
sıfat veya belirteç bulunur.
Yağmurun yağması ile her taraf göl oldu.
Yılın en çok izlenen filmiydi bu film.
EĢine az rastlanır bu tablo beni büyüledi.
Bu cümlelerde yargılar, neden-sonuç ilgisiyle
Bu romanın konusu daha ilginç.
bağlanmıĢtır.
ĠĢinde kardeĢim de benim kadar baĢarılı.
Benim ilgim sinema, onunki ise tiyatro.
-için, -den, -diğinden, diye, ile, dolayısıyla…
gibi ek ve sözcükler, yargıları neden-sonuç
KarĢıtlık ĠliĢkisi
ilgisiyle bağlar.
Cümlede; ama, fakat, lakin, ancak…gibi bağlaçlar,
yargıları karĢıtlık ilgisiyle bağlar.
Amaç Sonuç ĠliĢkisi
Sanatçı yöresel sözcükleri kullanmayı sevi-
Bu tür cümlelerde yargının gerçekleĢmesinin han-
yor; ama bu sözcükleri yerinde kullanamıyor.
gi amaca yönelik olduğu anlamı vardır.
BaĢarılı olmak istiyor; fakat bunun için bir Ģey
yapmıyor.
Yeni bir iĢe girmek için araĢtırma yapıyorum.
amaç
sonuç
Bugün, hasta olmayayım diye kalın giyindim.
Açıklamalı Yargılar
Yargılardan biri öteki yargının açıklamasıdır.
Bunu ona haber vermek üzere kaleme sarıldı.
Gözlerin ĢiĢmiĢ, anlaĢılan sabaha kadar uyu-
Buraya seninle görüĢmeye geldim.
mamıĢsın.
Ege‘ye çok turist geliyor, demek ki burayı çok
Bu cümlelerde yargılar amaç-sonuç ilgisiyle
beğeniyorlar.
bağlanmıĢtır.
Bugün seninle gelemeyeceğim; çünkü hastayım.
-e, için, diye, üzere…gibi ek ve sözcükler
AĢamalı durum bildiren yargılar
cümlede amaç ilgisi kurar.
Bir olayın veya bir durumun giderek değiĢtiğini
bildiren yargılardır.
KoĢul ĠliĢkisi
Hasta her geçen gün biraz daha iyileĢiyor.
Yargılardan birinin gerçekleĢmesi bir koĢula bağ-
Bitkiler gün geçtikçe büyüyor.
KomĢumuzun durumu yavaĢ yavaĢ düzeli-
lıdır.
yor.
Hızlı koĢarsak ona yetiĢebiliriz.
Arabanın hızı arttıkça heyecanlanıyordu.
Gün geçtikçe, günden güne, yavaĢ yavaĢ,
Bu hastalıktan bu ilacı kullanınca kurtulursun.
aydan aya, günden güne, azar azar… gibi
Soruların tamamını çözmeden baĢaramaz-
sözler, cümlede aĢamalı bir durumu anlatır.
sın.
15
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
Benzine gelen son zamlar sürücüler tarafınNot: OluĢ eylemleri cümleye, zaman içinde durum
dan protesto edildi.
değiĢikliği anlamı katar.
Türkiye-AET görüĢmeleri bir ay sonraya atıl-
Sararmak, ekĢimek, bayatlaĢmak, kokuĢmak, be-
dı.
yazlaĢmak, esmerleĢmek…gibi.
Bu yapıt üç ay önce dilimize çevrildi.
Derğerlendirme bildiren yargılar
Öznel Cümleler
Herhangi bir kiĢi, yapıt veya bir duruma yönelik,
Söyleyenin duygularını, yorumlarını içeren cümle-
gözlem veya inceleme sonunda edinilen izlenimleri
lerdir.
içeren cümlelerdir.
Benzine gelen son zamlar halkı zor durumda
Öykünün anlatımında yazar, kendini yinele-
bıraktı.
mekten kurtulamamıĢ.
Ġnsanın gerçek dostu kitaplardır.
Bu yapıtında yazar, toplumsal bir gerçeği vur-
Okuma tutkuların en asilidir.
gulamak istiyor.
ÇalıĢmak geleceğe yatırım yapmaktır.
EleĢtiri bildiren yargılar
Doğrudan anlatım içeren cümleler
Bir kiĢi veya yapıtla ilgili olumlu veya olumsuz dü-
Bir kiĢinin duygu ve düĢüncelerini onun ağzından
Ģünceler içeren cümlelerdir. Bu tür cümlelerde eleĢ-
çıktığı gibi veren cümleler doğrudan anlatım içerir.
tiri bir kavrama yönelik olabileceği gibi farklı kavram-
Bir atasözümüz: ―Ġki dinle bir söyle.‖ Der.
lara yönelik de olabilir.
Annem, madem sınava hazırlanıyorsun, ne-
Yazarın son yapıtı, yaratıcılıktan yoksun, an-
den çalıĢmıyorsun? Diyerek beni uyardı.
latımı kuru, sıradan bir yapıt olmaktan öteye
geçememiĢ. (olumsuz)
Dolaylı anlatım içeren cümleler
Romanın kurgusu oldukça zayıf. (olumsuz)
Bir kiĢini düĢüncelerini öze bağlı kalarak anlatan
Yazarın dili akıcı, olaylar tutarlı. (olumlu)
cümlelerdir.
Yazarın dili savruk kullanmasına karĢın olay-
Müdür, iĢe neden geç kaldığımı sordu.
ları derin analizlerle anlatması yapıtın inandı-
Bu sınavın çok zor olduğunu söylüyorlar.
rıcılığını artırmıĢ. (olumlu ve olumsuz)
Üslupla ilgili yargılar
Sanatçının anlatım Ģekli, dili, sözcük seçimi, cümANLATIM BAKIMINDAN CÜMLELER
leleri kullanma yöntemi gibi yargıları içeren cümlelerdir.
Tanım Cümlesi
Yazar, bu yapıtında daha çok eski sözcük-
Bir kavramın temel niteliklerini ortaya koyan cüm-
lerin yerine yeni sözcükleri kullanmıĢ.
Yazarın devrik cümlelere bolca yer vermesi
lelerdir.
Bu cümleler nesnel veya öznel olabilir.
akıcılığı sağlamıĢ.
Cümlede ―Bu nedir?‖ sorusunun yanıtıdır.
Yapıtta deyimlere ve halk söyleyiĢlerine yer
Ġnsan düĢünen bir varlıktır.
verilmesi yapıta ayrı bir değer katmıĢ.
Dil, insanlar arasında her türlü iletiĢimi sağlayan bir araçtır.
Ġçerikle ilgili yargılar
Yapıtta iĢlenen konuyla ilgili cümlelerdir.
Nesnel Cümleler
Roman, yoksul bir gençle zengin bir kızın aĢ-
Söyleyenin duygularını, beğenilerini içermeyen,
kını anlatıyor.
kiĢisel düĢüncelere ve yorumlara yer vermeyen
Köy kahvesinde toplanan köylüler sorunlarını
cümlelerdir.
öğretmene anlattılar.
Bu sanatçı aynı zamanda Ģiir de yazmaktadır.
16
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
CÜMLEDE ANLAMIN OLUġMASI
Sözcüğün Cümleye Kattığı Anlam
Mecaz anlamlı sözcükler ve edatlar cümlenin anlamını değiĢtirir.
Bugün bu iĢyerinde ben akĢamcıyım.
Bizim akĢamcı bugün de ortada yok.
Ankara‘ya tren ile gideceğim.
Gitmesi ile gelmesi bir oldu.
Sözün Cümleye Kattığı Anlam
Bu sanatçı her yazısında kılı kırk yarar.
(titiz)
Ne yazık ki emekleri boĢa gitti.
(hayıflanma)
Haberi duyunca apar topar geldim.
(acele)
Ekin Cümleye Kattığı Anlam.
Dün onunla görüĢsem iyi olacaktı.
(hayıflanma)
ġimdi evde uyuyordur.
(olasılık)
Ben onu görmeyeli çok değiĢmiĢ.
(ĢaĢırma)
Noktalamanın Cümleye Kattığı Anlam
Küçük(,) odasında(,) uyuyor.
ĠĢte bu çalıĢmayla kalkınırız(!)
Bu cümlede ünlem iĢareti, cümleye‖alay‖ anlamı katmıĢtır.
Bu büyük sanatçı(?) her konuda yapıt veriyor.
Soru iĢaretinin, bu cümleye ―kabullenmeme‖
analamının katığı görülüyor.
Özlü Sözlerin Cümleye Kattığı Anlam
Atasözü ve özdeyiĢler genellikle mecaz anlatıma
dayanır. Bu nedenle sözcükler, bu doğrultuda yorumlanarak anlam oluĢturulur.
Mum dibine ıĢık vermez.
Bu sözde mum, bilgili kiĢileri; dip, bu kiĢilerin yakınlarını; ıĢık, onlara yararlı olmayı anlattığını düĢünürsek bu sözden: ‖Bilgili kişiler kendi çevrelerine
faydalı olamaz‖ anlamını çıkarabiliriz.
Tanyeri ağarınca hırsızın gözü kapanır.
Kirli iĢler yaparak çıkar sağlayan kiĢiler buna uygun ortam bulamayınca ortada kalırlar.
17
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
(KPSS – 2007)
GeĢmiĢ yıllarda bu konuyla ilgili sorulan bazı
4. (I) Kitapların, özellikle de romanların, bir oku-
KPSS soruları
run yaĢamındaki yeri nedir? (II) Çocuklukta, ilk
(KPSS – 2003)
gençlikte ya da daha geç dönemlerde okunan kimi
1. (I) Yayınevi olarak biz, Atatürk'ün 1903‗ten 10
romanların tadı, nasıl olur da üzerinden yıllar geç-
Kasım 1938'e kadar söylediği sözlere ve imzaladığı
mesine karĢın unutulmaz? (III) Yazarımız, benzer
bütün belgelere on yıldır ulaĢmaya çalıĢıyoruz. (II)
soruları kendine sormuĢ olmalı ki çocukluğundan
Onları asıllarına uygun ve kesintisiz olarak yayımla-
bugüne değin yaĢamında iz bırakan kitaplardan söz
maya giriĢtik. (III) Ülkemizde ilk kez yapılan bu iĢe
eden bir yapıt ortaya koymuĢ. (IV) Yapıtın önsözün-
belgeleri incelemekle baĢladık. (IV) Ancak bu noktada
de belirttiği gibi o kitapları okumaktan aldığı hazzı,
hiç akla gelmeyecek sorunlarla karĢılaĢtık. (V) Eski
yaptığı anımsatmalarla okurlarına da tattırmak iste-
yazıyla yazılmıĢ olmalarından kaynaklanan yanlıĢ
miĢ. (V) Bunda baĢarılı olduğu konusunda eleĢtir-
okumalar ve buna dayalı çeviriler... (VI) Dolayısıyla
menler ortak bir kanıya varmıĢlar.
Bu parçadaki numaralanmıĢ cümlelerin hangi-
böyle belgelerin değerlendirilmesi büyük bir özen
sinde tahmin anlamı vardır?
istiyor.
A) l.
Bu parçadaki numaralanmıĢ cümlelerden han-
B) II.
C) lll.
D) IV.
E) V.
gisi kendinden önceki cümlenin açıklaması duYanıt: C
rumundadır?
A) II
B) lll
C) IV
D) V
E) VI
(KPSS – 2007)
Yanıt: D
5. (l) Ankara'nın en güzel mevsimi sonbahardır.
(II) Bu yüzden Ankara'da sonbahara, "sombahar"
(KPSS – 2004)
derim ben. (III) Yapraklar sarıya dururken gökyü-
2. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde neden be-
zünde gürültülü bir telaĢ baĢlar. (IV) Tıpkı ilkbahar
lirtilmemiĢtir?
gibi sonbahar da birden gelir Ankara'ya ama hemen
A) Kar yolları kapadığı için köyüne dönemedi.
gitmez. (V) Ankaralılar yağmur yüklü bulutların altın-
B) Romatizmadan bacakları ağrıyordu.
da iik karı görene değin, tadına vara vara yaz uğur-
C) Yorgunluktan ayakta duramıyordu.
laması, kıĢ karĢılaması yapar. (VI) Çoğu kiĢi, mev-
D) Sabahleyin kahvaltı etmediği için çok acık-
sim değiĢikliğini selamlamak için ilk karın yağıĢını
mıĢtı.
bekler ama ben yağmuru beklerim.
E) KardeĢiyle bir araya geldiklerinde mutlaka
Bu parçadaki numaralanmıĢ cümlelerle ilgili
tartıĢıyorlardı.
aĢağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıĢtır?
Yanıt: E
A)
muĢtur.
(KPSS – 2006)
3. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde üslupla
(biçemle) ilgili bir özelliğe değinilmiĢtir?
A) Denemelerindeki anlatımsal yoğunluk okurlarını düĢünmeye yönlendiriyor.
B) Bu öykülerde, karĢılaĢtıkları olayları ciddiye
almayan kahramanlar ele alınıyor.
C) O, söylediklerini belgelere, tarihsel gerçeklere dayandırmak istiyor.
D) Okur, kitabın bazı bölümlerinde duygulanıyor,
bazı bölümlerinde gülüyor, kızıyor ya da üzülüyor.
E)
I. cümlede, kentin bir özelliği üzerinde durul-
B)
II. cümlede, mevsimin hangi yönden beğenildiği belirtilmiĢtir.
C) III. cümlede, doğadaki bir değiĢimden söz
edilmiĢtir.
D) IV. cümlede, bir benzetme yapılmıĢtır.
E)
Vl. cümlede, insanlar arasındaki bir ayrımdan söz edilmiĢtir.
Yanıt: B
Romanda, eski konaklarla birlikte artık kullanılmayan bazı eĢyalardan da söz ediliyor.
Yanıt: A
18
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
(KPSS – 2007)
(KPSS – 2009)
8. (I) Sanatçı, bütün yapıtlarında öne sürdüğü
görüĢleri aracılığıyla ―Doğu ve Batı arasında köprü
kuruyor.‖ (II) Ancak onun yapıtları, bunun çok ötesinde bir nitelik taĢıyor. (III) En baĢta insanın içsel
çeliĢkilerini ustaca betimliyor. (IV) YaĢamın karmaĢıklığının, çeĢitliliğinin yorulmak bilmez bir tanığı bu
yapıt. (V) Batı‘nın postmodern roman tekniğini ve
Doğu‘ya özgü geleneksel anlatım biçimlerini bir
potada eritiyor. (VI) Herkesi, kendi sorunlarıyla yüz
yüze getiriyor.
Bir sanatçının yapıtlarının anlatıldığı bu parçadaki numaralanmıĢ cümlelerden hangisi ―içerik‖e
iliĢkin değildir?
A) I.
B) III. C) IV.
D) V.
E) VI.
6. (I) Okul dergilerinde çok fazla Ģiir yayımlanması doğru bir tutum değil. (II) Çünkü yapılması gereken, bütün öğrencilerin değil, Ģiir yazabilecek öğrencilerin öne çıkarılmasıdır. (III) Bir öğrencide yazma
tutkusu varsa o, Ģiirlerini kabul ettirene kadar çabalayacak, hep daha iyisini arayacaktır. (IV) Böyle bir
tutkusu yoksa Ģiire ilgi duymayacaktır. (V) Bunun
sonucunda da ucuz aĢk Ģiirleri yazmaktan öteye
geçemeyecektir.
Bu parçadaki numaralanmıĢ cümlelerin hangilerinde koĢul anlamı vardır?
A) I. ve II.
B) l.ve lV.
D) III. ve IV.
C) II. ve III.
E) IV. ve V.
Yanıt: D
Yanıt: D
(KPSS – 2009)
(KPSS – 2008)
7. (I) Ġki-üç yaĢ arasındaki çocuklar, yetiĢkinler
9. (I) Bu gezi kitabında yazar, yalnızca ―Ne yenir,
üzerindeki güçlerini keĢfetmeye ve bunu sık sık de-
nerede kalınır, nasıl gidilir?‖ gibi bilinen, pratik bilgi-
nemeye eğilimlidirler. (II) Görülen odur ki annelerle
lerle yetinmemiĢ. (II) Gördüğü yerlerle ilgili bilinen
babaların, çocuğun her istediğini yerine getirme ko-
doğal güzelliklere de yer vermiĢ, atlanmaması gere-
nusundaki duyarlıkları, çocukların bu özelliklerini
ken, nitelikli, detaylı tarihî bilgilere de. (III) Tüm bun-
pekiĢtirmektedir. (III) Her çocuk böyle bir dönemden
lar, kitabın profesyonel düzeydeki alt yapısını oluĢ-
geçer. (IV) Bu yaĢtaki çocuklar, akıllarından geçen
turmuĢ. (IV) Bana göre bu kitabın, öteki gezi kitap-
her Ģeyi isterler. (V) Bu nedenle birtakım sınırların
larından ayrılan baĢka bir özelliği daha var. (V) O
çizilmesi ve onlara istedikleri her Ģeyin her zaman
da, anlatılan her yere iliĢkin olarak dile getirilen
olamayacağının öğretilmesi gerekmektedir.
insan öyküleri, insani ayrıntılar, küçük öyküler…
Bir kitabın anlatıldığı bu parçadaki numaralan-
Bu parçadaki numaralanmıĢ cümlelerle ilgili
mıĢ cümlelerle ilgili olarak aĢağıda verilenlerden
olarak aĢağıda verilenlerden hangisi yanlıĢtır?
A)
I. cümlede, bir yönelimden söz edilmektedir.
B)
II. cümlede, bir tutumun sonucu belirtil-
hangisi yanlıĢtır?
A)
verildiği belirtilmiĢtir.
mektedir.
C) III. cümlede, geçici bir evre anımsatılmakta-
B)
II. cümlede, önceki cümlede belirtilenlerle
ilgili açıklama yapılmıĢtır.
dır.
C) III. cümlede, daha önce anlatılanların kitabın
D) IV. cümlede, bir uyarıda bulunulmaktadır.
E)
I. cümlede, alıĢılmıĢın dıĢında bilgilere yer
değerini belirleyen yönler olduğu söylenmiĢ-
V. cümlede, alınması gereken önlemlerden
söz edilmektedir
tir.
D) IV. cümlede, daha sonra söyleneceklerle il-
Yanıt: D
gili bir giriĢ yapılmıĢtır.
E)
V. cümlede, anlatılan pek çok Ģeyin birbirine
benzediği üzerinde durulmuĢtur.
Yanıt: E
19
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
(KPSS – 2008)
(KPSS – 2010)
10. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde bir çıka-
12. (ı) Yazmada, çocuğa ya da yetiĢkine göre,
rım yapılmıĢtır?
A)
B)
diye bir ayrım yok. (II) Her ikisi için belli bir düzeyi
Yapıtları üzerine yazılmıĢ inceleme yazıları-
tutturmak, anlatında kimi ölçütleri gözetmek yeterli.
nın sayısı, onun nitelik açısından ciddi bir
(III) Çocuk ya da yetiĢkin için yazarken yazarın, bu
okur kitlesine sahip olduğunu gösterir.
iĢi eğlenmek amacıyla yaptığını sanmam. (IV) Yazar
Bu incelemelerde öne çıkarılan düĢünceler-
kullandığı her sözcüğü nice kaygıdan sonra yerine
den biri, yazarın, edebiyatın her Ģeyden önce
oturtur. (V) Eğlenme bir yana, yazarın, iĢini yapar-
bir ―dil kurma‖ iĢi olduğu düĢüncesine inan-
ken yer yer acılarla kıvrandığını bile söyleyebilirim.
ması gerektiğidir.
(VI) ne var ki yazısını çocuğa yöneltirken toprağa ilk
C) Beğenilme ve çok satma kaygısı duymayan
fidanı diken bir çiftçi gibi daha özenli çalıĢmanın
bu yazarın dili üzerinde bir iki araĢtırma
zorunlu olduğunu bilir; sorumluluk duygusu doruk-
yapılmıĢ ancak dilinin niteliğiyle ilgili kapsamlı
tadır.
bir çalıĢma yapılmamıĢtır.
Bu parçadaki numaralanmıĢ cümlelerin hangi-
D) Bu bibliyografya hazırlanırken, yazarla ilgili
sinde, yalnızca çocuklar için kitap yazmanın
çok sayıda haber ve köĢe yazısı incelenmiĢ,
gerekleri üzerinde durulmuĢtur?
bunlardan, eleĢtirel çalıĢmalarda kullanılabi-
A) II.
B) III.
C) IV.
D) V.
E) VI.
lecek olanlar seçilmiĢtir.
E)
Basında, bu yazarımızın, gerek yazınsal ge-
Yanıt: E
rek siyasal kimliğiyle ilgili çeĢitli yorumlar yapılmaktadır.
Yanıt: A
(KPSS – 2011)
13. (I) Bu kitap, ünlü dil bilimcinin dostları, öğrencileri, Ģair ve yazar arkadaĢlarıyla paylaĢtığı anıla-
(KPSS – 2007 )
rından oluĢuyor. (II) Yazılara ek olarak fotoğraflara
11. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde kiĢisel
da yer verilmiĢ. (III) Bu kitap yazara bir saygı duruĢu
görüĢe yer verilmemiĢtir?
A)
B)
niteliğinde. (IV) Dil bilimini genç kuĢaklara eğlenceli
Bu romanında, ölümle sonuçlanan bir olayda
üslubuyla anlatan yazar, iyi bir eğitimci aynı zaman-
adı geçen kiĢilerin mesleklerine iliĢkin bilgiler
da. (V) Onun bu yapıtı, okuyanların, yazarı her yö-
vermiĢti.
nüyle tanımalarına olanak sağlıyor.
Yapıtında, birkaç çarpıcı olayı ustaca anlata-
Bir kitap ve yazarına iliĢkin bu parçadaki numa-
rak okurların bu konuda yorum yapmasına
ralanmıĢ cümlelerle ilgili olarak aĢağıda verilen-
ortam hazırlamıĢ.
lerden hangisi yanlıĢtır?
C) Bu yapıtında, sarsıcı toplum gerçeklerine dikkat çekip bunlara kalıcı çözümler önermiĢtir.
A)
I. cümlede, içeriğiyle ilgili bilgi veriliyor.
B)
II. cümlede, kapsamındaki çeĢitliliğe değini-
D) Bu romanında merak ve heyecan öğelerini
E)
liyor.
yoğun bir biçimde kullanarak okuyucuyu etki-
C)
III. cümlede, taĢıdığı anlam açıklanıyor.
lemeye çalıĢıyor.
D)
IV. cümlede, mesleki durumuyla ilgili bilgi
Bu yapıtıyla, beğenilen bir yazar olduğunu,
veriliyor.
bir kez daha ortaya koyuyor.
E)
Yanıt: A
V. cümlede, farklı bir tutumu üzerinde duruluyor.
Yanıt: E
20
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
3. Bölüm. PARAGRAF
―Demek ki her yapıtın bir amacı vardır.‖
PARAGRAF
―AnlaĢıldığı gibi beynimizin ilacıdır kitaplar.‖
Bir ana düĢünce etrafında kümelenen cümleler
Bu cümleler, paragrafın sonuç cümlesi olabilir.
topluluğudur. Bir paragrafta bir yazının bütününde
bulunan özellikler aranır: ―giriĢ, geliĢme, sonuç.‖
Anlatımın akıĢını bozan cümleler
Paragrafta her cümle anlamca ve biçimce birbirinin devamıdır. Bu devamlılığı bozan her cümle pa-
PARAGRAFIN YAPISI
ragrafta bütünlüğü bozar.
a. GiriĢ cümlesi: Paragrafın konu ya da ana düĢünce cümlesidir. Çoğunlukla paragrafta iĢlenen ko-
NumaralanmıĢ cümlelerin hangisi anlatımın
nu bu cümleyle ortaya konur. DüĢünceleri, genelden
akıĢını bozmaktadır?
özele sıralanan paragraflarda ana düĢünceyi içerir.
Bu parça iki paragrafa ayrılsa ikinci paragraf
Tam ve bağımsız yargı taĢır.
numaralanmıĢ cümlelerin hangisiyle baĢlar?
Açıklamaya, geliĢtirmeye uygundur.
Parçada numaralanmıĢ cümlelerin hangisin-
Soru, tanım veya açıklama cümlesi ola-bilir.
den sonra ……. cümlesi getirilirse anlatımın
Bağlantı sözcükleri taĢımaz.
akıĢı bozulmaz?
Bir baĢka cümlenin devamıymıĢ izlenimi ver-
NumaralanmıĢ cümlelerden hangi ikisi yer
mez.
değiĢtirilirse anlatımın akıĢı düzelir?
Bu ve benzeri sorular paragrafın bütünlüğüne
yönelik sorulardır.
―Sanatı önemsemeyen toplumlar nasıl kalkınabilir?‖
―Kitaplar bizim en büyük bilgi kaynağımızdır.‖
Soru 1:
Bu cümleler bir paragrafın giriĢ cümlesi olabilecek
I. Bunu yaparken üyesi oldukları topluma karĢı
niteliktedir.
görev ve sorumluluklarının bilincinde olmaları
gerekir.
b. GeliĢme cümleleri: GiriĢ cümlesinde ortaya
II. Bunun bilincine varan bireyler toplumun bek-
atılan konuyu açıklayan, tartıĢan geliĢtiren cümlelerdir. Bu cümlelerde bağlantı sözcükleri bulunur. Pa-
lentilerini yerine getirmekten kaçınmazlar.
ragrafta düĢünceyi geliĢtirme yolları bu bölümde kul-
III. Daha doğrusu değiĢen toplumsal koĢullara
uyum sağlar kolayca.
lanılır. Anlam ve biçimce kendinden önceki ve son-
IV. Bireyler iliĢkilerini bu değer yargılarına göre
raki cümleye bağlıdır.
biçimlendirirler.
―Bu da gösteriyor ki baĢarı tesadüf değildir.‖
V. Toplumun değer yargılarının yaptırım gücü
―Onlar da böyle düĢünmüĢ olabilir.‖
vardır.
Yukarıda numaralanmıĢ cümlelerle bir pa-
Bu cümleler birer giriĢ cümlesi özelliği taĢımak-
ragraf oluĢturulursa doğru sıralama aĢağıdaki-
tadır.
lerden hangisi olur?
c. Sonuç cümlesi: Paragrafta iĢlenen düĢünceyi
özetleyen, sonuçlandıran cümledir. Paragrafta dü-
A)
V - l - lll - ll - lV
Ģünceler özelden genele sıralanmıĢsa ana düĢün-
B)
lV - V - ll - l - lll
ceyi içerir. Bu cümle anlam ve biçim bakımından
C) V- lV - l - ll - lll
kendinden önceki cümleye bağlıdır. Genellikle özet
D) ll - lV - V - lll - l
nitelikli bağlantı sözcükleri taĢır. (öyleyse, o halde,
E)
V - lll - l - lV - ll
Yanıt: C
görülüyor ki… gibi)
21
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
Soru: 2 (KPSS 2007)
Soru 4:
(l) Biz üniversitede Ģehircilik okurken, Ġstanbul‘da
―…Yazın sanatı da bunlardan biridir. Bir metin
yaĢamayı düĢlerdik. (ll) Çünkü baĢınızı nereye çevi-
bize yeni bir pencere açtığı zaman asıl değerini ka-
rirseniz çevirin, proje yapacak bir alan, bir konu var-
zanır. Sanatta güzellik, gerçeğin örtüsünü kaldırmak
dır Ġstanbul‘da. (lll) Tarihi kent dokusu, değiĢken ve
değil de nedir? Eğer birileri bir Ģeyler anlıyorsa o
dinamik nüfusu, dönüĢüme her an hazır yerleĢim
zaman sanat, sanat olur. Ama kimseye seslenmiyor-
düzeniyle Ģehircilik eğitimi için baĢlı baĢına bir uygu-
sa onun sanatla hiçbir ilgisi yoktur.‖
lama alanı. (lV) Galiba edebiyatçılar için de öyle. (V)
Bu paragrafın baĢına aĢağıdaki cümlelerden
Ġstanbul‘a kimbilir neler yazarım hayaliyle gidip bir
hangisinin getirilmesi uygun olur?
günlük bilr tutmadan dönen ben, ġehrin hayaliyle
avunuyorum Ģimdi.(Vl) Bir yanda romantizmle çıplak
A)
Sanat, insanlara yeni ufuklar açar.
gerçekliğin zıtlığını sergileyen, öte yanda eski ile ye-
B)
Sanat, insanlarla iletiĢim kurmanın en kolay
ninin savaĢını veren Ġstanbul, zengin bir esin kay-
yoludur.
nağı onlar için de.
C) Sanat yapıtı güzel olanı ele alır.
Bu parçadaki numaralanmıĢ cümlelerden han-
D) Sanatın eğitici olması beklenir.
gisi düĢüncenin akıĢını bozmaktadır?
E)
Sanat estetik duygularımızı geliĢtirir.
Yanıt: A
A) ll
B) lll
C) lV
D) V
E) Vl
Soru: 5 (KPSS 2007)
Yanıt: D
(l) Karikatür hem düĢündüren hem güldüren bir
sanat dalıdır. (ll) Çizgilerin dünyasında söz kaybolur,
yerini düĢünceye bırakır. (lll) Anlatılmak istenen dü-
Soru 3:
―Dil, insan düĢüncesinden doğmuĢtur; doğduktan
Ģünce birkaç çizgi ile bir öykü duyarlığıyla yansıtılır
sonra da düĢüncelerin yaratıcısı olmuĢtur. Bilgileri-
kâğıda. (lV) Burada düĢüncenin yoğunlaĢtırılmasını
mizi, öğrenimimizi, baĢkalarının düĢüncelerini dil yo-
bütün boyutlarıyla görebiliriz.(V) Ülkemizde çok de-
luyla elde ederiz. Kendi düĢüncelerimiz de kafamı-
ğerli çizgi ustaları var. (Vl) Bunların adları saymakla
zın içinde çalıĢan dil yardımıyla oluĢur, olgunlaĢır.
bitmez.
Sanki içimizden konuĢarak, sessiz bir dil kullanarak
Bu parça, düĢüncenin akıĢına göre iki parag-
düĢünür, yeni düĢüncelere ulaĢırız. UlaĢtığımız yeni
rafa bölünmek istense, ikinci paragraf hangi
düĢünceleri yine dil biçiminde ortaya koyar, onları
cümleyle baĢlar?
baĢkalarına ulaĢtırırız. Böylece…‖
Bu paragrafın sonuna aĢağıdakilerin hangisi
A) ll
B) lll
C) lV
D) V
E) Vl
getirilebilir?
Yanıt: D
A)
dil insanlar arasında iletiĢimi sağlar.
B)
dil olmadan düĢünemeyiz.
C) sürekli olarak düĢünce dili, dil de düĢünceyi
geliĢtirir durur.
D) dil, insanları diğer canlılardan ayırır.
E)
her insan dilini geliĢtirmiĢtir.
Yanıt: C
22
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
Paragrafta baĢlık
PARAGRAFIN KONUSU
Üzerinde durulan konunun adıdır. BaĢlık, konua. Paragrafın Konusu: Paragrafta üzerinde duru-
nun bir iki sözcükle söylenmiĢ halidir. BaĢlık, parag-
lan, hakkında söz söylenen görüĢ, durum ya da dü-
rafta iĢlenen konuyla ilgili anahtar kavramlar içerir.
Ģüncedir.
Not: BaĢlıkları oluĢturan her sözcüğün ilk harfleri
Konu: ‖Yazar bu parçada neyin üzerinde durmuĢ-
büyük yazılır. Sözcükler arasında bağlaç varsa bağ-
tur?‖ sorusunun yanıtıdır.
lacın ilk harfi ise küçük yazılır.
Konu, ana düĢüncenin içinde yer alır.
Genellikle ilk cümle içinde bulunur. (Konu
cümlesi)
Bir paragrafta konu genel olabileceği gibi sınırlandırılmıĢ da olabilir.
b. BaĢlık: BaĢlık bir yerde paragrafın adıdır da.
BaĢlık, yazarın konuya bakıĢ açısını, ya da konunun
bütününü içeren bir veya birkaç sözcükten oluĢabilir.
BaĢlığa bakılınca paragrafta iĢlenen konu anlaĢılmalıdır.
c. Ana DüĢünce: Parçada asıl vurgulanmak istenen, okura kavratılmaya çalıĢılan düĢüncedir. Bir
yerde yazarın niyetidir.
Ana düĢünce açık, yalın bir yargı taĢır.
Açıklanıp geliĢtirilmeye uygundur.
Yazarın konuya bakıĢ açısını kapsar.
Ana düĢüncenin, paragrafta kesin bir yeri
yoktur.
Genellikle genelden özele sıralanan paragraflarda
ilk cümlede; özelden genele sıralanan paragraflarda
ise son cümlede bulunur.
―Yazarın bu paragrafta asıl anlatmak istediği nedir?‖ sorusu ana düĢünceyi verir.
d. Yardımcı DüĢünceler: Konuyu açıklamaya,
ana düĢünceyi ortaya koymaya yarayan cümlelerdir.
Paragrafta birden çok yardımcı düĢünce bulunur.
Yardımcı düĢüncelerin her biri konunun bir
yönüyle ilgilidir.
Okuru ana düĢünceye götürür.
DüĢünceyi geliĢtirme yollarından (örneklendirme, karĢılaĢtırma, tanık gösterme..) bu bölümde yararlanılır.
―Konunun açıklanmasında yararlanılan ayrıntılar nelerdir?‖ sorusunun yanıtıdır.
23
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
GeĢmiĢ yıllarda bu konuyla ilgili sorulan bazı
(KPSS – 2007)
KPSS soruları
3. Bir kiĢi ya da yapıt üzerindeki tartıĢmada, çoğu
kez kendi düĢüncelerimizi açıklarken karĢımızdaki
(KPSS – 2006)
kiĢinin düĢüncelerini küçümser, onu küçük düĢürme-
1. Söz vermiĢtim kendi kendime. Yazı bile yazma-
ye çalıĢırız. Oysa bu, tartıĢma anlayıĢına sığmayan
yacaktım. Yazı yazmak bir hırs" tan baĢka neydi? Bu
bir tutumdur. ġu da bir gerçek: Günümüzde yalnızca
yaĢtan sonra hırsın, hiddetin bir anlamı yoktu. Ya-
kimilerinin "gülünç" olarak nitelendirdiği düĢünceler
pamadım, koĢtum bakkala, kalem, kâğıt aldım. Otur-
değil, her karĢıt düĢünce alaya alınıyor. Bence ken-
dum. Adanın tenha yollarında gezerken canım sıkıl-
disi gibi düĢünmeyenlerin düĢüncelerine saygı gös-
dığında küçük değnekler yontmak için cebimde taĢı-
termemek, doğrudan doğruya düĢünceye, sanata
dığım çakımı çıkardım, kalemi yonttum. Yonttuktan
değer vermemektir.
sonra da tuttum öptüm. Yazmasam deli olacaktım.
Bu parçada vurgulanmak istenen aĢağıdaki-
Bu parçada anlatılmak istenen aĢağıdakilerden
lerden hangisidir?
hangisidir?
A)
EleĢtiride nesnel davranmamanın iliĢkileri boz-
A)
Yazmanın, kiĢiyi öteki insanlardan uzaklaĢtırdığı
B)
Her yazarın, kendine özgü bir yazma ortamının
B)
Herkesin öz eleĢtiri yapmasının zorunlu olduğu
olduğu
C)
TartıĢmalarda yeni düĢünceler ileri sürmek ge-
C)
duğu
Yazmaya alıĢmıĢ kiĢiler için yazmanın bir tut-
rektiği
ku olduğu
D)
D)
Yazarların, yazmak için her an hazırlıklı olması
gerektiği
gerektiği
E)
DüĢünceleri saygı sınırları içinde tartıĢmak
E)
Yazarların, duygularını açıkça yazmakta zor-
Genel kanıya aykırı düĢünceleri savunmanın
yanlıĢlığı
landığı
Yanıt: D
Yanıt: C
(KPSS – 2005)
(KPSS – 2008)
4. ġairin daha ilk Ģiirini okur okumaz, ne denli renkli
2. (I) Bir Ģeyi bildiğini ―sanan‖ insanın onu öğren-
bir hayal dünyasına gireceğinizi seziveriyorsunuz. Bu
mesi olanaksızdır. (II) Çünkü ―biliyorum‖ düĢüncesi
renkli hayal dünyasını kurabilmek için yan yana gel-
o konuyu algılamayı engeller. (III) Bu durumdaki ki-
meyecek sözcükleri yan yana getirmiĢ. Böylece özgün
Ģi, baĢkalarının söyleyeceklerine de kulaklarını tıka-
ve ulaĢılması oldukça güç bir Ģiir biçemi yaratmıĢtır.
mıĢ gibidir. (IV) Bir ―güzel söz söyleme sanatı‖ varsa
Öte yandan Ģairin kendisi de ulaĢılması güç bir Ģeyin
bir de ―güzel dinleme ve anlama sanatı‖ vardır. (V)
peĢindedir. Tarihten, zamandan, sözcüklerin sınırlılığı-
Ġyi bir dinleyici olmak için karĢınızdakini anlamayı
ndan Ģiir yoluyla sıyrılmak istiyor. Yeni özlemler, yeni
gerçekten istemeniz gerekir. (VI) Ġyi dinleyici, iĢitti-
düĢler içinde, kendini ve dünyayı aĢmanın yollarını
ğini kavrayan, bellekte saklayan ve değerlendiren
bulmaya çalıĢıyor.
kiĢidir.
Bu parçada sözü edilen Ģair ve Ģiirleri için
Bu parça iki paragrafa ayrılmak istense ikinci
aĢağıdakilerden hangisi söylenemez?
paragraf hangi cümleyle baĢlar?
A) DüĢsel öğelere çokça yer verir.
A) II.
B) III.
C) IV.
D) V.
B) Söylemsel yönden yenilikler içerir.
E) VI.
C) Sürekli bir arayıĢ içindedir.
D) Etkileyici bir dokusu vardır.
Yanıt: C
E) Söz sanatları ağır basar.
Yanıt: E
24
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
(KPSS – 2006)
(KPSS – 2008)
5. Burgazada'da her yer yürüyüĢ mesafesinde. Gün
7. Yapıtlarımı oluĢturma aĢamasında genellikle
ortası olmasına karĢın adada sessizlik hâkim; kuĢların
geziye çıkar, yeni yerler görür, insanlarla tanıĢırım.
cıvıltısını, martılarla kargaları saymazsak tabii... YaĢlı
Onların yaĢayıĢlarını gözler, anlattıklarını dinler, on-
bir adam evinin bahçesinde kahvesini yudumluyor ağır
larla konuĢurum. Bunları yorumlamaktan kaçınır,
ağır. Daracık sokaklar, yapıtlarında adaları, özellikle
gördüklerimi, dinlediklerimi yapıtlarıma yansıtmakla
Burgazada'yı, denizi, insanları, balıkları anlatan Sait
yetinirim, gerisi okuyucunun iĢidir. Çünkü…
Faik'in bir zamanlar evi olan müzeye çıkıyor. Beyaz
Bu parça, düĢüncenin akıĢına göre aĢağıdaki-
badanalı ahĢap müzenin kapıları ziyaretçilere açık.
lerden hangisiyle sürdürülebilir?
Kendi haline bırakılmıĢ alçakgönüllü bahçe, pembe
zakkumlar, sardunyalar, ortancalarla renk cümbüĢü
A)
içinde.
okuyucu okuma sürecinde etkindir, bu insanlara bakar ve kararını kendi verir
Bu parçanın anlatımıyla ilgili olarak aĢağıdaki-
B)
lerden hangisi söylenemez?
öne sürülen düĢüncelerin özgünlüğü, sanat
yapıtının okunurluğunu artırır
C) okuyucularımın da insanlar hakkında yorum
A)
ĠĢitme duyusuna seslenen ayrıntılara yer ve-
yapmaktan kaçınmalarını isterim
rilmiĢtir.
D) düĢüncelerimle okuru ĢaĢırtmak hoĢuma gi-
B)
GeçmiĢle bugün karĢılaĢtırmıĢtır.
C)
Ġnsana özgü bir nitelik doğaya aktarılmıĢtır.
D)
Betimlemeye baĢvurulmuĢtur.
E)
Varlıkları niteleyen sözcükler kullanılmıĢtır.
der
E)
bir yazınsal yapıt neyi, nasıl anlatırsa anlatsın
yazarından izler taĢıyacaktır
Yanıt: A
Yanıt: B
(KPSS – 2008)
8. Bu Ģairimizin büyük bir titizlikle yazdığı Ģiirleri
(KPSS – 2008)
giderek yetkinleĢip olgunlaĢıyor. Her kitabı bir önce-
6. (I) Her çocuk küçükken mahalle arasında top
kini aĢıyor, derinleĢtiriyor, bütünlüyor. Okurun duyar-
oynamıĢtır. (II) Topunun, yanlıĢlıkla komĢunun ca-
lığını geliĢtiriyor. Böylece çağının, toprağının, insa-
mını kırmasını korkuyla ve fal taĢı gibi açılmıĢ göz-
nının tarihi oluyor onun Ģiiri. Sessiz, usul usul akan,
lerle izlemiĢtir. (III) Bu durumda, genellikle komĢu
kiĢisel ve toplumsal bir tarih.
amca ya da teyze, dökülen gözyaĢlarına aldırmadan
AĢağıdakilerden hangisi, bu parçada sözü edi-
topu patlatır. (IV) Böylece oyun, komĢunun azarla-
len
sanatçının
yan sözleriyle biterdi: ―Okuyup adam olacağınıza,
değildir?
yazdığı
Ģiirlerin
bir
özelliği
sabahtan akĢama kadar top peĢinde koĢuyorsunuz!‖
(V) Halbuki çocukluk çağı oyun çağıdır. (VI) Tabii
A)
Zaman içinde geliĢme
derslerine hiç çalıĢmayan çocuklar da vardır. (VII)
B)
Ġnsanı, yaĢadığı dönemin havası içinde yan-
KomĢunun bunu bilmemesi değil, topu patlatma
sıtma
zevkini (!) tatmak istemesi buna neden olmaktadır.
C) Özenle oluĢturulma
Bu parçadaki numaralanmıĢ cümlelerden han-
D) DeğiĢik konuları iĢleme
gisi anlatımın akıĢını bozmaktadır?
A) II.
B) III.
C) IV.
D) V.
E)
Okuyanın sezme ve anlama gücünü etkileme
Yanıt: D
E) VI.
Yanıt: D
25
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
(KPSS – 2009)
10. Bazı Ģeyler hiç eskimiyor, zamana karĢı dire-
(KPSS – 2009)
niyor. Söz gelimi eski televizyon dizileri… Ülkemden
ker teker uğramıĢ, ıĢıkları seyrede seyrede Ġstan-
kilometrelerce uzakta, elimde kumanda, oturmuĢum
bul‘a ilerliyor. KıĢ rüzgârıyla çalkalanan deniz yü-
koltuğa, zamanın bir türlü eskitemediği tanıdık bir
zünden kapılar çarpıyor, iskelede, sancakta rüzgâr
diziyi izliyorum: ―Uzay Yolu‖. Benden baĢka izleyen
uğulduyor. Koca vapurda bir otobüsün yarısını bile
var mıdır bilmiyorum ama yayımlandığına göre ol-
dolduracak kadar yolcu yok. Tenhalığın keyfini çıka-
malı. Uzayla ilgili bir dizinin bana memleketimi hatır-
ra çıkara sohbet ediyorlar. Adalardan Ġstanbul‘un
latacağını söyleseler inanmazdım ama buram bu-
merkezine dönenler bu kadarcık iĢte. Yaz aylarında
ram 1970‘ler Türkiye‘si kokuyor bu dizi. DıĢarıda
vapurları dolduran kalabalıklardan eser yok. Ne
güneĢ: sarı, kuru, çığırtkan… Arizona‘da kıĢ yok,
koltuğunun altına top sıkıĢtırmıĢ, burunları güneĢten
sonbahar bile yok, kasıp kavuruyor güneĢ. Ömrüm
yanmıĢ çocuklar ne de koridorlara yaydıkları piknik
boyunca kıĢtan yakınıp da Ģimdi böyle bir ortamda
örtülerine oturmuĢ ana babalar… Mevsim, Ġstan-
olmam, aslında hiç yakınmamam gereken bir du-
bul‘un baĢka hiçbir yerinde bundan daha büyük söz
rum. Ama ben, güneĢten kaçmak için perdeler çekili,
hakkına sahip olamaz.
12. AkĢam vapuru, adaların küçük iskelelerine te-
Bu parçayla ilgili olarak aĢağıdakilerden han-
tutkuyla
gisi söylenemez?
―Uzay Yolu‖nu izliyorum bugünlerde.
Bu parçayla ilgili olarak aĢağıdakilerden hangisisöylenemez?
A)
KiĢileĢtirmeden yararlanılmıĢtır.
B)
Kimi durumları yeren bir havası vardır.
A)
Neden-sonuç içeren cümleler kullanılmıĢtır.
C) Ġkilemeler kullanılmıĢtır.
B)
Duygusal ögelerden yararlanılmıĢtır.
D) KarĢılaĢtırmadan yararlanılmıĢtır.
C) DüĢünceler örnekle pekiĢtirilmiĢtir.
E)
Betimleyici anlatım ağır basmaktadır.
Yanıt: B
D) Anlatım bütünlüğü göz ardı edilmiĢtir.
E)
ÇağrıĢımla gelen izlenimlere yer verilmiĢtir.
Yanıt: D
(KPSS – 2011)
(KPSS – 2010)
13. Bana "Yazarlığın mı yoksa gazeteciliğin mi daha
11. Dergiler ve gazeteler hızla güncelliğini yitiriyor.
iyi?" diye soruyorlar. Zor bir soru. Gazetecilikte nele-
Bu nedenle ben, kalıcı olsun diye, çizdiklerimi bir
ri yapıp neleri yapamayacağımı benimle çalıĢanlar
araya getirmek istiyorum. Çünkü onlar tekrar tekrar
bilir. Yazarlık serüvenim ise çok yeni. Ġlk kitabı daha
bir hafta içinde yayımlanmıĢ bir yazarım ben. Kendi
bakılacak karikatürler. Ben de ünlü bir karikatürist
yazdıklarımı beğenip beğenmememin bir önemi yok.
arkadaĢımın on yıl önce çıkarttığı kitapta yer alan
Ben, okurun beğendiği kadar "yazar"ım.
karikatürlere hala gülüyorum. On yıl sonra da güle-
Bu sözleri söyleyen kiĢinin yazarlığıyla ilgili
ceğim.
olarak aĢağıdakilerin hangisine ulaĢılabilir?
Bu sözler aĢağıdaki sorulardan hangisine kar-
A)
Ģılık olarak söylenmiĢ olabilir?
A)
ğininfarkındadır.
Konularınızı hep günlük olaylardan mı seçer-
B)
C) Yapıtının, gelecekte büyük ilgi görmesini be-
Bir karikatürist olarak çizdiklerinizi neden bir
klemektedir.
kitapta toplamayı düĢünüyorsunuz?
D) Yeterliliğini ve yaratıcılığını belirleyen ölçü-
C) Sizce karikatürde çizgi mi, söz mü daha
tün, okurların değerlendirmesi olduğunu dü-
önemli?
Ģünmektedir.
D) Karikatürlerinizi ilginç kılan özellikler neler-
E)
dir?
E)
Ġnsanın kendisini övmesinin baĢkalarınca hoĢ
karĢılanmayacağından korkmaktadır.
siniz?
B)
Mesleğinde daha özenli çalıĢması gerekti-
Gazeteciliğinin, yaratıcılığını geliĢtireceğini
bilmektedir.
Sizce karikatürün amacı güldürmek midir?
Yanıt: D
Yanıt: B
26
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
4. Bölüm. ANLATIM
b. Öznel anlatım: Anlatıma yazarın kendi yorumunu kattığı göreceli yargılardır. Anlatımda yazarın
ANLATIM
duyguları da söz konusudur.
Ele alınan konu ve paragraf, özelliğine göre fark-
Soru:
lılıklar gösterir. Konu, bir düĢünceyse genellikle iki
AĢağıdakilerden hangisi öznel anlatıma örnek
yol izlenir: Tümevarım, tümdengelim.
olabilir?
Tümevarım: DüĢüncenin özelden genele sıralan-
A)
masıdır. Konuyla ilgili ayrıntılardan yararlanılarak
Roman, bir köy öğretmeninin yaĢamla mücadelesini büyük bir ustalıkla anlatıyor.
genel bir düĢünceye ulaĢılır. Bu genel düĢünce ana
B)
düĢünceyi de içerir.
Küçük bir Anadolu kasabasında ilköğrenimini
bitirdikten sonra büyük bir kentin kenar mahallesine yerleĢti.
Tümdengelim: DüĢüncenin genelden özele sıra-
C) Anılarını yazdığı kitap kısa sürede üçüncü
lanmasıdır. Önce konu genel yanıyla ele alınır sonra
baskıya ulaĢtı.
konuyla ilgili ayrıntılar verilir.
D) Fındık ve balıkçılık, Karadeniz insanının en
Konu bir olayla ilgiliyse anlatılanlar olayın oluĢ sı-
önde gelen geçim kaynağıdır.
rasına göre verilir.
E)
Eğer bir görünümse o zaman da ya uzaktan ya-
Eylül ayı enflasyon tahminleri beklenenden
yüksek çıktı.
kına; ya da yakından uzağa doğru anlatılır.
Yanıt: A
c. Doğrudan anlatım: Anlatıcı baĢka birine ait
a. Nesnel anlatım: Yazarın kiĢisel yargılarına da-
düĢünceleri kendi cümlesi içerisinde hiç değiĢtir-
yanmayan, yorum içermeyen, kanıtlanabilir yargılar-
meden verir. Bu cümlelerde baĢkasına ait düĢünce
dır.
o kiĢinin ağzından çıktığı biçimini korur. (Ġç içe bileĢik cümle)
Soru:
Kitap; Roma Ġmparatorluğunun ilk döneminden 20.
d. Dolaylı anlatım: Bu tür cümlelerde anlatıcı,
yüzyılın sonuna kadar uzanan geniĢ zaman dilimin-
baĢkasına ait düĢünceyi değiĢtirmeden kendi üslubu
de insanların tutum, inanç, davranıĢ ve yaĢam bi-
içinde verir.
çimlerinde meydana gelen değiĢikliklerin izini süren
Soru:
bir çalıĢmanın ilk cildi. Ġllüstrasyonlarla süslü 700
AĢağıdaki cümlelerden hangisi doğrudan anla-
küsur sayfadan oluĢan bu ilk cilt, Pagan Roma‘dan
tıma örnektir?
Hıristiyan Bizans‘ın doruğuna kadar geçen bin yıllık
A) Görülüyor ki en yetkili sayılan kiĢi ve kurum-
süreyi kapsıyor. Kitapta beĢ ayrı yazarın kaleme
lar bile bu konuda çaresizliklerini dile getiri-
aldığı beĢ makale var.
yorlar.
Yukarıdaki parçanın anlatımında aĢağıdakiler-
B) Televizyon haberlerinde petrole yine zam ya-
den hangisi ağır basmaktadır?
pılacağını öğrendim.
A) Nesnel anlatım
C) Annemin beni göğsüne bastırmasını, ―Kınalı
B) Öznel anlatım
kuzum.‖ diye sevmesini unutamıyorum.
C) Dolaylı anlatım
D) Yarın akĢam eve gelmeyeceğini söyledi
D) Betimleyici anlatım
bana.
E) TartıĢmacı anlatım
E) Yoksullara
Yanıt: A
yardım
etmemizin
gerekliliğini
söylemene gerek yok bana.
Yanıt: C
27
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
ANLATIM BĠÇĠMLERĠ
d. Betimleyici anlatım: Varlıkları nitelikleriyle,
ayırt edici özellikleriyle ele aldığımız anlatımdır.
a. Açıklayıcı anlatım: Okuyucunun bilgilendiril-
(tasvir) Bu anlatımda varlıklar zihinde görüntü uyan-
mesini amaçlayan, bir konuda okuyucuyu aydınlatan
dıracak biçimde verilir.
anlatım biçimidir. Genellikle düĢünce yazılarında ya-
Betimlemeyi ikiye ayırabiliriz:
rarlanılır.
Açıklayıcı betimleme
Ġzlenimsel betimleme
Örnek:
Genel anlamda insan düĢüncesinin ürettiği değer-
Açıklayıcı betimlemede, varlıkların tanıtıcı nite-
lerin tümünü iki ana kümeye ayırabiliriz.
likleri ele alınarak okura bilgi vermek amaçlanır.
Bunlardan ilki maddi kültürdür. Maddi kültür, in-
Ġzlenimsel betimlemede ise, varlıkların anlatıcı-
sanoğlunun doğaya egemen olmak için yaptığı tüm
da bıraktığı izlenimler de ele alınır.
araç ve gereçleri ile bunları kullanma bilgisidir. Ġkincisi ise yaĢamı düzenlemek, zenginleĢtirmek, koru-
Örnek:
mak için konulmuĢ kurallar dizgesi olan manevi kül-
Uludağ‘ın zirvesine doğru yol alıyorduk. Kıvrıla
türdür. Bu iki kültür, birbirinden ayrılmamalıdır. Böy-
kıvrıla ilerleyen yol muydu, biz miydik ayırt edile-
le bir yaklaĢım, kültürü daha anlamlı ve yararlı kılar.
miyordu sanki. Sabahın ilk ıĢıkları karın beyazlığını
yansıtmaya yetmiyordu. Etraf, karanlıkla kar mavisi
b.TartıĢmacı anlatım: Bir düĢüncenin karĢıtını
arası bir görüntü içindeydi. Hiç konuĢmuyor, yalnız-
ele alan anlatımlardır. Bu anlatımda karĢı çıkılan dü-
ca çevreyi seyrediyorduk.
Ģüncenin yanlıĢlığı, nasıl olması gerektiği güçlü kanıtlarla ortaya konulur.
DÜġÜNCEYĠ GELĠġTĠRME YOLLARI
Örnek:
a. KarĢılaĢtırma: Birden çok kavramın benzeyen
Edebiyatta geçerli teorilerden birisi de Ģudur:
ya da ayrılan yanlarını ele almaktır.
‖Kötülükleri, tehlikeleri, kinleri, karanlık iliĢkileri ortaya koyarak okuyucunun ders almasını sağlamak
Örnek:
mümkündür. ‖Fakat bunun böyle olaağına garantiniz
Ġki tür Ģiir vardı: Sesleriyle, sese dayalı üslupla-
mi var? Sizin olabildiğince gözler önüne serdiğiniz
rıyla öne çıkanlar; sesi belirgin olmakla birlikte imge
olayları bizzat yaĢamak isteyenler çıkmayacak mı?
dünyaları ve çizdikleri dünyalarla belirginleĢenler.
ĠĢte ben böyle bir hayatı doya doya yaĢamalıyım,
Birinci tür Ģiir, kiĢiyi sesiyle sarar ve onu kendine
diyenler az mı olacak? Evet, sizler, mesela kin ve
tutsak eder; ikinci tür ise insanı kendi özgür sesiyle
ihtirasarı anlatırken okuyucunun kinini, ihtirasını ya-
baĢ baĢa bırakarak ona yeni Ģiirler yazdırır. Birinci
tıĢtırıyor musunuz, yoksa tahrik mi ediyorsunuz:
tür, kolay taklit edilir; ikinci türü taklit etmek zordur.
cevap verebilir misiniz?
b. Örneklendirme: Anlatılan bir olayı veya bir
c. Öyküleyici anlatım: YaĢanan, gözlemlenen bir
düĢünceyi daha anlaĢılır kılmak için onunla ilgili bir
olayın anlatımıdır. Anlatım, bir olaya dayanmaktadır.
örneğe yer vermektir.
Bu anlatımda anlatılanlar, sırayla ve bir zamana
bağlı olarak verilir.
Örnek:
BaĢka kültürlerle alıĢveriĢ sağlıklı bir olaydır. Ye-
Örnek:
ter ki baĢkalarından alınanlar toplumun kültürel de-
Herkes gitti. Karanlık bastı basacak. Bir çukur kaz-
ğerlerine ters düĢmesin, toplum aldığını özümleye-
dım, kürekle attım toprakları. Sarı yavruyu koydum
bilsin. 16. yüzyılda Osmanlılar, Doğu ve Batı kay-
oraya. Bahçenin uzak bir köĢesiydi, erik ağacının
naklı öğeleri bir potada eritmeyi baĢarmıĢlardır. Os-
arkası. Bir erik dalı buldum diktim üstüne. Sanki be-
manlı klasik mimarisinde bulduğumuz çarpıcı ifadeyi
nim yerime ölen biriydi o.
Ģekillendiren estetik güç, iĢte bu karıĢımın görüntüsüdür.
28
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
c. Tanımlama: Bir kavramın ne olduğunu ortaya
Duruluk: Anlatıma katkı sağlamayan hiçbir ekin
koyan, o kavramın temel özelliklerini belirten anla-
veya sözcüğün kullanılmamamsıdır.
tımdır. Tanımlama ―Bu nedir?‖ sorusunun yanıtıdır.
Yalınlık: Anlatımda gereksiz süs ve özentiden kaÖrnek:
çınılmasıdır.
Değer, nesnelerin ve olayların insana göre önemini belirleyen niteliğidir. BaĢka bir deyiĢle bir Ģeye
Akıcılık: Anlatımın hiç zorlanmadan rahat gerçek-
insan tarafından uygun görülen karĢılıktır Belirli ko-
leĢmesidir.
Ģulların oluĢturduğu bir duruma bağlı olduğu için
değiĢken; bireyin yetiĢimiyle ilgili olduğu için de du-
Özgünlük: Bir anlatımın benzerlerinden farklı,
rağandır. Bunlara bakarak değerleri ruh bilimsel, sa-
kendine özgü nitelikler taĢımasıdır.
natsal değerler diye sınıflandırabiliriz.
Yoğunluk: Anlatımın düĢünsel ve anlam yönünd. Tanık gösterme: Anlatımda, konuyla ilgili ola-
den zengin olmasıdır. (Az sözle çok Ģey anlatmak)
rak baĢka birinin görüĢlerinden alıntı yapmaktır.
Doğallık: Anlatımı içten geldiği gibi dile getirme
Örnek:
özelliğidir.
Nurullah Ataç, hep eleĢtirmen olarak düĢünül-
Bunların dıĢında özlülük, ilginçlik, etkileyicilik…
müĢtür. Oysa Ataç‘ın asıl önemi eleĢtirmenliğinden
gibi özellikleri de sayabiliriz.
değil, Türkçenin düzyazı dili olarak kurulması yolunda harcadığı çabadan gelir. O da farkındadır bunun:
‖EleĢtirmen bir öldü mü bir daha kimse anmaz onu.‖
der. Ama öte yandan: ‖Bir Ģey kalmayacak mı benden?‖ sorusuna Ģu alçak gönüllü cevabı verirken
gerçek öneminin nereden geldiğini de belirtir. ‖Bugün bu ülkede bir dil kuruluyor; o yapıda benim de
taĢım vardır. Ancak görünmeyen, kimsenin gözüne
çarpmayan, ta gerilerde bir taĢ.‖
e. Sayısal verilerden yararlanma: Ekonomik,
bilimsel veya istatistiksel konularla ilgili anlatımlarda
sayılardan yararlanmaktır.
Örnek:
221 lise öğrencisi üzerinde yapılan bir araĢtırmada öğrencilerin % 93,21‘i müzik zevki kazanmada
çevrenin; % 2,26‘sı ise okulun daha etkili olduğunu
belirtmiĢtir.
ANLATIM ÖZELLĠKLERĠ
Ġyi bir anlatımda bulunması gereken özelliklerdir.
Bunlardan bazıları Ģunlardır:
Açıklık: Anlatımın hiçbir tartıĢmaya meydan vermeyecek biçimde tek bir yargı içermesidir.
Bir cümleden tek bir yargı çıkmalıdır.
29
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
(KPSS – 2006)
GeĢmiĢ yıllarda bu konuyla ilgili sorulan bazı
3. Zonguldak'a otobüsle gittikten sonra, Bartın yo-
KPSS soruları
lundan Amasra'ya doğru bisikletimle yol alıyorum.
Roma Valisi Aguilla'nın yaptırdığı, kayalara oyulmuĢ
(KPSS – 2004)
1. Kireçbumu, Boğaziçi'ndeki semtlerden biridir.
bir insan kabartması ve bir sütun üzerindeki kırılmıĢ
Adını Osmanlı döneminde tam karĢı yakada bulu-
kartal figürü olan KuĢkayası Anıtı'na ulaĢıyorum.
nan kireç ocaklarından ya da kireç iskelesinden
Artık yolun keyifli kısmı baĢlıyor. YemyeĢil ormanlar,
aldığı sanılıyor. YemyeĢil doğası, temiz havasıyla,
masmavi deniz, kıyılara kurulmuĢ köyler, kasaba-
Osmanlı döneminde bilinen tatil yerleri arasında en
lar... Amasra'da iki köpeğin saldırısına uğruyorum.
beğenilen yer olan Kireçbumu, günümüzde de bu
Sonuç: Bisikletten uçuĢ, dizde büyük bir yara ve
özelliklerini korumayı baĢarmıĢ. Ağaçlarla kaplı ya-
bilek ağrısı... Öğle yemeğim, Cambu Koyu'ndaki bir
macı, kıyıdaki geniĢ ve uzun yürüyüĢ yolu, kıyı
lokantada balık...
Bu parçanın anlatımında aĢağıdakilerden han-
lokantaları, Boğaz'a açılmayı bekleyen gezinti tek-
gisi yoktur?
neleriyle bu semt, özellikle hafta sonu gezintilerini
sevenlerin uğrak yeri durumunda.
Bu parçayla ilgili aĢağıdaki yargılardan hangisi
yanlıĢtır?
A)
Özel adlar kullanma
B)
KarĢılaĢtırma yapma
C) Betimlemeye baĢvurma
A)
Tahminde bulunulmuĢtur.
D) Olayları oluĢ sırasına göre verme
B)
KarĢılaĢtırma yapılmıĢtır.
E)
KiĢisel görüĢe yer verme
Yanıt: B
C) Çevrede görülenler ardı ardına sıralanmıĢtır.
D) Yoruma yer verilmiĢtir.
E)
Ġki semt arasındaki benzerlikler yansıtılmıĢtır.
(KPSS – 2011)
Yanıt: E
4. AĢağıdaki cümlelerden hangisi, ayraç içinde
verilenlerle uyuĢmamaktadır?
(KPSS – 2004)
A)
2. Bu bölgenin yandan fazlasını kaplayan orman-
Benim müziğe yaklaĢımım, çevremdeki mü-
lar heyecan verici görüntüler yaratıyor. Sonbaharda
zisyenlerin çoğunun benisediği bu akımla ör-
pencerelerin yanında kurutulan biberlerin, yağmu-
tüĢmüyor (karĢılaĢtırma).
B)
run ardından her yanı dolduran mantarların yerini
Onun hangi albümünü alırsanız alın, nitelik-
ilkbaharda, kıĢın yorgunluğunu atmak için çiçeklerin
sizlikle, özensizlikle ya da düzeysizlikle
üzerinde dinlenen böcekler alıyor. KıĢın, dalgalarıy-
karĢılaĢmayacağınızdan emin olabilirsiniz
la mendirekleri aĢan Karadeniz, yaz güneĢiyle ka-
(nesnellik).
yaların altına sokuluyor. Çay bahçesi, akĢamüstü
C) Ülkemizde yetiĢmiĢ piyanistlerin bir kısmı, ilk
altın bir top gibi ufukta yitip giden güneĢi seyreden-
albümlerinin repertuvarında gösterdikleri baĢarıyı sonrakilerde göstermiyor (saptama).
lerle doluyor.
D) Son albümlerindeki baĢarısızlıkları, önceki
Bu parçayla ilgili olarak aĢağıdakilerden han-
çalıĢmalarında kazandıkları baĢarıdan dola-
gisi yanlıĢtır?
yı duydukları aĢırı öz güvenden kaynaklanA)
mıĢ olabilir (tahmin).
Bir doğa olayı, benzetme yapılarak anlatılE)
mıĢtır.
B)
Türkiye'de dünyaca ünlü piyanistlerin yetiĢmiĢ olması, sanatımızın gelecek vadettiğini
Ġnsana özgü nitelikler doğaya aktarılmıĢtır.
gösteriyor (çıkarım).
C) Anlatıma öznellik katan bir söyleyiĢ söz konu-
Yanıt: B
sudur.
D) Canlı varlıklar yapısal özellikleriyle tanıtılmıĢtır.
E)
Yoruma yer verilmiĢtir.
Yanıt: D
30
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
5. Bölüm. ANLATIM BOZUKLUKLARI
Ayrıca birbirini çağrıĢtıran;
ANLATIM BOZUKLUKLARI
Dilin yanlıĢ kullanımından kaynaklanan yanlıĢlıklardır. Bunlar genellikle anlatımda açıklık, duruluk,
doğruluk gibi ilkelere uymamaktan kaynaklanır. Anlatım bozukluklarını değiĢik baĢlıklar altında iĢlemek
mümkün.
SÖZCÜK DÜZEYĠNDE ANLATIM
BOZUKLUKLARI
A. Sözcüğün yanlıĢ anlamda kullanılması
Sözcüklerin; ses, kök veya anlam yakınlığı bakı-
-
süreç-süre,
-
etken-etkin,
-
olası-olanaklı,
-
görülmek-görünmek
-
ayrıclık-ayrım
-
güven-güvence
-
sonunda-sonucunda
-
üslenmek-üstlenmek
-
tüm-bütün
-
takdir-taktir
-
doyumsuz-doyulmaz
-
çıkarma-çıkartma
gibi sözcükler birbiriyle karıĢtırılabilir.
mından yanlıĢ kullanılmasından kaynaklanır.
Elbisesine ödediği ücretin yarısıyla bir aile
B. Sözcüğün yanlıĢ yerde kullanılması
geçinebilir.
Genellikle sözcük türlerini karıĢtırmaktan kaynak-
Bu cümlede ücret sözcüğü hizmetin para karĢılığı-
lanır. Sıfat olarak kullanılması gereken bir sözcüğün
dır. Oysa bu cümlede mal, eĢya söz konusudur. El-
belirteç olarak; belirteç olarak kullanılması gereken
bisenin ücreti değil, fiyatı olur.
bir sözcüğün sıfat olarak kullanılmasından kaynakla-
Bu adamın, yakalandığı amansız hastalıktan
nır. Sıfatlar, adları; belirteçler, eylemleri veya eylem-
kurtulma Ģansı yok gibi.
sileri belirtir. Bu görevlerin karıĢması anlatım bozuk-
Şans sözcüğü olumlu durumlar için kullanılır. Oy-
luğu oluĢturur.
sa burada hastalıktan kurtulma olasılığından söz
edebiliriz.
Not: Bu yanlıĢlıklar, virgülle giderilebilir.
Alınan sağlıksız gıdalar sonucu sağlığımız
Bana bunu nasıl yaptı, bir türlü aklım almıyor.
aksadı.
Bu cümlede aksamak sözcüğü yerine bozulmak
Bu cümlede ‖bir türlü‖ sözü sıfat olarak kullanıl-
getirilebilirdi.
mıĢtır. Oysa bu sözün görevi belirteçtir.
Sanatçı hazırladığı resimleri bir galeride hizmete açtı.
Bunlara fazla canını sıkma.
Üç yıldır bu okulda öğretim görüyor.
Bugün çok baĢım ağrıyor.
Hırsızlar kuyumcuyu etkisiz hale getirip bütün
Onun o masum hali hiç gözümden gitmiyor.
altınları çalmıĢlar.
Mazeretsiz sınava katılmayanların hakları ya-
Bütün yaĢantım boyunca böyle bir olaya ta-
nacak.
nık olmadım ben.
Kaymakam, bir saat içinde yarıĢmada derece
Bu cümlelerde koyu gösterilen sözcükler yanlıĢ
alanları ödüllendirecek.
anlamda kullanılmıĢtır.
Ġflas eden Mehmet Bey‘in oğlu iĢ hayatına
Hizmet yerine ziyaret,
yeniden atılıyor.
Öğretim yerine öğrenim,
Çalmak yerine gasp etmek,
C. Gereksiz sözcük kullanma
YaĢantı yerine ise yaĢam kullanılabilir.
Anlatıma katkı sağlamayan sözcük kullanmak veya aynı anlama gelen sözcükleri bir arada kullanmaktan kaynaklanır.
31
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
Aynı anlama gelen sözcükleri bir arada kullan-
Yardımcı eylemlerin gereksiz kullanılması
Etmek, olmak kılmak… gibi eylemler yardımcı ey-
mak
Bu aletteki düğmelerin fonksiyonunu ve iĢle-
lemlerdir. Bu eylemlerin (eylemsilerin) kullanılıĢına
vini öğrenmek istemiĢtim.
dikkat etmek gerekir. Cümleye göre bazen kullanıl-
Bu kitabı isteyerek aldım fakat buna karĢın
maması, bazen de kullanılması anlatım bozukluğu
beğenmedim.
nedeni olabilir.
Bana aldığı hediyeyi ona geri iade ettim.
Hiçbir zaman ondan kuĢku etmemiĢtim.
Bunlar arasındaki açık ve belirgin farkı göre-
(kuĢkulanmamıĢtım)
medin mi?
Yarın bizimle geleceğini umut ediyorum.
Belediye yeni taĢıt aracı alacakmıĢ.
(umuyorum)
ATM makinesinden para çekerken dikkatli ol-
Bu kitaptan alma isteğinde bulunanlar elini
malısınız.
kaldırsın. (isteyenler)
Bu davranıĢ biçimini hiç beğenmiyorum.
Konuyu tekrar etmek istiyorum.
Ne kadar gergin olduğunu yüz mimiğinden
(tekrarlamak)
anlamak mümkün.
Hasta iki günde iyi oldu. (iyileĢti)
YarıĢmaya katılacaklar, jüri heyetinin önünde
Bu cümlelerde yardımcı eylemler gereksiz kullanıl-
ter döktüler.
mıĢtır:
Cümlenin anlamına katkı sağlayan, anlamı güçlendiren sözcükler anlatım bozukluğu oluĢturmaz.
BaĢarılı ve çalıĢkan olmayan öğrenciler ayrıl-
Olanları ben gördüm.
malıdır.
KardeĢiyle birlikte gitti.
Gelecek için seçenekler daha fazla ve bize
yeni ufuklar açılmalıdır.
Cümleye katkı sağlamayan sözcükler
Bu cümlelerde baĢarılı sözcüğünden sonra ―olan‖;
Merdivenden yukarı çıkarken düĢtü.
fazla sözcüğünden sonra ―olmalı‖ sözcükleri gelme-
Durak yerine geldiğimizde araba kalkmıĢtı.
lidir.
Bundan böyle artık beni hesaba katmayın.
Çağrı yapmak
BaĢvuruda bulunmak
Soru:
―Benimle olduğun sürece her gün düzenli olarak
l
Umut etmek
ll
Hatırlatma yapmak
bu yazıları gazeteye sen yazacaksın‖
lll
lV
Yenilgi almak
V
Duyuru yapmak
EndiĢe etmek
Bu cümlede altı çizili sözlerden hangisi çıkarı-
gibi yardımcı eylemler bir sözcükle ifade edilebilir.
lırsa tümcenin anlamında bir daralma olmaz?
A) l
B) ll
C) lll
D) lV
E) V
D. ÇeliĢen sözcüklerin bir arada kullanılması
Kullanılan sözcüklerin cümlede zıtlık yaratmasın-
Bu tümcede düzenli olarak ve her gün sözleri aynı
dan kaynaklanır.
anlamı içerdiğinden yanıt B‘dir.
Mehmet‘in bu önerinizi kesinlikle kabul edeceğini sanmıyorum.
Eklerin gereksiz kullanılması
Bizde toplanırdık, akĢama kadar oynardık.
Bu sınavlardan istediğin sonucu kesinlikle
Bu baĢarıyı çalıĢaraktan kazandım.
alabilirsiniz.
Bu Ģiiri onun en sevdiğim yapıtıdır.
Bunları kulağıma yüksek sesle fısıldadı.
CumhurbaĢkanı, yaptığı açıklamasında ülke-
YaĢlı adam, karısı ve henüz bir aylık torunu,
bize yardım edin, diye bağırıyorlardı.
mizin birlik ve beraberliğinden söz etti.
Bu cümlelerde altı çizili söz ve sözcükler çeliĢmek-
Tüccarlar, yeni vergilerden rahatsız.
Birçok ürünlerin sağlıksız olduğu söyleniyor.
tedir.
32
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
E. Sözcüğün yanlıĢ yapılandırılmasından kay-
Sıfat tamlaması:
naklanan yanlıĢlıklar
Belgisiz sıfat veya sayı sıfatlarıyla yapılan tamla-
Sözcüğün yanlıĢ ek almasından kaynaklanan bir
malarda tamlananda çoğul eki kullanılmaz.
yanlıĢlıktır.
Bu durum pek çok kiĢiler tarafından kınandı.
ĠĢinden alıkoyulduğunu söyleyerek salondan
Her çeĢit sorunlarla baĢa çıkacak durumda-
çıktı. (Alıkonulduğunu)
yız.
Aldığımız her Ģeyin kısa bir süre sonra paha-
Her beĢ yabancılardan biri ilimize mutlaka
lılatılması olur iĢ değil.
uğrar.
(PahalılaĢtırmak)
Özel ve kamu kuruluĢlarında çalıĢanlar için
Benzin fiyatlarının ucuzlaĢacağı söyleniyor.
bayram tatili uzatıldı. (Özel kuruluĢlarında ol-
Çocuğa bakıtmak için bir bakıcıyla anlaĢtılar.
maz.)
Ġlimizde her çeĢit kültürel ve sanat etkin-likleri
Ayrıca dilimize yabancı dilde girmiĢ çoğul anlamlı
yapılmaktadır. (Kültürel etkinlikleri olmaz.)
sözcüklerin tekrar çoğullandırılması yanlıĢtır.
Derste belgisiz ve soru sıfatlarını iĢledik.
(Belgisiz sıfatlarını olmaz.)
Beyanatlar, baharalar, mezbelelik, sayfiyelik, yapılınılabilinir, koĢaraktan…vb.
b. Deyim yanlıĢları
Deyimler kalıplaĢmıĢ sözlerdir. Bu kalıbın bozulSÖZ ÖBEĞĠ DÜZEYĠNDE ANLATIM
ması anlatım bozukluğuna yol açar. Deyim yanlıĢlık-
BOZUKLUĞU
larının iki nedeni vardır. Bunlar ya kalıbın bozulması
ya da deyimin yanlıĢ anlamda kullanılması Ģeklinde-
a. Tamlama yanlıĢlığı
dir.
Ad tamlaması ve sıfat tamlamasında tamlayan ve
Çok sevinçliydi, adeta etekleri tutuĢuyordu.
tamlanan iliĢkisinin kurulamamasından kaynaklanır.
(Deyim yanlıĢ anlamda kullanılmıĢ.)
Bunlarla yetinmesini bekleme onun gözü hep
Ad tamlaması:
yukarılardadır.
Tamlayan, tamlanan eklerinin kullanılmaması an-
(Gözü yükseklerde olmak)
latımı bozar.
Bal tutan elini yalar. (parmağını)
Bunları ona söylemeye ağzım varmıyor.
Her öğrenci baĢarılı olmak için çalıĢması la-
(dilim)
zım. (öğrencinin)
Ele verir talkımı, kendi yutar salkımı (talkın)
Her anne ve baba çocuklarıyla yakından ilgi-
AteĢ olsa cürmü kadar yer yakar. (cirim)
lenmeli, sorunlarını yakından takip etmelidir.
Attığın taĢ ürküttüğün kuĢa değmeli.
(onların)
(Kurbağa)
Büyüklerle konuĢmasını bilmiyor. (konuĢma-
Köküne kibrit suyu ekmek. (dökmek)
yı)
Butün bunlar onun buraya gelmediğinden
Not: Aynı kurallar atasözleri için de geçerlidir.
kaynaklandı. (gelmemesinden)
Demir zamanında dövülür.
Bir okulun müdürü, öğrencilerle muhatap ol-
(tavında)
ması gerekir.
Ormanda kuĢların ve hayvanların bağırtıları
Not: Anlatımı güçlendirmek için aynı anlama ge-
arasında yürüdük. (kuĢların bağırtısı olmaz)
len sözcüklerin oluĢturduğu ikilemeler, dil yanlıĢı
Amcam ve dayımın kızıyla sinemaya gittik.
değildir.
Güçlü kuvvetli
(amcamla)
Akıllı uslu
Rezil rüsva
33
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
CÜMLE YANLIġLARI
Öğrencilerin hiçbiri düzenli çalıĢmamıĢ, sınıfta kalmıĢtı.
a. Yüklem yanlıĢlıkları
Herkes bağırıyor; ama yardım etmiyordu.
Bu yanlıĢlıklar, yüklem eksikliğinden, yüklemler
Kitabın basımı tamamlanmıĢ ve piyasaya çık-
arasındaki uyumsuzluktan veya çatı uyuĢmazlığın-
mıĢtı.
dan kaynaklanır.
Gülü koparınca yere düĢtü.
Camı kırınca elini kesti.
Yüklem eksikliği:
Sıralı cümlelerde ortak kullanılan eylemler bazen
Özne - yüklem uyumsuzluğu:
yanlıĢlığa yol açabilir.
Özne ile yüklem arasında kiĢi yönünden ve tekillik-
Bu yanlıĢlıklar, yan cümleciği oluĢturan eylemsi-
çoğulluk yönünden uyum aranır.
leri de kapsar.
KiĢi bakımından uygunluk:
Ben çalıĢmaya, eĢim toplantıya gitti.
KiĢi adılları özne olan cümlelerde, yüklem aynı kiĢi
Eti çok, balığı hiç sevmem. (Eti çok severim.)
ekini alır.
Sen iyilik, o kötülük peĢinde.
Ben gidiyorum
Ay bir yandan, sen bir yandan sar beni. (Ay
Sen her Ģeyi bilirsin.
bir yandan sarsın.)
Müdürü az, müdür yardımcını hiç sevmem.
Özne, birinci tekil kiĢi adılıyla birlikte birden çok
kiĢi adılından oluĢmuĢsa yüklem, birinci çoğul kiĢi
Zaman-çatı uyuĢmazlığı:
ekini alır.
Ben gazete okuyor, annem yemek yapıyordu.
Özne, ikinci üçüncü kiĢi adılıyla birlikte birden
(okuyordum)
fazla kiĢi adılından oluĢmuĢsa yüklem, ikinci çoğul
Çocuğun ağlamasını ve gülüĢünü hiç unut-
kiĢi ekini alır.
mam.
Sen ve ben bu sorunu çözeriz.
Herkese mektup göndererek merkeze çağrıl-
Ben ve babam iyi anlaĢırız.
dı.
Hepimiz sorumluluklarımızı biliyoruz.
Toplantı sonunda alınan karar öğrenci
temsilciliklerine yer vermenin kararlaĢtırılması
Tekillik-çoğulluk
Özne, çoğul insan olduğunda yüklem çoğul veya
oldu.
tekil olabilir. Bunların dıĢında özne, çoğul da olsa
Ekeylem eksikliği
yüklem tekil kullanılır.
Hava yağmurlu; fakat soğuk değildi.
(Özne kiĢileĢtirilmiĢse, yüklem çoğul kulanılabilir.)
Yemek lezzetli; ama sağlıklı değildi.
Çocuklar oynuyor.
Çocuklar oynuyorlar.
Eylemsi ile ilgili yanlıĢlıklar
KuĢlar uçuyor.
Aynı görevi üstlenen eylemsilerin farklı ekler
Ağaçlar yapraklarını döktü.
almasında kaynaklanan yanlıĢlıklardır.
Ellerim üĢüyor.
Onun hiçbir zaman iĢe zamanında geliĢini ve
gittiğini görmedim.
Cümlelerde bu özelliklere uymayan kullanımlar
Mutlu ama sorunları olmayan kiĢi bulmak çok
yanlıĢtır.
Hangimiz ağlamadı, hangimiz gülmedi.
zor.
Ben Ģiiri sen romanı seversin.
b. Özne yanlıĢları:
Babam, annem, ben ve kardeĢim mutlu bir
Cümlede öznenin kullanılmayıĢı veya özne olma-
ailedir.
yan bir sözcüğün özne gibi görülmesinden kaynak-
Sen kuzeye o güneye gitsin.
lanır.
Ayaklarım uyuĢuyorlar.
EĢyalarım kayboldular.
34
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
c. Nesne yanlıĢları:
Küçük ağacın arkasında oynuyor.
Nesne olmayan bir sözün nesne gibi düĢünülme-
Bu arkadaĢına fena bozulmuĢ.
sinden veya kullanılması gereken nesnenin kullanıl-
Ünlü sanatçı Zeki Müren‘i tanımıyormuĢ.
mamasından kaynaklanır.
Dizi her zaman ona sorun yarattı.
Yazı acı bir olayla bitti.
Bana baktı fakat görmezlikten geldi.
Bana görmezlikten geldi, olmaz; ‖beni‖ sözcüğü gelmeli cümleye.
Sana kızmıyor, üstelik çok seviyorum.
Sana seviyorum olmaz.
Dedem bana pek yüz vermez, arada sırada
azarlardı.
Yine cümleye ―beni‖ sözcüğü gelmelidir.
Bu sıralı bağımlı cümlelerde dolaylı tümleç kullanılmıĢ, kullanılması gereken nesne kullanılmamıĢtır.
d. Dolaylı tümleç yanlıĢlığı:
Sıralı ve bağlı cümlelerde, yüklemlerin ortak tümleç almamasından kaynaklanır.
Ġnsanları sevmek ve güvenmek önemlidir.
Beni çok sever ve çok güvenirdi.
Konuklarımız, buralara hayran kalmıĢ, hatta
gitmek istememiĢlerdi.
Bu cümlelerde dolaylı tümleç eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır.
e. Belirteç tümleci eksikliği:
Sana çok güveniyor ve daha çok baĢa-rılar
yakalayacağımıza inanıyorum.
(seninle)
Yazılarımı okudu fakat ilgilenmediğini söyledi.
(yazılarımla)
NOKTALAMA EKSĠKLĠĞĠ
Noktalama iĢaretlerinin cümledeki düĢünceyi iletmesindeki önemi büyüktür. Bu nedenle noktalama
iĢaretlerinin yerinde kullanılmaması veya yanlıĢ yerde kullanılması cümlede anlam belirsizliğine yol
açabilir. Özellikle ĠĢaret sıfatlarıyla adlaĢmıĢ sıfatlarda virgül, anlam karıĢıklığını giderilebilir.
35
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
13. ġu bilinmelidir ki bizimle her konuda konuĢu-
AġAĞIDAKĠ CÜMLELERDE ANLATIM
BOZUKLUKLARINI BULUN.
labilinir.
……………..……………………………………….
14. Bilinçsiz hayvansal ürünler tüketmek sağlığı-
1.
2.
3.
Dün Ġstanbul‘daki facia ucuz atlatıldı.
mızı da tehdit ediyor.
……………………………………………..............
………………………………………………..…….
Geçtiğimiz hafta düzenlenen panelde ben de
15. Artık gazete ve dergilerde aradığımız haberleri
vardım.
bulamıyoruz.
………………………………………………………
………………………………………………………
YaĢanan bu talihsiz olay yüzünden onunla
aramız açıldı.
16. KardeĢim henüz okul seçiminde karar vermedi.
………………………………………….…………..
4.
………………………………………………………
Dün saat 17.37 sıralarında deprem oldu.
17. Hakkımı yasal ve yasal olmayan bütün yolları
………………………………………….…………..
kullanarak arayacağım.
………………………………………………………
5.
Ġzmir-Aydın karayolunda gerçekleĢen trafik kazası ulaĢımı uzun süre engelledi.
18. Oyuna ilgi gösteren çok; ama izleyen yok.
…………………………………………………….
6.
7.
………………………………………………………
ÇeĢitli konulardaki beyanatlarını bir kitapta
19. Alkollü araç kullanan beĢ sürücüye ceza ke-
topladı.
sildi.
…………………….………………………………..
………………………………………………………
YanlıĢ beslenme birçok hastalıklara neden ola20. Bu yapıtlara bayılıyorum çünkü yaĢama sevinci
bilir.
……………………..……………………………….
aĢılıyorlar.
………………………………………………………
8.
Fenerbahçe, üst üste aldığı galibiyetlerle yenilgiyi sevmediğini gösterdi.
21. Arsamın yanında bir de evim var; ama tapusu
………………………………………………………
yok.
………………………………………………………
9.
Filmin gündüz seanslarında yer bulamayınca
akĢam matinesine yer ayırttı.
22. KardeĢim Ankara‘da ben Ġzmir‘de okuyorum.
………………………………………..…………….
………………………………………………….…..
10. Takımımızın bu üçlü saç ayağını bozmamız
23. Halk edebiyatında Ģiir bunca yıl hiç ya da çok
mümkün değil.
az değiĢmiĢtir
………………………………………………………
…………………………………………………..….
11. Çocuğun, bu amansız hayata tutunuĢu hepi-
24. Uzmanlara göre depremin ne zaman olacağını
mizi mutlu etmiĢti.
önceden tahmin etmek mümkün değildir.
……………………………..……………………….
………………………………………………..…….
12. Takımın 1-0‘lık ağır yenilgisi futbolcular arasın-
25. Bu yıl da ilçemizde birçok kültürel ve sanat
da rahatsızlık yarattı.
etkinliklerine yer verilecektir.
………………..…………………………………….
…………………………………….………………..
36
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
26. ArkadaĢlarımla buluĢup baĢımdan geçenleri
39. Hasta olduğu için üç gündür iĢe gelmedi.
anlatacağım.
…………………………………………..………….
…………………………………….………………..
40. Günün anlamını belirten konuĢmalardan sonra
27. Bu söylenenleri kendi kulağımla duysam yine
resmigeçit töreni yapılacak.
……………………………………….……………..
inanmam.
…………………………………….………………..
41. AteĢ olsa cürmü kadar yer yakar, ondan asla
28. ĠĢten çıkarılan iĢçinin 700 milyon lira alması
korkmuyorum.
……………………………………………………..
bekleniyor.
……………………………………………….……..
42. Bütün kötülüklerin köküne kibrit suyu ekelim.
29. Bize yarın sizin de geleceğinizi bekliyorum.
…………………………………………….………..
……………………..……………………………….
43. Hastamız, dün iyi; ama bugün iyi değil.
30. AkĢama kadar içeri girip çıkmaktan bıkmadın
………………………………………………….…..
mı?
………………………………………………..…….
44. Köylerimizde dokunan halı, kilim, kazak ve çoraplar turistler tarafında ilgi görüyor.
31. Haklı olduğunu kanıtlamak için her yola baĢvu-
…………………………………………………..….
ruyor.
……………………………………….......…………
45. Avrupa‘yla ekonomi ve sanatsal alanlarda iliĢkilerimizi sürdürmeliyiz.
32. Bunca sorunlarla nasıl baĢa çıkacağımı bilemi-
…………………………………………………….
yorum.
……………………….……………………………..
46. Bu sınavda, belgisiz ve sayı sıfatlarıyla ilgili iki
soru çıktı.
33. Buradan kimin geçtiklerini kestirmek çok güç.
…………………………………………………….
…………………….………………………………..
47. Olay sırasında annem evde; fakat babam
34. Zaman buldukça arkadaĢlarımla birlikte sine-
iĢteydi.
………………………………………………………
maya gidiyorum.
………………………………………………………
48. Polisin tutukladığı zanlı önce adli tıpta muayene
35. Ne ilkokulda ne lisede sınıfta kalmadım.
edildi.
………………………………………………………
…………………………………………………….
49. Ben seni ondan daha çok seviyorum.
36. Ben onu seviyorum; ama o sevmiyor.
………………………………………………………
………………………………………………………
37. Ben sinemayı, kardeĢim tiyatroyu sever.
50.
……………………………………………………...
Taksi Ģoförüyle oğlu sokak ortasında gasp
edilmiĢ.
……………….......................................................
38. Anasız ve babasız bu öksüz çocuğa yardım
etmeliyiz.
………………………………………………………
37
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
GeĢmiĢ yıllarda bu konuyla ilgili sorulan bazı
(KPSS – 2006)
KPSS soruları
4. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım
bozukluğu vardır?
(KPSS – 2004)
1. Burada oturan çocuklar, her gün iki kilometrelik
I
II
A)
insanların acısı yansıtılıyor.
lII
B)
Yazar romanının ikinci bölümünde kendi
baĢından geçenleri anlatıyor.
yolu yaya yürüyerek okula varabiliyorlar.
IV
Bu romanda yaĢamda aradığını bulamayan
C) EleĢtirmenlerimiz bu yapıtın üzerinde ye-
V
Bu cümledeki anlatım bozukluğunu gidermek
terince durmamıĢlar.
için numaralanmıĢ sözlerden hangisi atılmalı-
D) Kimi yazarlar bağlı bulundukları akımın sınır-
dır?
ları dıĢında kalan yapıtlar da ortaya koymuĢlardır.
A)l.
B) II.
C)lll.
D) IV.
E) V.
E)
Adından söz ettiren bu romanda sanat ve
yapısal yönden farklı bir dil kullanılmıĢ.
Yanıt: D
Yanıt: E
(KPSS – 2005)
2. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde bir anla-
(KPSS – 2008)
tım bozukluğu vardır?
A)
5. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım
Onun, bugün ya da yarın geleceğini sanı-
bozukluğu vardır?
yorum.
A)
Bütün bildiklerimi ona anlattım.
B)
Bu yıl iyi bir karne getirmesini bekliyorum.
B)
Eski kitapların hepsini bu rafa yerleĢtirdim.
C)
Desteğinizin ileride de sürmesini düĢünüyo-
C) Hayatın her zorluklarına göğüs gerdim.
rum.
D) Konukların çoğunu ben ağırladım.
Bu koĢulların iĢinizi zorlaĢtıracağına inanıyo-
E)
D)
Çektiğim sıkıntıları artık unuttum
rum.
E)
Yanıt: C
Evin bütün yükünü sizin taĢıdığınızı biliyorum.
Yanıt: C
(KPSS – 2008)
6. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım
bozukluğu vardır?
(KPSS – 2006)
A)
3. Çocuğunuza sürekli olarak oyuncak almak ye-
mamıĢ, sonra ilkokul arkadaĢı olduklarını an-
rine, oynayın.
lamıĢlardı.
Bu cümledeki anlatım bozukluğu aĢağıdaki
B)
değiĢikliklerin hangisiyle giderilebilir?
A)
ÇarĢıda karĢılaĢtığı delikanlıyı önce tanıya-
Bugün hava çok sıcak olacağı için, dıĢarı
çıkmaktan vazgeçti.
"çocuğunuza" yerine "çocuğunuz için" sözü
C) O kocaman çuvalları sürükleye sürükleye de-
getirilerek
poya taĢıdılar.
B)
"olarak" sözcüğü atılarak
C)
"yerine"den sonra "onunla" sözcüğü getirilerek
D)
"almak" yerine "satın almak" sözü getirilerek
E)
"oynayın" yerine "oyun oynayın" sözü getiri-
D) B takımdaki futbolcular Avrupa‘nın ünlü kulüplerinden kaçırılmayacak teklifler aldılar.
E)
Bu hafta üç ayrı televizyon kanalında o
konuyla ilgili programlar izledim.
lerek
Yanıt: C
Yanıt: A
38
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
(KPSS – 2007)
(KPSS – 2009)
7. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım
10. Böyle bir gereksinmeye ihtiyacımız olduğunu
bozukluğu vardır?
A)
B)
düĢünmüyoruz.
Bu bölgede yetiĢen zeytinleri, kendi fabrikala-
Bu cümledeki anlatım bozukluğu aĢağıdaki deği-
rımızda iĢleyerek kaliteli yağlar elde ediyoruz.
Ģikliklerin hangisiyle giderilebilir?
KıĢ biteli neredeyse iki ay olacak ama hava-
A)
―bir‖ sözcüğü atılarak
lar hâlâ ısınmadı.
B)
―gereksinmeye ihtiyacımız‖ yerine
C) Bu tesisler, gençlerin hem spor yapmasına
―gereksinmemiz‖ sözcüğü getirilerek
hem aynı zamanda sosyalleĢmesine olanak
C) ―ihtiyacımız‖ sözcüğü atılarak
sağlıyor.
D) ―böyle bir‖ yerine ―bu tür‖ sözü getirilerek
D) KıĢ turizminin geliĢmesi için kıĢ sporlarına
E)
ağırlık vermek ve bu sporlara uygun tesisler
―olduğunu‖ yerine ―olabileceğini‖ sözcüğü
getirilerek
Yanıt: B
kurmak gerekir.
E)
Spor yapmak ya da hoĢlanılan bir sanat dalıyla uğraĢmak bireyi yaĢama bağlıyor.
(KPSS - 2009)
Yanıt: C
11. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
(KPSS – 2008)
A)
AlkıĢlanması gereken ben değil, sporcular.
B)
Burada en çok hoĢuma giden Ģey, eski
8. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım
evler.
bozukluğu vardır?
A)
C) Geziye katılamamasının nedeni, iĢlerinin
Görenleri ĢaĢırtacak kadar güzel resimler
çok olması.
yapmıĢ.
B)
D) Bu sorunu yaratan, kardeĢim değil,
Yabancı dil öğrenmemek bana piĢmanlık ver-
arkadaĢım.
di.
E)
C) Bahçeye daha çok, meyve ağacı dikmiĢler.
Onu mutlu edecek tek Ģey, sınavlarının iyi
geçmesi.
D) Buranın, dost canlısı, sevecen bir halkı var.
E)
Yanıt: A
Anlatacaklarını dikkatle dinlememizi istedi.
Yanıt: B
(KPSS – 2011)
12. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
(KPSS – 2009)
A)
9. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım
diğin oldu mu?
bozukluğu vardır?
A)
B)
Senin, verdiğin randevuya hiç zamanında gel-
B)
DüĢüncelerini neden bizimle paylaĢmıyorsun?
Önümüzdeki yıl derslerine daha çok çalıĢa-
C) Sorduğum sorunun cevabı bu muydu?
caksın.
D) Yeterince problem yarattığınız yetmedi mi?
Ancak, tatil günlerinde iyice dinleneceksin.
E)
Sence, böyle konuĢması doğru mu?
C) Yıl sonunda bize güzel haberler vereceksin.
Yanıt: D
D) Sorumluluklarını eksiksiz olarak yerine getireceksin.
E)
Yeter ki akrabalarını sık sık ziyaret edeceksin.
Yanıt: E
39
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
6. Bölüm. SES – YAZIM – NOKTALAMA
c. Bazı ekler de bu kurala uymaz.
SES
- yor
- ki
Yazım, bir dilin belli kurallara göre yazıya geçiril-
- ken
mesidir. Dilin bütün seslerinin ve ses özelliklerinin
- leyin
bu kurallara göre biçimlenmesi gereklidir.
- imtırak
1.11.1928‘de kabul edilen Türk Alfabesinde 29
- gil
harf vardır. Bu 29 harfin karĢıladığı 29 ses anlatımımızda temel oluĢturur.
d. Büyük ünlü uyumuna uymayan sözcüklere getiri-
Türkçede bulunan 29 sesin 8‘i kalın 21‘i ise ince-
len ekler, sözcüğün son ünlüsüne uyar.
dir. Ses organından çıkarken dilin, çenenin, dudak-
Kitapçı
ların… durumuna göre biçimlenen bu sesler, değiĢik
Televizyonda
adlar alır: düz ünlüler, dar ünlüler, sert ünsüzler,
Sinemacılarımız
yumuşak ünsüzler gibi.
Karaktersizliklerini
Dilimizin temel kuralları bu ünlü ve ünsüzlerin belirli kurallara göre sıralanmasıyla oluĢur.
e. Bazı yabancı sözcüklerde, söyleyiĢ inceye kaydığından sözcüğün sonuna getirilen ekler, sözcüğün
son ünlüsüne uymaz.
ÜNLÜLER
Saatçi
Hayallerim
BÜYÜK ÜNLÜ (SESLĠ) UYUMU
Sosyalci
Sadakatsiz
Türkçe sözcüklerde kalın ünlülerden sonra kalın
Petrolde
ünlüler, ince ünlülerden sonra ise ince ünlüler gelir.
Lokalin
Halimiz
a. Bu kurala uymayan sözcükler yabancı kökenlidir.
Eczane
Jeneratör
Not: Türkçede sözcüğün kökü sabit, ek değiĢ-
Sinema
kendir. Bu nedenle sözcük köklerine getirilen ekler
Televizyon
sözcüğün köküne uyar. (Ekler kökün ses yapısına
Kitap… gibi
uyar.)
b. Türkçe olduğu halde bu kurala uymayan sözcük-
Not: Tek heceli ve bileĢik sözcüklerde ünlü uyu-
ler de vardır.
mu kuralı aranmaz.
Anne
Elma
ġiĢman
KardeĢ
DÜZ
Ġnanmak
Hangi
YUVARLAK
GENĠġ
DAR
GENĠġ
DAR
KALIN
a
ı
o
u
ĠNCE
e
ı
o
ü
40
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMU
YanlıĢ
Doğru
Bilmiyerek – Bilmeyerek
Küçük ünlü uyumu ünlülerin düzlük-yuvar-laklık,
Gitmiyecek – Gitmeyecek
geniĢlik-darlık bakımından uyumuna dayanır.
Anlamıyan – Anlamayan
a. Türkçe sözcüklerde düz ünlülerden (a,e,ı,i) sonra
Not: ‖y‖ ünsüzü sadece ―ye-‖ ve ―de-― köklerinde
yine düz ünlülerden biri gelir. Yuvarlak ünlüler gel-
darlaĢmaya yol açar.
mez.
ye- y - ecek: yiyecek
KeskinleĢtirmek, sıkıntılar, kapılarımız, kitapçıla-
de- y - erek: diyerek
rın, bahçecilik… gibi.
b. Yuvarlak ünlülerden (o,ö,u,ü) sonra,
ÜNLÜ DÜġMESĠ
ya düz-geniĢ bir ünlü (a,e) gelir.
Yumak, çuval, püre… gibi.
Türkçe sözcüklerde kök sabit, ek değiĢkendir. Ünlü düĢmesi (hece düĢmesi) sözcüğün sonuna geti-
Ya da dar-yuvarlak ( u,ü )gelir.
rilen yapım ve çekim eklerinin kökün ses yapısını
Çukur, okul, çürük… gibi.
etkilemesinden kaynaklanır.
Bazı sözcükler bu kurala uymaz.
a. Kimi iki heceli organ adlarına ünlü ile baĢlayan
ek getirildiğinde sözcüğün ikinci ünlüsü düĢer.
Kaburga,
kabuk,
Kavurma,
yağmur,
Alın - im:
Alnım
Çamur,
tavuk….gibi.
Omuz - im:
Omzum
Burun - i:
Burnu
Hamur,
o, ö sesleri yalnız ilk hecede bulunur.
c.
Not: Ġkilemelerde düĢme olmaz.
Omuz omuza, burun buruna, göğüs göğüse… gibi.
Bazı ünlemlerde ikinci hece bulunabilir.
Ayol, öhö, oho… gibi.
b. Dar ünlü ile biten iki heceli eylemlere, ünlü ile
baĢlayan ek getirildiğinde eylemin ikinci hecesi dü-
―Önce upuzun, sonra kesik saçın vardı,
Ģer.
Tenin buğdaysı, boyun baĢak kadardı.‖
Kıvır - ik:
Bu dizelerdeki sözcükler, büyük ve küçük ünlü
Devir - im: Devrim
uyumlarına uymaktadır.
Çevir - im: Çevrim
c.
ÜNLÜ DARALMASI
a,
e
Bazı eylem tabanlarına
-inti, -il, -im ekleri
getirildiğinde eylemin ikinci ünlüsü düĢer.
Süpür - inti :
Süprüntü
eki
Çağır - il - mek:
Çağrılmak
–yor eki, eylemin sonundaki a, e
Çağır – iĢ - im :
ÇağrıĢım
ünlüleriyle
getirildiğinde
Kıvrık
biten
eylemlere,
–yor
ünlülerini daraltır. (ı, i, u, ü)
Ağla-yor:
Ağlıyor
d.
Ġkinci hecesini dar ünlünün oluĢturduğu Arapça
Gürle-yor:
Gürlüyor
sözcüklere ünlü ile baĢlayan ek getirildiğinde sözcüğün ikinci ünlüsü düĢer.
Gelme-yor: Gelmiyor
Uyuma-yor: Uyumuyor
―y‖ kaynaĢtırma ünsüzü darlaĢmaya yol açmaz.
Ġzin - i:
Ġzni
Resim - im:
Resmim
Akıl - i:
Aklı
KeĢif - in:
KeĢfin
41
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
e.
ÜNSÜZLER
-le (-la), -e (-a), -ki (-ku), -inti (-ıntı),
-il (-ul), -ik (ık) …gibi ekler de ünlü düĢmesine
Tek baĢına hece oluĢturamayan ancak bir ünlüy-
neden olur.
Sızı-la-mak
Sızlamak
le hece oluĢturabilen seslere ünsüz (sessiz) denir.
Yumurta-la-mak
Yumurtlamak
Dilimizde 21 ünsüz bulunur. Ünsüzler de ses yolun-
Oyun-a
Oyna
dan çıkma özelliklerine göre değiĢik adlar alır.
Sıyır-ık
Sıyrık
Sarı-ar-mak
Sararmak
Ġçeri, dıĢarı, ora, bura gibi sözcüklere yönelme
f.
veya bulunma ekleri geldiğinde düĢme olur.
Yukarı -da
Yukarda
Ġçeri -de
Ġçerde
Ora -dan
Ordan
Bura -dan
Buradan
Sert
YumuĢak
Sürekli
f, h, s, Ģ,
ğ, j, l, m, n, r, v, y, z
Süreksiz
ç, k, p, t
b, c, d, g
ÜNSÜZ YUMUġAMASI
Süreksiz yumuĢak ünsüzler (b, c, d, g) Türkçe
Etmek, olmak yardımcı eylemleri düĢmeye yol
h.
sözcüklerin sonuna gelmez. Bu sesler yerine bun-
açar.
ların serti olan p, k, ç, t sesleri gelir.
Devir etmek
Ağaç, sokak, demeç… gibi.
Devretmek
Hapis olmak
Hapsolmak
ġükür etmek
ġükretmek
Dilimize giren bazı yabancı sözcüklerin de bu
kurala uyduğu görülür.
Not: Bunların dıĢında nasıl, peki, niçin, sütlaç,
Rop, serenat, evlat… gibi.
cumartesi… gibi sözcüklerde de ünlü düĢtüğü görü-
Bazı Batı kaynaklı sözcüklerde, bu kurala
lür.
uyulmadığı görülür.
Ring, miting, brifing, sosyolog, psikolog …
gibi
ÜNLÜ TÜREMESĠ
Tek heceli çoğu sözcüklerde de bu kurala
uyulmadığı görülür.
a. Bazı sözcük köklerine‖ –cik ―eki geldiğinde bir
Ad, hac, sac, dağ, ağ…gibi
ünlünün türediği görülür.
Süreksiz sert ünsüzlerle ile biten bir sözcüğe,
Az – ı – cık
ünlü ile baĢlayan bir ek getirildiğinde, sözcü-
Öp – ü – cük
ğün sonundaki sert ünsüz yumuĢar.
b.
Gül – ü – cük
Ağaç-ım
Ağacım
Dar – a – cık
Yurt-um
Yurdum
Bir – i – cik
Dip-i
Dibi
Sokak-ın
Sokağın
Öneklerle yapılan pekiĢtirmelerde ünlü türemesi
Bazı eylem tabanlarında yumuĢama olmaz.
görülür.
Kaç-, uç-, açık-, ürküt-
Sap – a – sağlam
Bazı yabancı sözcüklerde yumuĢama olmaz.
Yap –a – yalnız
Hukuk, aşk, millet, hürriyet, cumhuriyet
Güp – e – gündüz
Özel adlarda yumuĢama olmaz.
Sinop, İzmit, Mehmet…
c.
Yeterlik ve tezlik eylemlerde ünlü türemesi gö-
―-it― ekinin geldiği sözcüklerde yumuĢama
rülür.
olmaz.
Yap-ıt, yak-ıt, geç-it
Bak-a-kalmak
Git-i-vermek
42
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
Yanıma geldiğinde soluk soluğaydı.
Bizi sokağın baĢında karĢıladılar.
Not: ― y ― ünsüzü ad durum ekleriyle
Parklarda çiçeğin her türünü görmek istediğini
― s ― ünsüzü üçüncü tekil iyelik ekiyle,
söylerdi.
― n ― ünsüzü tamlayan ekiyle
Her zorluğun üstesinden gelmesi için ona yardım
― Ģ ― ünsüzü üleĢtirme ekleriyle kullanılır.
Çanta-y-ı evde unuttu.
ederdim.
Baba-s-ı sana çok kırgın.
Bu cümlelerde altı çizili sözcüklerde yumuĢama
Araba-n-ın farı kırılmıĢ.
olmuĢtur.
Oyun için altı-Ģ-ar kiĢi ayrıldık.
ÜNSÜZ BENZEġMESĠ
Not: Ad durum eklerinde kullanılan ―y― ünsüzü
Sert ünsüzlerle biten bir sözcüğe süreksiz yu-
―su‖ ve ―ne‖ sözcüklerinde tamlayan ekiyle kullanılır.
muĢak ünsüzlerden c, d, g ile baĢlayan ek getiril-
Su-y-un yaĢamımız için önemi büyüktür.
diğinde ekin baĢındaki bu sessizlerin, sertleĢtiği
O da ne-y-in nesi oluyor.
görülür.
Not: ―b― ile baĢlayan sadece ―-beç‖ eki vardır.
b. Yardımcı eylemlerde de ünsüz türemesi görülür.
(Saklambaç, dolambaç…)
His-s-etmek
Af-f-etmek
Kitap-cı:
Kitapçı
Zan-n-etmek
YumuĢak-ca:
YumuĢakça
Red-d-etmek
ÇalıĢ-gan
ÇalıĢkan
Git-di
Gitti
c. Ünlüyle biten bir sözcüğe ünsüzle baĢlayan bir
ek getirildiğinde de bir yardımcı ―n‖ sesi alabilir.
Not: BileĢik sözcüklerde bu kural aranmaz.
o-n-dan
(Akdeniz.)
bu-n-lar
Ģu-n-da
―Parkta oynayan çocuklar kardeĢti.‖
Bu cümlede altı çizili sözcüklerde benzeĢme vardır.
ÜNSÜZ DÜġMESĠ
DüĢmüĢtü, anlattığı, alıĢtık, meclisçe, toptan, git-
a. ―k― ünsüzüyle biten bir sözcüğe ―-cik‖ ―-cek― ―–rek―
tik, saftirik, gittikçe, bitkin…
ekleri geldiğinde sözcüğün sonundaki
Bu sözcüklerde ünsüz benzeĢmesi olmuĢtur.
―k― ünsüzü
düĢer.
ÜNSÜZ TÜREMESĠ
Küçük-cük
Küçücük
Alçak-cık
Alçacık
Ufak-rak
Ufarak
Büyük-cek
Büyücek
a. Ünlüyle biten bir sözcük ünlü ile baĢlayan bir ek
aldığında (Türkçe'de iki ünlü bir arada olamayaca-
b. Rast, ast, üst, gibi sözcüklerde de düĢme olur.
ğından) araya bir ünsüz girer. Bu ünsüzlere kay-
Rasgele
naĢtırma ünsüzü denir.
Asteğmen
Üsteğmen
Bunlar: y, n, s, Ģ ünsüzleridir.
Astsubay
43
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
c. ― k ―ünsüzüyle biten sözcüklere ―-(e)l‖ eki geldiğinde ünsüz düĢebilir.
Not 1: Bazı durumlarda, özellikle halk dilinde, ön
Yüksek-el-
Yüksel-
Ufak-al-
Ufal-
Küçük-ül-
küçül-
türeme Ģeklinde sözcüğün baĢında bulunabilir.
Ġlimon, ırakı, irecep…
Not 2: ―n‖ sesi bileĢik sözcüklerde ve soru adılla-
Not: Bazı bileĢik sözcüklerde sesli ve sessiz
rında, sözcük baĢında bulunabilir.
ses birlikte düĢebilir.
Hasta-hane
Hastane
Pasta-hane
Pastane
Posta-hane
Postane
Pazar-ertesi
Pazartesi
Cuma-ertesi
Cumartesi
Pek-iyi
Peki
Ne-asıl
Nasıl
YAZIM KURALLARI
Dilde birliğin sağlanmasında yazım kurallarının
çok büyük katkısı vardır. Bunların baĢlıcaları:
Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler
Not: ‖hane‖ sözcüğü ünsüz ile biten bir sözcüğe
cümlelerin ilk harfleri, kiĢi adları, hayvan adları,
geldiğinde ses düĢmesi olmaz.
ulus adları, ülke adları, yer adları, cadde-sokak
Kıraathane
adları, dağ-ova-deniz adları, kurum-kuruluĢ adları,
Çayhane
yapıt adları…
Meyhane
Mehmet, Melis, Türkler, Türkiye, Avrupa, Ġzmir,
Dershane
Sapanca, Fırat, Cumhuriyet Gazetesi, Yaban
“m > n” DEĞĠġMESĠ
Yön Adlarının Yazımı
Doğu, batı, güney, kuzey… gibi yön adları, bir özel
Türkçe sözcüklerde, içseste –nb– bir arada
adın sıfatı olarak yazıldığında bunlar büyük harfle ve
bulunmaz; –mb– bir arada bulunur.
ayrı olarak yazılır.
Tombul
Doğu Anadolu
Çember
Batı Ege
Kamber
Kuzey Amerika

Tembel
Bu adlar, özel adlardan sonra gelirse küçük
harfle yazılır.
Ambar
Saklambaç
Anadolu‘nun kuzeyi
Amerika‘nın batısı
Not: Bu kurala özel adlar ve bileĢik adlar uy
maz.
Ġstanbul, onbaĢı, binbaĢı, Safranbolu
Yön adları özel adların yerine kullanılıyorsa
büyük harfle yazılır.
Batı‘nın tepkisi…
TÜRKÇE SÖZCÜKLERĠN BAġINDA
Doğu‘da ben çalıĢtım.
BULUNMAYAN SESLER:
Ay ve Gün Adlarının Yazımı
c, ğ, l, m, n, r, v, z sesleri Türkçe sözcüklerin
Belirli bir tarih gösteren ay ve gün adları büyük
baĢında bulunmaz. Ancak bu sesler, yansıma söz-
harfle baĢlar.
cüklerde bulunabilir.
11 Kasım Cumartesi
Cıvıl cıvıl
Lık lık
20 Mayıs Pazar
Mırıl mırıl
Rap rap
22 Haziran Salı günü evleneceklermiĢ.
Vızır vızır
Zır zır
Seninle bu kez salı günü görüĢelim.
44
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
GüneĢ, Ay ve Gezegen Adlarının Yazımı
DMO (Devlet Malzeme Ofisi)
Bu sözcükler birer coğrafya terimi olarak kulanıl-
TDK (Türk Dil Kurumu)
dığında büyük harfle baĢlar, genel bir kavramı karĢı-
MEB (Milli Eğitim Bakanlığı)
lıyorsa küçük harfle baĢlar.
Ay, Dünya‘nın uydusudur.
Not: Bu kurallara uymayan kısaltmalar da vardır.
Dünya, GüneĢ‘in çevresini 365 günde dola-
TÜBĠTAK, TV… gibi
nır.
O her yıl dünya turuna çıkıyor.
Not: Kısaltmalara getirilecek ekler, eğer sonda
nokta yoksa bir kesmeyle ayrılır ve ekler, kısaltma-
Sayıların Yazımı
nın okunuĢuna uyar.
Sayılar yazıyla da yazılabilir. Bu durumda her
TDK‘ye
sayı sözcüğü ayrı yazılır.

THY‘nin
Ġki bin altı yüz on yedi
MEB‘in
Yirmi iki
Alm.da
On beĢ
Ġng.de
Eğer sayılar rakamla yazılacaksa rakamlar-
Yardımcı Eylemlerin Yazımı
dan sonra gelen ekler bir kesmeyle ayrılır. Eklerin
Bir ad soylu sözcükle yardımcı eylemlerden
yazımında sertleĢme kurallarına uyulur.
(etmek, olmak) oluĢan bileĢik eylemlerde, birleĢme
7‘nci gün
sırasında bir ses düĢmesi veya ses türemesi varsa
5‘inci ay
bitiĢik yazılır.
Onunla saat 3‘te buluĢacağız.
Affetmek
Hissetmek

Çok sıfırlı sayılarda ana sayıdan sonraki ba-
Zannetmek
samaklar yazı ile yazılabilir.
Hapsolmak
2 milyar
BileĢik veya Birkaç Sözcüklü Özel Adların
100 milyon
Yazımı
Kısaltmaların Yazımı
Birden çok sözcükten oluĢan özel adlar bitiĢik
Kavramlar değiĢik Ģekillerde kısaltılabilir. Bir söz-
yazılır.
cüğün kısaltılmasında genellikle ilk üç harf alınır ve
Ġlknur
sonuna nokta konulur.
KarĢıyaka
Çankaya
Ank. (Ankara)
Mad. (Madde)

Cad. (Cadde)
Kavramı tek baĢına karĢılamayan, bir cins
adla tamamlanabilen yer adlarında ayrı ayrı olmak

BileĢik sözcüklerin kısaltılmasında ise birinci
üzere her iki sözcük de büyük harfle baĢlar.
sözcüğün ilk üç harfi ile ikinci sözcüğün birinci harfi
Ağrı Dağı
alınır.
Eğridir Gölü
Manavgat Çayı
Ruhb. (Ruhbilim)
Ahlb. (Ahlakbilim)
Terimlerin Yazımı

Tek heceli sözcüklerin ilk harfleri alınarak
Ġki ve daha fazla sözcükten oluĢan ve bileĢik söz-
kısaltılır. Özel ad büyük, cins ad ise küçük yazılır.
cük niteliği taĢıyan terimler bitiĢik yazılır.
Ġğneyapraklılar

Birden fazla sözcükten oluĢan kurum, kuruluĢ
Mercanbalığı
adlarında her sözcüğün ilk harfi alınarak kısaltılır.
Atardamar
Bu durumda nokta konulmaz.
Taçyaprağı
45
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
Yabancı Sözcüklerin Yazımı
BaĢında iki ünsüz bulunan yabancı sözcüklerde
Not: ―de‖ bağlacı durum eki olan‖-de‖ ile karıĢtı-
bu ünsüzlerin arasına ünlü gelmez.
rılmamalıdır. Bu ek, ünlü ve ünsüz uyumuna bağlı
Staj, fren, kristal, program, psikolog…

olarak geldiği sözcüğe dolaylı tümleç görevi verir.
Ġç seste ―g‖ ler ―ğ‖ ye dönüĢmez.
Bu bilgileri kitapta bulamazsın.
Biyografi, diyagram, program, magma…

Ağaçta kuĢ yuvaları vardı.
Bununla birlikte dilimize yerleĢmiĢ bazı söz-
“Ki” Bağlacının Yazımı
cüklerde ―g‖ler ―ğ‖ye dönüĢür.

Coğrafya, fotoğraf…
Bu bağlaç ayrı yazılır. Ünlü ve ünsüz uyum-
larına bağlı değildir.
Duydum ki buradan gidiyormuĢsun.

Yabancı sözcüklerin sonunda ―g‖ sesi ―ğ‖ye
ÇalıĢ ki baĢarasın.
dönüĢmez.

Pedagog, demagog, biyolog, monolog,
Bu bağlaç bazı sözcüklerle bitiĢik, bazı söz-
cüklerle de ayrı yazılır.

Bu sözcükler ünlü ile baĢlayan ek aldığında
Halbuki, oysaki, öyle ki, demek ki
―g‖ler ―ğ‖ye dönüĢür.
Monoloğu, biyoloğa…
Düzeltme ĠĢaretlerinin KullanılıĢı
Arapça ve Farsça‘dan dilimize girmiĢ olan kimi

Yabancı özel adlar, Latin alfabesini kullanan
sözcüklerde ―k‖ ve ―g‖ harfini izleyen ―a‖ ve ―u‖ ünlü-
uluslardan alınmıĢsa, aslına uygun olarak kullanılır.
leri üzerine bir düzeltme iĢareti (^) getirilir.
Shakespeare, Chateaubriand, Edward…
Kâtip, rüzğâr, dükkân, kâğıt, dergâh, güzergâh,
Kâmil…gibi

BaĢka alfabelerin kullanıldığı uluslardan alı-
nan özel adlar Türkçe söylendiği gibi yazılır.
Harfleri aynı olan ancak söyleniĢleri ve anlamları
Konfüçyüs, Gogol, PuĢkin, Pekin…
farklı olan kimi yabancı sözcüklerde de kullanılır.
Âdet (AlıĢkanlık)--------Adet (Sayı)
“Mi” Soru Ekinin Yazımı
Âlem (Evren)-------------Alem (Bayrak)
Bu ek kendinden önceki sözcükten ayrı yazılır.
Âli (Yüksek)--------------Ali (Özel ad)
Ancak kendinden sonra gelen eklerle bitiĢik yazılır.
Ġyi mi?
Düzeltme iĢareti yer adlarında da kullanılmak-
Var mı?
tadır.
Çok mu?
Balâ
Gidiyor musun?
Ġslâhiye
Gelmeyecek miymiĢ?
Lâpseki
Lâdik
“De” Bağlacının Yazımı
Kendinden önceki ve sonraki sözcüklerden ayrı
Kesme ĠĢaretinin Kullanılması
yazılır. Ünlü uyumuna bağlı, ünsüz uyumuna bağlı
Ġnsan, yer, hayvan adlarına gelen çekim ekleri
değildir.
kesme iĢareti ile ayrılır.
Sen de git.
Ali‘ye
Ondan da istiyorum.
Ġzmir‘den
Kitap da okumuyor.
Pamuk‘u
Ağaç da budandı.
Özel adlardan türetilmiĢ sözcüklerde yapım eki
kesme iĢareti ile ayrılmaz.
Türklük
Atatürkçülük
46
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
BAZI SÖZCÜKLERĠN YAZIMI
Antrparantez
Antrenman
Aranjman
Aptes
Asfalt
Astragan
Ameliyat
Alerji
Akupunktur
Aperitif
Balistik
Beysbol
Bungolov
Bergamot
Binaenaleyh
Blucin
Cıva
Cıvata
Cansiperane
Dinozor
Dershane
Diyalog
Diferansiyel
Distribütör
Doküman
Enfraruj
Erozyon
Etajer
Fantezi
Fiberglas
Gardırop
Hoparlör
Hafriyat
Ġftihar
Ġnisiyatif
Kaparo
Kampus
Koleksiyon
Klasisizm
Komiser
Kondisyon
Koreograf
Kupür
Kılavuz
Karoser
Kanepe
KapüĢon
Karnabahar
Lalettayin
Muhammen
Menajer
Mütevazı
Narsisizm
Orijinal
Ötanazi
NOKTALAMA ĠġARETLERĠ
Potpuri
Röntgen
Rögar
Supap
Suistimal
Sumen(altı)
Seremoni
Sezaryen
Sürpriz
SilahĢor
Santrfor
ġifoniyer
ġanjman
Tespit
TaĢeron
Trotuvar
Tolerans
TıraĢ
Unvan
Vicdan
Zerzevat
Zarafet
Az çok
Arz etmek
Birkaç
Birçok
Birtakım
Bir Ģey
Birebir
BaĢvurmak
Çok Ģey
Demek ki
Her Ģey
Halbuki
Herhangi bir
ĠçlidıĢlı
Ġyi ki
Mademki
Öyle ki
Ola ki
Oysaki
Oldubitti
Oyunbozan
Pek çok
Sıdkı sıyrılmak
Sırrolmak
ġu kadar ki
Tut ki
Tevkif etmek
Vazgeçmek
Veya
Ve de
Ya da
Nokta ( . )
TamamlanmıĢ bir cümlenin ya da cümle değerinde sözlerin sonuna konur.
Çok bilen çok yanılır.
— ÇalıĢtın mı?
— Evet.
Kısaltmalardan sonra kullanılır.
Bkz.
Sıra sayı sıfatlarından sonra kullanılır.
Cumhuriyetin 83.yılı…
Tarihlerde ve saat-dakika aralarında da nokta
konur.
12. 7. 2006 saat 10.30‘da
Sayı basamaklarında
11.650.216.521
Bölüm, madde baĢını gösteren harf veya
rakamlarda
a. ,1. ,A. …
Virgül ( , )
Cümlede eĢ görevli sözcükler arasında kullanılır.
Ġnsan, dağ, deniz, ova adları cümle içinde küçük harfle baĢlar.
Sıralı cümleleri ayırmakta kullanılır.
YaĢlı adam bahçede çalıĢır, dam aktarır, hayvanları otlatırdı.
Özne ile yüklem arasına baĢka öğeler girmiĢ
ise özneden sonra kullanılır.
Mehmet, eve gelen konuklarını kapıda karĢıladı.
Seslenmelerden sonra kullanılır.
Sevgili anneciğim,
Çocuklar, bakın ne buldum!
47
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
Cümlede arasözün baĢında ve sonunda kul-
Alıntılarda tırnak iĢaretinden önce konur.
lanılır.
Paskal, bir konuĢmasında Ģöyle der: ―Evren,
KonuĢması, nasıl desem, beni hiç etkilemedi.
kiĢiyi ezse de kiĢi evrenden uludur.‖
Tırnak içine alınmamıĢ cümlelerde tırnak iĢa-
KarĢılıklı konuĢmalarda konuĢma iĢaretinden
reti yerine kullanılır.
önce kullanılır.
Çorbada benim de tuzum olsun, dedi.
YaĢlı adam:
— Adın ne senin bakayım? dedi.
Kendinden sonraki cümleyi pekiĢtiren sözcüklerden sonra kullanılır.
Peki, istediğin gibi olsun
Üç nokta (…)
Anlatımda örnekler verildikten sonra benzer-
Evet, biliyorum.
leri anlamında üç nokta kullanılır.
Noktalı virgül ( ; )
Kimi eylemler durum bildirir: uyumak, ağla-
Öğeleri arasına virgül konmuĢ sıralı cümleler
mak, oturmak, yatmak…
arasına konur.
Cemile‘nin elleri, saçları, yüzü bakımlı; gözleri
BitirilmemiĢ cümlelerde söylenmemiĢ sözün
ıĢıl ıĢıldı.
yerine konur.
Bir cümlede virgülle ayrılmıĢ sözcük kümeleri
Zil, Ģal ve gül. Bu bahçede raksın bütün
arasında kullanılır.
hızı…
Masanın üzerinde defter, kitap, kağıt; çekmecesinde kalem, silgi, kalemtıraĢ onu bekliyor-
Cümlede söylenmek istenmeyen sözcükler
du.
yerine konur.
Ama, fakat, lakin, çünkü… gibi bağlaçlarla
Bunu …‘den baĢkası söylemez.
bağlı cümlelerde bu bağlaçlardan önce kullanılır.
Bir metinden yapılan alıntılarda atlanılan yer-
Çocuk hiç konuĢmuyor; ancak duygularını ya-
lerde de üç nokta kullanılır.
zıya döküyor.
Soru iĢareti ( ? )
Ġki nokta ( : )
Soru bildiren cümle veya sözcüklerden sonra
Açıklama yapılacak veya örnek verilecek
kullanılır.
cümlelerin sonuna konur.
Dün akĢam neredeydin?
Onda beni etkileyen iki nokta vardı:
Kim?
Biri, hemen her konuda sevgisini dıĢa vur-
KonuĢmayacak mısın?
ması; diğeri, ses tonundaki yumuĢaklık.
Ġnanılmayan, kuĢku duyulan bilgiler ayraç
Dilimizde birçok türemiĢ sözcük vardır: göz-
içinde soru iĢareti ile gösterilir.
lük, sucu, ĠĢsiz, yolluk…
Karacaoğlan‘ın 17. yüzyılda (?) yaĢadığı saNot: Ġki noktadan sonra örnekler tek tek verilmiĢ-
nılıyor.
se küçük küçük harfle baĢlar.
48
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
Ünlem iĢareti ( ! )
Tırnak iĢareti ( “ )
Ünlem bildiren sözcük veya cümlelerin sonuBir metinde baĢkasından aktarılmıĢ sözlerin
na konur.
baĢında ve sonunda kullanılır.
Ey Türk Gençliği!
Aay!
Halikarnas Balıkçısı, bir yazısında:
Hah! ġimdi oldu.
‖Gökova‘yı görmeden ölme.‖ diye yazmıĢtı.
Küçümseme, alay, yerme gibi durumlarda
Okuyucunun ilgisini çekmek istediğimiz söz-
cümlenin sonuna çoğu kez soru iĢaretiyle
ler de tırnak içinde gösterilebilir.
birlikte konur.
Bu bilginimiz(!?) laboratuarda sabahlıyor.
Bu ―garip adam‖ın sayısız gariplikleri vardı.
Bizim aslan (!) fareden hiç korkmaz.
Kısa çizgi ( - )
Satır sonuna sığmayan sözcüklerin hecelerini
bölmek için kullanılır.
Ġki kavram arasındaki bağlantıyı belirtmek için
kullanılır.
Osmanlı-Rus savaĢı
Saat 15.30 – 17.30 arası
Ural-Altay dilleri
Arasözleri ayırmak için kullanılır.
Kentimizin -her zaman olmasa da- temizliği
iyidir.
Ekleri belirtmek için kullanılır.
-lik, -miĢ, -ci…
Not: Uzun çizgi, karĢılıklı konuĢmalarda; noktalı
çizgi, madde sıralamalarında ya da konu baĢlıklarında kullanılır.
49
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
(KPSS – 2008)
GeĢmiĢ yıllarda bu konuyla ilgili sorulan bazı
4. Bizans Döneminin Ġstanbul‘u heykeller, çeĢitli
I
KPSS soruları
anıtlar, dikili taĢlar bakımından çok zengindi. Ancak
yüzyıllar boyunca depremler, yangınlar, yağmalamalarla bunlar ya yok olmuĢ ya hasar görmüĢ ya da
(KPSS – 2006)
II
1. Bodrum, MÖ 4. yy.da kurulur. Ticarete ve
I
II
denizciliğe elveriĢli olduğundan hızla geliĢir.
yurt dıĢına götürülmüĢtü. Çoğu günümüze kalamayan bu yapıtların kimilerini, Avrupalı sanatçıların
Toplanan vergilerle, ünlü hevkeltıraĢ ve mimarlar,
III
Ģehiri daha da gelistirip güzelleĢtirirler.
IV
V
Osmanlı minyatürlerinde görebiliyoruz.
III
çok eski dönemler de yaptıkları resimlerde ya da
IV
V
Bu parçadaki numaralanmıĢ sözlerden hangisinin yazımı yanlıĢtır?
A) I.
Bu parçadaki numaralanmıĢ sözlerden han-
B) II.
C) III.
D) IV.
gisinin yazımı yanlıĢtır?
A) l
B) ll
C) lll
E) V.
Yanıt: D
D) lV
E) V
(KPSS – 2003)
5. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde tırnak iĢa-
Yanıt: D
reti (" ") ötekilerden farklı bir görevde kullanılmıĢtır?
A)
(KPSS – 2006)
ġenlikleri" yapılır.
2. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım
B)
yanlıĢı vardır?
Albümdeki eski fotoğraflara sık sık bakardı.
B)
Sokaklardaki elektrik direkleri kaldırılacakmıĢ.
ren gülmeceler yurdudur." dedi.
C) 1996 yılı, BirleĢmiĢ Milletlerin kararıyla "Nas-
C) Caddenin kıĢın bozulan asvaltı yazın yenile-
rettin Hoca Yılı" ilan edildi.
necekmiĢ.
D) ġairimize, Nasrettin Hoca Fıkrası Derleme
D) Bu konuda bilgi edinmek için ansiklopediye
YarıĢması'nda "AkĢehir Nasrettin Hoca Der-
bakmalısın.
neği"nce ödül verildi.
Geçen ay oldukça ağır bir ameliyat geçirmiĢ.
E)
Yanıt: B
(KPSS – 2007)
(KPSS – 2007)
3. Derneğimizin Çankaya‘da 22 Ocak Pazartesi
I
ll
III
Günü saat 14.30'da yapılacak olan toplantısında
6. ĠlerlemiĢ yaĢına karĢın sağlıklı__ , dinç
I
görünen nine Ģöyle diyor:__ ―Sağlığımı;__
II
III
ĠĢte bu soluduğum havaya borçluyum.__"
IV
Ardından Ģunu da ekliyor: "Yaylanın suyuyla
siz değerli üyelerimizi de aramızda görmek
IV
V
istiyoruz.
yoğurduna da…‖
V
Yukarıdaki parçada, numaralanmıĢ noktalama
Bu cümledeki numaralanmıĢ sözlerden hangisinin yazımı yanlıĢtır?
B) II.
C) lll.
D) IV.
Bu yıl "Uluslararası Nasrettin Hoca Karikatür
YarıĢması"nın yirmi ikincisi yapıldı.
Yanıt: C
A) I.
KonuĢmacılardan biri, "Anadolu'muz, Nasrettin Hoca fıkraları gjbi güldürürken düĢündü-
A)
E)
Her yıl bu kentte "AkĢehir Nasrettin Hoca
E) V.
iĢaretlerinden hangisi yanlıĢ kullanılmıĢtır?
A) l.
Yanıt: C
B) II.
C) lll.
D) IV.
E) V.
Yanıt: C
50
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
(KPSS – 2008)
(KPSS – 2009)
7. AĢağıdaki cümlelerin hangisindeki virgül ( , )
10. Türkçe sözcüklerin sonunda yumuĢak ünsüz-
kaldırılırsa cümlenin anlamı değiĢir?
ler (b, c,d, g) bulunmaz, sert ünsüzler (p, ç, t, k)
A) Doğduğu, çok sevdiği bu kenti terk edip gitti.
bulunur. Böyle sözcükler, ünlü ile baĢlayan bir ek
B) O, bunları kimseden yardım almadan yapı-
alınca sondaki sert ünsüzler yumuĢar.
AĢağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili
yor.
C) O yıl, bu bölgede büyük bir kuraklık olmuĢtu.
sözcük bu kuralı örneklendirmemektedir?
D) Sonunda, çok istediği bölümü kazanmıĢ ve
A)
buradan mezun olmuĢtu.
E) Onlar biraz önce, verdiğim ödevi hazırlıyorlardı.
Yanıt: E
ĠlerlemiĢ yaĢına karĢın saçının bir teli bile
ağarmamıĢ.
B)
Yurdunu on yıldır görmediğini söylüyordu.
C) Bizim sokağın kaldırımları onarılacakmıĢ.
D) Tarla birkaç kez sürülünce toprağın verimi
(KPSS – 2006)
8. Virgül, yazının anlaĢılır olmasını, kolay okun-
artıyor.
E)
masını sağlar. Bağlaçlar da virgül gibi, yazının bi-
Anlattıklarının çoğu bilinen Ģeyler olduğu için
ilgimi çekmemiĢti.
çim ve anlam açısından anlaĢılır olmasına, kolay
Yanıt: A
okunmasına destek olur. Virgülü, bağlaçlardan önce ve sonra kullanmak, yazıyı, anlam açısından
olduğu gibi görsel açıdan da olumsuz etkiler.
(KPSS – 2009)
11. Masal geleneğinin, söylencelerin büyük
AĢağıdaki cümlelerin hangisinde, yukarıda
sözü edilen uyarıya aykırı bir virgül kullanımı
vardır?
A)
ölçüde kaynağı olan Doğu ülkeleri ve
Kim bilir nerelerden duyuyor, da koĢup geAnadolu toprakları Hattilere, Hititlere,
I
Truva efsanesine ev sahipliği yapmıĢtır. Noel
II
Baba‘nın da Keloğlan‘ın da yaĢadığı topraklar
liyor.
B)
Soruları, evet ya da hayır, diye yanıtlamanız
gerekiyor.
C) Ne oldum dememeli ne olacağım, demeli.
D) Hem evde hem yolda bağırarak, yüksek sesE)
buralardır. Alaca Höyük‘ün HattuĢaĢ‘ı,
III
―Yüzüklerin Efendisi‖ gibi filmlere konu olacak
le konuĢuyordu.
Öyle bir bakıyordu ki üzülmemek, yardım etmemek olanaksızdı
Yanıt: A
zenginliklerle doludur. Böylesine zengin
(KPSS - 2008)
Antik çağ söylencelerini ve mitolojilerini
IV
barındıran Anadolu, kendi mitoloji ve
9. En basitinden en karmaĢığına değin birçok
buluĢ, gerçekleĢtirilinceye kadar olanaksız birer
I
düĢtü. En yüksek dağ, tırmanılmadan önce
II
―ulaĢılamaz‖, en uzak ülke, oraya ayak basılmadan
öncesine kadar ―gidilemez‖ olarak nitelendirilirdi.
söylencelerini gün yüzüne çıkarmalı ve
dünyaya ciltlerce yapıt hediye etmelidir.
V
Bu parçadaki numaralanmıĢ sözlerden hangisinin yazımı yanlıĢtır?
Ġnsanın içindeki baĢarma isteği, ―yapılamaz,
III
gerçekleĢtirilemez‖ denen Ģeylere bir bakıma
meydan okuyarak; ―olmaz‖ deneni ―olur‖a çeviriyor.
IV
V
Bu parçadaki numaralanmıĢ noktalama iĢaretlerinden hangisi yerinde kullanılmamıĢtır?
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
Yanıt: D
Yanıt: D
51
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
(KPSS – 2009)
12. ―Fahriye Abla‖, ―Kar‖, ―Ağrı‖ ... Bunlar gibi
I
öteki Ģiirleri de dilin , duyguların en incelikli
II
biçimde iĢleniĢinin örnekleridir . Turgut
III
Uyar‘ın; ―ÇıkıĢı Türk Ģiirinde hiçbir Ģeyle
IV
açıklanamaz .― dediği Ģairimiz, yüz yaĢına
V
bastı.
Bu parçadaki numaralanmıĢ noktalama iĢaretlerinden hangisi yanlıĢ kullanılmıĢtır?
A)
I.
B) II.
C) III.
D) IV.
(KPSS – 2011)
14. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde ikileme,
ötekilerden farklı bir görevde kullanılmıĢtır?
A)
Buz gibi sudan hepimiz kana kana içtik.
B)
GüneĢ ıĢınlarının vurduğu deniz suyu pırıl
pırıl parlıyordu.
C) Biraz ötemizdeki derenin suyu Ģırıl Ģırıl
akıyordu.
D) Geziden kucak kucak papatyalarla döndüler.
E)
Çevremizdeki doğal güzellikleri doya doya
seyrettik.
Yanıt: D
E) V.
Yanıt: D
(KPSS – 2011)
(KPSS – 2011)
13. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde, ayraçlarla
15. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde dolaylı
belirtilen yerlere ötekilerden farklı bir noktalama
tümleç, belirtili isim tamlamasından oluĢmak-
iĢareti konulmalıdır?
tadır?
A)
Buraya yerleĢince ev almıĢlar, büyükbaĢ
hayvan almıĢlar() ipekböcekçiliği, dokuma-
A)
cılık yapmıĢlar.
B)
C)
kaklarda yürüdü.
Kabadayı() Ģımarık bir delikanlı on sekiz ya-
B)
Ģındaki dayımla tartıĢmıĢ.
C) Kasabada yağmurun Ģiddeti gittikçe artıyor-
Ailece aldıkları karar, hiç yılmamak, teslim
D) Masanın üstündeki çiçekleri büyük vazoya
YaĢar Bey'in kiraladığı üç katlı() her katında
koydu.
ikiĢer odası bulunan teraslı eve yerleĢmiĢler.
E)
YaĢlı adam kendisine uzatılan zarfa baktı.
du.
olmamak() sonuna kadar direnmekmiĢ.
D)
Bekçi, her zaman yaptığı gibi dolambaçlı so-
E)
Sabah erkenden kalkıyor() dükkanı açıp
Bahçe, odanın penceresinden çok güzel görünüyordu.
ortalığı topluyormuĢ.
Yanıt: E
Yanıt: A
52
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
7. Bölüm. SÖZCÜĞÜN YAPISI
Ad soylu sözcüklerin sonuna gelerek onların cümledeki görevini belirleyen eklerdir.
Türkçe, sondan ekli bir dildir. Köke gelen yapım ve
çekim ekleriyle sözcükler Ģekillenir. Bir kökten de-
Bunlar:
ğiĢik sözcükler türetilebilir.
(Göz-lük, göz-lem, göz-cü, göz-lü, göz-e… gibi)
Türkçede ekler ve kökler genellikle tek hecelidir.

Ad durum ekleri (- e, - de, - den, - i)

Ġyelik ekleri (- im, - in, - i, - imiz, - iniz,
- leri)
Ekler kökten sonra gelir.
Bu sıralama:
kök + yapım eki + çekim eki Ģeklindedir.
EKLER

Çoğul ekleri (- ler)

Tamlama ekleri (- in)

Ekeylem ekleri (-dir, -im, -di…)
Sanatçı-lar-ı-mız-ın yurtdıĢı-n-da gördüğ-ü ilgi
hep-imiz-i sevindirdi.
Sözcük türetmek veya sözcüğün görevini belirtmek için kullanılan seslerdir.

Ad çekim ekleri
a.
SÖZCÜĞÜN YAPISI
Sen-in baĢarı-n ben-im baĢarı-m-dır.
Tek baĢlarına kullanılmaz, eklerin anlamı
yoktur.
b. Eylem Çekim ekleri

Genellikle tek ses ya da tek hecelidir.

Ekler, kökün ses yapısına uyar. (Bazı ekler

Eylem kök ve gövdelerine gelen eklerdir.

Zaman (kip) ekleri: (-di, -miĢ, -yor, ecek, -
uymaz)

Çekim ekleri yapım eklerinden sonra gelir.

PekiĢtirme dıĢında önek yoktur.
meli, -se…)
(masmavi, bembeyaz…)
Çekim ekleri

Sözcüğün görevini belirleyen eklerdir.

Eklendiği sözcüğün anlamını değiĢtirmez.

Sözcüğün köküne uyar.

Yapım ekinden sonra gelir.

Birden fazla çekim eki üst üste gelebilir.

KiĢi ekleri: -im, -sin, -iz, -siniz…

Ekeylem ekleri: -dir, -se...

Olumsuzluk eki: -me
Git-me-miĢ-di-k
Oku-me-yor-mu-y-muĢ
Sat-sa-lar-mıĢ
c. Yapım Ekleri:
Kökün anlamını ve bazen de türünü değiĢtiren eklerdir.
Yapım ekleri de çekim ekleri gibi sözcüğün kökü-
Not: Bazı ekler kökün ses yapısını değiĢtirebilir.
ne uyar.
Kitap-ı > Kitabı
Ağla-yor > Ağlıyor
Bazı durumlarda kökte ses değiĢikliğine yol açar.
Akıl-ım > Aklım
Devir-im > devrim
Çevir-e > çevre
Bazı durumlarda çekim ekleri yapım eklerinden
önce gelebilir.
Aynı yapım eki üst üste gelmez. (bazı söz-
Anne – m – siz
cüklerde olabilir: Çiğlili, Denizlili… gibi)
Biz – ler – siz
Birden fazla yapım eki üst üste gelebilir.
Git – me – mek
Göz-lük-çü-lük
Gül – me – ye - en
Kork-u-suz-laĢ-tır-ıl-an
53
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
Yapım ekleri, sözcüğün türünü de değiĢtirir. Bu
2. Eylemden Ad Türeten Ekler
nedenle yapım ekleri dört farklı Ģekliyle karĢımıza
- gi eki:
çıkar.
bil-gi, ser-gi, ger-gi, gör-gü…
1. Addan Ad Türeten Ekler
-gin (-kin) eki:
Bu ekler sözcüğün türünü değiĢtirmez. Ad soylu
kır-gın,
bir sözcükten, tekrar bir ad türetir. Sözcüğün anla-
küs-kün,
bit-kin,
az-gın, yor-
gun…
mını değiĢtirir. Kökle ilgili değiĢik anlamda sözcükler
türetir.
- im eki:
giy-im, öl-üm, seç-im, geç-im….
Not: Yapım ekleri, sözcüğe farklı anlamlar katar.
- inti eki:
kaz-ıntı, çal-ıntı, gör-üntü, sız-ıntı
- lik eki:
göz-lük, kulak-lık (araç)
- enek eki;
kömür-lük, odun-luk (yer)
gör-enek, seç-enek, gel-enek…
genç-lik, kahraman-lık (soyut)
kira-lık, elbise-lik (nitelik)
Bunların dıĢında baĢka ekler de vardır:
müslüman-lık, hırıstiyan-lık (din)
-ek, -mek, -me, -gen, -(i)t, -i, -(i)r…gibi.
laik-lik (düĢünce)
3. Eylemden Eylem Türeten Ekler
- ci eki:
demir-ci
- (i)l eki:
dök-ül-, bük-ül-, kır-ıl-, sar-ıl…
gazete-ci
saat-çi
matematik-çi
- dir eki:
gez-dir-, bez-dir-, kaz-dır-, yaz-dır- …
devir-im-ci
akıl-cı
- in eki:
- li eki: (olumsuzu -siz eki)
gez-in-, oku-n-, bul-un-, soy-un-…
tuz-lu
lise-li
- ir eki:
Ġzmir-li
ĢiĢ-ir-, piĢ-ir-, aĢ-ır-, ĢaĢ-ır-…
Bunların dıĢındaki ekler: -t, -er, -(i)Ģ, -ele…
hasta-lık-lı
Ģapka-lı
4. Addan Eylem Türeten Ekler
- ce eki:
Türk-çe
- le eki:
diĢ-le-, ĢiĢ-le-, baĢ-la-…
Bin-ler-ce
Ben-ce
- leĢ eki:
- cil eki:
dert-leĢ-, söz-leĢ-, bir-leĢ-…
ben-cil
öl-üm-cül
Diğer eklerden bazıları:
Bunların dıĢında addan ad türeten baĢka ek-ler
-sa, -el, -ar, -r, -e, -lan…
de vardır:
-deĢ, -cik, -(i)t, -den, -de, -(i)z, -(i)r, -er…
54
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
b. Eylem Kökü
Not: Bazı ekler cümlede farklı iĢlevler üstlenebilir.
Eylemlerin oluĢturduğu köklerdir.
(eĢsesli ekler)
Git, sev, ver, bul, öl, uyu…
c. SesteĢ Kök
- e eki:

Ev-e gitti. (Çekim eki, yönelme)

Bizimle o da gel-e. (çekim eki, istek kipi)
köklerdir.
Hem
eylem,
hem
ad
olarak

Dil-e benden ne dilersen. (yapım eki, addan
Ak, iç, ĢiĢ, taĢ, sal, at, kır, gül…
kullanılabilen
eylem yapan ek)

Ġki diz-e okudu. (yapım eki, eylemden ad
d. Ortak Kök
türeten ek)

Aynı kavramı ad ve eylem olarak karĢılayan
Çiçekleri ez-e ez-e yürüdü. (ulaç)
köklerdir.
Bu kökleri sesteĢ kökle karıĢtırmamak gerekir. Bu
köklerde kavramlar arasında anlam iliĢkisi vardır.
- i eki:

Ev-i sattık. (çekim eki, belirtme)

Ev-i çok güzelmiĢ. (çekim eki, iyelik)

Gez-i iki gün sürdü. (yapım eki, eylemden ad
Boya, savaĢ, barıĢ, eski, güven, acı…
Not: Gövde,sözcüğün yapım eki almıĢ durumu-
yapan ek)

dur.
Duvarları kaz-ı-yordu. (yapım eki, eylemden
Çiçekçi-lik, gözlem-ci, savurgan-lık… gibi
eylem yapan ek)
SÖZCÜĞÜN YAPISI
- (i)n eki:

Ev-in kapısı (tamlama)

Ev-in kiralık mı? (Ġyelik)

Buraya gel-in. (kiĢi eki)

Ek-in zamanı (yapım eki, eylemden ad.)
Sözcükler yapılarına göre üçe ayrılır.
1. Basit Sözcükler
Yapım eki almamıĢ, birleĢme yoluyla oluĢmamıĢ,
-de, -den, -(i)m, -me, -miĢ, -ecek, -()r…
kök durumunda olan sözcüklerdir.
bu nitelikte eklerdir.
Basit sözcükler çekim eki alarak veya kök duruKÖK
munda cümle içinde kullanılır.
Sözcüğün anlamı ve yapısı bozulamayan en kü-
―Evin önünde iki çocuk koĢuyordu.‖
çük bölümüdür.
―KuĢlar ağacın dalına yuva yapmıĢ.‖
Kökler genellikle tek hecelidir, ancak iki ve daha
fazla heceden oluĢan kökler de vardır.
Bu cümleleri oluĢturan bütün sözcükler basittir.
(kuĢ-, taĢ-, git-, al-, ev-, iki-, çiçek- …)
Kökten sonra gelen ekler, kökün ses yapısını
2. TüremiĢ Sözcükler
bozmaz. Ama bu kurala uymayan ekler de vardır.
Ad ve eylem köklerine yapım eklerinin gelmesiyle
oluĢan sözcüklerdir.
ben-e > bana
git-iyor > gidiyor
çok-u > çoğu
―Yapılan sınavlarla baĢarımızı artırdık.‖
gürle-yor > gürlüyor
―Birinci olmaktansa ikici olmayı yeğlerim.‖
a. Ad Kökü
Bu cümleleri oluĢturan bütün sözcükler türemiĢtir.
Ad soylu sözcüklerin oluĢturduğu köklerdir.
Kum, ter, göz, ev, el, mavi, göl, anne, çamur…
55
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
3. BileĢik Sözcükler
peki (pek iyi)
Ġki sözcüğün birleĢip kaynaĢmasından oluĢan
nasıl (ne asıl)
sözcüklerdir. (Ayrı yazılanlar da vardır.)
pastane (pasta hane)
Tek sözcük sayılır.
Araya yapım ve çekim eki girmez.
C. Sözcük Türü DeğiĢmesi Yoluyla
Eylem soylu sözcükler ad, sıfat olabilir.
BileĢik sözcükler farklı yollardan oluĢur.
kaptıkaçtı (ad) eylemden oluĢmuĢ
uyurgezer (ad) eylemden oluĢmuĢ
ateĢkes (ad) ad ve eylemden oluĢmuĢ
A. Anlam Kayması Yoluyla
mirasyedi (ad) ad ve eylemden oluĢmuĢ
a. BileĢiği oluĢturan her iki sözcük de anlamını
D. BileĢik sözcükler biçim yönünden de farklı
kaybeder
özellikler gösterir.
çöpçatan
kuĢpalazı
a. Sıfat tamlaması Ģeklinde olabilir.
hanımeli
karabiber
suçiçeği
kırkayak
aslanağzı
sivrisinek
kuzukulağı
acıbadem
imambayıldı
kabakulak
açıkgöz
b. Belirtisiz ad tamlaması biçiminde olabilir.
b. Birinci sözcük anlamını kaybeder ikinci korur.
devekuĢu
baĢsavcı
buzdolabı
incehastalık
eĢekarısı
köpekbalığı
Samanyolu
sivrisinek
c. Cümle biçiminde olabilir.
karayel
Ġmambayıldı
c. Ġkinci sözcük anlamını kaybeder birinci korur.
kuĢkonmaz
doğumevi
gecekondu
ayakkabı
mirasyedi
aĢçıbaĢı
gökyüzü
d. Ġki yalın addan oluĢabilir.
bağbozumu
Göztepe
babaanne
d. Her iki sözcük de anlamını korur
Atatürk
dıĢderi
ilkokul
içcümle
dikdörtgen
e. Ġki eylemden oluĢabilir.
uyurgezer
biçerdöver,
B. Ses DüĢmesi Yoluyla
vurdumduymaz
niçin ( ne için )
f. Yansıma sözcüklerden oluĢabilir
kaynata (kayın ata)
gırgır
sütlaç (sütlü aĢ)
çıtçıt
pazartesi (Pazar ertesi)
fırfır…
56
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
GeĢmiĢ yıllarda bu konuyla ilgili sorulan bazı
KPSS soruları
(KPSS – 2001)
1. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde, -ce (-ca, çe, -ça) eki eklendiği sözcüğe farklı bir anlam
katmıĢtır?
A)
Bu konuyu değiĢik açılardan iyice düĢündüğü belliydi.
B)
Üzerinde koyu renk kalınca elbise vardı.
C) Bilimsel içerikli kitapları büyükçe bir kutuya
koydu.
D) Yeni öğretmenimiz, uzunca boylu, ince yapılı
bir gençti.
E)
Dinlenmek için salonun loĢça bir köĢesini
seçmiĢti.
Yanıt: A
(KPSS – 2004)
2. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili
sözcükteki -ca, -ce eki, sözcüğe “gibi” anlamı
katmaktadır?
A)
Onlar boyca birbirinden çok farklıdır.
B)
Bu ülkede insanca yaĢamak için çok çalıĢmak gerekir.
C) Bu topraklar mineralce pek zengin değildir.
D) Aldığı eĢyalarla odasını güzelce döĢemiĢti.
E)
Oraya ulaĢmak için denizde günlerce yol almıĢ.
Yanıt: B
(KPSS - 2002)
3. AĢağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin
hangisinde -ler (-lar) eki, sonuna geldiği sözcüğe
çoğul anlamı katmamıĢtır?
A)
Sanatçılar, sanat için bazı kurallar ortaya
koymuĢlardır.
B)
Ġnsanlar korkularının üstüne gitmeyi öğrenmelidir.
C) Benim öykülerim gerçeklerden yola çıkılarak
yazılmıĢtır.
D) Bütün toplumlarda çok yönlü olan kiĢiler vardır.
E)
Ġki kardeĢ babalarını karĢılarında görünce
kavgayı kestiler.
Yanıt: E
57
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
8. Bölüm. SÖZCÜĞÜN TÜRÜ VE GÖREVLERĠ
Adıl (zamir): Adların, kavramların yerine kullanılan
SÖZCÜĞÜN TÜRÜ VE GÖREVĠ
sözcüklerdir.
Ben, bazısı, bu, Ģunlar…
Sözcükler, bir cümlenin oluĢmasında görev alabileceği gibi bir söz öbeği içinde de bir görev üstle-
Belirteç (zarf): Eylemleri, eylemsileri, sıfatları, belir-
nirler.
teçleri durum, zaman, yön, miktar, soru gibi yönler-
Sözcükleri tek baĢına ele aldığımızda genelde iki
den niteleyen sözcüklerdir.
tür sözcük olduğunu görürüz: ad ve eylem.
Çok çalıĢıyor,
Adlar, cümlede özne, nesne, dolaylı tümleç, yük-
koĢarak gitti,
lem; eylemler ise yüklem görevi üstlenir.
çok iyi insan…
Anneler çocuklarını parkta gezdiriyordu.
ad
ad
ad
eylem
(özne)
(nesne) (d.tümleç) (yüklem)
Ġlgeç (edat): Sözcükler arasında anlam iliĢkisi kuran, anlam ve görevi cümle içinde ortaya çıkan sözcüklerdir.
Eve doğru, bizim için, sabaha karĢı…
Sözcükler, cümlede tek tek kullanılabileceği gibi
bir söz öbeği içinde de de kullanılabilir. Bu durumda
Bağlaç: GörevdeĢ sözcükleri, söz öbeklerini, cümle-
sözcükler farklı görev üstlenirler.
leri bağlayan sözcüklerdir.
ve, ile, de…
YaĢlı adam, bodur çalılıklar arasında
sıfat - ad
sıfat
ad
ad
(özne)
(dolaylı tümleç)
ağır adımlarla
sıfat ad
(zarf tümleci)
Ünlem: Sevinç, üzüntü, korku, acıma ĢaĢkınlık…
gibi duyguları; ayrıca doğa seslerini, seslenmeleri,
gözden kayboldu.
ad
eylem
(yüklem)
dilek ve yakarıĢları karĢılayan sözcüklerdir.
YaĢa, of, ah, ey…
Eylem: Varlıkların yaptığı iĢi, oluĢu, hareketi, kiĢi ve
zamana bağlı olarak anlatan sözcüklerdir.
SÖZCÜK TÜRLERĠ
Biliyorum, gitmiĢler, konuĢmalısın, sat…
Sözcüğün türü, sözcüklerin bir söz öbeği içindeki
Yukarıda verilen bu türler, bu görevlerinin dıĢında
görevi ya da sözcüğün baĢka bir sözcükle girdiği
kullanıldığında adlaĢır.
iliĢkiyle belirlenen görevidir.
Türkçe‘de sekiz çeĢit sözcük vardır. Cümledeki
Ad, sıfat, adıl, belirteç, ilgeç, bağlaç, ünlem; ad
veya söz öbeğindeki anlamına, görevine ve değiĢik
grubunu oluĢturur. Bu sözcüklere ad soylu sözcük-
konumlarına göre adlandırılan bu türler:
ler denir.
ad, sıfat, zamir (adıl), zarf (belirteç), edat (ilgeç),
Not: Sözcüğün türünü, cümle içindeki görevi be-
bağlaç, ünlem, eylem.
lirler.
Güzeller jüri üyelerinin önünde geçti.
ad
Ad: Bir varlığı, nesneyi anlatan sözcüklerdir.
Deniz, korku, su…
Güzel günler göreceğiz çocuklar.
sıfat
Sıfat (önad): Adlarla birlikte kullanılarak onları niteleyen veya belirten sözcüklerdir.
iyi insan, üç kiĢi, geniĢ oda,
ġiiri güzel okudun.
belirteç
bazı bölümler…
58
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
Doğru, her yerde doğrudur.
ad
ad
2. Belirtme Durumu: Adın - i (-ı,-u,-ü) ekini al-mıĢ
biçimidir:
çocuğu, evi, insanları, annemi…
Doğru insanları herkes sever.
sıfat
3. Yönelme Durumu: Adın -e (-a ) ekini almıĢ biçimidir:
Cümleyi doğru yorumladın.
belirteç
okula, bana, ağaçlara…
4. Bulunma Durumu: Adın -de (-da )ekini almıĢ
Çocuklar okula doğru koĢuyor.
ilgeç
biçimidir:
yolcuda, sokakta, yollarda…
5. Çıkma Durumu: Adın -den (-dan ) ekini almıĢ
ADLAR
biçimidir:
Varlıkları, kavramları bildiren, tanıtan sözcükler-
Yolumdan, babamdan, denizden…
dir. Adlar, görev ve anlamına göre değiĢik gruplarda
Not: Bu ekler adların cümledeki öğe görevini
toplanabilir.
belirler.
1. Varlıkların OluĢuna Göre
Not: Bu ekler, bu görevlerinin yanında cümleye
farklı anlamlar da katar.
a. Somut adlar:
ağaç, çiçek, su, yol, insan, deniz…
Not: -cik, -cek, -ceğiz adlara küçültme anlamı
b. Soyut adlar:
katar:
koku, sevgi, kahramanlık, ruh…
kızcağız, yavrucak, kedicik…
2. Varlıklara VeriliĢine Göre
Ad Tamlamaları
a. Özel adlar:
Ġki adın aralarında iyelik ilgisiyle oluĢturduğu
Mehmet, Özgür, Ġzmir, Sevgi, Deniz…
öbeklerdir.
b. Tür adları:
Bunlar biçimce ve anlamca dörde ayrılır.
ev, çiçek, yol, cam…
1. Belirtili ad tamlaması: Tamlayan -(n)ın, tamlanan
3. Varlıkların Sayılarına Göre
-(s)i ekini alır:
evin kapısı, yolun kenarı, iĢin iyisi…
a. Tekil adlar:
kalem, öğrenci, iĢçi, yaprak…
b. Çoğul adlar:
2. Belirtisiz Ad tamlaması: Tamlayan ek almaz, ta-
kalemler, iĢçiler, böcekler…
mlanan -(s)i ekini alır:
c. Topluluk adları:
Gözlük camı, deniz sefası, sürücü hatası…
ordu, meclis, heyet…
3. Takısız Ad Tamlaması: Tamlayan ve tamlanan
Not: Ad ve eylemlerin dıĢında diğer sözcükler
ek almaz. (Bu tür tamlamayı sıfat tamlaması olarak
çekim eki almazlar. Bu nedenle çekim eki alan her
düĢünenler de vardır.)
sözcüğe ad diyebiliriz.
Bunlarda, tamlayan tamlananın neden yapıldığını
veya tamlayan tamlananın neye benzediğini anlatır.
Adın Durumları:
Tahta masa, altın saat, yün kazak…
1. Yalın Durumu: Adın durum eklerinden birini
4. Zincirleme Ad Tamlaması: Tamlayan veya tam-
almamıĢ durumudur. (Diğer çekim eklerini alması
lanan ad tamlamasıdır.
yalınlığı etkilemez.):
Köy ekmeğinin kokusu, fabrika iĢçisinin maaĢı,
ev, annem, çocuklar…
maçın bitiĢ saati…
59
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
SIFATLAR (Önad)
d. Kesir sayı sıfatları:
üçte iki pay, yüzde yüz baĢarı,
Adları çeĢitli yönden niteleyen ya da belirten söz-
yüzde bir ihtimal…
cüklerdir.

Sıfatlar bir adla birlikte tamlama biçiminde
Bunların dıĢında, küçültmeli sıfatlar, pekiĢtirmeli
kullanılır ve bu tamlamada tamlayan duru-
sıfatlar, unvan sıfatları da vardır. Bunlar niteleme sı-
mundadır.
fatlarının özelliğini taĢır.

Tek baĢına kullanılmaz.

Tek baĢına kullanılırsa adlaĢır.
Ufacık el, incecik bel, tertemiz elbise, irice ağaç…
Bu konuyla ilgili parlak düĢünceleri vardı.

Çekim eki almaz.
Sen, hangi sorunun üstesinden geldin?

Sıfat tamlamasında adla sıfatın yeri değiĢ-
BeĢinci sınıftayken bazı öğretmenlerimiz çok
mez.
ödev verirdi.
Bacak kadar çocukla baĢa çıkamadın mı?
Not: Deyimler, ikilemeler, yansıma sözcükler,
O gün ceviz büyüklüğünde dolu yağmıĢtı.
ilgeç öbeği sıfat olarak kullanılabilir.
Aklı bir karıĢ havada gençlerimizin Ģu haline
bakın.
I. Niteleme Sıfatları: Varlıkları, renk, biçim, durum
Aylardır içine hapsolduğum odamdan dıĢarı
yönünden niteleyen sözcüklerdir.
çıktım.
KullanıĢlı ev, geniĢ ev,
Görevine bağlı bu memurlarımızı ödüllendir-
kırmızı elbise, uyuyan güzel,
mek gerekirdi.
güzel resim…
Yukarıdaki cümlelerde altı çizili sözcük ve sözcük
ll. Belirtme Sıfatları:
öbekleri sıfat görevinde kullanılmıĢtır.
1. ĠĢaret sıfatları: Adları iĢaret ederek belirten
sözcüklerdir.
ADILLAR
Bu çocuk, Ģu ağaç,
böyle iĢ, öteki mahalle…
Adların yerine kullanılan sözcük ve eklerdir.
Adların yerine kullanıldıkları için adların tüm özel-
2. Soru sıfatları: Varlıkları soru yoluyla belirten
liklerini taĢır.
sözcüklerdir.
Ad durum eklerini ve diğer çekim eklerini alır, ta-
Nasıl iĢ, hangi dağ,
mlayan ya da tamlanan olur.
kaçar kiĢi, kaçıncı kat…
1. SÖZCÜK HALĠNDE ADILLAR
3. Belgisiz sıfatlar: Varlıkları belli belirsiz belirten
sözcüklerdir:
a. KiĢi adılları: Ben, sen, o, biz, siz, onlar, kendi
Birkaç kiĢi, bütün insanlar,
her aile, birtakım hayırsever…
b. ĠĢaret adılları: ĠĢaret anlamıyla adın yerini tutar.
Bu, Ģu, o, bunlar, Ģunlar, onlar, öteki, beriki, bura,
4. Sayı sıfatları: Sayı sıfatları da kendi aralarında
Ģura, böylesi, öylesi…
dörde ayrılır.
a. Asıl sayı sıfatları:
c. Belgisiz adıllar: Adların yerini belli belirsiz tutan
BeĢ gün, iki kiĢi, yüz lira…
sözcüklerdir.
Herkes, kimse, Ģey, hepsi, hiçbiri, çoğu, bazısı,
b. Sıra sayı sıfatları:
falan, filan…
ikinci hafta, beĢinci sınıf,...
d. Soru adılları: Adların yerini soru yoluyla tutar.
c. ÜleĢtirme sayı sıfatları:
Kim ne, kaç, hangisi, kaçı, nereye,
Üçer elma ikiĢer kitap, yediĢer saat…
60
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
2. EK HALĠNDE ADILLAR
Üç gün çalıĢtıktan sonra geri döndük.
Askerlerden biri ileri atıldı.
a. Ġyelik adılları: Adların sonuna gelerek onların
kime ait olduğunu bildiren eklerdir.
Not: Yer –yön belirteçleri ad durum eklerini alırsa
(-e, -de, -den) dolaylı tümleç görevinde olur.

1. kiĢi: annem, kardeĢim…

2. kiĢi: baban, arkadaĢın…

3. kiĢi: arabası, evi…

Kadar, denli (eĢitlik)

4. kiĢi: köyümüz, derdimiz…

Daha (üstünlük)

5. kiĢi: iĢiniz, yeriniz…

En (en üstünlük) çok, pek, daha çok, ola-

6. kiĢi: gözleri, bağları
3. Nicelik (ölçü) Belirteçleri
ğanüstü (aĢırılık)
b. ilgi adılı: Adın yerine geçen -ki ekidir.
Bu dünyada ondan daha iyi insan bulamaz-
Sizin arabanız yeni, bizimki eski.
sın.
Tanıdığım en iyi insanlardan biriydi.
Evdekilerin bundan haberi yok.
Not: -ki eki aynı zamanda sıfat da türetir.
4. Durum Belirteçleri
Evdeki hesap çarĢıya uymaz. (sıfat)
Eylemlerin, eylemsilerin durumunu çeĢitli yönler-
Vitrindeki sana uygun değil.
den belirten sözcüklerdir.
(adlaĢmıĢ sıfat)

Ġyi, güzel, açık, böyle (niteleme)

Yine, tekrar, bazı bazı, ikide bir, kimi kez,
BELĠRTEÇLER (Zarf)

KeĢke, bari, tek, inĢallah, Allah vere de…
Eylemlerin, eylemsilerin, sıfatların ya da görevce

Bakarsın,galiba, olsa olsa, ola ki…(olasılık)
kendine benzeyen sözcüklerin anlamlarını zaman,

AĢağı yukarı, Ģöyle böyle, hemen hemen …
bir daha…(yineleme)
(dilek)
yer, durum, nicelik ve soru yönünden belirten veya
(yaklaĢıklık)
kısıp sınırlayan sözcüklerdir.
Belirteçler de tek baĢına kullanılmaz, çekim eki

Evet, hayır, hayhay, peki,… (yanıt)

Eğer, Ģayet… (koĢul)

almaz.
Belirteçler tümcede belirteç tümleci görevindedir.
1. Zaman Belirteçleri
KeĢke bunlardan daha önce haberim olsaydı.
Eylemleri ve eylemsileri zaman bakımından sınır-
Buraya geleli aĢağı yukarı iki saat oldu.
layan sözcüklerdir.

Artık, yalnız, ancak, en fazla, en geç…
(sınırlama)
Önümüzdeki yıl sizleri buraya yine bekliyo-
Dün, Ģimdi, Ģimdilik, bugün, henüz, derhal,
ruz.
hemen, sonra, yarın, eskiden, önceleri…
Galiba onunla anlaĢamayacağım.
Eskiden onunla iyi anlaĢırdım.
5. Soru Belirteçleri
Sabaha karĢı yağmur yağmaya baĢladı.
Ne zaman, nasıl, ne diye, niçin, ne kadar…
AkĢama doğru sizi ziyarete geleceğiz.
Sorularıma niçin yanıt vermiyorsun?
Bu aletin nasıl çalıĢtığını biliyor musun?
Not: Zaman belirteçleri ―Ne zaman?― sorusuna
Buraya ne zaman geldin?
yanıt verir.
Not: ĠĢte sözcüğü iĢaret belirteci olarak da kulla2. Yer-yön Belirteçleri
nılır.
Eylemin yerini, yönünü belirten sözcüklerdir.

―Bak, iĢte buraya geliyorlar.‖
Ġçeri, dıĢarı, ileri, geri, aĢağı, yukarı…
61
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
ĠLGEÇLER (Edatlar)
Gibi
Boncuk gibi gözleri vardı. (benzetme)
Sözcükler arasında türlü anlam ilgileri kurmaya
Çocuk gibi davranıyorsun. (yakıĢır biçimde)
yarayan sözcüklerdir.
Onu görür gibi oldum. (sanmak)
Ġlgeçlerin görev anlamları daha çok cümle içinde
Onu tuttuğum gibi yere attım. (tezlik)
öbek oluĢturduğu sözcüklerle belirir.
Ġyi bir Ģey yapmıĢ gibi övünüyor. (alay)
Ġlgeçler tek baĢına kullanılmaz, çekim eki almaz.
Kendinden önce gelen sözcükle öbekleĢerek sıfat
Kadar
veya belirteç grubu oluĢturur.
BeĢ bin kadar insan toplandı. (yaklaĢık)
Bacak kadar boyuna bakmadan benimle alay
Melek gibi kadın
ad
ilgeç ad
sıfat
ediyor. (yergi)
O kadar iyisin ki… (denli)
Not: Sözcükler cümledeki konumuna göre farklı
Arı gibi çalıĢıyorlar
ad ilgeç
eylem
belirteç
görevler üstlenebilir.
ĠĢin doğrusu ben onunla konuĢmuyorum. (ad)
Ġlgeçler, sözcükler arasında türlü anlam ilgisi ku-
ġiiri doğru okuyamayınca üzüldü. (belirteç)
rarlar.
Yasalar doğru insanlardan yana olmalı. (sıfat)
(Benzetme, zaman, araç, yön, görelik… gibi)
Bir çocuk bize doğru koĢuyordu. (ilgeç)
KarĢıya salla geçtik. (ad)

Benzetme: gibi, kadar, sanki…

Nedenlik: -den beri, -den önce, -den sonra,
KarĢı köyde düğün var. (sıfat)
Sabaha karĢı telefon çaldı. (ilgeç)
-e kadar…

Bu konuda ancak sana güvenebilirim. (ilgeç)
Yer-yön: -e dek, -e karĢı, -e doğru, -den
Sana ancak zaman ayırabildim. (belirteç)
yana…

EĢitlik: gibi, kadar…

Amaç: için, üzere

Görelik: -e göre, için

Araç: ile
ÇalıĢ ancak kendini fazla yorma. (bağlaç)
Sınavdan bir almıĢ. (ad)
Hayatta, bir anneme bir babama güven duyarım. (bağlaç)
Bu kuruma bir iĢçi alınacakmıĢ. (sıfat)
Onun hakkından bir sen gelebilirsin. (ilgeç)
Buz gibi kaygan zeminde çok rahat yürüyordu.
Seninle konuĢmak üzere buraya geldim.
Sabaha karĢı bir gürültüyle uyandım.
BAĞLAÇLAR
Beni bir sen anlarsın.
Tek baĢına anlamı olmayan, görevdeĢ sözcükleri,
Ġçin
söz öbeklerini, anlamca ilgili cümleleri bağlayan söz-
Haber vermek için seni aradım. (amaç)
cüklerdir.
Bize gelmediğin için üzüldüm. (neden-sonuç)
Bağlaçlar bağlama görevi yaparken cümleye türlü
Vatan için nice canlar verdik. (uğruna)
anlam ayırtısı katar.
Benim için geliri iyi bir iĢ. (görelik)
Bunu senin için ayırtıyorum. (özgülük)

Ve, ile (sıralama)

Çünkü, madem, mademki, zira
(nedenlik)
Ġle

Buraya arabayla (ile) geldim. (araç)
Ama, fakat, ancak, lakin, halbuki, oysa, yalnız
(karĢıtlık)
ArkadaĢıyla (ile) gezmeye gitti. (birliktelik)

Onun gelmesiyle (ile) rahatladık. (neden sonuç)
Yani, demek ki, anlaĢılan o ki, anlaĢılıyor ki,
görülüyor ki, Ģu halde (açıklama)
62
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net

Ya… ya, ha… ha, .de… de,
gerek…
gerek,
hem…
ister… ister,
hem,
ne…
ne
(karĢılaĢtırma)

De, hem de, hatta, üstelik, ya
(pekiĢtirme)
Bağlaçlar, cümleye farklı anlamlar kazandırır.
Ki
Bilmiyor ki susuyor. (neden-sonuç)
O, kimseyle konuĢmaz ki. (yakınma)
Ġçeri girdim ki her taraf duman içinde. (ĢaĢma)
Çok çalıĢ ki kazan. (koĢul)
Buraya geldim ki seni göreyim. (amaç)
De
Ne iyi ettin de geldin. (beğenme)
Ġstedi de vermedim. (fakat, ama)
ÇalıĢacak da para kazanacak.
(küçümseme)
Sen de mi kazanamadın? (ĢaĢma)
Gideceğim de gideceğim diye tutturdu. (diretme)
Onlara gittin de bize gelmedin ha! (sitem)
ÜNLEMLER
Öfke, acıma, ĢaĢma, sevinç, üzülme, heyecan gibi duyguları veya doğa seslerini; dilek ve yakarıĢları,
seslenmeleri anlatan sözcüklerdir.

Ünlemlerin kullanıldığı cümleler ünlem cümleleridir.

SöyleniĢe göre adlar, adıllar, eylemler ünlem
olarak kullanılabilir.
Çocuklar! Beni dinleyin.
Özge! Yemek hazır.
Çabuk eve git!
Tanrım, bu ne güzellik!
Aman! Ne insanmıĢ o.

Ünlemler çekim eki almaz.
Ah! Ben ona çok yalvarmıĢtım. (ünlem)
Onun ahı gitmiĢ, vahı kalmıĢ. (ad)
Hey, ey, ya, hay hay, hiĢt, bre, ha, haydi,
ha… (seslenme ünlemleri)
Vah, vah vah, yazık, oy, ay, oh, hah, öf,
tuh,… (duygu)
63
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
GeĢmiĢ yıllarda bu konuyla ilgili sorulan bazı
(KPSS – 2004)
KPSS soruları
3. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili
sözler bir varlığı nitelemektedir
A)
(KPSS – 1999)
insanı ürkütüyordu.
1. AĢağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi,
B)
kendinden sonraki sözcüğü nitelemektedir?
A)
B)
Ağrı Dağı'nın karlarla kaplı bembeyaz zirvesi
KonuĢmacıyı yakından görmek için kalabalığı
yara yara kürsünün önüne ulaĢtı.
Sabahtan beri yürüyen çocuklar iyice yorul-
C) Dağdan inmiĢ, dere boyunca ilerliyordu.
muĢlardı.
D) Küreğin sapına dayanmıĢ, babasının anlattık-
Ġnsan gençken yorgunluk nedir bilmez.
larını dinliyordu.
C) Bu fidanlar sonbahara kadar epeyce büyür.
E)
Anımsayabildiklerini birer birer anlattı.
D) Erozyon tehlikesine karĢı önlemler alınmaktadır.
E)
Yanıt: A
Onlar da gelecek diye uzun süre pencerede
bekledik.
Yanıt: A
(KPSS – 2006)
4. AĢağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili
ikileme, eylemin nasıl yapıldığını belirtmektedir?
(KPSS – 1999)
A)
2. Arabamız dağların arasından kıvrıla kıvrıla akan
Dağların doruklarında öbek öbek bulutlar gözüküyordu.
YeĢilırmak‘ın suladığı verimli ovada hızla ilerliyor.
I
Ovanın iki yanını saran yüksek dağların bitiĢ noktaII
larındaki kavakları izliyoruz. Ġlerideki sapaktan dön-
B)
Topraktan belli belirsiz bir buğu yükseliyordu.
C) Ortalık ağır ağır aydınlanıyordu.
D)
Üstümüzden katar katar turnalar uçuyordu.
E)
Önümüzden takur tukur sesler çıkaran bir
kamyon gidiyordu.
dükten sonra, YeĢilırmak'ın sularının yıpratamadığı
Yanıt: C
büyük köprüden geçiyoruz. Artık tarihi Kral Yolunlll
lV
ndayız. Yüzyıllardan beri kervanların dinlenme
(KPSS – 2006)
noktası olarak kullanılan, 1238‘de yapılmıĢ Mahperi
V
Hatun Kervansarayı da hemen karĢımızda.
5. Aydınlık bir Ģarkı baĢlar
l
Buğdaylarda bereketin huzuru
Yukarıdaki parçada numaralanmıĢ sözcüklerden
Mor yaĢmaklı kadınlar tarlada
II
Acı gıcırtılarla kağnılar yollarda
III
KurulmuĢ bostanlara çadır
hangisi, kendisinden sonra gelen sözcüğü çeĢitli
yönlerden niteleyen ya da belirten bir sözcük
değildir?
A) I.
B) II.
C)lll.
D) IV.
E) V.
Yeni bir hayat yaylada
IV
Çardakta kilimlere dokunur sıla
Yanıt: E
Kavunsu kokar serinliği yelin
V
Yukarıdaki dizelerde numaralanmıĢ sözlerden
hangisi bir ismi nitelememektedir?
A) l
B) ll
C) lll
D) lV
E) V
Yanıt: E
64
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
(KPSS – 2006)
(KSS – 2009)
6. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde eylemin
9. AĢağıda verilen cümlelerin hangisindeki altı
gerçekleĢtirilme Ģekli belirtilmemiĢtir?
çizili sözcük bağlaç olarak kullanılmamıĢtır?
A)
Çocuklar, korku içinde birbirlerine sarıldılar.
A)
Derse geciktim, çünkü trafik sıkıĢtı.
B)
O, nerede nasıl davranacağını bilir.
B)
Ġstersen oraya gideriz de, gece vakti nasıl
C) Buraya koĢarak geldim.
döneceğimizi düĢünüyorum.
D) Sorunlarınızı, ilgililerle konuĢarak çözmelisi-
C) Sabah saçımı kestirdim, sonra taksitleri
ödemeye gittim.
niz.
E)
Pastayı küçük küçük parçalara ayırıp servis
D) AlıĢveriĢe çıktım, yalnız istediğin deterjanı
yaptık.
bulamadım.
Yanıt: B
E)
Suratı asıktı, meğer bana kızmıĢ.
Yanıt: C
(KPSS – 2007)
7. ġereflikoçhisar‘dan ötelere, Hirfanlı Barajına da
gittik. Tatlı kıvrımlı yollardan, alın teri kokan tarlalar
I
II
arasından, köpek havlamaları, kaz sürüleri eĢliğinde
köy sokaklarından geçtik. Birkaç çıplak tepe vadi
III
aĢtık. Sonra Hirfanlı Barajı'na ulaĢtık. Ġleride, bizden
IV
uzaklaĢtıkça küçülen kayıklar vardı.
V
Bu parçadaki altı çizili sözlerin hangisinden
(KPSS – 2009)
10. AĢağıdakilerden hangisinin yüklemi, iĢin
kısa sürede gerçekleĢebileceği anlamını taĢımaktadır?
B) II.
C) lll.
D) IV.
Pencereyi açarsam kuĢlar uçuverecek.
B)
Kısa bir sürede varabileceğimizi söyledikleri
yere, ancak yarım saat sonra ulaĢacağız.
C) Yağmur birden bastırırsa ıslanırsınız.
önce betimleyici öğeler kullanılmamıĢtır?
A) I.
A)
D) Bürosuna hemen gidersem dilekçemi hazırla-
E) V.
yabilecek.
E)
Yanıt: D
Fotokopicideki iĢimizi çabucak bitiremezsek
son otobüsü kaçıracağız.
Yanıt: A
(KPSS – 2008)
8. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde iĢin nasıl
yapıldığını belirten bir söz kullanılmıĢtır?
A)
B)
(KPSS – 2011)
Biz yola çıktığıızda ortalık henüz aydınlan-
11. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde "-Ģ" eki bir
mamıĢtı.
eylemin karĢılıklı olarak yapıldığını gösterme
Birbirlerine çocukluk anılarını anlatırken ağır
iĢleviyle kullanılmıĢtır?
ağır kaleye kadar yürüdüler.
A)
KuĢlar havada cıvıldayarak uçuĢuyordu.
C) Okullar açılınca yazlıkçılar evlerine döndü.
B)
Birbirlerini görmeden yıllarca yazıĢmıĢlar.
D) Okul arkadaĢım onun, özgürlüğüne düĢkün
C) Bu, yorucu bir yolculuktu.
E)
ve akıllı bir kız olduğunu söyledi.
D) Hepsi aynı anda sağa sola kaçıĢtılar.
Sabahleyin geç kalmamak için giyeceği göm-
E)
Bu, çok önemli bir açılıĢtı.
leği akĢamdan ütüledi.
Yanıt: B
Yanıt: B
65
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
9. Bölüm. EYLEM – EYLEMSĠ – EKEYLEM
EYLEM – EYLEMSĠ - EK EYLEM
B. Dilek kipleri
EYLEMLER

Gereklilik kipi:

Ġstek kipi:
-e

Dilek Ģart kipi:
-se

Emir kipi:
-
-meli
Bir iĢi, oluĢu, hareketi, durumu kiĢi ve zamana
bağlı olarak anlatan sözcüklerdir.
KonuĢmaya sen de katıl-malı-sın.
Gel-iyor-um
Sana kötü davrandığını nerden bil-e-y-im.
Git-meli-sin
Bu akĢam bize git-e-lim.
ġeytan di-yor ki çek, git.
Eylemler iĢin, oluĢun niteliğine göre üçe ayrılır.
Sana ne kadar değer verdiğimi bil-ir-sin.
KılıĢ Eylemleri
Not: Eylemler, çekimlendiği kipin dıĢında baĢka
Nesne alabilen eylemlerdir. Bu eylemlerde hare-
bir kipe kayabilir.
ket anlamı vardır.
Kırdım, kesiyor, satacaklar,
ezmedim, almamıĢ…
Yarın Ankara‘ya gidiyorum.
(gelecek zaman)
Sabahları bir saat yürüyorum.
Durum Eylemleri
Hareket anlamı en az olan eylemlerdir. Bu eylem-
(geniĢ zaman)
Buraya tam zamanında geleceksin.
ler nesne almaz.
Yatıyor, uydum, gülüyordu,
(emir kipi)
susmadım, oturmalısın, korkuyorum…
Yarın gider onu buraya getirirsin.
(gelecek zaman)
OluĢ Eylemleri
Eve gelir bakar ki her taraf karıĢmıĢ.
Eylemin, belirli bir süre içinde aĢamalı bir biçimde
(geçmiĢ zaman)
yapıldığı anlamı vardır.
Eylemlerin yapısı
Bu eylemler nesne almaz.
Yapraklar sarardı.
ÇamaĢırlar iyice beyazlaĢmıĢ.
1. Basit eylemler: Ver-, at-, sür-, iç-…
2.
TüremiĢ
eylemler:
yazdı-,
buluĢ-,
baĢla-,
yavaĢla-, ütüle-…
Eylem Kipleri
3. BileĢik eylemler
a. Yardımcı eylemlerle yapılan bileĢik ey-lemler:
A. Haber (bildirme ) kipleri

Görülmeyen geçmiĢ zaman:
-miĢ

Görülen geçmiĢ zaman:
-di

ġimdiki zaman:
-(i)yor

Gelecek zaman:
-ecek

GeniĢ zaman:
-( )r
Razı oldum, rica ediyorum, affet…
b. Kurallı BileĢik Eylemler:

Yeterlik eylemler: ―-ebilmek‖
gidebilmek, satabilmek, okuyabilmek…

Tezlik eylemler: ―-ivermek‖
Gidivermek, alıvermek, koĢuvermek,
satıvermek…
66
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net

Sürerlik eylemler: (kalmak, durmak,
1. Hikâye BileĢik Zaman: -di (idi)
gelmek)
Benimle iyi anlaĢ-ır-dı.
Bakakalmak, gidedurmak, süregelmek…
Artık gitme zamanı gel-miĢ-ti.
Mutlaka bu zorlukları yen-meli-y-di-m

YaklaĢma eylemi: (yazmak)
Kırılayazmak, öleyazmak…
2. Rivayet BileĢik Zaman: -miĢ (imiĢ)
O da yurtdıĢına git-ecek-miĢ.
c. Anlamca kaynaĢmıĢ bileĢik eylemler:
Küçükken çevreme gülücükler saç-ıyor-muĢ-
BaĢvurmak, öngörmek, göze girmek,
um.
etekleri tutuĢmak…
3. ġart BileĢik Zaman: -se (ise)
Portakallar çürü-müĢ-se yeme.
EKEYLEM
Hava böyle git-er-se tatile çıkarız.
Ad soylu sözcüklerin sonuna gelerek onları yük-
ġaçların dökül-üyor-sa doktora git.
lem görevine sokan eklerdir.
Ekeylemler eylemlere geldiğinde onları bileĢik za-
EYLEMSĠLER
manlı eylem yapar.
―imek‖ eylemi olarak da bilinir. Ekeylemler Ģunlar-
Eylemlerden türeyen, onlar gibi çatı ekleri aldığı
dır: -dir, -idi, -imiĢ, -ise
halde çekimlenmeyen, ad, sıfat, belirteç göreviyle
kullanılan ve yan tümcecik kuran sözcüklerdir.
Not: Ekeylemler sözcüklere bitiĢik yazılabilir. Bu
Yan tümcecik kurar, bu yan tümcecikler temel
durumda ― i ―sesi düĢer.
tümcenin bir öğesi olabilir.
Ekeylemler, ad soylu sözcüklere dört Ģekilde gelir.
Öfkeyle kalkan zararla oturur.
eylemsi
özne
Eylemsiler ekeylem alarak yüklem olabilir.
1. Di‟li GeçmiĢ Zaman:
Dün seni arayan ben –di-m.
O, bizden daha cesur-du.
Bir zamanlar biz de çocuk-du-k
Tek amacım onunla konuĢmaktı.
eylemsi (yüklem)
Eylemsiler:
2. MiĢ‟li GeçmiĢ Zaman:
Evde kimse yok-muĢ.

Çatı eki alabilir.
Oysa evde sen var-mıĢ-sın.

Olumsuzluk eki alabilir.
Bu daha kullanıĢlı -y -mıĢ.

Eylem anlamını korur.
3. GeniĢ Zaman:
1. Adeylemler
Derdim çok -tur hangisine yanayım.
Eylem kök veya gövdelerine, -mek, -me, -iĢ ekleri
Bugün daha iyi-y-im
getirilerek yapılır.
Onda her sorunun yanıtı bulunmaktadır.
Adeylemler, adların bütün özelliğini taĢır. (Ad
durum ekleri, tamlama, özne, nesne, dolaylı tümleç,
4. Dilek-ġart:
yüklem…)
Üzgün-se-n ben de üzgünüm.
Malın çok-sa derdin de çok.
Seninle görüĢmesi bana moral verdi.
Soruların yanıtları doğru-y-sa çok sevineceğim.
ÇalıĢmaktan baĢka çaremiz yok.
Ekeylemler eylemlere geldiğinde bileĢik zamanlı
KardeĢimin gidiĢi bizi çok üzmüĢtü.
eylem yapar. Bu durumdaki eylemler, üç biçimde
Gülmek sana çok yakıĢıyor.
olur. Ekeylem bitiĢik yazılabilir.
67
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
Öznelerine Göre Eylem Çatıları
Not: Aynı ekleri aldığı halde eylem özelliğini yitirmiĢ adlar da vardır. Eylemsileri bunlarla karıĢtırma-
A. Etken Eylemler.
Gerçek öznesi bulunan eylemlerdir.
mak gerekir.
(Olumsuzu yapılamıyorsa o sözcük eylemsi değil-
Babanla konuĢacağım. (özne: ben)
Rüzgâr susmuĢ, ses vermiyor, nedendir?
dir.)
Dolma, kazma, çakmak, uçurtma, yazma, dikiĢ…
B. Edilgen Eylemler
Gerçek öznesi bulunmayan eylemlerdir.
2. Ortaçlar (Sıfat Eylem)
Eylem kök ve gövdelerine -(i)l, -(i)n eki getirile-
Eylemlerden türedikleri halde sıfat görevi gören
rek yapılır.
sözcüklerdir.
Eylem kök ve tabanlarına, -en, -miĢ, -ecek, -dik,
Sofralar kuruldu, yemekler yenildi, doyasıya eğ-
-( )r, -medik, -esi ekleri getirilerek yapılır.
lenildi.
Ortaçlar, sıfatlar gibi adlaĢabilir.
YaĢanan afetten sonra yaralar ağır ağır sarılıyor.
Gelen, gideni aratır.
Çöpler bizim evin önüne dökülmüĢ.
KonuĢmayan adam sonunda konuĢtu.
Kentimizin gezilmedik hiçbir köĢesi kalmadı.
C. DönüĢlü Eylemler.
ÇalıĢacağım yer buraya çok yakın.
Bu eylemlerde özne yaptığı iĢten yine kendisi etkilenir.
Eylem kök ve gövdelerine -(i)l, -(i)n ekleri geti-
Not Bu eklerle türeyen ancak ortaç olmayan söz-
rilerek yapılır.
cükler de vardır.
Bu eylemlerin öznesi gerçektir.
geçmiĢ (mazi), çağlayan (Ģelale),
Çocuklar beni görünce sevindi.
giyecek (giysi), yakacak (odun)…
Toplantıda müdür de bulundu.
Sabah yıkandım, giyindim, tarandım, süslendim
iĢe öyle gittim.
3. Ulaçlar (bağeylem)
Eylemlerden türeyip belirteç, bağlaç görevi gören
D. ĠĢteĢ Eylemler.
sözcüklerdir. -ip, -erek, -ken, -meden, -meksizin,
Bu eylemlerde iĢin, özneler tarafından ya karĢılıklı
-ince, -dikçe, -eli, -r, -mez, e…e, -den beri, -meden
ya da birlikte yapıldığı anlamı vardır. Eylem kök ve
önce…
gövdelerine –(i)Ģ eki getirilerek yapılır.
Buraya geldiğinden beri hiç kimseyle görüĢ-
Konak meydanında buluĢtuk.
medi.
Onunla bu konuyu tartıĢtık.
Evi buluncaya kadar akla karayı seçtim.
Kadınlar ağlaĢıyordu.
Bizim buralar yağmur yağdığında böyle göl olur.
Haberi duyar duymaz buraya koĢtum
KonuĢtukça daha da rahatlıyordu.
Nesnelerine Göre Eylem Çatıları
YaĢlı kadın dura dura yürümeye devam etti.
A. GeçiĢli Eylemler.
Nesne alabilen eylemlerdir.
EYLEM ÇATILARI
Konuklarını otogarda karĢıladı.
Beni çok kırdın.
Eylemlerin nesne ve özneyle iliĢkisine göre biçim-
Sen de anladın mı?
lenmesinden kaynaklanan özelliklerdir.
Ġki saattir seni bekliyorum burada.
68
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
B. GeçiĢsiz Eylemler.
Nesne almayan eylemlerdir.
Ġki genç sokaklarda yürüdüler, koĢtular, sonra
yoruldular, oturup dinlendiler.
C. Ettirgen Eylemler.
GeçiĢli bir eylemin tekrar geçiĢli yapılmasıdır.
Eylem köklerine
-()r, -()t, -dir ekleri getirilerek
yapılır. Bu eklerle geçiĢlilik derecesi artırılır.
GeçiĢli
Ettirgen
okuyor
okutuyor
kırdı
kırdırdı
içiyor
içiriyor
D. Oldurgan Eylemler
GeçiĢsiz bir eylemin -()r, -()t, -dir ekleriyle geçiĢli
yapılmasıdır.
GeçiĢsiz
Oldurgan
uyudu
uyuttu
yattım
yatırdım
güldük
güldürdük
ağlamıĢ
ağlatmıĢ.
69
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
GeĢmiĢ yıllarda bu konuyla ilgili sorulan bazı
(KPSS – 2006)
KPSS soruları
4. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde iĢler, aynı
kiĢiler tarafından yapılmıĢtır?
A)
(KPSS – 2002)
Götüreceklerimizi hazırlayıp arabamıza yerleĢtirdik.
1. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde, söyleye-
B)
Ona par da verdim yine de mutlu olmadı.
nin, eylemin yapılıĢına tanık olmadığı anlaĢıl-
C) Tabakları ben yıkadım, o kuruladı.
maktadır?
D) Bize neden gelmiyorlar, onları kırdık mı aca-
A)
Dün sabah kahvaltı etmeden evden çıkıp git-
ba?
miĢ.
B)
E)
Az sonra o da gelir, biraz bekleyelim.
Eve gelirken ekmek al, diye seslendi.
C) Köydeki her Ģeyini yok pahasına satmıĢtı.
Yanıt: A
D) Her akĢam yatmadan önce kitap okur.
E)
Bana bir oyuncak araba getirmiĢti.
(KPSS – 2001)
5. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde iĢi kimin
Yanıt: A
yaptığı belli değildir?
A)
(KPSS – 1999)
2. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde bir iĢin
karĢılıklı yapıldığı anlatılmaktadır?
A)
Beklediği haberi alınca çok sevindi.
B)
AkĢama yola çıkmak üzere hazırlandı.
C)
ArkadaĢının baĢarısıyla övünüyor.
D)
YılbaĢı nedeniyle vitrinler süslenmiĢ.
E)
Görünmemek için arabanın arkasına saklan-
Senin ördüğün kazak iyice bollaĢtı.
mıĢ.
B) GüneĢte dolaĢmaktan cildi esmerleĢti.
Yanıt: D
C) Onunla uzun yıllar mektuplaĢtık
D) Diktiğin fidanlar çok çabuk geliĢti.
E) Hepimiz sessizce ders çalıĢtık
(KPSS – 2002)
6. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde iĢi yapan
Yanıt: C
belli değildir?
(KPSS – 2006)
3. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde geleceğe
KardeĢim, kapıdaki çocuğu arkadaĢım sandı.
B)
Babam çabucak hazırlanarak eden çıktı.
C) Uçak zamanında alana indi.
yönelik bir eylemden söz edilmektedir?
A)
A)
D) Evin bütün duvarları sarıya boyandı.
Üretilen enerjinin dağıtım ve kullanımında ön-
E)
Söylediklerine herkes inandı.
celikle ulusal çıkarlar gözetilecektir.
B)
Yanıt: D
Kent planlamasında Ģehircilik ilkelerine uyulmadığı, yapılan incelemelerden kolayca anlaĢılmaktadır.
(KPSS – 2002)
C) Ormanlara bir yaĢam kaynağı, orman ürün-
7. (I) Bundan sonra, süslenen ihtiyarları hiç ayıp-
lerine de kalkınma aracı olarak bakmayı yeni
lamayacağım. (II) Bu sabah buruĢuk yüzlü akasyayı
yeni öğreniyoruz.
süsler içinde görünce ĢaĢırıp kaldım. (III) Her dalın-
D) Üretime değil, tüketimi körükleyen yatırım poE)
dan salkım salkım tazelik sallanıyor. (IV) Akasyanın
litikalarına karĢı olduğunu söylüyor.
çiçekleri sanki birbiriyle kucaklaĢıyor. (V) Tanrım! Bu
Ülkemizde büyük kentlerin % 70'i, öteki kent-
ne güzellik, bu ne güzel koku!...
lerin % 50'si mimarlık ilkelerine uyulmadan
Bu parçada numaralanmıĢ cümlelerin hangisin-
yapılaĢıyor.
deki eylem birlikte yapılmaktadır?
Yanıt: A
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
Yanıt: D
70
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
(KPSS – 2004)
8. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde eylemin,
karĢılıklı olarak yapılması söz konusudur?
A)
Bahar aylarında buralar daha da güzelleĢir.
B)
Birden güneĢe çıkınca gözleri kamaĢtı.
C) Annemin saçları genç yaĢta beyazlaĢtı.
D) Sonucu öğrenince birden durgunlaĢtı.
E)
Yan masada bir grup genç tartıĢıyordu.
Yanıt: E
(KPSS – 2011)
12. (I) Geldiğimizde güneĢ parlıyordu karların üzerinde. (II) Giderken de Ankara'nın keskin soğuğu
yalıyordu yüzümüzü. (III) Hava karanlık, ortalık sessizdi. (IV) Yerler buzlu ve kaygandı. (V) Eve dönmekte biraz zorlandık.
Bu parçadaki numaralanmıĢ cümlelerden hangileri yüklemine göre ötekilerden farklıdır?
A) I. ve II.
D) III. ve V.
B) II. ve III.
C) III. ve IV.
E) IV. ve V.
Yanıt: C
71
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
10. Bölüm. CÜMLE TÜRLERĠ
CÜMLE TÜRLERĠ
3. Anlamların Göre Cümleler
1. Yüklemin Türüne Göre Cümleler
a. Olumlu Cümle
Her tür sözcük ve söz öbeği yüklem görevi
Yargının gerçekleĢtiği anlamı taĢıyan tümce-
üstlenebilir. Bu sözcük ve söz öbeklerini ya ad soylu
lerdir.
bir sözcük oluĢturur ya da eylem olan bir sözcük.
Benimle sen de geliyorsun.
Uzaklardan çıngırak sesi geliyordu.
a. Eylem Cümleleri
Dört yaĢındayken babasını kaybetmiĢ.
Yüklemi çekimli bir eylemden oluĢan cümlelerdir.
DüĢüp kolunu kırdı.
Aradığın kitap bizde bulunmaz.
Alıp baĢımı giderim ben buradan.
b. Olumsuz Cümle
Günlük gazeteleri gözden geçirdin mi?
Eylemin gerçekleĢmediği anlamı taĢıyan cümle-
Doluya koydum, almadı; boĢa koydum, dol-
lerdir.
madı.
Kör bile düĢtüğü çukura bir daha düĢmez.
Ek tohumun hasını çekme yiyecek yasını.
Kendi düĢen ağlamaz.
Bu gürültüde uyuyamam ben.
b. Ad Cümleleri
Bugün hiç neĢem yok.
Yüklemi ekeylem almıĢ ad soylu bir sözcüğün
veya söz öbeğinin oluĢturduğu cümlelerdir.

Biçimce olumlu, anlamca olumsuz cüm-
Hava buz gibiydi.
leler:
Her iniĢin bir yokuĢu vardır.
Hiç bu havada denize mi girilir?
Sen miydin gelen?
Bu gürültüde gel de uyu.
Dün bunları getiren sen değil miydin?
Git gidebilirsen.
Amacım baĢarılı olmaktır.
Bu konuda ona nasıl güvenebilirim.
Bunlar hiçbir zaman değer vermediğim konu-
Bunu ona anlatabilirsen anlat.
lardır.
Böylesinden arkadaĢ mı olur?

2. Öğelerin SıralanıĢına Göre Cümleler
Biçimce olumsuz, anlamca olumlu cümleler:
Bana yardım edecek insan mı yok?
a. Kurallı Cümleler
Gezmeye gitmeyin demiyorum.
Yüklemi cümlenin sonunda bulunan cümlelerdir.
Bir daha beni rahatsız etme dememiĢ miy-
Acı patlıcanı kırağı çalmaz.
dim?
Senin derdin benimkinden çokmuĢ.
Körle yatan ĢaĢı kalkar.
c. Soru Cümlesi
Soru anlamı taĢıyan cümlelerdir.
b. Devrik Cümleler
Günde kaç saat çalıĢıyorsun?
Yüklemi cümlenin sonunda bulunmayan cümleler-
(gerçek soru)
Buraya nereden geldin? (gerçek soru)
dir.
Yok mudur bana yardım edecek kiĢi?
Bunları sana kim söyledi? (gerçek soru)
Bilmez miyim onun elinden neler çektiğini.
Ne diye onunla barıĢacakmıĢım?
Besle kargayı, oysun gözünü.
(sözde soru)
Üç beĢ kiĢi oturmuĢ bir ağacın altına.
Bütün bunları ben mi söylemiĢim?
72
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
d. Ünlem Cümlesi
d. Ġç Ġçe BileĢik Cümle
Ey, bu topraklar için toprağa düĢmüĢ asker!
Sık sık: ‖Beni memleketime götürün.‖ diyordu.
Al, tut ellerimi, tut biraz!
―Bunlara bir de sen bak.‖ dedi.
Oh! Dünya varmıĢ.
Tuna nehri:‖Akmam.‖diyor.
Bitsin artık bu çile!
Eyvah! Bizi gördüler.
Not: BileĢik cümlelerde yan yargılar temel yargı-
Ġnsan utanır bu yaptıklarından!
nın öğesi durumundadır.
e. KoĢul Cümlesi
lll. Sıralı Bağlı Cümleler
Tek baĢına yargı taĢıyan tümcelerin virgül, noktalı
Yaz gelse de denize girsek.
Onunla bir konuĢabilsem.
virgül veya bağlaçlarla iliĢkilendirilmesinden oluĢan
Kelin ilacı olsa baĢına sürer.
cümlelerdir.
Virgül ve noktalı virgülle bağlanan cümleler sıralı;
bağlaçlarla bağlananlar ise bağlı cümlelerdir.
4. Yapısına Göre Cümleler
Bu cümleler, özne ortaksa bağımlı; ortak değilse
bağımsızdır.
l. Basit Cümleler
KardeĢ, kardeĢi atmıĢ; yar baĢında tutmuĢ.
Tek yargı taĢıyan cümlelerdir.
(sıralı-bağlı)
Burada, insan kendini güvende ve mutlu his-
Güvenme varlığa, düĢersin darlığa.
(sıralı-bağlı)
sediyor.
Çay saatinde hep beraber sakin bir koyun
Gözlerim karardı, baĢım döndü, birden bire yere
kenarında toplanıyoruz.
yığıldım. (sıralı-bağımsız)
Burada büyük kentlerin gürültülü ortamını
Her Ģeyi gördüm fakat kimseyle paylaĢmadım.
bulmak çok zor.
(bağlı)
Gidecektim fakat iĢim çıktı.
ll. BileĢik Cümleler
Kapıyı açtım, içeri girdim; ancak içeride kimseyi
a. GiriĢik BileĢik Cümle
bulamadım. (sıralı-bağlı)
Yan cümleciği eylemsiyle kurulan cümlelerdir.
Görünenden fazlasını istemiyoruz.
lV. Eksiltili Cümle
Gelen, gideni aratır.
Yüklem kullanılmayan cümlelerdir.
Çayımızı yudumlarken bir taraftan da sohbet
ĠĢte, karĢımızda harika bir manzara…
Güzel olan ne varsa…
ediyoruz.
Deniz kıyısında unutulmuĢ eĢyaları topluyor-
V. Ara Cümle
duk.
Gülmek sana yakıĢıyor.
Ġki gün dinlendim, buna dinlenmek de denmez
ya, yine de sorunlardan kurtulamadım.
b. Ki‟li BileĢik Cümle
Sana bir Ģey söyleyeceğim, benden duymuĢ
Anladım ki bu iĢin sonu yok.
olma, arkadaĢların seni sürekli çekiĢtiriyor.
Duydum ki buradan gidiyormuĢsun.
Annesini, en değerli varlığını, kaybetmiĢti.
(ara söz)
Not: Yan yargı taĢımayan ki bağlaçlı cümleler ki‘li
bileĢik cümle değildir.
Ġyi ki sen de bizimle geliyorsun.
Öyle doluyum ki
c. KoĢul BileĢik Cümle
Haberim olsa yardımına gelirdim.
Biraz dinlensem kendime gelirim.
73
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
CÜMLENĠN ÖGELERĠ
a. Gerçek Özne.
Cümlede sözcüklerin ya da söz öbeklerinin aldığı
özne gerçek öznedir.
Cümlede iĢi yapanın belli olması durumunda bu
göreve öğe denir. Cümlenin oluĢması iki temel öğeye bağlıdır: yüklem ve özne.
Bizler buraya sizi görmek için geldik.
ö
Yüklem ve özne, cümleyi oluĢturan temel öğelerdir. Diğer öğelerin olmaması cümle olma özelliğini
y
Gemi hareket etmek üzere.
etkilemez.
ö
Temel Öğeler:
y
Her ay burada toplanalım. (özne: biz)
b.t
d.t
y
Yüklem:

Cümlede eylemi oluĢturan veya yargıyı bildiren
b. Sözde özne.
öğedir.

Yüklemi edilgen eylem olan öznelerdir. Bu cümlelerde gerçekte iĢi yapan belli değildir. Nesne
Her tür sözcük ve söz öbeği yüklem olabilir.

özne görevini üstlenir.
(ad, sıfat, deyim, ikileme…)
Çetin bir tırmanıĢtan sonra dağın zirvesine varıldı.
Güzellikler ayrıntılarda gizlidir.
ö
d.t
b.t
y
Yolculuğumuzun Bolu‘ya varmadan önceki ilk
d.t
y
(Varan kim?)
y
durağındayız.
Not: geçiĢsiz edilgenlerde özne bulunmaz.
Tepeler arasındaki buzlu yolları aĢtıktan sonra
b.t
Toplantıda sorunlar tek tek tartıĢıldı.
Abant‘tayız.
s.ö
d.t
b.t
y
y.

Kaybolan köpek iki gün sonra bulundu.
Yüklemler kullanıĢ özelliğine göre farklılıklar
s.ö
gösterir.
Saatlerce konuĢtu da konuĢtu.
b.t
y
c. Örtülü Özne.
(yüklem pekiĢtirilmiĢtir)
Yüklem edilgen olmakla birlikte iĢi yapan da

Anlatılanlara, güldü güldü.
tümcede bulunur.
(yinelenmiĢ yüklem)
Kadın evde, çocuk denizde can çekiĢiyor.
Suçlular, polis tarafından yakalandı.
(ortak yüklem)
s.ö
ö.ö
y
Kulüp yöneticileri, seyircilerce protesto edildi.
s.ö
Özne:

Yüklemin bildirdiği eylemi yapan, ya da yaptıran
y
d. Ortak Özne.
veya bir oluĢun içinde olan varlıklar özneyi oluĢ-
KonuĢmacı, heyecana dayanamadı, kürsüye
turur

ö.ö
o.ö
Her tür söz ve söz öbeği özne olabilir.
d.t
y
d.t
yığıldı.
(ad ve sıfat tamlamaları, ikilemeler, deyimler,
y
sesler, ekler…)

KardeĢim gece okuyor, gündüz çalıĢıyor.
Özneler, kullanıĢ özelliğine göre farklılıklar gös-
o.ö
terir:
b.t
y
b.t
74
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
y
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
e. Açıklamalı özne.
Dolaylı tümleç
Ġçlerinden biri, konuyu iyi bileni, konuĢmak için
ö
a.ö

b.t
Yüklemi yer, yönelme, ayrılma anlamlarıyla tamamlar.
söz istedi.

y
Dolaylı tümleç -e, -de, -den durum eklerini alır.
Bu kasabaya ilkbaharda tekrar gelelim.
d.t
Özgür, bizim komĢunun büyük oğlu, yeni
ö
a.ö
d.t
d.t
y

ö
y
y
b.t
Bana mektup gönderme, sen kendin gel.
n
y
Üç yıldır bu kasabada yaĢıyor.
f. PekiĢtirilmiĢ özne.
d.t
b.t
DüĢüncene saygılıyım.
bir iĢe girmiĢ.
d.t
b.t
Özne, yükleme:
p.ö
y
d.t
y
KonuĢmasında barıĢa vurgu yaptı.
d.t
….en ne?
….en kim?
d.t
y
Çocuktan al haberi.
soruları sorularak bulunur.
d.t

Nesne:
y
n
Dolaylı tümleç, yükleme:

Her tür söz ve sözcük nesne olabilir.
Neye?

Ad cümlelerinde nesne bulunmaz.
Neyde?
Kimde?
Nerede?

Öznenin yaptığı iĢten etkilenen varlıktır.
Neyden?
Kimden?
Nerden?

Nesneler cümlede yalın halde veya belirtme
Kime?
Nereye?
Soruları sorularak bulunur.
durum eki olan –i ekini alarak, bulunur.
Belirteç tümleci
ġimdi sizlere bir anımı anlatacağım.
b.t
d.t
n

y
Yüklemi zaman, durum, yer-yön, ölçü, soru yönüyle tamamlayan öğelerdir.
(belirtili nesne)
AkĢama görüĢürüz.
Susmayı tercih etmiĢti.
n
(belirtili nesne)
b.t
y
y
Mahallede sabaha karĢı bir ev yandı.
Tatilde okumak için iki kitap aldım.
b.t
n
d.t
b.t
b.t
Ġzmir‘i, çocukluğunun geçtiği kenti,
n
y
Olayları büyük bir cesaretle karĢıladı.
a.n
görmek istiyordu.
y
Evine varır varmaz beni ara.
(belirtisiz nesne)
n
n
y
n
(açıklamalı nesne)
b.t
y
y
Büyük kentlerin nüfusu gittikçe çoğalıyor.
ö
Üzümü kopardı, afiyetle yedi. (ortak nesne)
n
y
b.t
b.t
y
y
Nesne, yükleme: Ne? Kim?
(belirtisiz nesne)
Neyi? Kimi?
(belirtili nesne)
Soruları sorularak bulunur.
Onu beĢ gün karakolda tuttular.

n
b.t
d.t
y
Ġki saat içeride kaldıktan sonra dıĢarı çıktı.
b.t
b.t
Ġstanbul‘da ne kadar kalacaksınız?
d.t
b.t
y
75
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
y
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
Belirteç tümleci, yükleme:

Ne zaman? Niçin?
Nasıl? Ne kadar?
Soruları sorularak bulunur.
Ġlgeç tümleci.
Cümleye araç, amaç, benzerlik, eĢitlik, yönel-

me… gibi anlamlar kazandırır.
Onunla gitmeyeceğim.
b.t
y
Bunları senin için aldım.
n
b.t
y
Ormana doğru yürüdü.
b.t
y
Not: Ġlgeç tümleçleri belirteç tümleci olarak da kabul edilir.
Örnek
Karlı ormanların ve dağların sunduğu muhteĢem
doğa manzaraları,
özne
empresyonist ressamların hünerli ellerinden
belirteç tümleci
yeni çıkmıĢ birer tablo gibi parıldıyor karĢımda.
belirteç tümleci
yüklem
d.tümleç
76
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
GeĢmiĢ yıllarda bu konuyla ilgili sorulan bazı
KPSS soruları
(KPSS – 2003)
4. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde ara söz
(KPSS – 1999)
vardır?
1. AĢağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili
A)
sözcükte zaman anlamı voktur?
Lağım suları, ne yazık ki, kuyuların sularını
kirletti.
A)
Senin aradığın kiĢi buradan ayrıldı.
B)
B)
Öğrenciler bahçede sıralanırken yağmur baĢ-
C) Tüm canlılar, beslenme zinciriyle birbirine
ladı.
bağlıdır.
C) Kendisinden çoktandır haber alamadık.
D) Zaman içinde kaybettiği gücünü, ününü yeni-
D) Bize gelince uzun uzun konuĢuruz, dedi.
E)
Üzümleri, bu hasırlara serip kurutuyoruz.
den kazandı.
Çağırmana gerek yok hemen geliyoruz.
E)
Bu uçaklar, 6 saatlik bir uçuĢta 36 ton oksijen
tüketiyor.
Yanıt: A
Yanıt: A
(KPSS – 2002)
(KPSS – 2004)
2. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde "Nasıl?"
5. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizil
sorusunun yanıtı vardır?
sözcük cümleye zaman anlamı katmaktadır?
A)
A)
Babasıyla annesi henüz gelmemiĢti.
B)
Koltukta, hiç konuĢmadan oturuyordu.
Ġnsanı insan yapan özelliklerden biri de konuĢmadır.
B)
C) Hafta sonunda ailesinin yanına gidecekti.
Çevremizdekilerle konuĢamadığımızda, dıĢ
dünyayla olan bağlantılarımız zayıflar.
D) KardeĢi, aldığı oyuncağı beğenmiĢti
C) KonuĢma, bugün de iletiĢimde en etkili
E) Oğlunun bu sözleri, annesini incitmiĢti.
araçlardan biridir.
D) KonuĢma yoluyla, kiĢiler arasındaki sorun-
Yanıt: B
ların çoğu çözülebilir.
E)
Ġnsanın konuĢması, kiĢiliğiyle ilgili ipuçları
verir.
(KPSS – 2002)
Yanıt: B
3. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili
sözcük zaman belirtmektedir?
A)
B)
(KPSS – 2009)
Tatil dönüĢü iki arkadaĢ okulun önünde bu-
6. (I) Dönüp dolaĢıp yine o parka geldi. (II) Küçük
luĢtular.
bir parktı burası. (III) Yeni yapılmıĢtı. (IV) Birkaç yıl-
Yarınki toplantıda buna bir çözüm bulunur.
lıktı henüz. (V) Güzel ve sağlamdı kanepeleri daha.
C) Onun her konuĢmasında duygusallık vardır.
(VI) Her akĢamüstü bunlara insanlar oturup seyredi-
D) Bir gün, söylediklerimde doğruluk payı oldu-
yorlardı çevreyi. (VII) Ama Ģimdi bomboĢ bunların
ğunu anlayacaksınız.
E)
hepsi.
Bu konuyu oraya geldiğimde uzun uzun ko-
Bu parçadaki numaralanmıĢ cümlelerden han-
nuĢuruz.
gileri devrik cümle değildir?
Yanıt: E
A) I. ve II.
B) I. ve III.
D) IV. ve V.
C) II. ve IV.
E) VI. ve VII.
Yanıt: B
77
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.
Diğer kitaplar ve testler için aşağıdaki linki tıklayınız.
www.izmirkpsskursu.net
78
EBİM KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.