sıcağa bağlı aciller - Akdeniz Üniversitesi

Akdeniz Üniversitesi Acil Tıp A.D.
Yrd. Doç. Dr. Fırat BEKTAŞ
Giriş
y Engellenebilir rahatsızlıklardır.
y Vücudun ısı kontrol mekanizmalarının yetersiz kalmasıyla gelişir.
y Tedavi edilmezse hayatı tehdit eder hale gelebilir.
y Sıcağın tipi, maruz kalınan süre, kişinin yaşı ortaya çıkacak tabloyu değiştirebilir.
Epidemiyoloji
y Diğer doğa olaylarına bağlı hastalıklardan daha sık görülür.
y Yaşlılarda ciddi tablolar oluşabilir.
y Sporcularda egzersize bağlı oluşabilir.
y Her iki cinste eşit görülür.
y Mortalite oranları %10‐75 arasında değişir.
Yüksek Riskli Gruplar
y 75 yaş üzeri ‐ 4 yaş altı
y Kronik hastalığı veya ilaç kullanımı olanlar
y Antipsikotikler, antikolinerjikler, parkinson ilaçları, beta blokerler, Ca kanal blokerleri, vazodilatörler, stimülanlar
y Alkolikler
y Obezite
y Aklimatizasyon yapmadan aşırı egzersiz yapanlar
y Konjenital hastalıklar
y
Ter bezlerinin yokluğu, skleroderma, hipertiroidi, feokromastoma
Radyasyon:
Isının direkt temas olmadan
ışınımla yayılması.
Şapka giyilmesi
radyasyonu azaltır.
Evaporasyon:Buharlaşma
Kondüksiyon:
terleme ve solunumla
Soğuk bir
cisimle direkt
temasla ısı
kaybı.
Konveksiyon:
Isının
hareketli hava
ya da suya
aktarılması.
ISI KAYIP MEKANİZMALARI
Vücutta Isı Regülasyonu
y Radyasyon:
y Çevre sıcaklığı, vücut ısısından düşükken ısının %65’i bu yolla kaybedilir.
y Kondüksiyon:
y Toplam kaybın sadece %3’ü bu yolla olur.
y Konveksiyon: y Kondüksiyonla kombine edilirse % 15 ısı kaybı
sağlar.
y Evaporasyon:
y Çevre ısısı yükseldiğinde ısının %100’ü bu yolla kaybedilir.
Vücutta Isı Regülasyonu
y Normalde, vücut ısısını 36‐38°C arasında tutmaya çalışır.
y Isı regülasyon mekanizmaları 35°C’nin altında ve 40°C’nin üstünde yetersiz kalır.
y Isıya verilen fizyolojik yanıt mekanizmaları:
y Özellikle ciltteki damarların dilatasyonu
y Ter yapımının artması
y Isı üretiminin azalması
y Davranışsal ısı kontrolü
Aklimatizasyon
y Vücudun sıcak hava koşullarında ısı
kaybının artırılması için önceden adaptasyon yapılmasıdır.
y Terlemenin erken başlaması ve miktarının artması
y Terin daha dilüe olması
y Kardiyovasküler sistemde ve cilt kan akımında oluşan değişiklikler
y Glomerüler filtrasyon hızında artma.
Patofizyoloji
y Vücutta ısı üretiminin artması
y Fiziksel aktivite
y Enfeksiyon nedeniyle ısının yükselmesi
y Metabolik hastalıklar
y Amfetamin, kokain kullanımı
y Isı emiliminin artması
y Sıcakta araçta kapalı kalan çocuklar, kaçak göçmenler, fırın gibi sıcak yerlerde çalışanlar
y Isı kaybının azalması
y İklim özellikleri
y Obezite
y Alkolizm
y Cilt hastalıkları
y Kullanılan ilaçlar
Hastanın Özelliği
Klasik Sıcak Çarpması
Egzersize Bağlı Sıcak
Çarpması
Sıklıkla yaşlılar
15 – 45 yaş arası
Kronik hastalığı var
Sağlıklı
Sedanter
Aşırı egzersiz
Diüretik, antidepresan,
antikolinerjik, antihipertansif
Genellikle yok
Olmayabilir
Var
Sıklıkla yok
Var
Yok
Sıklıkla ciddi düzeyde var
Akut böbrek yetmezliği
Nadir
%25-30 hastada
DIC
Nadir
Gelişirse kötü prognoz
Çevresel ısıya maruziyet ve
yeterli ısı kaybı olmaması
Aşırı endojen ısı üretimi ve ısı
kayıp mekanizmalarının bunu
karşılamada yetersiz kalması
Yaş
Sağlık durumu
Aktivite
İlaç Kullanımı
Terleme
Laktik asidoz
Rabdomiyoliz
Oluş Mekanizması
KLİNİK
y Minör rahatsızlıklar
y Sıcak ödemi
y Sıcak döküntüleri
y Sıcak krampları ve sıcak tetanisi
y Sıcak senkopu
y Sıcak bitkinliği
y Majör rahatsızlıklar
y Sıcak çarpması
Sıcak Ödemi
y Ellerde, ayaklarda, bileklerde oluşan şişlikler
y Genellikle kendi kendini sınırlar.
y Ciltteki vazodilatasyona bağlı gelişir.
y Diğer ödem nedenleri araştırılmalıdır.
y Tedavi semptomatiktir.
y
Ayakların yüksekte tutulması
y
Destekleyici, önleyici çoraplar
y
Diüretikler kullanılmaz.
Sıcak Döküntüleri (İsilik)
y Kaşıntılı, eritematöz, makülopapüler döküntüler
y Ter gözeneklerinin tıkanmasıyla gelişen inflamasyona
bağlıdır.
y Önlemek için hafif bol giysiler giyilmelidir.
y Tedavide ılık duş alınması önerilir.
y Kaşıntı için antihistaminikler
y Klorheksidinli krem ve losyonlar
y Sekonder enfeksiyon gelişirse, eritromisin veya dikloksasilin
y Pudra kullanılması önerilmez.
Sıcak döküntüleri - isilik
Sıcak Krampları
y İskelet kaslarındaki istemsiz ağrılı spazmlardır.
y En sık baldır kaslarında olur.
y Terlemeyle aşırı sıvı ve elektrolit kaybı nedeniyle gelişir.
y Genellikle yoğun egzersiz sonrası istirahat döneminde görülür.
y Tedavisi istirahat ve sıvı verilmesidir.
y
Oral yada parenteral verilebilir.
Sıcak Tetanileri
y Aşırı sıcakta hiperventilasyon yapılması sonucu gelişir.
y Respiratuar alkaloz
y Ağız çevresinde paresteziler
y Ekstremitelerde paresteziler
y Karpopedal spazm
y Sıcak krampları eşlik etmez
y Hastanın solunum hızının düşmesi ve serin bir yere alınması yeterli olur.
Sıcak Senkopu
y Nedeni:
y
Periferal vazodilatasyona bağlı gelişen rölatif volüm kaybı
y
Azalmış vazomotor tonus
y Diğer senkop nedenleri araştırılmalıdır.
y Hastanın serin bir yere alınarak sıvı tedavisi yapılması
yeterlidir.
y
Oral ya da gerekirse parenteral
Sıcak Bitkinliği
y Vazodilatasyonla kan ciltte ve organlarda göllenir.
y Beyne giden kan azalır ve semptomlar görülür.
y Tedavi edilmezse sıcak çarpmasına dönüşebilir.
y Semptomlar y Halsizlik, güçsüzlük
y Baş dönmesi, dizziness
y Bulantı, kusma
y Baş ağrısı, kas ağrıları
y Senkop
Sıcak Bitkinliği
y Fizik muayene
y Sinüs taşikardisi
y Ortostatik hipotansiyon
y Takipne
y Terleme
y Artmış vücut ısısı (40 ºC’yi geçmez)
y Laboratuvar
y Hemokonsantrasyon ve elektrolit anormallikleri
Sıcak Bitkinliği
y Hastane öncesi
y Hasta serin bir yere alınır.
y Üzerindeki giysiler çıkarılır.
y Bilinci yerindeyse sıvı alımı
sağlanır.
y Durumu düzelmezse, bilinci bozulursa, altta yatan hastalığı varsa hastaneye götürülür.
y Acil serviste tedavi
y Hafif olgularda %0.1 Na
içeren oral rehidratasyon
sıvıları.
y Ciddi olgularda IV sıvı.
y Eksternal soğutma ile ateşin düşürülmesi.
y Altta yatan hastalığı
olanlarda hastane yatışı
gerekebilir.
Sıcak Çarpması
y Klasik tanım
y Terlemenin olmaması
y Bilincin bozulması
y Vücut ısısının 40 ºC’nin üstüne çıkması
y Fizik muayenede
y
Cilt sıcak, kırmızı, kuru veya nemli
y
Taşikardi, takipne, hiperventilasyon, diyastolik kan basıncında düşme
y
Purpura, hemoptizi, hematüri, kanlı ishal, melena
(koagulasyon bozukluklarına bağlı gelişebilir)
Sıcak Çarpması
y SSS bulguları
y
Ataksi, irritabililite, konfüzyon, ajitasyon, kişilik değişiklikleri, saldırganlık, halüsinasyonlar, nöbet, koma
y Nörolojik muayene
y
Babinski yanıtı, dekortike ve deserebre postürler, hemipleji, status epileptikus
y Bilinç değişikliği yapabilecek diğer olası
nedenlerin dışlanması gerekir.
Sıcak Çarpması – Hastane öncesi
y Hasta serin bir yere alınıp giysileri çıkarılır.
y Ateş 39 ºC’ye düşene kadar agresif soğutma yapılır.
y Buzlu su dolu küvete sokma, ıslak çarşafa sarıp vantilatörün önüne yatırma.
y Bilinci bulanıksa ağızdan bir şey verilmez.
y Kusma ve aspirasyon riskine karşı yan yatırılır.
y Hızla hastaneye ulaştırılır.
Sıcak Çarpması – Acil Servis
y İlk değerlendirme
y Standart A, B, C
y Oksijen, IV damar yolundan sıvı
y Kardiyak, pulse oksimetre, ateş
monitorizasyonu
y Yatak başı glukoz ölçümü
y Foley kateter takılması
Sıcak Çarpması – Soğutma
y Vücut ısısı hızla 40 ºC’nin altına düşürülmeli
y Aspirin ve parasetamol etkisiz
y Soğutma teknikleri
y
Evaporatif soğutma
y
İmmersiyon soğutma
y
Buz paketleri
y
Soğuk suyla gastrik, mesane, rektum lavajı
Sıcak Çarpmasının Komplikasyonları
Komplikasyon
Erken
Geç
Vital bulgular
Hipotansiyon, vücut ısısının
çok hızlı düşürülmesi,
rebound hipertermi
Müsküler
Titreme, rabdomiyoliz
Nörolojik
Deliryum, nöbet, koma
Kardiyak
Kalp yetmezliği
Pulmoner
Pulmoner ödem
ARDS
Renal
Oligüri
Renal yetmezlik
Gastrointestinal
İshal
Hepatik nekroz, GİS
kanaması
Metabolik
Hipokalemi, hipernatremi
Hiperkalemi, hipokalsemi,
hiperürisemi
Hematolojik
Serebral ödem
Trombositopeni, DİC
Sıcak Çarpması‐Kötü Prognoz Kriterleri
y Sıcakta kalınan sürenin uzun olması
y Soğutmaya geç başlanması
y Hepatik hasar ve koagülopati varlığı
y Klasik sıcak çarpmasında laktik asidoz olması
y Vücut ısısının 42 ºC’nin üzerinde olması
y Akut böbrek yetmezliği
y AST’nin 1000 IU/lt üzerinde olması
y Hiperkalemi olması
y Komanın 4 saatten uzun sürmesi
Taburculuk – Yatış
y Sıcak bitkinliği hariç, taburcu.....
y Sıcak bitkinliği hastalarından;
y
İleri yaşta olanlar, belirgin sıvı kaybı olanlar, elektrolit bozukluğu olanlar, komorbit hastalığı
olanlar hastaneye yatırılır.
y Sıcak çarpması olan tüm hastalar hastaneye yatırılır.
y
Bilinç bozukluğu olan, yakın hemodinamik
monitorizasyon gereken ya da entübe edilen hastalar yoğun bakıma yatırılır.
Korunma y Günün sıcak saatlerinde aşırı egzersiz yapmamak.
y Açık renkli, bol ve hafif giysiler giymek.
y Şapka ve gözlük kullanmak.
y Protein alımını azaltmak, karbonhidrat alımını artırmak.
y Susama hissi olmasa bile yeterli miktarda sıvı almak.
y Alkollü içecekleri, çok tüketmemek.
y Güneş ışığına direkt maruz kalmamak.
y Halk eğitimi y Sıcakta çalışan işçilerin aklimatizasyonunu sağlamak.
y Çocukları kapalı araçlarda bırakmamak.