Hava Yalıtımlı (ACB) Şalter

ENERJĠ DAĞITIMI-I
Dersin Kredisi
4+0+0
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
Açma-Kapama Cihazları
Elektrik enerjisinin açılması, ayrılması, kesilmesi veya kapatılması
işlevlerini yapan cihazlardır.
Alçak Gerilim
Orta Gerilim
Ayırıcı Nitelikli
Ayırıcı Nitelikli
Yük Ayırıcı Nitelikli
Yük Ayırıcı Nitelikli
Kesici Nitelikli
Dr.Bora ALBOYACI
M
Enerji Dağıtımı-I
Kesici Nitelikli
Giriş
OG Açma-kapama Cihazları:
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Açma-kapama Cihazları:
* Yukarıdaki tablo SF6 gazlı ekipmanlar için verilmiştir.
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Ayırıcı:
Yük altında açma kapama yapamayan, ancak enerji akış doğrultusunda sistemin
kendisinden sonra gelen kısmını gerilimsiz bırakmaya yarayan cihazlardır.
36 kV
M
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Ayırıcı:
400 kVA ‘dan daha düşük akımlarda –bazı
akımlarını kesmek içinde kullanılabilirler.
özel durumlarda- yük
36 kV
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Ayırıcı:
Açma mekanizmasına göre iki kısma ayrılırlar.
Döner Bıçaklı Ayırıcı
Dr.Bora ALBOYACI
Bıçaklı Ayırıcı
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Ayırıcı:
Kullanıldıkları yerlere göre aşağıdaki kısımlara ayrılırlar.
1. Adi Ayırıcı
2. Topraklı Ayırıcı
3. Sigortalı Ayırıcı
4. Sigortalı Topraklı Ayırıcı
5. Topraklama Ayırıcısı
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Ayırıcı:
1. Adi Ayırıcı
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Ayırıcı:
2. Topraklı Ayırıcı
Yararı nedir?
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Ayırıcı:
3. Sigortalı Ayırıcı
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Ayırıcı:
4. Sigortalı Topraklı Ayırıcı
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Ayırıcı:
5. Topraklama Ayırıcısı
ĠNDĠRĠCĠ MERKEZ 1
Dr.Bora ALBOYACI
ĠNDĠRĠCĠ MERKEZ 2
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Ayırıcı:
Seçim Kriterleri
•Tip
•Dahili - Harici
•Nominal Gerilim (12-24-36 kV)
•İzolasyon Gerilimi
•Nominal Akım
Nominal Akım
(A)
400
630
1250
Dr.Bora ALBOYACI
Darbe Kısa Devre Akımı
(kA)
40
50
80
80
125
160
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Yük Ayırıcı:
Sadece tasarlandıkları nominal akımı açıp kapatabilen, kısa devre akımlarına
koruma sağlayamayan açma kapama cihazlarıdır.
Yapısal Özellikler
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Yük Ayırıcı:
FBA
3001
GMA
FBA
4001
FBT
2011
FBT
2011
FBA
4002
FBA
3000
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Yük Ayırıcı:
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Yük Ayırıcı:
Koruma nasıl sağlanıyor?
M
154/36 kV
M
36 kV
M
M
36/0.4, kV
36/0.4, kV
36/0.4, kV
36/0.4, kV
36/0.4, kV
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Yük Ayırıcı:
Seçim Kriterleri
• Nominal Gerilim (12-24-36 kV)
• İzolasyon Gerilimi
• Nominal Akım (400 – 630 – 1250 A)
• Sürekli Kısa Devre Akımı (8 – 12 – 16 – 20 kA)
1600 kVA (dahil) güce kadar trafolar sigortalı
yük ayırıcıları ile kullanılabilir.
Elektrik Kuvvetli Akım Tesisler Yönetmeliği
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Kesici:
Tasarlandıkları nominal akımın yanında kısa devre akımlarına da
açıp/kapatmaya yarayan cihazlardır. OG Kesicilerinde koruma fonksiyonu
muhakkak bir koruma rölesi ile beraber gerçekleştirilmektedir.
M
Dr.Bora ALBOYACI
M
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Kesici:
1900’: Az Yağlı Kesiciler
1865-75: Havalı Kesiciler
1950’: SF6 Gazlı Kesiciler
1930’: Basınçlı Havalı Kesiciler
1960’: Vakumlu Kesiciler
1890’: Yağlı Kesiciler
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Kesici:
Kısımları
1. Sabit ve Hareketli KontaklarKesicinin
akımını taşırlar.
2. Ark Söndürme HücresiArkın oluştuğu
ve söndürüldüğü bölüm
3. Ġşletme Mekanizmasi
*Elle kurmalı yaylı
*Motorla kurmalı yaylı
*Basınçlı havalı
*Elektromanyetik bobinli
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Kesici:
Sağlaması gereken özelikler
Açma anında meydana gelen arkı süratle söndürebilme,
Açma-kapama olayını çok hızlı gerçekleştirebilme,
Peşpeşe açma-kapama yapabilme,
Nominal akımları ısınmadan taşıyabilme,
Arızada meydana gelen büyük akımları kısa süre için taşıyabilme,
Arızada veya normal çalışmada açma-kapamalarda kontakların tahrip
olmaması.
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Kesici:
Çalışma şekli
Arıza oluşur,
Koruma rolesi çalışır,
Uyarma devresi harekete geçirilir,
Kontak açılır,
Kesici kontakları arasında ark oluşur,
Ark söndürülür,
Kontak arası yalıtım sağlanır,
Ark temizlenir.
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
SF6 Gazlı Kesici:
•Dielektrik dayanımı, aynı basınçtaki havaya göre iki-üç
kat değerdedir.
• Isıyı çok çabuk çevreye dağıtır, ve arkın çabuk
soğumasını sağlar,
•Devre kesilirken oluşabilecek tekrar tutuşmaları ve bu
nedenle de aşırı gerilimleri önler,
•SF6 gazı, metallerle kimyasal tepkimeye girmez,
•SF6 gazı, renksiz kokusuz, zehirsizdir ve havaya göre beş
kat daha ağırdır,
•Uzun süre ilave yapılmadan kullanılabilir,
•Akım koparmada sorun yaratmaz,
•Mekanik dayanıklılığı 10 000 açma kapamaya izin verir,
•Tekrar kapama yaptırılması mümkündür,
•Kapasitif ve endüktif akımların kesilmesinde uygundur,
•Yanıcı ve patlayıcı ortamda kullanılması sorun yaratmaz,
•Kesme zamanı 3-5 periyottur.
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
• Gaz kaçağı riski
vardır, bir miktara izin
verilir, iyi izlenmesi
gerekir,
• Çevreye artık gaz
yayılır.
1997’deki Kyoto
konferansında SF6 gazı
küresel ısınmaya sebep
olan bir gaz olarak
tanımlanmış ve bu
konudaki potansiyelinin
CO2 gazının 25 000 katı
olduğu belirtilmiştir.
Giriş
Vakum Kesici:
•Mekanik dayanıklılığı 30 000 açma
kapamaya izin verir,
•Anma akımında kesme sayısı 10 000
civarındadır,
• Kesme hücresinin fiyatı pahalıdır,
•Özellikle kapasitif devrelerin
kesilmesinde daha uygundur,
• Akım koparmada darbe sınırlayıcılara
•Tekrar kapama yaptırılması mümkündür,
gereksinim duyulabilir,
•Açma işleminde artık gaz çıkarma
sorunu yoktur,
• Fiyatı yüksektir,
•Kesme zamanı 3-5 periyottur,
•Yanıcı ve patlayıcı ortamda sorun
• Vakum düzeyinin belirli periyotlarla
yaratmaz,
bakımı gerekir.
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Kesici:
Karşılaştırma
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Kesici:
Sabit-çekmeceli
Metal-Clad
M
M
Metal-Enclosed
M
Dr.Bora ALBOYACI
M
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Kesici:
Metal-enclosed (metal muhafazlı)
Kesici ekipmanları, harici bağlantılar dışında komple
ve topraklanmış bir metal mahfaza içerisinde
bulunurlar.
Metal-clad (metal bölmeli)
Kesicinin farklı ekipmanları (kesici kutupları ve ölçüm
ekipmanları gibi), ayrı ve topraklanmış metal bölmeler
içerisinde bulunurlar ve böylece bir bölmedeki hatanın
diğer bölmeyi etkilemesi engellenir.
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
OG Kesici:
Seçim Kriterleri
• Nominal Gerilim (12-24-36 kV)
• İzolasyon Gerilimi
• Nominal Akım (400 – 630 – 1250 A)
• Sürekli Kısa Devre Akımı (8 – 12 – 16 – 20 kA)
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Ayırıcı Nitelikli Cihazlar:
-Bıçaklı Şalter
-Sigortalı Bıçaklı Şalter
Dr.Bora ALBOYACI
-Pako Şalter
-Kumanda Butonları
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Ayırıcı Nitelikli Cihazlar:
-Bıçaklı Şalter
Bıçaklı şalterlere özengili şalterlerde denilir. Günümüzde açma kapama
elemanı olarak çok az kullanılmaktadır.
Ancak önceleri 100, 160, 250, 400 A değerlerinde sıkılıkla kullanılmıştır.
Adından da anlaşılacağı üzere açma kapamanın sık yapılmadığı küçük
akımlarda kullanılmışlardır.
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Ayırıcı Nitelikli Cihazlar:
-Bıçaklı Sigortalı Şalter
Bıçaklı şalterlere, seri bağlı sigorta ile donatılarak kullanılan şalterlerdir.
Günümüzde 16 ile 400 A arasındaki nominal akımlarda kullanılmaktadır.
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Ayırıcı Nitelikli Cihazlar:
-Pako Şalter
Günümüzde 6 ile 160 A
arasındaki nominal akımlarda
kullanılmaktadır.
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Ayırıcı Nitelikli Cihazlar:
-Kumanda Butonları
Günümüzde 6 A için imal
edilirler. Bir başka mekanizmayı
harekete geçirmek için
kullanılırlar.
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Yük Ayırıcısı Nitelikli Cihazlar:
- Kontaktörler
Özellikle çok fazla açma kapamanın yapıldığı
kullanılır. Açma kapamanın değişik yerlerden
yapılmasına olanak sağlar.
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Yük Ayırıcısı Nitelikli Cihazlar:
- Kontaktörler
Kuvvet Kontaktörleri
Yardımcı Kontaktörler
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Yük Ayırıcısı Nitelikli Cihazlar:
- Kontaktörler
Blokaj Üniteleri
Mekanik Kilitleme Üniteleri
Yardımcı kontaklar
Yardımcı kontaktör
Termik Röle
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Yük Ayırıcısı Nitelikli Cihazlar:
- Kontaktörler
Yol alma
süresinin sonu
Kesici
(Manyetik Açma)
1.05-1.2 In
Termik röle
çalışma aralığı
Kontaktör
Kablonun termik
olarak dayanma sınırı
1-10 sn
Termik Röle
Termik röle
koruma sınırı
Kablo
M
Kesici Açma eğrisi
20-30 ms
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Yük Ayırıcısı Nitelikli Cihazlar:
- Kontaktörler
Akım Tipi Tipi
Kullanım Yeri
AC
AC1
AC2
AC3
AC4
AC5
AC6
Rezistif Yükler
Bilezikli asenkron motorlar
Sincap kafesli asenkron motorlar(Çalıştırma-durdurma)
Sincap kafesli asenkron motorlar(Çalıştırma-durdurma-yön değişimi vs)
Aydınlatma cihazlarının devreye girip çıkmasında
Kompanzasyon kontaktörleri
DC
DC1
DC2
DC3
DC4
Ġndüktif olmayan yükler
Shunt motorlar
Seri motorlar
Aydınlatma cihazları
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Yük Ayırıcısı Nitelikli Cihazlar:
Motor Koruma Düzenleri
M
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Yük Ayırıcısı Nitelikli Cihazlar:
Motor Koruma Düzenleri
M
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Yük Ayırıcısı Nitelikli Cihazlar:
Motor Koruma Düzenleri
s
Y
M
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Yük Ayırıcısı Nitelikli Cihazlar:
- Kompanzasyon Kontaktörleri
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Kesici Cihazlar:
-Hava Yalıtımlı (ACB) Şalter
-Kompakt (MCCB) Şalter
Dr.Bora ALBOYACI
-Anahtarlı Otomatik Sigorta (MCB)
-Buşonlu (NH) Sigortalar
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Kesici Cihazlar:
-Hava Yalıtımlı (ACB) Şalter
1600 A’den 6300 A e kadar
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Kesici Cihazlar:
-Hava Yalıtımlı (ACB) Şalter
OG Koruma
Hava Yalıtımlı Şalter
Kompakt Şalter
Diğer Cihazlar + Ölçü
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Kesici Cihazlar:
-Kompakt (MCCB) Şalter
63 A’den 1600 A e kadar
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Kesici Cihazlar:
Anahtarlı Otomatik Sigorta (MCB)
2 A’den 63 A e kadar
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş
AG Kesici Cihazlar:
Buşonlu/Bıçaklı (NH) Sigortalar
B Tipi (L)
C Tipi (G)
Dr.Bora ALBOYACI
Enerji Dağıtımı-I
Giriş