TTB Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi (STED) Şubat 2004

Degerlendirme Formu
Bir Araþtýrmanýn Düþündürdükleri: Cinsel Saðlýk Ama Nasýl?
Dr. Ayþen Bulut*, Dr. Nuriye Ortaylý**
... üreme
saðlýðý
alanýnda
hizmet veren
ve çoðunluðu
birinci
basamakta
görevli olan
saðlýk
çalýþanlarý
etkin hizmet
sunabilmek
için cinsellik
konusunda
bilgilenmiþ
olmalýdýr.
Yaþamýn temel bir bileþeni olmasýna karþýn
cinsellik hakkýnda bilgilenme, ülkemizde
olduðu gibi dünyada da bireyler için olan
eðitim bir yana, saðlýk çalýþanlarýnýn eðitiminde
bile ihmal edilen bir durumdur. Araþtýrmalarda,
üreme saðlýðý hizmetlerinin sunumunda
çalýþanlarýn cinsel saðlýk bilgilerinin sýnýrlý
olduðu ve eðitim programlarýnda cinsellikle
ilgili konularýn yer almadýðý belirlenmektedir(1).
Oysa; ergenlikte geliþme, gebelik, doðum,
doðum sonu dönem, gebelikten korunma,
gebelik sonlandýrma, infertilite, cinsel yolla
bulaþan enfeksiyonlar, cinsel iþlev bozukluklarý
ve cinsel taciz gibi üreme saðlýðý hizmetlerinde
görev alan ve çoðu ilk basamakta görevli olan
saðlýk çalýþanlarý etkili hizmet sunabilmek için
cinsellik konusunda bilgilenmiþ olmalýdýr.
Kadýnlarýn, saðlýk görevlileri sorarlarsa,
cinsel yaþamlarý hakkýnda bilgi vermeye ve
sorunlarýna çözüm aramaya hazýr olduklarý
bilinmektedir (2). Oysa saðlýk görevlileri, kimi
zaman bilgisizlikleri nedeniyle kimi zaman da
üreme saðlýðý hizmeti verseler de, cinselliðin
iþleri ile ilgili bir konu olduðunun yeterince
farkýnda olmamalarýna baðlý olarak, cinsel
davranýþlar hakkýnda öykü almaktan çekinirler
(3).
Günümüzde pek çok insan, hizmetlere
ulaþabilecek konumda olsalar da; uzmanlarýn
geçerli bulmadýklarý yöntemlerle gebelikten
korunmakta, istemeden gebe kalmakta,
gebelik sonlandýrmakta ve bunlara baðlý
olarak pek çok sýkýntý yaþamaktadýr.
Türkiye'de kýrk yýla yakýn bir süredir
ücretsiz sunulan aile planlamasý yöntemlerine
karþýn en yaygýn kullanýlan gebelikten
korunma yöntemi olan “geri çekme” (coitus
interruptus) ile ilgili erkek bakýþ açýsýný
öðrenmek amacýyla bir araþtýrma planladýk (4).
Bu araþtýrmada görüþülen erkeklerin çocukluk
ve gençlik çaðlarýndaki cinsel eðitim kaynaklarý
ve cinsel deneyimleri, hizmet verilen bireyleri
yakýndan tanýmak, bu yolla cinsel eðitimin
öneminin bir kez daha vurgulamak amacýyla
bu yazýda özetlendi.
Yöntem
Dünya Saðlýk Örgütü (DSÖ) Üreme Saðlýðý
Programý tarafýndan desteklenen araþtýrmada
Ýstanbul'da Metal Ýþ Sendikasýna baðlý bir iþ
yerinde çalýþan 405 erkek iþçinin 312'sinden
kendi doldurduklarý bir bilgi formu aracýlýðýyla
tanýmlayýcý bilgiler elde edildi. Bu bilgilere göre
çalýþanlar 30 yaþ ve daha genç olanlarla
diðerleri halinde iki gruba ayrýldýlar. Her
gruptan farklý kültür deðerlerine göre yetiþmiþ
olabilecekleri düþünülerek, 15 yaþýna kadar
ülkenin Batý ve Doðu bölgelerinde büyümüþ
eþit sayýda katýlýmcýdan oluþan dört grup
katýlýmcý belirlendi. Gruplarýn yaþa göre
tabakalandýrýlmasý, eþler arasýndaki yaþ farký ve
Türkiye'de kadýnýn ailede doðurganlýðýný
tamamlandýðý ortalama yaþ dilimi dikkate
alýnarak yapýldý (4). Yarý yapýlandýrýlmýþ bir
görüþme rehberi doðrultusunda 23-49 yaþlarý
arasýnda olan 68 erkekle, Haziran 2001Kasým 2001 tarihleri arasýnda; gebelikten
korunma bilgi ve deneyimlerini öðrenmek
amacýyla her biri ortalama 90 dakika süren
derinlemesine görüþmeler yapýldý. Sosyal bilim
araþtýrma yöntemlerinden biri olan bu
görüþmeler, cinsellik gibi kolay paylaþýlamayan
konularda bilgi toplamak için kullanýlan bir
yöntemdir. Ýstanbul Týp Fakültesi Etik
Kurulu'ndan alýnan onay sonrasý, biri sosyal
bilimci, diðeri üreme saðlýðý alanýnda
deneyimli týp doktoru olan iki erkek görüþmeci
veri toplama aþamasýnda, katýlýmcýlardan izin
alarak ses kaydý yaptýlar. Kayýtlarýnýn yazýya
dökülmesi ile elde edilen görüþme tutanaklarý
araþtýrmacýlar tarafýndan farklý zamanlarda
defalarca okunarak deðerlendirildi, özetlendi
ve özel bir bilgisayar programý (Ethnograph
5.0) da kullanýlarak analiz edildi.
Bulgular
Araþtýrmanýn yapýldýðý iþyerinde görüþülen
ve dördü dýþýnda hepsi evli olan erkeklerin
üçte biri Ýstanbul'da doðmuþ, diðerleri de
geniþ bir yaþ aralýðýnda (0-25), ortalama 10
yaþýnda Ýstanbul'a gelmiþlerdi. Ailelerin çoðu,
köklerinin bulunduðu Doðu illerinden göçmüþ
Ýstanbul'daki akrabalarý ile yakýn iliþki içinde
yaþýyorlardý.
Cinsellik bilgileri: Türkiye'nin farklý
yerlerinde yetiþseler de, erkeklerin cinsellik
* Prof.; Ýstanbul Ü. Týp Fak. Çocuk Sað. Enst. Halk Saðlýðý, Ýstanbul
** Uzm.; Ýstanbul Ü. Týp Fak. Kadýn ve Çocuk Sað. Eð.ve Arþt. Birimi,
Kadýn Hast. Doðum Uzm., Ýstanbul
• 2004 • cilt 13 • sayý 2 • 60
Kaynaklar
1- Yolsal N.,
Karabey S., Bulut A.
Asistanlarýn Hizmet
Ýçi Eðitimi Ýle Üreme
Saðlýðý Hizmetlerinin
Kalitesini Artýrma Projesi "Niteliksel Bir
Yöntemle" Durum
Analizi. 3. Uluslararasý
Üreme Saðlðý ve Aile
Planlamasý Kongresi.
Ankara, 20-23 Nisan
2003. Kongre Kitabý:
126-8.
2- Ýnanç C. ve ark.
Adana II. Ana Çocuk
Saðlýðý Merkezi
Danýþmanlýk Birimine
Baþvuran Saðlýklý
Kadýnlarda Cinsel
Sorunlarý ve Yardým
Arama Uygulama ve
Tutumun Sorgulanmasý. II.Ulusal Ana
Çocuk Saðlýðý Kongresi. Ýstanbul, 4-6
Haziran 2003. Program ve Özet Kitabý:
163.
3- Yolsal N., Yüce
NV., Fincancýoðlu N.
Diagnostic And Therapeutic Practice of
Health Care providers
who serve persons at
high risk of STDs and
AIDS, Boðaziçi Journal Review of Social
Economic and
Administrative Studies 1999; 13 (1-2):
135-43.
konusunda temel bilgilenme kaynaðý ayný idi
ve bu kaynak; arkadaþ çevresiydi. Yaþça
büyük aðabeylerinin konuþmalarý ya da
yakýnlarýnýn evlerinde bulunan kitaplar
bilgilenmeye yardým ediyordu.
Normalde köylerde konuþulmayan cinsellik
hakkýnda þehire gidip gelenler ve yeni evlenen
gençler sayesinde kulaktan dolma
bilgilenilebiliyorlar. Köy yerinde bu konuda
soru sormak hem ayýp, hem de gençleri "bir
þey bilmiyor" durumuna düþürüyor. Kimi
zaman ormanda seviþenleri görerek
"büyüyünce kendisinin de böyle olacaðýný"
düþünerek de öðrenenler var. Temel olarak,
kentlerde erotik ve pornografik filmler
gösteren sinemalar yaygýn bilgilenme aracý.
Dýþarý boþalma dahil pek çok þey; kadýn
vücudu, cinsel iliþki biçimleri hep filmler
aracýlýðýyla öðreniliyor. Ancak hayvanla iliþki,
birden fazla çiftin iliþkisi ya da oral, anal iliþki
sahnelerini abartýlý bulup, iðrenç olduðunu
söylüyorlar. Böyle filmleri “porno” filmler
olarak tanýmlayarak, duygulu erotik filmlerden
ayýrýyor ve zararlý olduðunu düþünüyorlar.
Eskiden köylerde saðdýçlarýn gençleri evliliðe
hazýrladýklarý, ancak bu uygulamanýn giderek
ortadan kaybolduðu ve iþlevini yitirdiði
anlaþýlýyor. Çalýþan gençler için iþyeri de önemli
bir bilgilenme yeri. Daha büyük olanlarýn
konuþmalarýna kulak kabartarak küçükler
bilgilenebiliyor ama eðitimi iþ edinmiþ ustalar
ve büyükler baþka fýrsatlar yaratabiliyor.
Seyrek olsa da, 20 yaþýna dek bilgilenmemiþ
olanlar için, asker arkadaþlarý baþka bir
kaynak. Özellikle pornografik dergilere
ulaþabilme açýsýndan askerde olmak önemli.
Dergiler de baþka gazetelerin arasýnda gizli
alýnýyor. Gizlilik, cinselliði öðrenmenin en
temel özelliði. Görüþülen erkeklerden yalnýzca
biri annesinden, bir diðeri babasýndan
bilgilendiðini anlattý. Anne adet görme ile ilgili
bilgi vermiþ. Bilgi veren baba ise Almanya'da
iþçi olarak çalýþan biri.
Deneyimler
Cinsel deneyimler deðerlendirildiðinde,
erken yaþlarda kiminin kýzlar tarafýndan
uyarýlarak, kiminin kendi kendine
mastürbasyon yaparak zevk almayý fark
ettikleri anlaþýlýyor. Mastürbasyonu
arkadaþýndan öðrenenler var. Genel olarak,
deneyimlerin þehirlerde yaþandýðý bir gerçek.
Ancak þehirde yaptýklarý köyde duyulsa "afaroz
edileceðini" düþünüyorlar. Cinsel iliþki için
geneleve gitmek için mesafenin bir önemi
yok. Örneðin; Kayseri'de genelev kapanýnca
müþterilerin dört saat yol giderek Tokat'ta
amaçlarýna ulaþtýklarýný anlatýyorlar.
Ýlk cinsel iliþki için geneleve gitmek;
"gelenek, milli olma, mektebe gitme, kuþ
ötüyor mu sýnama" gibi gerekçelerle büyük
arkadaþlar, akrabalar aracýlýðýyla saðlanýyor.
Gence bu anlamda bir "kýyak yapma"yý uygun
bulanlar arasýnda patronlar, babalar, hatta
öðretmenler var. Bir spor karþýlaþmasý için
þehire giden takýmý öðretmen maçtan sonra
geneleve götürüyor, örneðin. Geneleve yalnýz
gidip girmeden dönenler olduðu gibi,
kadýnlarýn haline acýyýp deneyimden
vazgeçenler de var. Gittikten sonra kendini
lanetleyen, oradaki yaþantýyý iðrenç bulanlar
azýmsanmayacak boyutta. Ancak, onlara göre
cinsel iliþkinin öðrenilmesi þart. Aksi halde,
evlenince mahcup olabilirler. Genelevi çekici
bulmadýðý için gitmeyen yalnýzca birkaç genç
var. Onlarýn da önemli bir kýsmý evlerde,
sokakta, hatta kamyon yolculuðunda para
karþýlýðý seksle meraklarýný gidermiþler. Evliliðe
kadar cinsel iliþkisi olmadýðýný söyleyenler çok
az. Bunlardan birisi; “Hoca olan dedesinden,
zinanýn günah olduðunu öðrendiðini” söyledi.
Genelev dýþýnda cinsel iliþki deneyimi
yaþayanlarýn hemen hepsi deneyimli kadýnlarla
birlikte olmuþlar. Bir katýlýmcý “17 yaþýndayken
23 yaþýnda bir komþusunun eve daveti ile”,
bir diðeri de, “okuldan ders çalýþmak için grup
halinde gittikleri bir arkadaþ evinde ev sahibi
kýzýn adeta bir öðretmen gibi anlatýp kendisini
yöneterek cinsel iliþkiye girdiðini” paylaþýyor.
Böyle kýzlar için "motor", "kaþar" gibi farklý
tanýmlamalar kullanýyorlar. Genel bir özellik
olarak, bu ilk cinsel iliþkilerde ne gebeliðe
karþý, ne de cinsel yolla bulaþan enfeksiyonlara
karþý korunmayý akýl eden kimse olmadýðý
anlaþýlýyor. “Kadýnlarýn temiz ve sorumlu
olduklarýný” düþünüyorlar, korunmama nedeni
olarak. Biri de hastalýðý olup olmadýðýný kadýna
sorduðunu anlatýyor. Ancak yakýn zamanlarda
farkýna vardýklarý AIDS korkusu ya da cinsel
yolla bulaþan enfeksiyon geçirme ve
arkadaþlarýnýn geçirdiðini duymak onlara
tedbirli olmayý öðretiyor. Bu durumda
kondomun önemini biliyorlar.
Gebelikten korunma yöntemleri hakkýnda
bilgileri de çok yetersiz. Eþleri aracýlýðýyla
bilgileniyorlar. Eþlerinin baþka kadýnlardan
öðrendiklerini dinliyorlar. Kontraseptiflerin yan
• 2004 • cilt 13 • sayý 2 • 61
4- Türkiye Nüfus ve
Saðlýk Araþtýrmasý
1998, HÜ Nüfus
Etüdleri Enst. Macro
International Inc.
MEASURE. Ankara,
1999.
5- Gökengin D. ve
ark. Sexual Knowledge Attitudes and Risk
Behaviours of Students in Turkey. Journal of School Health
2003;73 (7): 258-63.
6- Orçýn E., Aras Þ.
Üniversiteli Adolesanlarýn Cinsel Tutum ve
Davranýþlarý. 2.
Adolesan ve Sorunlarý
Kongresi. Göreme,
27-30 Eylül 2001.
Program ve Sunu
Özetleri: 213.
7- Öner L., Daðdeviren N., Aktürk Z.,
Þahin E.M., Özer C.
Týp Fakültesi Öðrencilerinin Cinsellikle Ýlgili
Bilgi Tutum ve
Davranýþlarý. I. Uluslararasý & II. Ulusal
Üreme Saðlýðý ve Aile
Planlamasý Kongresi.
Ankara, 20-23 Nisan
2001. Abstrakt
Kitabý: 150.
8- Panthaki D. Education in Human Sexuality. Family Planning Association.
India, 1997.
9- Coordinated
School Health,
www.siecus.org
10- Çok F. Ergenlerin Cinsel Eðitimi:
Bir Program Denemesi. Ankara Üniversitesi
Basýmevi, 2003.
11- T.C. Saðlýk
Bakanlýðý Temel Saðlýk
Hizmetleri Genel
Müdürlüðü. Saðlýk
21. 21. Yüzyýlda
Herkes Ýçin Saðlýk.
Ankara, 2000.
12- Nüfus ve
Kalkýnma. Uluslararasý
Nüfus ve Kalkýnma
Konferansýnda Kabul
Edilen Eylem Planý.
Kahire 5-13 Eylül
1994. Ýngilizce-Türkçe
Birleþik Döküman.
Birleþmiþ Milletler.
Ankara,1996.
13- T.C. Baþbakanlýk Devlet Planlama
Teþkilatý Yedinci Beþ
Yýllýk Kalkýnma Planý.
Ankara, 1995.
etkileri kimi zaman yanlýþ ve abartýlý olarak
eþler arasýnda dilden dile dolaþýyor. Kendisi ya
da eþi saðlýk kuruluþlarýndan ve halka yönelik
eðitim toplantýlarýndan yararlanan katýlýmcý
sayýsý birkaç tane. Ancak buralardan az da olsa
yararlananlarýn bilgi düzeyleri diðer
katýlýmcýlara göre belirgin olarak fazla.
Alýnan dersler: Hangi çevrede yetiþirse
yetiþsin, bu araþtýrmaya katýlan eriþkinlerin
cinsellik konusunda bilgisizliklerine yanarak,
çocuklarýna cinsel bilgilerin verilmesinin gerekli
olduðunu belirtiyorlar. Baþka ülkelerde
okullarda bu konularda dersler olduðunu
bilenler özenerek örnekler veriyor. Türkiye'de
de eðitimin baþladýðýný söyleyip sevinenler var.
Okullarda ders gibi bilgi verilmesi genelin
isteði ama çoðu derslerin iyi yapýlmasý
gereðine de dikkat çekiyor. Hatta bu açýdan
devlete ve öðretmenlere güvenilmeyeceðini
söyleyen bile var. Cinsel bilgilerin aileden
öðrenilmesi konusunda, çoðunluk kendisini
yetersiz görüyor. Bu tür bilgilerin çocuklarla
konuþulmasýnýn otoritelerini sarsacaðý
endiþesini "yüz göz olursun çocukla, okulda
öðretsinler" ifadesi ile dile getiriyorlar. Aslýnda
kendilerinin bilgi açýðýnýn kapanmasý için de
eðitim istiyorlar.
Tartýþma
Toplumlar cinsellikle ilgili bilgilenme
gereðini görmezden gelseler de, doðal dürtü
çocuklarý ve gençleri cinselliði öðrenme için
zorlar. Bu durum, çevrede var olan her
kaynaðý bir öðrenme aracý haline getirir. Erkek
ve kýz çocuklarýn bedenlerini tanýmasý,
ergenlikte yaþayacaklarý deðiþimler hakkýnda
bilgilenme, cinsellikle ilgili duygu ve
kaygýlarýnýn paylaþýlmasý, kadýn-erkek iliþkileri
hakkýnda bilgiden öte, yetiþkin rehberliðine
gereksinimleri vardýr. Kaynaklar açýk, doðru ve
yararlý oldukça, bireyin zarar görmesi
önlenebilir. Erken yaþlardan baþlayarak
çocuklarýn aile ve okul iþbirliði ile
bilgilendirilmesi cinsel eðitimde en saðlýklý
yoldur. Geliþigüzel yararlanýlan kaynaklar her
zaman yarar saðlamayabilir. Ýnsanlarý
kýþkýrtacak biçimde cinselliðin çarpýtýlmýþ
görüntüsünü sunan pornografi bu amaçla
kullanýlan bir istismar aracýdýr. Yanlýþ inançlar
ve bilgiler insanlarýn çeþitli sýkýntýlar ve saðlýk
sorunlarý yaþamalarýna neden olur. (5,6). Bu
gerekçelerle geleceðin yetiþkinleri olacak
çocuklarýn ve týp fakültesi öðrencileri dahil,
gençlerin cinsel saðlýk eðitimleri nüfusun
niteliðini saðlamak için önemli bir araçtýr (7).
Üreme saðlýðý konularýnda erkeklerin
kadýnlardan daha bilgisiz olduðu bilinmekte.
Araþtýrma bulgularýmýz kadýnlarýn erkekler için
önemli bilgi kaynaðý olduðunu gösteriyor.
Erkekler; evlilik öncesinde cinsel iliþkiyi
deneyimli yabancý kadýnlardan, evlenince
gebelikten korunmayý eþlerinden
öðrenmekteler. Öðrenme düzeyleri ise
yaþamlarýný mutlu ve güvenli olarak
sürdürebilmelerine yetmeyecek ölçüde sýnýrlý.
Genel olarak bu konularda saðlýk hizmeti
almýyorlar. Ancak aldýklarý zaman belirgin
olarak olumlu etkileniyorlar.
Araþtýrmamýzda, yalnýzca birkaç erkeðin
kendisine babasýnýn ya da büyüklerinin bilgi
verdiðini söylemesi, gençlerin bu süreçte ne
kadar sahipsiz kaldýklarýný gösteriyor. Aslýnda
aile yakýnlarýyla sýký bir yaþam baðý içinde olan,
baþkalarý tarafýndan yönlendirilmeye açýk
olduðu anlaþýlan erkeklerin, cinsel
geliþimlerinin aile tarafýndan görmezden
gelinmesi toplumumuzda cinsellikle ilgili
baskýnýn, bir anlamda da anne ve babalarýn
bilgisizliðinin bir göstergesi. Ancak aileler de
bunun farkýndalar. Bu nedenle, gençler geliþim
sürecinde kendilerini bekleyen risklerle
karþýlaþýyor, bedensel ve duygusal olarak
etkileniyor, toplum içindeki konumlarýnýn da
etkileneceðini düþünerek korkuyorlar.
Yaþamý bilinçli seçeneklerle
düzenleyebilmeleri için bireylerin iyiyi ve
kötüyü ayýrt edebilme yeteneklerinin
geliþmesi, cinselliðe karþý olumlu bir tutum
içinde cinsel kimliklerinden hoþnut,
bedenlerinin ve duygularýnýn bilincinde,
kendine güven ve saygý içinde eriþkinler
olabilmeleri cinsel eðitimin baþlýca amacýdýr
(8,9,10).
Ülkemizin de içinde olduðu DSÖ Avrupa
Bölgesi'nin 21. yüzyýlda ulaþmayý amaçladýðý
"Öncelikli 21 Saðlýk Hedefi"nin ilk sýralarýnda
"Yaþama Saðlýklý Baþlangýç" ve "Gençlerin
Saðlýðýnýn Geliþtirilmesi" hedefleri
bulunmaktadýr (11). Bu hedeflerin
gerçekleþtirilmesinde cinsel eðitimin etkin ve
yaygýn olarak saðlanmasý önemli bir araçtýr.
Birleþmiþ Milletler'in son Nüfus ve Kalkýnma
Konferansý'nda kabul edilen Eylem Planý'nda
da insan geliþimi ve kalkýnma için cinselliðin
mutlu ve güven içinde yaþanmasý, doðurganlýk
ve doðurganlýk ürününün saðlýðý ile ilgili tüm
iþlevleri içeren "Üreme Saðlýðý" hizmetlerinin
geliþtirilmesinde öngörülen temel öðelerden
biridir (12).
• 2004 • cilt 13 • sayý 2 • 62
14- Fincancýoðlu N.
Eðiticilerin ve Saðlýk
Çalýþanlarýnýn Etkinliði
Nasýl Artýrýlabilir?
CETAD Günleri Cinsel
Eðitim. Ýstanbul, 2426 Kasým 2000.
Nöropsikiyatri Arþivi.
2001; 38(1): 59-62.
15- Öðretmen ve
Öðretmen Adaylarý
Ýçin Cinsel Saðlýk
Eðitimi. Fincancýoðlu
N., Bulut A. (ed)
Ceren Yayýn Daðýtým.
Ýstanbul, 2003.
16- T.C. Baþbakanlýk DPT 8. Beþ Yýllýk
Kalkýnma Planý Nüfus
ve Üreme Saðlýðý
Komisyon Raporu.
Ankara, 2000.
17- Tiefer L. Sex Is
Not A Natural Act .
Westview Press,
Oxford, 1995: 175.
18- Saschak E.,
Tiefer L. A New View
of Women's Sexual
Problems. Women &
Therapy 2001;
24(1/2). The
Haworth Press Inc
New York, 2001:5
19- Bulut A. Bir
haber: Ulusal Çekirdek Eðitim Programý
Oluþturuldu. Týp
Eðitimi Dünyasý
2003; 13-36.
20- Stangard F.,
Rosenberg C. How
Can We Assess the
Impact of Health Sector Reforms on
Reproductive Health
Care and Services in
Europe. Entre Nous
2002; 54:5.
Ülkemizde de artan genç nüfusun eðitim
ve saðlýk gereksinimlerinin karþýlanmasý için
önlemler alýnmasý özellikle 1994’ten beri
Kalkýnma Planlarý’nýn öncelikleri arasýndadýr
(13). "Cinselliðin bireyi zenginleþtiren bir yaþam
özelliði olduðu, her yaþta yaþa uygun cinsel
saðlýk bilgilerinin verilebileceði" 2001-2005
Dönemi Planý’nda yer almakta,
bilgilendirmenin erken yaþta baþlamasýnýn
deðeri ve bu amaçla örgün eðitimde uygun
eðitim programlarýnýn ve eðitici
yetiþtirilmesinin önemi vurgulanmakta (14) ve
bu yönde etkinlikler geliþtirilmektedir (15,16).
Çocuk ve gençler okuldan yararlanabilirler;
ancak daha önce bilgilendirilmemiþ eriþkinlerin
bilgi gereksinimini karþýlamak için biz saðlýk
çalýþanlarýna büyük sorumluluk düþüyor. Bir
yandan cinsel davranýþlarý týbbi öykünün
ayrýlmaz bir parçasý haline getirerek
günümüze dek ihmal edilmiþ olan cinselliði
saðlýðýn önemli bir bileþeni olarak görmeyi
benimsememiz, bir yandan da cinsellikle ilgili
deðerlerimizi gözden geçirip, bilgi açýðýmýzý
gidermek için çaba göstermemiz geleceðin
saðlýðý geliþtirici etkinlikleri içinde yeri olacak
önemli uygulamalar olacaktýr.
Cinselliðin önce saðlýkçýlar arasýnda,
giderek de toplumda konuþulabilen bir konu
olmasýný saðlama ile cinsel sorunu olduðunu
sanan pek çok birey saðlýklý bireyler arasýna
katýlabilir, pek çok sorun önlenebilir, cinsel
yolla bulaþan enfeksiyonlar ve istenmeyen
gebelikler ve plansýz doðumlar azalabilir (17).
Günümüzde cinsel sorunlarýn yeniden
sýnýflandýrýlmasýnda topluma ve kültüre baðlý,
politik ya da ekonomik etmenlerle ilgili
sorunlar önemli bir grubu oluþturmaktadýr (18).
Türkiye'de en sýk görülen cinsel iþlev sorunlarý
olarak dile getirilen kadýnlarda vajinusmus,
erkeklerde erken boþalma ya da impotansýn
hangi baþlýk içinde yer aldýðýný söyleyebilir
miyiz?
Saðlýk çalýþanlarý her fýrsatý deðerlendirerek
cinsellikle ilgili bilgileri öyküde sorabilmeli,
kendisine bu konularda soru sorulmasýna izin
vermeli, bilmediklerini baþkasýndan öðrenmek
için çaba göstermelidir. Bu açýdan cinselliði
konuþmak bir koruyucu saðlýk önlemi olarak
daha fazla gecikmeden ilk basamak saðlýk
hizmetlerinde de hak ettiði yeri almalýdýr.
Mezuniyet sonrasý kurs programlarý geliþtirme,
var olanlardan yararlanma, çalýþanlarýn
öncelikleri arasýna girmeli, Pratisyen Hekimlik
Kongresi'nin yeni dönem programý içinde
cinsellik, önem verilen konular arasýnda
olmalýdýr. Týp fakülteleri için geliþtirilen
"çekirdek eðitim programýnda" yer almasý
saðlanan cinsellikle ilgili içeriðin yakýn
gelecekte öðrencilerimizin yararlanacaðý
þekilde multidisipliner bir koordinasyon içinde
geliþtirilmesi için çaba göstermek de bu alanda
çalýþan uzmanlarý bekleyen temel bir
sorumluluktur (19). Ancak cinsellik ve
cinselliðin konuþulmasý konusunda yalnýz
ülkemizde deðil, geliþmiþ ülkelerde de sorunlar
olduðunu unutmamak gerekir (20).
Nusret Fiþek Saðlýk Ocaðý Ödülü Duyurusu
Türk Tabipleri Birliði Nusret Fiþek Saðlýk Ocaðý Ödülü, Prof. Dr. Nusret Fiþek'in anýsýna, "Sosyalleþtirme
Yasasý"nýn ruhuna uygun bir þekilde ve olanaklarý ölçüsünde; baþarýlý bir ekip hizmeti veren, entegre saðlýk
hizmeti sunan ve bölgesindeki topluma kaynaþmýþ saðlýk ocaklarýný kamuoyuna duyurarak, bütün saðlýk
ocaklarýný daha iyi hizmet vermek yönünde özendirmek amacýyla yýlda bir kez verilir ve her yýl 3 Kasým
tarihinde açýklanýr. Yarýþma birinci basamak saðlýk kuruluþlarý arasýnda yalnýzca saðlýk ocaklarýna açýk olup;
isteyen tüm saðlýk ocaklarý bu ödül için baþvuruda bulunabilir. Ödüller, son takvim yýlý içinde verilen
hizmetlerin karþýlýðý olarak, saðlýk ocaðýna ve o yýl içinde çalýþmýþ tüm personeline verilir. Ödüle aday
olmak isteyen saðlýk ocaklarý, son takvim yýlý içindeki çalýþmalarýný ve adaylýk gerekçelerini bir rapor
biçiminde, hizmet yýlýný izleyen yýl içinde en geç 31 Mayýs tarihine kadar TTB'ye ulaþtýrmak zorundadýrlar.
TTB tarafýndan oluþturulan seçici kurul bu raporlarý inceler ve eðer gerekli görürse rapordaki bilgilerin
doðruluðunu uygun kurum ya da kiþilere yerinde inceletebilir. Ödüle hak kazanan saðlýk ocaðý birden
fazla olursa bu saðlýk ocaklarý arasýnda derecelendirme yapýlmaz. Ödül her saðlýk ocaðý için bir adet
"Duvar Plaketi" ve ilgili yýlda görev yapmýþ her personel için bir "Takdir Belgesi"nden oluþur. Bunun dýþýnda
yarýþmaya baþvuran tüm saðlýk ocaklarý TTB yayýnlarýna bir yýl süre ile bedelsiz olarak abone yapýlýrlar.
Ödüle aday olmak isteyen saðlýk ocaklarý, raporlarýný; aþaðýda verilen adresten ulaþabilecekleri kurallara
uygun biçimde bir asýl ve altý kopya olmak üzere toplam yedi adet çoðaltarak TTB’ye ulaþtýrmalýdýrlar.
Nusret Fiþek Saðlýk Ocaðý Ödülü Yönergesi’ne www.ttb.org.tr Ýnternet adresinden, TTB’den ve
tabip odalarýndan ulaþýlabilir.
• 2004 • cilt 13 • sayý 2 • 63