immunsüpresif hastada beslenme - Kemik İliği Nakli Hemşireliği

HKHN Olgularının Beslenmesinde
Hemşirenin Rolü
FATMA VARAL
Erciyes Üniversitesi Şahinur Dedeman Kemik
İliği ve Kök Hücre Nakli Hastanesi
Hastane Sorumlu Hemşiresi
1
Şahinur Dedeman Kemik İliği ve Kök Hücre
Nakli Hastanesi
► Kayseri’de,
► 35
yatak kapasiteli,
► Merkezi hijyenik hepafilitreli,
► Pozitif/negatif basınçlı odalar,
► JACIE akrediteli nakil merkezi.
2
3
BESĠN
Yenebilen ve
yenildiğinde yaĢam için
gerekli besin öğelerini
taĢıyan bitki ve hayvan
dokularıdır.
BESĠN ÖGESĠ
Besinlerin içinde
bulunan karbonhidrat,
protein, yağ, vitamin ve
minerallere besin
ögeleri denir.
4
BESLENME NEDEN ÖNEMLĠDĠR?
Beslenme
Fiziksel
ve
zihinsel
ÇalıĢanların
bozukluğuna
Besinler
yaĢam
için
Bebek
veüretim
çocuk ve
Enfeksiyonlara
geliĢimi
etkiler.
elzemdir.
hastalıklara
hızını
etkiler.
bağlı
geliĢen
sağlığını
etkiler.
yakalanmayı
engeller.
hastalıkları
engeller.
5
Besin Öğeleri;
►Karbonhidratlar,
►Proteinler,
►Yağlar,
►Vitaminler,
►Mineraller,
►Su.
6
KARBONHĠDRATLAR




Vücudumuzun en önemli enerji kaynağıdır.
Günlük enerjinin %55-70’ini sağlar.
1 gr karbonhidrat ortalama 4 kalori verir.
Fazla alınırlarsa; vücutta glikojen
ve yağa dönüĢürler.
7
KARBONHĠDRAT KAYNAKLARI
Kuru baklagiller,
 Patates,
 Yer elması,
 NiĢastalı diğer
yumrular,
 Pirinç,
 Mısır,
 Buğday,
 Diğer tahıllar,
 ġekerler,

8
PROTEĠNLER
Vücudumuzun yapı taĢıdır.
Günlük enerjinin %10-15’ini sağlar.
1 gr protein 4 kalori verir.
Kas dokusunun korunması ve güçlenmesi için
gereklidir.
 Ġmmün sistemin korunmasında,
 Hormonların taĢınmasında görev yapar.




9
PROTEĠN KAYNAKLARI
Örnek Protein
Yumurta
Ġyi Kalite Protein
Et,Süt
Süt Ürünleri
Balık
DüĢük Kaliteli Protein
Bitkisel Kaynaklı
Proteinler
Tahıllar
10
Karbonhidrat ve yağın az alınması
durumunda proteini enerji için kullanmak
zorunda kalırız.
Protein enerji için kullanıldığında
vücuttaki asıl görevini yerine getiremez.
11
YAĞLAR
 Enerji verirler (1 gr yağ 9 kalori verir).
 Günlük enerjinin % 25-30 ‘u yağlardan alınmalıdır.
 Yağda eriyen vitamin emilimi için mutlaka
yağ alınmalıdır.
 Deri altı yağ tabakası vücut ısısı kaybını önler.
 Midenin boĢalmasını geciktirir, tokluk hissi verir.
 Organları dıĢ etkenlerden korur.
 Vitamin ve lezzet taĢır.
12
YAĞLAR
Doymuş yağ
asitleri
oTereyağı,
oKuyrukyağı
Tekli doymamış
yağ asitleri
oZeytinyağı,
oBalıkyağı,
oFındık yağı
Çoklu doymamış
yağ asitleri
oSoya yağı,
oAyçiçek yağı,
oMısırözü yağı
13
VĠTAMĠNLER
YAĞDA ERĠYEN
VĠTAMĠNLER
A Vitamini,
D Vitamini,
E Vitamini,
K Vitamini,
SUDA ERĠYEN
VĠTAMĠNLER
C Vitamini,
B Grubu Vitaminler,
(B1 Vit. B2 Vit. B6
Vit. B12 Vit. gibi)
Folik asit,
14
BAZI VĠTAMĠNLER (A,E,C) VÜCUT
HÜCRELERĠNĠN HASARINI
ÖNLEYEREK NORMAL ĠġLEVLERĠNĠ
SÜRDÜRMELERĠ VE BAZI ZARARLI
MADDELERĠN ETKĠNLĠKLERĠNĠN
AZALTILMASINDA
YARDIMCIDIRLAR.
(ANTĠOKSĠDAN)
15
VĠTAMĠN
A VĠTAMĠNĠ
D VĠTAMĠNĠ
E VĠTAMĠNĠ
YETERSĠZLĠĞĠ




Gözde,deride bozukluklar,
Gece körlüğü,
DiĢ sağlığının bozulması,
Enfeksiyona yakalanmada artıĢ,



Rikets,
Osteomalasia,
Menapoz sonrası kadınlarda
osteoporoz,


Hemolitik anemi,
Sinir kas sistemi yetersizlikleri,
16
VĠTAMĠN
YETERSĠZLĠĞĠ
K VĠTAMĠNĠ

Hemoraji (vücut içinde veya dıĢında
kanama),
C VĠTAMĠNĠ


DiĢ ve diĢ eti hastalıkları,
BağıĢıklık sistemi yetersizliği,
B1 VĠTAMĠNĠ



Sinir ve sindirim sistemi hastalıkları,
ĠĢtahsızlık,
BaĢ dönmesi,
17
VĠTAMĠN
B2 VĠTAMĠNĠ
B6 VĠTAMĠNĠ
B12 VĠTAMĠNĠ
YETERSĠZLĠĞĠ


Deri ve Mukozada Yaralar,
Görme ve sinir sistemi bozuklukları,



BağıĢıklık sisteminde zayıflama,
Ciltte yaralar,
Sinir sistemi bozuklukları,





Pernisiyöz anemi,
Sinir sistemi bozuklukları,
BaĢ ağrısı,
Yorgunluk,
Unutkanlık,
18
VĠTAMĠN
Niasin
Folik asit
YETERSĠZLĠĞĠ

Pellegra,
Sinir ve sindirim sistemi
bozuklukları,
Ciltte yaralar,


Megaloblastik anemi,
Kalp hastalıkları,


19
MĠNERALLER
Ġskeletin normal
oluĢabilmesi,
vücut
organlarının düzenli
çalıĢabilmesi için gerekli
olan madensel
maddelerdir.
Yeteri kadar
alınması
zorunludur.
20
Mineraller
Kalsiyum
Demir
Potasyum
Ġyot
Flor
Klor
Fosfor
Magnezyum
Sodyum
Çinko
21
Mineral Yetersizlikleri
FLOR
:
ĠYOT
:
POTASYUM
DiĢ Çürümeleri,
DEMĠR:
Basit
Guatr Hastalığı,
•Kas Yorgunluğu,
KALSĠYUM:
•Demir
Eksikliği
Anemisi,
•Solunum
Yetersizliği,
•Kemik
ve diĢ geliĢiminde yavaĢlama,
•Yorgunluk,
•Osteoporoz,
•ĠĢtahsızlık,
•DiĢ
•BaĢ çürümeleri,
Dönmesi,
•PıhtılaĢma bozuklukları,
22
Mineral Yetersizlikleri
FOSFOR:
SODYUM:
Kemiklerde,
Kusma,
KLOR:
Sinir
kas sisteminde,
MAGNEZYUM:
Zihin
Bulanıklığı,
Sodyum
ve potasyum yetersizliği ile
Kan
hücrelerinde
Tetani,
ÇĠNKO
:
Kas
Yorgunluğu,
birlikte
görülebilir.
Böbreklerde
bozukluklar görülür.
Kilo Alımı ve GeliĢiminde
Ağrılar,
YavaĢlama,
Solunum Yetersizliği,
Magnezyum
Yağlı tohumlar,
kurubaklagiller
Fosfor
Süt ürünleri
Flor
Su,deniz
ürünleri
Sodyum
Tuz,yumurta
Demir
Et,yumurta,
pekmez
Ġyot
Ġyotlu tuz,
balık
Kalsiyum
Süt ve süt
ürünleri
Çinko
Hayvansal
kaynaklar
Potasyum
Kahve,yeĢil
yapraklı
sebzeler
24
SU
SU ;
vücudun büyük
bir kısmını
oluĢturur.
YetiĢkin insan
vücudunun %60 ı sudur.
25
Besinlerin
sindirimi,dokulara
taĢınmaları,hücrelerde
kullanılmaları sonucu
oluĢan zararlı atıkların
atılması için,
Vücutta
oluĢan fazla
ısının atılması
için,
26
Vücudun günlük
sıvı ihtiyacı
2-2,5 litre
27
Kanser ve beslenme
arasında nasıl bir ilişki
var?
28
► İmmün
sistem;vücudu bakteri,virüs,mantar
ve parazit gibi işgalci mikroorganizmalardan
hatta bazı kanserlerin gelişmesinden
korumak üzere, karmaşık ve özenli bir
şekilde planlanmıştır. Bu koruma görevi
esas olarak dalak, lenf düğümleri,kemik iliği
ve timüs bezinde yoğunlaşan bir grup hücre
tarafından yerine getirilmektedir.
► Tüm
bu hücreler kemik iliğinde bulunan kök
hücreden kaynağını alır.
29
Kemik İliği Transplantasyon Ünitesi’nde
(KİTÜ) yatan hastalar;
-Yüksek doz kemoterapi,
-Radyoterapi,
-Kemoradyoterapi,
-İmmünsüpresif ilaçlar almaktadır. Bu
tedavi taburculuktan sonra da devam
etmekte olup ortalama 6-12 ay sürmektedir.
30
► Hastalar
bağışıklık sistemleri baskılandığı için
enfeksiyona oldukça yatkındır.
► İyi
bir bakım verilmediği taktirde enfeksiyon ve
sepsis nedeniyle hastalar kaybedilmektedir.
► Ayrıca
hastalık süresi uzadıkça hastanın yaşam
kalitesi düşmektedir.
31
► Sağlıklı
yaşamın en önemli gereksinimlerinden
birisi iyi beslenmedir.
(Başaran, 2004)
► Kanser
hastalarının % 40’ında tanı-tedavi
sırasında beslenme yetersizliği gelişir.
(Bavbek, 2005)
► Vigano
ve ark. (2007) çalışmasında kanser
hastalarının 6 haftada 8.1 kg.dan fazla kilo
kaybettiklerini belirtmiştir.
32
Kanser hastalarında beslenme bozukluğu;
► Antikor
yapımında azalmaya,
► Enfeksiyonlara,
► Yara iyileşmesinde gecikmeye,
► Hastanede kalış süresinde uzamaya,
► Prognozun kötüleşmesine neden
olmaktadır.
33
► Kanser
hastalarının %20’den fazlası,
primer hastalıklardan çok nütrisyonel
komplikasyonlardan ölmektedir.
(Çehreli, 2004)(Oncology textbook, 2008 ,Cancer Pract 1994;2:123-31)
► Kanser
ve kanser tedavilerinin besin
öğelerinin tüketimi, sindirimi, emilimi,
metabolize edilme süreçlerinin tümünde
olumsuz etkilere neden olduğu
bilinmektedir.
(Baron ve Pencharz, 2007)
34
Beslenme Bozukluğu;
► Tümöre,
► Tedaviye,
► Tedavinin
yan etkilerine,
► Metabolik
duruma bağlı olarak gelişir.
35
Protein Metabolizmasındaki
Değişiklikler:




Vücut protein kullanımının artması,
Karaciğerde protein sentezinde artma,
Kas protein yıkımının devam etmesi,
Plazmada dallı zincirli aminoasitlerin
(lösin,izolösin,valin) azalmasıdır.
(Donald ve Kotler, 2000)
36
Karbonhidrat metabolizmasındaki
değişiklikler:
► Glikoz
intoleransı,
► Laktik asidoz,
► İnsülin direnci,
► Glikoz klirensinin gecikmesi,
► Anormal insülin sekresyonudur.
(Apak, 2004), (Donald ve Kotler, 2000)
37
Lipid metabolizmasındaki
değişiklikler:
► Hiperlipidemi,
► Lipid
depolarında azalma,
► Serum lipid seviyesinde artış,
► Hiperlipidemi,immünsüpresyona
yol
açar.Özellikle monosit ve makrofajlar
üzerinde inhibitör etkilere sahiptir.
(Apak, 2004), (Jing-ting et al., 2007)
38
► Hücresel
immünite ile beslenme arasında yakın
bir ilişki vardır.
► Kilo
kaybı olan kanserli hastalarda kanserli
olmayan insanlara göre REE’nin(Dinlenme
Metabolizma Hızı,Dmh=Resting Energy
Expenditure) arttığını göstermiştir.
1.Langste in HN, Norton JA. Mechanisms of can cercachexia.Hemayol Oncol Clin North Am 5(1):103-23, 1991.2. Bosaeus I,Daneryd P,Svanberg E etal.Dietary in take and resting
energy expenditure in relati on to weight loss in un selected cancer patients. Int J Cancer 93(3):380-3, 2001.3.American Cancer Society Web Site.Atlanta.4. Ottery FD.
Rethinking nutritional support of the cancer patient:the new field of nutritional oncology.Semin Oncol 21(6):770-8, 1994.5. Laviano A, Meguid MM.Nutritional is sues in cancer
management.Nutrition 12(5):358-71, 1996.
39
► Malignite
ve glukoz intoleransı arasında doğrusal
bir ilişki bulunmaktadır.Tümör yükü arttıkça
glukoz intoleransı sıklığı ve ağırlığı da
artmaktadır.
► Bu
bozukluğun tümörlü hücre tipi ile de ilişkisi
vardır. Glukoz intoleransı kansere eşlik eden kilo
kaybının sebeplerinden biridir.
1.Langste in HN, Norton JA. Mechanisms of can cercachexia.Hemayol Oncol Clin North Am 5(1):103-23, 1991.2. Bosaeus I,Daneryd P,Svanberg E etal.Dietary in take and resting
energy expenditure in relati on to weight loss in un selected cancer patients. Int J Cancer 93(3):380-3, 2001.3.American Cancer Society Web Site.Atlanta.4. Ottery FD.
40
Rethinking nutritional support of the cancer patient:the new field of nutritional oncology.Semin Oncol 21(6):770-8, 1994.5. Laviano A, Meguid MM.Nutritional is sues in cancer
management.Nutrition 12(5):358-71, 1996.
► Febril
hastalar normal kişilere göre %30 daha
fazla kalori harcarlar.
► Malnutrisyonu
daha kolaydır.
önlemek onu tedavi etmekten
► Hatta
kritik bir noktadan sonra malnutrisyonu
tedavi etmek olanaksızdır.
1.Langste in HN, Norton JA. Mechanisms of can cercachexia.Hemayol Oncol Clin North Am 5(1):103-23, 1991.2. Bosaeus I,Daneryd P,Svanberg E etal.Dietary in take and resting
energy expenditure in relati on to weight loss in un selected cancer patients. Int J Cancer 93(3):380-3, 2001.3.American Cancer Society Web Site.Atlanta.4. Ottery FD. Rethinking
41
nutritional support of the cancer patient:the new field of nutritional oncology.Semin Oncol 21(6):770-8, 1994.5. Laviano A, Meguid MM.Nutritional is sues in cancer
management.Nutrition 12(5):358-71, 1996.
► Beslenme
bozukluğu ve artmış katabolizma da
olabildiğince erken tedavi edilmelidir.
► Pek çok çalışmada kanser hastalarında lipolizin
arttığı gösterilmiştir.
Bunun sebepleri:
a. Azalmış gıda alımı ve malnutrisyon,
b. Yağsız beden kitlesi kaybının yağ dokusu
kaybına göre relatif fazlalığı,
c. Stres artışına bağlı katekolaminlerin ve
insülin direncinin artışı,
42
1.Langste in HN, Norton JA. Mechanisms of can cercachexia.Hemayol Oncol Clin North Am 5(1):103-23, 1991.2. Bosaeus I,Daneryd P,Svanberg E etal.Dietary in take and resting energy expenditure in
relati on to weight loss in un selected cancer patients. Int J Cancer 93(3):380-3, 2001.3.American Cancer Society Web Site.Atlanta.4. Ottery FD. Rethinking nutritional support of the cancer patient:the
new field of nutritional oncology.Semin Oncol 21(6):770-8, 1994.5. Laviano A, Meguid MM.Nutritional is sues in cancer management.Nutrition 12(5):358-71, 1996.
► Kanserli
hastalarda yağ daha hızlı okside
olmaktadır. Bununla birlikte kanserli hastalarda
plazmadaki lipid düzeyleri genellikle
artmamıştır.
► Kanser
ve kansere bağlı kilo kaybı ilerledikçe
tüm vücut protein turnover’i ve kas yıkımı
artmaktadır.
1.Langste in HN, Norton JA. Mechanisms of can cercachexia.Hemayol Oncol Clin North Am 5(1):103-23, 1991.2. Bosaeus I,Daneryd P,Svanberg E etal.Dietary in take and
resting energy expenditure in relati on to weight loss in un selected cancer patients. Int J Cancer 93(3):380-3, 2001.3.American Cancer Society Web Site.Atlanta.4. Ottery FD.
43
Rethinking nutritional support of the cancer patient:the new field of nutritional oncology.Semin Oncol 21(6):770-8, 1994.5. Laviano A, Meguid MM.Nutritional is sues in cancer
management.Nutrition 12(5):358-71, 1996.
Kanser kaşeksisi;
► Kaşektin
(TNF) kanser hücreleri tarafından
salınan biyolojik tepki değiştirici bir maddedir.
► anoreksi,
► erken
doygunluk hissi,
► ilerleyici kilo kaybı,
► osteni ve
► bunlara eşlik eden yağ dokusu, iskelet kası ve
son aşamada visseral organ atrofisiyle
sonuçlanan bir sendromdur.
44
Kanser kaşeksisi olan hastalarda:
► (>
%15 kilo kaybı) tüm vucut protein
katabolizması artar.
► Buna yanıt olarak kas, karaciğerde protein
sentezi artar.
► Aminoasit gereksinimini karşılayamaz.
► Metastazı olan hastalarda bu kısır döngü daha
belirgindir.
1.Langste in HN, Norton JA. Mechanisms of can cercachexia.Hemayol Oncol Clin North Am 5(1):103-23, 1991.2. Bosaeus I,Daneryd P,Svanberg E etal.Dietary in take and
resting energy expenditure in relati on to weight loss in un selected cancer patients. Int J Cancer 93(3):380-3, 2001.3.American Cancer Society Web Site.Atlanta.4. Ottery
FD. Rethinking nutritional support of the cancer patient:the new field of nutritional oncology.Semin Oncol 21(6):770-8, 1994.5. Laviano A, Meguid MM.Nutritional is sues in
cancer management.Nutrition 12(5):358-71, 1996.
45
► İmmunoterapi;kanser
hücrelerini yoketmek
için hücreleri ve hücre ürünlerini kullanarak
doğal savunma mekanizmalarını harekete
geçirmektir.
► İmmunoterapi yöntemleri nutrisyonel durumu
iyi olan hastalarda daha etkilidir.
► Değişik diyet tiplerinin toksisite ve tedavi
etkinliği üzerine etkilerini araştıran çeşitli
çalışmalar yayınlanmıştır.
► Aminoasitlerin serbest formlarını bol olarak
içeren hidrolize proteinden oluşan elemantal
diyetin kısa süreli uygulamada değişik ajanlarla
oluşan toksisiteyi azalttığı gösterilmiştir.
46
► Kanserli
bir hastada oral gıda alımının 30
kcal/kg/gün olacak ve 1.5 gr/kg/gün protein
içerecek şekilde planlanması gerekir.
(Nitenberg, 2000).
► Son
dönem kanserli hastalarla yapılmış bir
çalışmada C vitamini alımının yaşam kalitesini
arttırdığı saptanmıştır.
(Gogos et al., 1998) (Yeom, Jung ve Song, 2007)
► İlerlemiş
kanserli hastalarda yapılmış bir
çalışmada oral olarak verilen balık yağının sağ
kalımda anlamlı bir artış sağladığı görülmüştür.
(Gogos et al., 1998) (Yeom, Jung ve Song, 2007)
47
Beslenme Desteğinde Amaç;
► Hastanın
► Genel
olan kilosunu korumak,
durumun bozulmasını önlemek,
► Malnütrisyon
gelişmesini önlemektir.
48
Hemşirelerin verdiği bakım;




Hastanede yatış süresini
Maliyeti
Fiziksel ve psikososyal
Yaşam kalitesini
49
Kanserli Hastada Semptomlar






Anoreksi,
Bulantı-kusma,
Diyare,
Disfaji
Mukozit,
Konstipasyon,






Ağrı,
Tat almada azalma,
Tat almada değişiklik,
Yetersiz sıvı alımı,
Beslenme bozukluğu,
Kas ve kilo kaybı,
50
Kök Hücre Transplantasyonunda
Beslenmeye Bir Başka Bakış Açısı;
1-Bozulma fazı
2-Nötropenik faz
Bulantı,
► Tat almada azalma,
► Tat almada değişiklik,
► İshal,
► Düşük bakteriyel diyet,
►
►
►
Mukozit,
TPN bağımlılığı,
3-İyileşme fazı
 Diyeti artırmak,
 Enerji zenginleştirilmesi,
 Düşük bakteriyel diyet,
51
Beslenme Durumunun
Değerlendirilmesinde;
► Kemoterapi,
► Radyoterapi,
► Kişinin
psikolojik durumu,
► Kültürel faktörler,
► Sosyoekonomik düzeyi,
► Eşlik eden hastalıklar (örneğin diabet),
► Kullanılan ilaçlar (örneğin;
antibiyotikler,antidepresanlar,analjezikler)
► Alkol tüketimi gözönüne alınmalıdır.
52
Beslenme Durumunun
Değerlendirilmesinde;
► Anamnez
alma,
 Hastanın yeme şekli ve alışkanlıkları,
(Kadıoğlu, 2004),(Mercadante, 1996)
 Erken doyma hissi gibi şikayetleri,
 Çeşitli vitamin ve bitkilerin uygunsuz
kullanımı,
(Başaran, 2004), (Damcı, 2003)
► Fizik
muayene,
► Antropometrik ölçüm ve
► Laboratuar bulguları.
53
Beslenme Değerlendirilmesinde
Antropometrik Ölçümler;
► Boy,
► Kilo,
► Yaşa
göre vücut ağırlığı,
► Yaşa göre boy uzunluğu,
► Boya göre ağırlık (rölatif tartı),
► Orta kol çevresi,
► Deri altı kalınlığı ve
► Vücut kitle indeksi (VKİ).
(Kadıoğlu, 2004).
54
Beslenme Durumunun
Değerlendirilmesinde;
► 1)Hastaların
beslenme durumunun
değerlendirilmesinde;
-Kilo,
-Kilo değişimi (bir ay içinde % 5),
(3-6 ay içinde %10),
-Önceki ve sonraki yeme problemleri
değerlendirilir.
(Başaran, 2004), (Kubrak ve Jensen, 2007).
55
Beslenme Durumunun
Değerlendirilmesinde;
► 2)Vücut
gereksinim ve gıda alımının
karşılaştırılması yapılır.
20-25 kcal/kg/vücut ağırlığı ⇒TPN
30 kcal/kg/vücut ağırlığı ⇒PO
3)Günlük aldığı-çıkardığı takibi(AÇT)
yapılmalıdır.
(Başaran, 2004), (Kubrak ve Jensen, 2007).
56
Çalışmalarda;
► Normal
hastane yemeği ile nötropenik(düşük
bakteriyel diyet) diyet arasında anlamlı bir
fark tespit edilememiş,
► Enfeksiyona
neden olabilecek patojenlere
maruz kalma riskini azaltmak amacıyla bazı
noktalara dikkat edilmesi ortak kanaat
olarak önerilmektedir.
► Transplant hastalarında;
OKİT ‘den 3-6 ay
AKİT’ den 6-12 ay sonra normal diyete geçilebilir.
57
► Taze
meyve ve sebzelerin doğal floraları içinde
özellikle gram negatif bakteri türleri taşıdıkları
gösterilmiştir.
► Farklı salata çeşitlerinden alınan örneklerde
Pseudomonas aeurogenosa, E. Coli ve
Klebsiella spp. üretilmiştir.
58
Mukozit;
► Bağışıklığı
baskılanmış hastaların büyük
bir çoğunluğunda görülür,
► Beslenmeyi engeller,
► Mikroplar için bir giriş yeridir,
► Temiz ve hidrasyonu iyi bir ağız mukozası
hem mukozitin çabuk düzelmesi hem de
tekrar etmemesi için önemlidir.
59
► Kanser
hastasının gastrointestinal sistemi
çalışmasına rağmen aldığı besinler enerji
gereksinimini karşılamakta yetersiz kalıyorsa,
enteral beslenme desteği sağlanmalıdır.
(Başaran, 2004), (Arends et al., 2006).
► Lee
ve ark.(1998) çalışmasında radyoterapi
sırasında profilaktik enteral beslenmenin kilo
kaybını, dehidratasyon, zayıflama ve mukozit
komplikasyonları ile hastaneye yatış oranını
azalttığı belirtilmiştir.
60
► Isenring
ve ark. (2004) gastrointestinal ve başboyun bölgesine radyoterapi alan hastalarda
standart bakıma kıyasla yoğun nütrisyon bakım
alan hastalarda vücut ağırlığı ve yaşam
kalitesinde daha az oranda düşme saptamıştır.
► Ağız
yoluyla beslenemeyen hastalar için total
parenteral beslenme (TPN) endikedir.
61
► Bazı
besin maddelerinin hastadaki immün
yanıtı uyardığı tespit edilmiştir. Bu
maddelerin diyete eklenmesi enfeksiyona
karşı verilen yanıtı güçlendirebilir.
62
Örnek;
► Arjinin,makrofajların
bakterisidal
aktivitesini ve vazodilatasyonu arttırır.
T-hücre proliferasyonunu stimüle eder,
nitrojen dengesini modüle ederek protein
sentezini düzenler.
► Omega-3 yağ asitlerinin immün yanıtı
indüklediği gösterilmiştir.
► Glutamin barsaklardan protein kaybını,
bakteri geçişini engeller, fagositozu arttırır.
63
GUIDELINE
► ESPEN
(The European Society for Clinical
Nutrition and Metabolism)’e göre;
►
►
Gauvreau J M, Lenssen P et al. Nutritional management of
patients with intestinal graft-versus-host disease.
Journal of The American Dietetic Association, 1981; 79: 673 –
677.
* Imataki, Osamu et al. Nutritional Support for Patients Suffering
From Intestinal Graft-versus-Host Disease After Allogenic
Hematopoietic Stem Cell Transplantation.
American Journal of Hematology, 2006; 81:747-752.
64
GUIDELINE
► ESPEN
(The European Society for Clinical
Nutrition and Metabolism)’e göre;
► Transplant
hastalarında oral beslenme her
zaman ilk seçenek olmalıdır.
► Parenteral beslenme ciddi mukozit,ileus yada
inatçı kusma durumlarında başlanmalıdır.
► Transplant hastalarında parenteral beslenme
Glutamin ile desteklenmelidir.
► Optimal doz 0,6 gr/kg/gün olmalıdır.
65
GUIDELINE
► Yapılan
çalışmalarda;
Glutamin destekli beslenmenin;
-Enfeksiyon riskini,
-Sıvı retansiyonunu,
-Karaciğer hasarını azalttığı,
-Daha iyi kas koruduğu,
-Daha iyi iyileşme,
-Hastanede kalma süresinde azalma,
-Daha iyi yaşam kalitesi,
-Ekonomik kazanç sağladığı gösterilmiştir.
66
GUIDELINE
► GİS
GVHD’nin farklı seviyelerinde farklı diyetler
verilir.
67
Yemek Hazırlamada;
► Eller
yıkanmalı,
► Eller saç,ağız ve buruna dokundurulmamalı,
► Eldeki takılar çıkarılmalı,
► Yemek hazırlarken bone ve maske takılmalı,
► Yemek pişirmede ve serviste çelik, porselen ve
cam ürünler tercih edilmeli,
► Yemekler düdüklü tencerede veya fırınlama
yöntemiyle pişirilmeli,
► Yemekler 70°C de en az iki dakika da pişirilmeli,
1. Febril Nötropenik Hastalarda Tanı ve Tedavi Kılavuzu (2004). Febril Nötropeni Çalışma Grubu. 9(1):20-21. 2. UCSF. Childeren’s Hospitan BMT Handbook. 2004.3. DUKE
University Adult. SCT Program. 2004.
68
Yemek Hazırlamada;
► Bol
su ile yıkanmış,sağlam,kalın kabuklu meyve
ve sebzeler tercih edilmeli,
► Gıdalar 1 ölçek sirke veya limon suyu 9 ölçek su
içinde yarım saat bekletilmeli,
► Ekmek,tuz,şeker tek kullanımlık paketlerde
olmalı,
► Kızartma yağı bir defaya mahsus kullanılmalı ve
kızartma usulü yapılmış yiyecekler tüketilmemeli,
► Yeşillik ve çilek gibi soyulmadan tüketilen meyve
ve sebzeler tüketilmemeli,
1. Febril Nötropenik Hastalarda Tanı ve Tedavi Kılavuzu (2004). Febril Nötropeni Çalışma Grubu. 9(1):20-21. 2. UCSF. Childeren’s Hospitan BMT Handbook. 2004.3. DUKE
University Adult. SCT Program. 2004.
69
Yemek Hazırlamada;
► Renkli
masa örtüsü, hafif müzik gibi iştah artırıcı
küçük uyarıcılar kullanılmalı,
► Baharatlar yiyeceklerin pişmesi esnasında
kullanılmalı,piştikten sonra ilave edilmemeli,
► Yiyecek ve içeceklere sonradan eklenecek su
kaynatılmış olmalı,
► Meyve suyu ve süt UHT sisteminde steril
(pastörize) edilmiş olmalı,
► Odun ve kömür ateşinde pişmiş gıdalar
tüketilmemeli,
1. Febril Nötropenik Hastalarda Tanı ve Tedavi Kılavuzu (2004). Febril Nötropeni Çalışma Grubu. 9(1):20-21. 2. UCSF. Childeren’s Hospitan BMT Handbook. 2004.3. DUKE
University Adult. SCT Program. 2004.
70
Beslenme Eğitiminde Altın Kurallar;
► Mideyi
yormamak için az ve sık aralıklarla
beslenilmeli,
► İyi pişmiş ve bekletilmemiş taze yemekler
tüketilmeli,
► Katı ve iyi pişirilmiş yumurta ve yumurtalı
gıdalar tüketilmeli,
► Pişmemiş ve az pişmiş yumurta içeren krema,
mayonez gibi gıdalardan uzak durulmalı,
► Son kullanma tarihi geçmiş/beklemiş/küflenmiş
besinler tüketilmemeli,
1. Febril Nötropenik Hastalarda Tanı ve Tedavi Kılavuzu (2004). Febril Nötropeni Çalışma Grubu. 9(1):20-21. 2. UCSF. Childeren’s Hospitan BMT Handbook. 2004.3. DUKE
University Adult. SCT Program. 2004.
71
Beslenme Eğitiminde Altın Kurallar;
► Paketlerin
dışı dezenfektan bir sıvı ile silinerek
servis edilmeli,
► Lokanta ve açık yerlerde satılan yiyecek ve
içeceklerden uzak durulmalı,
► Baharatlı ve acı besinlerden kaçınılmalı,
► Pastörize ve tek kullanımlık besinler(süt, peynir,
tereyağı,bal,reçel vb),tercih edilmeli,
► Salamura ürünler (turşu,peynir,salamura
yaprak gibi) tüketilmemeli,
► Tek kullanımlık bardak/şişe su tüketilmeli,
1. Febril Nötropenik Hastalarda Tanı ve Tedavi Kılavuzu (2004). Febril Nötropeni Çalışma Grubu. 9(1):20-21. 2. UCSF. Childeren’s Hospitan BMT Handbook. 2004.3. DUKE
University Adult. SCT Program. 2004.
72
Beslenme Eğitiminde Altın Kurallar;
► Kola
ve benzeri asitli gıdalar tüketilmemeli,
► Alkol ve kafein içeren içecekler tüketilmemeli,
► Kabuklu kuruyemişler tüketilmemeli,
► Çay kaynatılarak demlenmeli,çok koyu çay
içilmemeli,
► Kokusu hoş olmayan yiyeceklerden kaçınılmalı,
► Besinler çok sıcak ve çok soğuk tüketilmemeli,
► Çiğ et kesilen tahtalar 1/9 oranında
sulandırılmış çamaşır suyunda 30 dakika
bekletilmeli,
1. Febril Nötropenik Hastalarda Tanı ve Tedavi Kılavuzu (2004). Febril Nötropeni Çalışma Grubu. 9(1):20-21. 2. UCSF. Childeren’s Hospitan BMT Handbook. 2004.3. DUKE
University Adult. SCT Program. 2004.
73
Beslenme Eğitiminde Altın Kurallar;
► Çiğ
et,balık gibi deniz ürünleri tüketilmemeli,
► Taze peynir/küflü peynir tüketilmemeli,
► Konserve besinlerden kaçınılmalı,
► Tek kullanımlık kağıt havlu kullanılmalı,
► Küf oluşumunu engellemek için buzdolabının içi
sabunlu su ile düzenli olarak silinmeli,
► Su içine bir miktar gliserin karıştırılarak ağız
nemlendirilmeli,
74
1. Febril Nötropenik Hastalarda Tanı ve Tedavi Kılavuzu (2004). Febril Nötropeni Çalışma Grubu. 9(1):20-21.
2. UCSF. Childeren’s Hospitan BMT Handbook. 2004.3. DUKE University Adult. SCT Program. 2004.
Beslenme Eğitiminde Altın Kurallar;
► Yemeklerden
sonra dinlenmeli,hemen
yatılmamalı,
► Beli dar kıyafetler giyilmemeli,
► Tükürük salgısını artırmak için şekersiz sakız
önerilmeli,
► Pastörize dondurma gibi soğuk yiyeceklerin
yatıştırıcı,uyuşturucu etkisinden yararlanılmalı,
► Siklosporin/Takrolimus tedavisinde greyfurt
tüketilmemeli,
1. Febril Nötropenik Hastalarda Tanı ve Tedavi Kılavuzu (2004). Febril Nötropeni Çalışma Grubu. 9(1):20-21. 2. UCSF. Childeren’s Hospitan BMT Handbook. 2004.3. DUKE
University Adult. SCT Program. 2004.
75
Beslenme Eğitiminde Altın Kurallar;
► Soğukta
kalması gereken besinler oda ısısında
fazla kalmamalı,
► Dondurulmuş yiyecekler buzdolabında çözülmeli,
► Çiğ ve pişmiş yiyecekler birbiri ile temas
etmemeli,
► Yemek kapları,çatal,kaşık,bıçak takımları bulaşık
makinesinde yıkanmalı,bez ile kurulanmamalıdır.
76
1. Febril Nötropenik Hastalarda Tanı ve Tedavi Kılavuzu (2004). Febril Nötropeni Çalışma Grubu. 9(1):20-21. 2. UCSF. Childeren’s Hospitan BMT Handbook. 2004.3. DUKE
University Adult. SCT Program. 2004.
Kanser Hastasında Beslenme;
► Enfeksiyonlara
karşı korumayı,
► Yara iyileşmesini,
► Kas ve organ bozulmasını önler,
► Vücuttaki vitamin ve minerallerin
tükenmesini önler,
► Kanser tedavisine karşı direnmeyi sağlar,
► Malnütrisyonu önler,
► Mental disfonksiyonların azalmasını sağlar.
77
Teşekkürlerimle…
[email protected]
78