Cedrus - SABİS - Sakarya Üniversitesi

1
BİTKİ TANIMA I
PEP101_H03
Cedrus (Sedir)
Cedrus atlantica
Cedrus brevifolia
Cedrus deodora
Cedrus libani
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Sakarya Üniversitesi
İbreliler
2
Cedrus: Sedir
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus
3
 Sedirler bitki dünyasının en görkemli örneklerinden biri
olarak bilinir. Çamgiller (Pinaceae) familyasından olan
sedir iğne yapraklı, yapraklarını dökmeyen 4 türü
bulunan herdem yeşil ağaçlardır. Kuzey Afrika, Asya,
Kıbrıs ve ülkemizde doğal olarak yetişen Sedir ağaçları
harikulade gösterişli ve aranan süs ağaçlarıdır.
 Gençlik yıllarında piramidal olan sedir, yaşlandıkça
yayvan ve hoş bir görüntü oluşturur. Yaprakları 2-3 cm
uzunlukta üçgen kesitlidir. Tomurcuk çok küçük olup, az
sayıda pullarla örtülüdür. İğne yapraklar genellikle üç
köşeli, yatay kesitlerinde bitişik iki adet reçine kanalı
bulunmaktadır. Yapraklar sık demet halinde bulunurlar.
İğne yapraklar dökülmeden ağaç üzerinde 3-6 yıl kalırlar.
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus
4
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus
5
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus
6
 Bir evcikli çiçekler yalnız olarak terminal halde
bulunurlar. Erkek çiçekler silindirik yapıda olup 5
cm uzunluğunda, sarı renkli ve kısa sürgün üzerinde
dik dururlar. Dişi çiçekler daha küçüktür. 1-1,5 cm,
yeşilimsi renkte olup döllenme ilkbaharda
oluşmaktadır.
 Doğal ortamlarında 40-50 m kadar boylanabilir.
 Tohumların büyük, üçgen biçiminde, genişçe kanadı
olup, tohumu tek yüzünden örtmüştür. Tohumların
üzerlerinde bol sayıda reçine bezeleri vardır. Çenek
sayıları 9-10'dur.
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus
7
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus
8
 Sedirler aşırı güneşi sevmezler ancak ılıman bölgelerde




tam güneş alan yerlere dikilirse iyi gelişme gösterirler.
Ancak türleri arasında nem istekleri bakımından
farklılıklar vardır. Kumlu, killi, kireçli topraklarda
yetişebilir.
Tohum, aşı ve çelikle üretilebilirler.
Küçük bahçeler için önerilmeyen sedirler geniş alanlar
için çok gösterişli bir görüntü oluşturur.
Bodur kültivarları dar alanlar için uygundur. Kapta
yetiştirilirse bodur kalırlar.
Oldukça sert ve dayanıklı kerestesi olduğu için mobilya
yapımında kullanılır. Odunlarında reçine kanalı yoktur.
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus
9
 Cedrus atlantica: Atlas Sediri
 Cedrus brevifolia: Kıbrıs Sediri
 Cedrus deodara: Himalaya Sediri
 Cedrus libani: Lübnan Sediri, Toros Sediri
 Cedrus libani cv “Aurea”: Yaprakları sarı-yeşil
 Cedrus libani cv “Glauca”: Yaprakları mavi-yeşil
 Cedrus libani cv “Pyramidalis”: Piramit çalı formlu
 Cedrus libani cv “Pendula”: Sarkık dallı
 Cedrus libani cv “Nana”: Bodur
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus atlantica (Atlas Sediri)
10
Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
SAKARYA ÜNİVERSİTESİ
GEYVE MESLEK YÜKSEKOKULU
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus atlantica (Atlas Sediri)
11
 Orijin: Doğal olarak Cezayir ve Fas'ın Atlas dağlarında yetişen Atlas Sediri
Çamgiller (Pinacaea) familyasında yer alır. Anavatanı Afrika olan Atlas Sediri
doğal ortamında 35-40 metre boylanır ve 2.5-3 metre çap yapar. Bahçe
şartlarında ancak 20-30 metre boya ulaşabilir.
 Yaprak Özellikleri: Dik kozalaklarının uç kısmı içeri doğru, kahverengi ve 5-
8 cm uzunluğundadır. Tohum, aşı ve çelikle üretimi yapılır. Birçok kültür
formu mevcuttur.
 Bitkinin Özellikleri: Gençken piramit şeklinde olan yer seviyesinden
itibaren dallanma gösterir. Büyüdükçe piramit formunu kaybetmezler ancak
gençken çok hızlı büyüyen Atlas Sedirlerinin yaşlandıkça büyüme hızları
yavaşlar.
 Dalları yukarı doğru büyür, yaşlı ağaçlar yatık dallı ve çok heybetli olurlar. 1.5-
2.5 cm uzunluğundaki iğne yaprakları mavi - yeşil, gümüşi - gri veya nadiren
açık ya da koyu yeşil renklidir.
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus atlantica (Atlas Sediri)
12
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus atlantica (Atlas Sediri)
13
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus atlantica (Atlas Sediri)
14
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus brevifolia (Kıbrıs Sediri)
15
Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
SAKARYA ÜNİVERSİTESİ
GEYVE MESLEK YÜKSEKOKULU
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus brevifolia (Kıbrıs Sediri)
16
 Orijin:






Vatanı
Kıbrıs
adasıdır.
Burada
Baf
ormanlarında, Toros veya Karlıdağ’da 900-1400 m
yükseltiler arasında bulunur.
Toprak Şartları: Derin ve kireçli topraklarda yetişir.
İklim Şartları: Sıcak Akdeniz ikliminde yetişir.
Tohum Özellikleri: Tohumla üretimi yapılır.
Bitki Özellikleri: Dalları yatay olarak çıkar. Kozalakları
yumurta şeklinde ve 7-9 cm uzunluğundadır. 15 metre
kadar boylanabilir.
Yaprak Özellikleri: 5-10 mm uzunluğundaki iğne
yaprakları kalın, mavi - yeşil renklidir.
Diğer Özellikleri: Zarif görünümü ile park ve
bahçelerde soliter kullanılır.
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus brevifolia (Kıbrıs Sediri)
17
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus deodora (Himalaya Sediri)
18
Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
SAKARYA ÜNİVERSİTESİ
GEYVE MESLEK YÜKSEKOKULU
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus deodora (Himalaya Sediri)
19
 Orijin: Coğrafi yayılışı Kuzey Batı Himalaya, Afganistan ve Belucistan’dır.
 Toprak Şartları: Kuru asidik topraklarda yetişir
 İklim Şartları: Bütün ılıman bölgelerde yetişebilir. Tam güneş alan ve
asidik toprağı olan yerlere dikilmelidir.
 Tohum: Üretimi tohum, çelik ve aşı ile yapılır.
 Bitki Özellikleri: Piramidal bir gövdeye sahiptir. Dallar yatay olarak
çıkar. Yeni sürgünler ve tepe kısmı sarkık bir yapıya sahiptir. 3.5-4 metre
çap 30-40 metre boy yapabilen Himalaya Sediri’nin doğal yetişme alanı
Batı Himalayalar’dır. Sedir türleri arasında en hızlı gelişim gösteren tür
Himalaya Sediridir.
 Yaprak Özellikleri: 3-5 cm uzunluğundaki yaprakları aşağıya doğru
sarkarak kendini diğer Sedir türlerinden farklı kılar. Yaprakları açık mavi
veya gri - yeşil renklidir.
 Diğer Özellikleri: Himalaya Sediri büyük bahçeler için tek başına
harikulade görüntü oluşturur.
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus deodora (Himalaya Sediri)
20
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus libani (Lübnan-Toros Sediri)
21
Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
SAKARYA ÜNİVERSİTESİ
GEYVE MESLEK YÜKSEKOKULU
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus libani (Lübnan-Toros Sediri)
22
 Doğal Yayılış: Doğal olarak Lübnan ve Toroslarda yetişmekte olan
Lübnan Sediri, Toros Sediri olarak da bilinir. Çamgiller (Pinacaeae)
familyasından olan Toros Sediri Toroslarda yaygın olarak
bulunduklarından ve Lübnan'da sayısı oldukça azaldığından Toros
Sediri ismi daha sık kullanılmaktadır. Ayrıca Katran Ağacı olarak
bilinen Toros Sediri Lübnan'ın bayrağında bulunur.1000 yıl kadar
yaşayabilen bu ağaçlar Porsuk, Çınar, Meşe ve Ardıç ağaçları ile
beraber ülkemizin anıt ağaçları arasında yer almaktadır. Ülkemizde
1000 yaşında 2 metre çap ve 40 metre boyunda örnekleri vardır.
 Habitus: Yaşlı ağaçların görkemli görünümü vardır bu yüzden
büyük park ve bahçeler için uygundur.
 Ekolojik İstekleri: Toprak ve hava bakımından fazla seçici
değildir.
 Yaprak Özellikleri: Genç dalları hafifçe yukarıdadır ancak yaşlı
dalları yataydır. İğne yaprakları 1.5-3.5 cm koyu yeşil, sert, sivri ve
oldukça batıcıdır.
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus libani (Lübnan-Toros Sediri)
23
 Üretimi: Tohum, aşı ve çelikle üretimi yapılır. En iyi tohum atlas
sedirinden elde edilir. Tohumları yağlı olduğundan dolayı uzun süre
saklanamaz. Tohumları dinlendirme yapılmadan ekilmesi gerekir,
ekmeden önce 10-12 saat suda bekletilirse daha iyi verim elde edilir.
Mavi atlas sedirlerinden tohumlarının ekilmesiyle elde edilen
fidanların hepsi mavi olmasa da belirli oranda mavi fidanlar elde
edilir. Tohumlar ilkbaharda ekilmelidir uygun şartlar sağlandıysa
15-20 günde çimlenme olur. Reçineli ağaç olduğu için ekilen çekilen
tutması oldukça zordur. Çelikler sonbaharda köklendirmeye alınır.
Kültür formlarının üretimi aşı ile mümkündür. Altlık olarak
Himalaya Sediri kullanılabilir. Aşı, yanaştırma veya yarma
yöntemleriyle yapılabilir.
 Diğer Özellikleri: Birçok kültür formu mevcuttur. Mavi-yeşil,
sarı-yeşil, gümüşi yapraklı olanları ve sarkık (pendula) dallı
kültivarları mevcuttur.
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012
Cedrus libani (Lübnan-Toros Sediri)
24
SAÜ PMYO Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR
06.11.2012