HUKUKİ GÖRÜŞ 1) Piyasada gergedan, gergedan boynuzu

HUKUKİ GÖRÜŞ
1) Piyasada gergedan, gergedan boynuzu, gergedan boynuzu hapı, gergedan boynuzu seti vs. isimleri altında
pek çok ürün farklı şirketler tarafından satılmakta ve bunların nerdeyse tamamı bir reklam mecrası olarak
internet ve radyoları kullanmaktadır. Fakat birbirinden farklı ürünler ve firmalar oldukları için değerlendirmeyi
de ayrı ayrı yapmak icap eder. Bu ürünlerden hangisi için toplatma kararı alınmış? Bu karar idari mi yoksa adli
makamlarca mı verilmiş? Kararda tam olarak ne yazmaktadır? Tüm bunları bilmeden ilk sorunuza cevap
vermek mümkün değil. Ama bir ürün hakkında toplatma kararı verilmişse şayet, radyo reklamlarına devam
etmesi pek mümkün değil. Yani hukuken bir boşluk söz konusu olamaz.
2) “Kesin çözüm” gibi bir ifadeyle bir sağlık ürününün reklamının yapılması, o ürüne dair şayet bir bilimsel
çalışma yoksa mümkün değildir. (Somut olayda böyle bir bilimsel çalışmanın yapıldığını zannetmiyorum!)
4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 16. maddesine göre;
“Ticari reklam ve ilanların kanunlara, Rekabet Kurulunca belirlenen ilkelere, genel ahlaka, kamu düzenine,
kişilik haklarına uygun, dürüst ve doğru olmaları esastır.
Tüketiciyi aldatıcı, yanıltıcı veya onun tecrübe ve bilgi noksanlıklarını istismar edici, ... , reklam ve ilanlar ve
örtülü reklam yapılamaz.”
3) Bu ürünlere dair izinleri olmadığı halde bakanlığın logosunu kullanmak suretiyle satış yapmaları yukarıda
ifade ettiğim 4077 Sayılı Kanun md.16 bağlamında değerlendirilebileceği gibi, 5237 sayılı Türk Ceza
Kanunu md. 157 ve 158’de ifade edilen “dolandırıcılık” ve “nitelikli dolandırıcılık” suçu kapsamında da
değerlendirilebilir. Şöyle ki;
“Dolandırıcılık
MADDE 157. - (1) Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine
veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para
cezası verilir.”
Nitelikli dolandırıcılık
MADDE 158. - (1) Dolandırıcılık suçunun;
d) Kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasî parti, vakıf veya
dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle,
e) Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak,
İşlenmesi hâlinde …”
Tüm bu bilgiler ışığında; savcılığa suç duyurusunda bulunulabileceği gibi, ilgili bakanlığa (Sağlık Bakanlığı,
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı) şikayet edilip idari yaptırım yoluna gidilmesi de tercih edilebilir.
Bir başka yol ise 4077 Sayılı Kanunun 17. Maddesinde ifade edilen ve Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
bünyesinde kurulan Reklam Kuruluna şikayette bulunmak olabilir. Söz konusu kurul kanunda ifade edildiği
üzere, ticari reklam ve ilanlarda uyulması gereken ilkeleri belirlemek, bu ilkeler çerçevesinde ticari reklam ve
ilanları incelemek ve inceleme sonucuna göre reklamı durdurma, düzeltme, para cezası verme hususlarında
görevlidir.
4) Bu ilaçlarla ilgili herhangi bir ceza verildiğine dair bir bilgiye sahip değiliz. Bilgimiz dışında böyle bir şeyin
olması da gayet mümkündür.
5) Bunların yanında Radyo Televizyon Üst Kurulu’na yapılacak şikayetler neticesinde, Üst Kurul tarafından
idari yaptırım kararları verilebilir.
1/2
Zira 6112 sayılı Radyo Ve Televizyonların Kuruluş Ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun’un aşağıda
alıntılanan 9. Ve 11. Maddesi uyarınca aykırılık nedeniyle idari yaptırım kararları verilecektir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Yayın Hizmetlerinde Ticarî İletişim
Genel esaslar
MADDE 9 –
(6) Ticarî iletişim, 8 inci maddede belirlenen esas ve ilkeler saklı kalmak kaydıyla;
a) Adalet, hakkaniyet ve dürüstlük ilkelerine uygun olmak,
c) Yanıltıcı olmamak ve tüketicinin çıkarlarına zarar vermemek,
ç) Çocukların fiziksel, zihinsel veya ahlakî gelişimine zarar vermemek, deneyimsizliklerini
veya saflıklarını istismar ederek, çocukları bir ürün veya hizmeti satın almaya veya
kiralamaya doğrudan yönlendirmemek; çocukları reklamı yapılmakta olan ürün veya
hizmetleri satın almak için ebeveynlerini veya başkalarını ikna etmeye doğrudan teşvik
etmemek; çocukların ebeveynlerine, öğretmenlerine veya diğer kişilere duyduğu güveni
istismar etmemek veya sebepsiz olarak çocukları tehlikeli durumlarda göstermemek,
Belirli ürünlerin ticarî iletişimi
MADDE 11 –
(3) Reçeteye tabi olmayan ilaçlar ve tedavilerin reklamları dürüstlük ilkesi çerçevesinde,
gerçeği yansıtan ve doğrulanması mümkün unsurlardan oluşacak şekilde hazırlanır.
Ayrıca 9. Maddenin 6. Fıkrasının ç bendi uyarınca bu reklamların herhangi bir saat sınırlaması olmadan reklam
mecralarında kullanılması çocukların fiziksel, zihinsel veya ahlakî gelişimine zarar verebilir. Yine 9.
Maddenin 6. Fıkrasının a ve c bentleri ile 11. Maddenin 3. Fıkrafı uyarınca aldatıcı, gerçeği yansıtmayan ve
doğrulanması mümkün olmayan reklamların yapılması açıkça mavzuata aykırıdır. Bu nedenlerle tüketicilerin
bu reklamlardan duydukları rahatsızlıkları ALO RTÜK 178 telefon hattı ve
RTÜK Internet Sitesi
(www.rtuk.gov.tr) aracılığıyla Üst Kurula bildirmeleri neticesinde şikâyetler üst kurul tarafından
değerlendirilerek gerekli cezalar verilecektir.
Av. Sercan SAKALLI
2/2